wytze
18-08-07, 17:06
De gretigheid waarmee men in Nederland stelling neemt tegen de islam, bewijst voor hoogleraar politieke filosofie en oud-CDA-senator Henk Woldring (64) dat Nederland het spoor nog altijd bijster is. Dat is, zegt hij, gevaarlijk: onze democratie is kwetsbaar.
Henk Woldring’Zo ingewikkeld hoeft het op zichzelf niet te zijn om met verschillende bevolkingsgroepen in één land te verkeren”, zegt Henk Woldring, hoogleraar politieke filosofie en oud CDA-senator. „Daarvoor is niet veel meer nodig dan het vermogen om elkaar ruimte te geven om te leven volgens de eigen waarheid, en bereidheid om samen verantwoordelijkheid te dragen voor het geheel. Zoals de rector van de Amsterdamse orthodox-joodse Cheiderschool ooit samenvatte: wij wensen onze kinderen op te kunnen voeden als echte joodse kinderen, opdat ze later als joodse volwassenen zich kunnen manifesteren als constructieve burgers.
„Ik ben ervan overtuigd dat de overgrote meerderheid van de moslims ook zoiets voor ogen staat. Meer of juist minder orthodox, misschien. Maar zoals iedereen willen zij het goede voor hun kinderen: goed onderwijs, een dak boven hun hoofd, een baan. Kortom, de kans om zich te ontplooien als een goed mens, wat in hun geval betekent: moslim kunnen zijn. Daar is niets op tegen. Sterker, het is winst dat we in een pluriforme samenleving leven met christenen, joden, moslims, maar ook met bankdirecteuren, arbeiders, rijken en armen. Die verschillen veroorzaken dynamiek en inspireren.
„Helaas kunnen we hier in de praktijk moeilijk mee overweg. In plaats van elkaar de ruimte te geven, lopen we met platvoeten door maatschappelijke complexiteit heen. Sinds de oudheid geldt als hoogste bestuurlijke wijsheid dat we de boel bij elkaar moeten houden. Tegenwoordig slaat iedereen er maar een slag naar. Onder het mom van vrijheid van meningsuiting vinden we het normaal, zelfs wenselijk elkaar de grofste beledigingen naar het hoofd te slingeren en complete bevolkingsgroepen te schofferen. En politici doen daar dapper aan mee. Raadslid Ehsan Jami heeft de Profeet en daarmee de moslims grof beledigd. Maar vanuit de Antillen laat VVD leider Mark Rutte weten dat hij onvoorwaardelijk met hem solidariseert en verwijt hij zijn collega Wouter Bos over slappe knieën te beschikken. Weet zo’n politicus wel wat hij aanricht? Als je het mij vraagt, reageert Rutte’s mond sneller dan zijn hersens.
„Wat me verontrust is dat er zo weinig oog is voor het geheel, geen besef ook van de broosheid daarvan. Kennelijk neemt men klakkeloos aan dat de democratie wel een stootje kan velen. Het mag zo zijn dat de grondslagen voor onze democratie al werden gelegd in het klassieke Athene, meer dan tweeduizend jaar geleden, dat neemt niet weg dat de democratie zoals wij die kennen in de vorm van algemeen kiesrecht dateert uit het begin van de vorige eeuw. Die eeuw kenmerkte zich door massabewegingen en twee wereldoorlogen. Pas in de jaren zestig van de vorige eeuw kregen de vrouwen in Zwitserland kiesrecht en pas in de jaren zestig ook kwam het tot gelijkberechtiging van de zwarten in de Verenigde Staten. Terwijl er in het overgrote deel van de wereld van een goed functionerende democratie geen sprake is. Desondanks denken we dat de boel hier niet kapot kan’’.
Is de paradox niet dat de Hirsi Ali’s, de Jami’s, de Wildersen, kortom iedereen die meent het land op scherp te moeten zetten vanwege het gevaar uit islamitische hoek, juist op menen te komen voor wat zij noemen: de centrale waarden van onze democratie?
„Dat mogen ze denken. Maar ze hebben gewoon ongelijk. Zo ga je niet met mensen om. Zo grof. Zo beledigend. Daarmee ontkennen zij al datgene waar moslims in waarheid voor menen te staan en daarmee ontkennen zij in feite hun identiteit. Net als de democratie zijn mensen uiterst kwetsbaar. En één ding is zeker, door hen zo te provoceren bereik je niets. Veel eerder zal men geneigd zijn zich in het eigen gelijk te verschansen.
„Overigens maak ik me geen enkele illusie dat de bevolkingsgroepen zonder provocatie wel snel naar elkaar toe zullen groeien. Nederlandse emigranten vestigden zich al in 1847 in de Amerikaanse staten Michigan en Ohio. Ik heb daar aan het Calvin College in Grand Rapids een jaar aan de universiteit gedoceerd en meegemaakt hoe pas in 1981 de laatste kerkdienst werd gehouden in het Nederlands, meer dan honderd jaar na dato dus. Die geleidelijke integratie is ook het punt niet. Waar het om gaat is de bereidheid van groepen om te investeren in het geheel en zich daar ook aan gebonden te achten.”
Maar is dat niet precies het probleem met moslims. Dat ze anders dan christenen, joden, of hindoes, moeite hebben de centrale waarden van onze democratie te onderschrijven, zoals gelijke behandeling en een waarachtige godsdienstvrijheid, inclusief de vrijheid om naar een ander geloof over te stappen, of zelfs helemaal van het geloof af te zien?
„Ik denk dat respect en elkaar de ruimte laten ook hier de sleutelwoorden zijn. Om man en paard te noemen: bepaalde opvattingen over homoseksualiteit, afvalligheid, of de gelijke behandeling van mannen en vrouwen zijn niet van de ene op de andere dag te veranderen. Wel moet je van moslims eisen dat ze zich aan de wet houden en de meesten zullen dat ongetwijfeld ook doen. Maar ook dan geldt dat velen over dit soort zaken afwijkende opvattingen blijven houden, dat zie je trouwens bij orthodoxe christenen ook. Ik loop daar tot op de huidige dag op deze universiteit nog tegenaan. Maar neem van mij aan: het helpt niet hen met het pistool op de borst een andere levensstijl af te dwingen. Dat werkt averechts. De theorie dat je zo de boel kan openbreken gaat niet op. De Dolle Mina’s hebben in de jaren zeventig heel wat teweeg gebracht, maar hun moeders en vaders zijn gewoon gebleven die ze waren.”
De strijd is dus hopeloos?
„Zo somber ben ik ook weer niet. Wat ik zei is dat we ons geen enkele illusie moeten maken dat bevolkingsgroepen snel zullen samensmelten, nog afgezien van de vraag of dat wenselijk is. Per slot van rekening kunnen we juist door de verschillen ook veel over onszelf leren. Het enige wat ik vaststel is dat gedwongen integratie en provocatie averechts werkt. Daar zit geen winst in. Het betekent alleen maar dat je de ander niet serieus neemt en dat leidt weer tot minder bereidheid om te investeren in het geheel. Men sluit zich op in het eigen gelijk. Om dat te doorbreken zal er sprake moeten zijn van respect voor elkaar. In die zin is slogan van Balkenende zo gek nog niet: fatsoen moet je doen.
„Hoe te investeren in het geheel is trouwens ook een kwestie van leren. Leren om een goed staatsburger te zijn was vroeger een vast onderdeel van politieke partijen. Politieke leiders gingen hun aanhang daarin als het ware voor. Denk aan mensen als Banning en Vorrink in de PvdA. „
Maar is het probleem niet dat hedendaagse burgers dit als betutteling ervaren, die willen domweg zelf uitmaken wat goed is en wat niet? De illusie van de vrijheid van keuze wordt ook nog eens krachtig ondersteund door het geloof in de onaantastbaarheid van de vrije markt.
„Jazeker. Maar de vrije markt is geen autonoom gegeven. Het zal je opgevallen zijn dat er tegenwoordig heel wat minder ranzige porno op de beeldbuis te zien is dan vijf jaar geleden. Die uitkomst is onder andere het resultaat van politici en media die tegengas hebben gegeven. Moet je dat onwenselijke betutteling noemen, een belemmering van de vrije markt? Of is het een welkome correctie op doorgeslagen hedonisme? Ik hou het op het laatste. Je zou ook zeggen: de markt was niet meer bij de tijd. En gelukkig waren er genoeg mediamensen en politici met verantwoordelijkheidsgevoel om de televisie weer bij de tijd te brengen.
„En nu we het toch over verantwoordelijkheid hebben: het is ronduit treurig om te zien hoe politici er maar een slag naar slaan. Zij verlangen van burgers om te investeren in het geheel, om zo de boel bij elkaar te houden. Maar zelf maken ze er een potje van. Na de val van de muur in 1989 mochten we oprecht hopen op een geïntegreerd, vreedzaam Europa. Het kwam er niet van. Europa bleek al snel te verdeeld en onmachtig om een rol van betekenis te kunnen spelen in de tragedie van het uit elkaar vallen van Joegoslavië. Trouwens, als het over Europa gaat is Nederland de weg helemaal kwijt. De meeste landen relateren hun relevantie op één of andere manier aan Europa. Natie en Europa zijn onherroepelijk met elkaar verbonden. Het is de enige weg. Zelfs een land als Polen ziet dat. Hier in Nederland stellen partijen Europa voor als een instantie die ons alleen maar geld kost en ons opzadelt met een niet te hanteren bureaucratie. Poltici hebben zich lelijk op sleeptouw laten nemen door de SP. Zelfs de grote politieke partijen, de VVD voorop, hebben het domweg laten gebeuren.
„Het trieste is dat we ons iedere keer weer laten verrassen. Neem die discussie over het dubbele paspoort. Iedereen weet dat dit verschijnsel in een globaliserende wereld steeds vaker zal voorkomen. Mijn oudste zoon is in 1981 in Grand Rapids geboren in de Verenigde Staten. Hij is dus Amerikaan en Nederlander. En waarom ook niet. Het is een bijverschijnsel van de migrantenstromen die alleen maar sterker zullen worden. Dat dubbele paspoort hou je dus niet tegen. Ik ben daarom stomverbaasd dat de politiek zich met dit onderwerp zo voor het karretje heeft laten spannen van Geert Wilders. Kennelijk weten we ons geen raad met het bijkomende probleem van de loyaliteit. ”
Loyaliteit aan wat? Aan onze dominante en superieur geachte cultuur? Is dat het probleem? Dat het in wezen gaat om twee culturen die beide onderwerping eisen?
„Geen misverstand daarover: de basiswaarden van onze samenleving staan wat mij betreft als een huis. Zaken die daarmee strijdig zijn kunnen absoluut niet door de beugel, zoals eerwraak, ongelijke behandeling, discriminatie. En vanzelfsprekend is het gebruiken van geweld in welke vorm dan ook uitgesloten. Maar dan resteert er nog een forse bandbreedte waarin we elkaar wel degelijk de ruimte moeten laten. Daarin past geen provocatie. En in ieder geval moet de politiek zich daar verre van houden. En vermoedelijk wil de politiek dat ook wel, maar laat ze zich telkens verleiden tot machtsspelletjes waarin men elkaar de loef af wil steken, wie het beste in staat is om de onderbuik gevoelens te bespelen. Dan zien we een VVD die zich over Jami ontfermt om de PvdA dwars te kunnen zitten. En dan zien we ook hoe andere partijen wegkijken, zoals de SP en mindere mate ook het CDA wegkeek toen Wilders over het dubbele paspoort begon.
„Het is allemaal weinig verheffend. Het ondergraaft bij burgers de bereidheid om te investeren in het geheel. Laten we wel wezen, in godsdiensten worden vaak grote woorden gebruikt. Iemand als Abram Kuyper was één en al stelligheid over wat de Heer met ons voor heeft. Hij wist het precies. Veel te precies als je het mij vraagt. En zo zal het in de islam ook wel zo zijn. Maar uiteindelijk gaat het er in een pluriforme samenleving om elkaar het leven mogelijk te maken.”
Bron> Trouw
Henk Woldring’Zo ingewikkeld hoeft het op zichzelf niet te zijn om met verschillende bevolkingsgroepen in één land te verkeren”, zegt Henk Woldring, hoogleraar politieke filosofie en oud CDA-senator. „Daarvoor is niet veel meer nodig dan het vermogen om elkaar ruimte te geven om te leven volgens de eigen waarheid, en bereidheid om samen verantwoordelijkheid te dragen voor het geheel. Zoals de rector van de Amsterdamse orthodox-joodse Cheiderschool ooit samenvatte: wij wensen onze kinderen op te kunnen voeden als echte joodse kinderen, opdat ze later als joodse volwassenen zich kunnen manifesteren als constructieve burgers.
„Ik ben ervan overtuigd dat de overgrote meerderheid van de moslims ook zoiets voor ogen staat. Meer of juist minder orthodox, misschien. Maar zoals iedereen willen zij het goede voor hun kinderen: goed onderwijs, een dak boven hun hoofd, een baan. Kortom, de kans om zich te ontplooien als een goed mens, wat in hun geval betekent: moslim kunnen zijn. Daar is niets op tegen. Sterker, het is winst dat we in een pluriforme samenleving leven met christenen, joden, moslims, maar ook met bankdirecteuren, arbeiders, rijken en armen. Die verschillen veroorzaken dynamiek en inspireren.
„Helaas kunnen we hier in de praktijk moeilijk mee overweg. In plaats van elkaar de ruimte te geven, lopen we met platvoeten door maatschappelijke complexiteit heen. Sinds de oudheid geldt als hoogste bestuurlijke wijsheid dat we de boel bij elkaar moeten houden. Tegenwoordig slaat iedereen er maar een slag naar. Onder het mom van vrijheid van meningsuiting vinden we het normaal, zelfs wenselijk elkaar de grofste beledigingen naar het hoofd te slingeren en complete bevolkingsgroepen te schofferen. En politici doen daar dapper aan mee. Raadslid Ehsan Jami heeft de Profeet en daarmee de moslims grof beledigd. Maar vanuit de Antillen laat VVD leider Mark Rutte weten dat hij onvoorwaardelijk met hem solidariseert en verwijt hij zijn collega Wouter Bos over slappe knieën te beschikken. Weet zo’n politicus wel wat hij aanricht? Als je het mij vraagt, reageert Rutte’s mond sneller dan zijn hersens.
„Wat me verontrust is dat er zo weinig oog is voor het geheel, geen besef ook van de broosheid daarvan. Kennelijk neemt men klakkeloos aan dat de democratie wel een stootje kan velen. Het mag zo zijn dat de grondslagen voor onze democratie al werden gelegd in het klassieke Athene, meer dan tweeduizend jaar geleden, dat neemt niet weg dat de democratie zoals wij die kennen in de vorm van algemeen kiesrecht dateert uit het begin van de vorige eeuw. Die eeuw kenmerkte zich door massabewegingen en twee wereldoorlogen. Pas in de jaren zestig van de vorige eeuw kregen de vrouwen in Zwitserland kiesrecht en pas in de jaren zestig ook kwam het tot gelijkberechtiging van de zwarten in de Verenigde Staten. Terwijl er in het overgrote deel van de wereld van een goed functionerende democratie geen sprake is. Desondanks denken we dat de boel hier niet kapot kan’’.
Is de paradox niet dat de Hirsi Ali’s, de Jami’s, de Wildersen, kortom iedereen die meent het land op scherp te moeten zetten vanwege het gevaar uit islamitische hoek, juist op menen te komen voor wat zij noemen: de centrale waarden van onze democratie?
„Dat mogen ze denken. Maar ze hebben gewoon ongelijk. Zo ga je niet met mensen om. Zo grof. Zo beledigend. Daarmee ontkennen zij al datgene waar moslims in waarheid voor menen te staan en daarmee ontkennen zij in feite hun identiteit. Net als de democratie zijn mensen uiterst kwetsbaar. En één ding is zeker, door hen zo te provoceren bereik je niets. Veel eerder zal men geneigd zijn zich in het eigen gelijk te verschansen.
„Overigens maak ik me geen enkele illusie dat de bevolkingsgroepen zonder provocatie wel snel naar elkaar toe zullen groeien. Nederlandse emigranten vestigden zich al in 1847 in de Amerikaanse staten Michigan en Ohio. Ik heb daar aan het Calvin College in Grand Rapids een jaar aan de universiteit gedoceerd en meegemaakt hoe pas in 1981 de laatste kerkdienst werd gehouden in het Nederlands, meer dan honderd jaar na dato dus. Die geleidelijke integratie is ook het punt niet. Waar het om gaat is de bereidheid van groepen om te investeren in het geheel en zich daar ook aan gebonden te achten.”
Maar is dat niet precies het probleem met moslims. Dat ze anders dan christenen, joden, of hindoes, moeite hebben de centrale waarden van onze democratie te onderschrijven, zoals gelijke behandeling en een waarachtige godsdienstvrijheid, inclusief de vrijheid om naar een ander geloof over te stappen, of zelfs helemaal van het geloof af te zien?
„Ik denk dat respect en elkaar de ruimte laten ook hier de sleutelwoorden zijn. Om man en paard te noemen: bepaalde opvattingen over homoseksualiteit, afvalligheid, of de gelijke behandeling van mannen en vrouwen zijn niet van de ene op de andere dag te veranderen. Wel moet je van moslims eisen dat ze zich aan de wet houden en de meesten zullen dat ongetwijfeld ook doen. Maar ook dan geldt dat velen over dit soort zaken afwijkende opvattingen blijven houden, dat zie je trouwens bij orthodoxe christenen ook. Ik loop daar tot op de huidige dag op deze universiteit nog tegenaan. Maar neem van mij aan: het helpt niet hen met het pistool op de borst een andere levensstijl af te dwingen. Dat werkt averechts. De theorie dat je zo de boel kan openbreken gaat niet op. De Dolle Mina’s hebben in de jaren zeventig heel wat teweeg gebracht, maar hun moeders en vaders zijn gewoon gebleven die ze waren.”
De strijd is dus hopeloos?
„Zo somber ben ik ook weer niet. Wat ik zei is dat we ons geen enkele illusie moeten maken dat bevolkingsgroepen snel zullen samensmelten, nog afgezien van de vraag of dat wenselijk is. Per slot van rekening kunnen we juist door de verschillen ook veel over onszelf leren. Het enige wat ik vaststel is dat gedwongen integratie en provocatie averechts werkt. Daar zit geen winst in. Het betekent alleen maar dat je de ander niet serieus neemt en dat leidt weer tot minder bereidheid om te investeren in het geheel. Men sluit zich op in het eigen gelijk. Om dat te doorbreken zal er sprake moeten zijn van respect voor elkaar. In die zin is slogan van Balkenende zo gek nog niet: fatsoen moet je doen.
„Hoe te investeren in het geheel is trouwens ook een kwestie van leren. Leren om een goed staatsburger te zijn was vroeger een vast onderdeel van politieke partijen. Politieke leiders gingen hun aanhang daarin als het ware voor. Denk aan mensen als Banning en Vorrink in de PvdA. „
Maar is het probleem niet dat hedendaagse burgers dit als betutteling ervaren, die willen domweg zelf uitmaken wat goed is en wat niet? De illusie van de vrijheid van keuze wordt ook nog eens krachtig ondersteund door het geloof in de onaantastbaarheid van de vrije markt.
„Jazeker. Maar de vrije markt is geen autonoom gegeven. Het zal je opgevallen zijn dat er tegenwoordig heel wat minder ranzige porno op de beeldbuis te zien is dan vijf jaar geleden. Die uitkomst is onder andere het resultaat van politici en media die tegengas hebben gegeven. Moet je dat onwenselijke betutteling noemen, een belemmering van de vrije markt? Of is het een welkome correctie op doorgeslagen hedonisme? Ik hou het op het laatste. Je zou ook zeggen: de markt was niet meer bij de tijd. En gelukkig waren er genoeg mediamensen en politici met verantwoordelijkheidsgevoel om de televisie weer bij de tijd te brengen.
„En nu we het toch over verantwoordelijkheid hebben: het is ronduit treurig om te zien hoe politici er maar een slag naar slaan. Zij verlangen van burgers om te investeren in het geheel, om zo de boel bij elkaar te houden. Maar zelf maken ze er een potje van. Na de val van de muur in 1989 mochten we oprecht hopen op een geïntegreerd, vreedzaam Europa. Het kwam er niet van. Europa bleek al snel te verdeeld en onmachtig om een rol van betekenis te kunnen spelen in de tragedie van het uit elkaar vallen van Joegoslavië. Trouwens, als het over Europa gaat is Nederland de weg helemaal kwijt. De meeste landen relateren hun relevantie op één of andere manier aan Europa. Natie en Europa zijn onherroepelijk met elkaar verbonden. Het is de enige weg. Zelfs een land als Polen ziet dat. Hier in Nederland stellen partijen Europa voor als een instantie die ons alleen maar geld kost en ons opzadelt met een niet te hanteren bureaucratie. Poltici hebben zich lelijk op sleeptouw laten nemen door de SP. Zelfs de grote politieke partijen, de VVD voorop, hebben het domweg laten gebeuren.
„Het trieste is dat we ons iedere keer weer laten verrassen. Neem die discussie over het dubbele paspoort. Iedereen weet dat dit verschijnsel in een globaliserende wereld steeds vaker zal voorkomen. Mijn oudste zoon is in 1981 in Grand Rapids geboren in de Verenigde Staten. Hij is dus Amerikaan en Nederlander. En waarom ook niet. Het is een bijverschijnsel van de migrantenstromen die alleen maar sterker zullen worden. Dat dubbele paspoort hou je dus niet tegen. Ik ben daarom stomverbaasd dat de politiek zich met dit onderwerp zo voor het karretje heeft laten spannen van Geert Wilders. Kennelijk weten we ons geen raad met het bijkomende probleem van de loyaliteit. ”
Loyaliteit aan wat? Aan onze dominante en superieur geachte cultuur? Is dat het probleem? Dat het in wezen gaat om twee culturen die beide onderwerping eisen?
„Geen misverstand daarover: de basiswaarden van onze samenleving staan wat mij betreft als een huis. Zaken die daarmee strijdig zijn kunnen absoluut niet door de beugel, zoals eerwraak, ongelijke behandeling, discriminatie. En vanzelfsprekend is het gebruiken van geweld in welke vorm dan ook uitgesloten. Maar dan resteert er nog een forse bandbreedte waarin we elkaar wel degelijk de ruimte moeten laten. Daarin past geen provocatie. En in ieder geval moet de politiek zich daar verre van houden. En vermoedelijk wil de politiek dat ook wel, maar laat ze zich telkens verleiden tot machtsspelletjes waarin men elkaar de loef af wil steken, wie het beste in staat is om de onderbuik gevoelens te bespelen. Dan zien we een VVD die zich over Jami ontfermt om de PvdA dwars te kunnen zitten. En dan zien we ook hoe andere partijen wegkijken, zoals de SP en mindere mate ook het CDA wegkeek toen Wilders over het dubbele paspoort begon.
„Het is allemaal weinig verheffend. Het ondergraaft bij burgers de bereidheid om te investeren in het geheel. Laten we wel wezen, in godsdiensten worden vaak grote woorden gebruikt. Iemand als Abram Kuyper was één en al stelligheid over wat de Heer met ons voor heeft. Hij wist het precies. Veel te precies als je het mij vraagt. En zo zal het in de islam ook wel zo zijn. Maar uiteindelijk gaat het er in een pluriforme samenleving om elkaar het leven mogelijk te maken.”
Bron> Trouw