super ick
05-09-07, 11:24
Islam verdeeld over slavernij
Islamkenners debatteren reeds enige tijd verwoed over de vraag in hoeverre de slavernij een wezenlijk onderdeel van de islam is geweest of nog is. Is er sprake van slavernij in de Golfstaten als je kijkt hoe buitenlandse arbeiders en huishoudsters daar behandeld worden? Een artikel van Johan Lamoral in de Stentor (GPD).
Sommige deskundigen herkennen in de Arabische wereld, met name in de Golfstaten, een moderne vorm van slavernij. Deze zou door de Koran zijn toegelaten. ,,Een grove veralgemening,'' beweren anderen. Slavernij kan daar niet bestaan, want in de geschiedenis van de islam hebben regelmatig sterke stromingen gepleit voor afschaffing van de slavernij.
Het strijdpunt over de slavernij is destijds aangezwengeld door de befaamde Amerikaanse islamoloog Bernard Lewis, nu hoogbejaarde professor-emeritus van de Princeton University. Hij is al vele jaren de gewaardeerde adviseur voor het Midden-Oosten van het Witte Huis. Lewis kwam de afgelopen jaren nog in het nieuws met zijn studie over de frustratie en de woede van de Arabische wereld ten opzichte van de westerse wereld.
Die frustratie, zegt Lewis, komt voort uit het politieke en culturele verval van de islam en richt zich tegen het westen als historische oorzaak van alle vernederingen. De aanslagen van 11 september ziet hij als een bewijs van de haat die de Arabische wereld reeds eeuwenlang tegen het westen koestert.
,,Het is in zekere zin normaal dat zij ons haten,'' aldus Lewis, ,,want er is die duizendjarige rivaliteit tussen twee wereldgodsdiensten. Uit Arabisch standpunt bekeken, is de godsdienst van de ongelovigen op cultureel en politiek gebied aan de winnende hand.''
Rond het thema botsing der beschavingen – de Engelse uitdrukking Clash of Civilisations komt trouwens van Lewis en niet van zijn collega Samuel Huntington – mengde Lewis zich ook in de heftige polemiek rond islam en slavernij. Hij publiceerde daarover een boek en verdedigde de thesis dat de afschaffing van de slavernij nooit een punt is geweest in de islam.
Uit islamitisch standpunt is een poging ,,om te verbieden wat God toelaat een bijna even grote belediging als toe te laten wat God verbiedt.'' Daarmee wijst hij erop dat slavernij door de Koran is toegelaten en geregeld en bovendien vast verankerd is in de sociale ordening van de islamitische wereld, zo stelt Lewis.
Tegenstand
Deze gewaagde stelling van de grijze eminentie stuit inmiddels op felle tegenstand van enkele jongere historici. Zo heeft William Gervase Clarence-Smith, een der topislamologen van de vermaarde School of Oriental and African Studies aan de universiteit van Londen, in een diepgaande studie aangetoond dat er in de geschiedenis van de islam wel degelijk belangrijke stromingen voor afschaffing of toch een mildere vorm van de slavernij hebben bestaan.
In zijn boek Islam and the Abolition of Slavery (uitg. Hurst & Company, London 2006), ontkent de auteur niet dat de geschiedenis van de islam nauw verbonden is met slavernij. Hij stelt vast dat de islam geen monolithisch blok is met algemeen geldende regels voor gelovigen en ook ongelovigen.
Er bestonden in de islamitische wereld grote verschillen tussen wie slaaf werd, welke behandeling hij onderging en onder welke omstandigheden hij of zijn familieleden weer konden vrijkomen. Zo bestond er in het islamitische West-Afrika geen coherent systeem van institutionele slavernij en er bestond ook geen aparte slavenklasse. Slaven konden er zelfs carrière maken en hoge posten bekleden.
Clarence-Smith waarschuwt er evenwel voor zich niet te laten misleiden door de belangrijke ambten die afzonderlijke slaven konden bekleden in de geïslamiseerde koninkrijken in Afrika. Slaven die als generaals in strijdkrachten optraden leefden uiteraard beter en waren machtiger dan de vrije boeren en veehouders maar ontleenden hun autoriteit steeds aan hun heer en meester die ten allen tijde naar willekeur over hen kon beschikken.
De oppositie tegen de slavenhandel in islamitische samenlevingen begon niet, zoals vaak werd verondersteld, onder westerse invloed. De Droezen, die in de elfde eeuw in Caïro uit een islamitische sekte ontstonden, schaften reeds in diezelfde eeuw de slavernij af. Het ging hier evenwel om een kleine marginale groep die hoofdzakelijk in Libanon woonde en weinig invloed had.
Belangrijker waren vijfhonderd jaren later de hervormingsbewegingen in diverse staten in Azië, zoals in het rijk van de Grootmogol in Hindoestan, waar extreme vormen van slavernij werden afgeschaft. Bovendien ontstonden van het islamitische cultuurcentrum Timbuktu in Mali tot Sulawesi op Celebes opgemerkte bewegingen tegen bepaalde vormen van slavernij en uitbuiting van slaven. Deze bewegingen legden de basis voor een islamitische traditie waarop later hervormers zich konden beroepen.
Kritisch
Het ontstaan rond het einde van de negentiende eeuw van een zichtbare en invloedrijke islamitische beweging voor afschaffing van de slavernij, is daarom niet alleen terug te voeren op de druk van de toenmalige westerse koloniaalmachten, aldus Clarence-Smith. Hervormers uit uiteenlopende islamitische belijdenissen begonnen de Koran op een meer intensieve en kritische manier te lezen. Zij ontdekten tot hun verbazing dat de teksten met betrekking tot slavernij zeer dubbelzinnig en allesbehalve eensluidend zijn.
Dat gaf rond het begin van de twintigste eeuw aanleiding tot het ontstaan van vaak radicale bewegingen tot afschaffing van de slavernij in Nigeria en Niger, die eisten dat ,,deze schande met wortel en tak diende uitgeroeid''. In de daaropvolgende decennia waren het vooral stedelijke middengroepen en intellectuelen die meer gematigde protesten tegen de slavernij lieten horen.
Clarence-Smith bekijkt echter met bezorgdheid de stijgende tendens in sommige islamitische landen, om slavernij als instituut in een nieuwe en modernere verpakking weer in te voeren of te behouden. Hij stelt vast dat de islamitische wereld dringend aan een open en eerlijk debat over dit onderwerp toe is.
Bron: Een artikel van Johan Lamoral in de Stentor (GPD)
Islamkenners debatteren reeds enige tijd verwoed over de vraag in hoeverre de slavernij een wezenlijk onderdeel van de islam is geweest of nog is. Is er sprake van slavernij in de Golfstaten als je kijkt hoe buitenlandse arbeiders en huishoudsters daar behandeld worden? Een artikel van Johan Lamoral in de Stentor (GPD).
Sommige deskundigen herkennen in de Arabische wereld, met name in de Golfstaten, een moderne vorm van slavernij. Deze zou door de Koran zijn toegelaten. ,,Een grove veralgemening,'' beweren anderen. Slavernij kan daar niet bestaan, want in de geschiedenis van de islam hebben regelmatig sterke stromingen gepleit voor afschaffing van de slavernij.
Het strijdpunt over de slavernij is destijds aangezwengeld door de befaamde Amerikaanse islamoloog Bernard Lewis, nu hoogbejaarde professor-emeritus van de Princeton University. Hij is al vele jaren de gewaardeerde adviseur voor het Midden-Oosten van het Witte Huis. Lewis kwam de afgelopen jaren nog in het nieuws met zijn studie over de frustratie en de woede van de Arabische wereld ten opzichte van de westerse wereld.
Die frustratie, zegt Lewis, komt voort uit het politieke en culturele verval van de islam en richt zich tegen het westen als historische oorzaak van alle vernederingen. De aanslagen van 11 september ziet hij als een bewijs van de haat die de Arabische wereld reeds eeuwenlang tegen het westen koestert.
,,Het is in zekere zin normaal dat zij ons haten,'' aldus Lewis, ,,want er is die duizendjarige rivaliteit tussen twee wereldgodsdiensten. Uit Arabisch standpunt bekeken, is de godsdienst van de ongelovigen op cultureel en politiek gebied aan de winnende hand.''
Rond het thema botsing der beschavingen – de Engelse uitdrukking Clash of Civilisations komt trouwens van Lewis en niet van zijn collega Samuel Huntington – mengde Lewis zich ook in de heftige polemiek rond islam en slavernij. Hij publiceerde daarover een boek en verdedigde de thesis dat de afschaffing van de slavernij nooit een punt is geweest in de islam.
Uit islamitisch standpunt is een poging ,,om te verbieden wat God toelaat een bijna even grote belediging als toe te laten wat God verbiedt.'' Daarmee wijst hij erop dat slavernij door de Koran is toegelaten en geregeld en bovendien vast verankerd is in de sociale ordening van de islamitische wereld, zo stelt Lewis.
Tegenstand
Deze gewaagde stelling van de grijze eminentie stuit inmiddels op felle tegenstand van enkele jongere historici. Zo heeft William Gervase Clarence-Smith, een der topislamologen van de vermaarde School of Oriental and African Studies aan de universiteit van Londen, in een diepgaande studie aangetoond dat er in de geschiedenis van de islam wel degelijk belangrijke stromingen voor afschaffing of toch een mildere vorm van de slavernij hebben bestaan.
In zijn boek Islam and the Abolition of Slavery (uitg. Hurst & Company, London 2006), ontkent de auteur niet dat de geschiedenis van de islam nauw verbonden is met slavernij. Hij stelt vast dat de islam geen monolithisch blok is met algemeen geldende regels voor gelovigen en ook ongelovigen.
Er bestonden in de islamitische wereld grote verschillen tussen wie slaaf werd, welke behandeling hij onderging en onder welke omstandigheden hij of zijn familieleden weer konden vrijkomen. Zo bestond er in het islamitische West-Afrika geen coherent systeem van institutionele slavernij en er bestond ook geen aparte slavenklasse. Slaven konden er zelfs carrière maken en hoge posten bekleden.
Clarence-Smith waarschuwt er evenwel voor zich niet te laten misleiden door de belangrijke ambten die afzonderlijke slaven konden bekleden in de geïslamiseerde koninkrijken in Afrika. Slaven die als generaals in strijdkrachten optraden leefden uiteraard beter en waren machtiger dan de vrije boeren en veehouders maar ontleenden hun autoriteit steeds aan hun heer en meester die ten allen tijde naar willekeur over hen kon beschikken.
De oppositie tegen de slavenhandel in islamitische samenlevingen begon niet, zoals vaak werd verondersteld, onder westerse invloed. De Droezen, die in de elfde eeuw in Caïro uit een islamitische sekte ontstonden, schaften reeds in diezelfde eeuw de slavernij af. Het ging hier evenwel om een kleine marginale groep die hoofdzakelijk in Libanon woonde en weinig invloed had.
Belangrijker waren vijfhonderd jaren later de hervormingsbewegingen in diverse staten in Azië, zoals in het rijk van de Grootmogol in Hindoestan, waar extreme vormen van slavernij werden afgeschaft. Bovendien ontstonden van het islamitische cultuurcentrum Timbuktu in Mali tot Sulawesi op Celebes opgemerkte bewegingen tegen bepaalde vormen van slavernij en uitbuiting van slaven. Deze bewegingen legden de basis voor een islamitische traditie waarop later hervormers zich konden beroepen.
Kritisch
Het ontstaan rond het einde van de negentiende eeuw van een zichtbare en invloedrijke islamitische beweging voor afschaffing van de slavernij, is daarom niet alleen terug te voeren op de druk van de toenmalige westerse koloniaalmachten, aldus Clarence-Smith. Hervormers uit uiteenlopende islamitische belijdenissen begonnen de Koran op een meer intensieve en kritische manier te lezen. Zij ontdekten tot hun verbazing dat de teksten met betrekking tot slavernij zeer dubbelzinnig en allesbehalve eensluidend zijn.
Dat gaf rond het begin van de twintigste eeuw aanleiding tot het ontstaan van vaak radicale bewegingen tot afschaffing van de slavernij in Nigeria en Niger, die eisten dat ,,deze schande met wortel en tak diende uitgeroeid''. In de daaropvolgende decennia waren het vooral stedelijke middengroepen en intellectuelen die meer gematigde protesten tegen de slavernij lieten horen.
Clarence-Smith bekijkt echter met bezorgdheid de stijgende tendens in sommige islamitische landen, om slavernij als instituut in een nieuwe en modernere verpakking weer in te voeren of te behouden. Hij stelt vast dat de islamitische wereld dringend aan een open en eerlijk debat over dit onderwerp toe is.
Bron: Een artikel van Johan Lamoral in de Stentor (GPD)