Marsipulami
13-09-07, 11:56
Ramadan voor dummies
Vanmorgen begint de ramadan. Ook voor de naar schatting 400.000 moslims in België breekt er een maand van vasten aan. Van zonsopgang tot zonsondergang is eten, drinken, roken of seks de komende weken taboe.
Waar komt de term ramadan vandaan?
'De term ramadan verwijst naar de naam van de negende maand van de moslimkalender', zegt Jo Van Steenbergen, professor Arabistiek en Islamkunde aan de Gentse universiteit. 'Het is de maand waarin de profeet Mohamed volgens de islamitische overlevering werd toegesproken voor de engel Gabriël. Dat zou gebeurd zijn tijdens een van de vele meditatieperiodes van Mohamed in een grot in de bergen. Die openbaring vormt het begin van het islamitische geloof, in 610na Christus.'
Waarvoor staat de ramadan?
'Het is een periode van onthechting aan het wereldse. Tijdens de ramadan concentreren de moslims zich op het innerlijke', zegt Van Steenbergen. Zolang de ramadan duurt mogen moslims niet eten, drinken, roken of seks hebben in de periode tussen zonsopgang en zonsondergang. 'Het is een manier om het lichaam en het hart te zuiveren', zegt Rachid Lamrabat van de Sint-Niklase organisatie Dialoog. 'De idee is dat slechte invloeden wegtrekken uit een lichaam dat aan het vasten is. Het is een periode om het voorbije jaar te overdenken en spiritueel bezig te zijn.'
'De ramadan is een van de vijf zuilen van de islam', legt Van Steenbergen uit. 'Naast de geloofsbelijdenis, het dagelijkse gebed, het geven van de aalmoes en de hadj, de bedevaart naar Mekka.'
Wanneer begint de ramadan?
'Het islamitische jaar telt twaalf maanden. Maar die zijn iets korter dan de maanden in onze tijdrekening. Daardoor valt de ramadan niet elk jaar op hetzelfde moment. Elk jaar valt hij enkele dagen vroeger dan het vorige', zegt Van Steenbergen.
'Dit jaar begint hij donderdagmorgen (vandaag, nvdr.) bij zonsopgang', zegt Rachid Lamrabat. 'De twee dagen voor de start van de ramadan, noemen we de dagen van de twijfel. Alles hangt af van het moment waarop de nieuwe maan wordt waargenomen en dat is niet altijd exact op voorhand te voorspellen. Ook het einde van de ramadan hangt af van de maan. De vastenperiode duurt 29 of 30 dagen.'
Wie bepaalt wanneer de ramadan begint en eindigt?
'De beslissing ligt bij de religieuze autoriteit van elk land afzonderlijk. Vandaar dat er een klein verschil kan zijn tussen het ene islamitische land en het andere', zegt Van Steenbergen. 'In de islam is er sowieso geen centrale autoriteit die zijn wil aan alle moslims kan opleggen. In de praktijk zullen veel Belgische moslims kijken naar de beslissing in Marokko. Ook de moslimexecutieve van België kan richtlijnen verspreiden. En elke moslim kan dan zelf kiezen wie hij volgt.'
'Vroeger was er trouwens een originele manier om te bepalen wanneer de zon onder was en de vasten dus gebroken mocht worden. Er werden twee touwtjes gespannen, een zwart en een wit. Het moment dat het onderscheid niet meer te zien was, was het moment waarop de zon officieel onder was.'
Is dat vasten lastig?
'Niet eten en drinken, dat valt op zich nogal mee. Zeker in deze periode van het jaar. Over enkele jaren, als de ramadan in volle augustus valt, zal het een stuk lastiger zijn', zegt Lamrabat, die de ramadan trouw opvolgt. 'Vooral aan verslavingen weerstaan, is moeilijk. Zij die roken, zien af. En ik heb 's morgens zo'n nood aan een goeie kop koffie. Ik ben sowieso een echte koffiedrinker. Ook dat mis ik tijdens de ramadan.'
''s Avonds na zonsondergang mogen we wel eten, maar dat is lang niet zo uitgebreid als veel mensen denken. Je maag kan het niet aan om dan veel te eten. Het begint met een traditioneel kommetje soep, anderhalf uur later is er het avondgebed en dan is er het eigenlijke avondmaal.'
Moet iedereen meedoen?
'Zieken en gehandicapten zijn vrijgesteld. Zwangere vrouwen ook, maar die moeten de vastendagen eigenlijk later inhalen. En ook jonge kinderen moeten niet meedoen. Het is aan de ouders om te bepalen wanneer hun kinderen oud genoeg zijn om deel te nemen. Meestal begint het rond de periode van de puberteit', zegt Lamrabat.
Uit persoonlijke ervaring weet hij dat kleine kinderen eigenlijk graag mee willen doen, omdat die gezamenlijke avondmaaltijd zo gezellig is. 'Maar als je dan als puber moet meedoen, denk je daar soms wel anders over.'
Doet iedereen ook mee?
'Het is opvallend dat ook veel niet-praktiserende moslims toch deelnemen aan de ramadan', zegt Van Steenbergen. 'Je kan het nog het best vergelijken met de manier waarop ook niet-praktiserende katholieken toch kerstmis vieren. De ramadan is niet alleen religieus, maar ook cultureel.'
Lamrabat ziet hetzelfde bij vrienden en kennissen. 'Ik ken jonge mensen die graag uitgaan, geregeld van vriendin wisselen en zich niet geroepen voelen om vijf keer per dag te bidden. Maar tijdens de ramadan passen ze hun levensstijl aan. Dan blijven ze thuis en zijn ze vriendinloos. Schijnheilig? Dat denk ik niet. Het toont gewoon aan dat ze zoekende zijn naar de manier waarop ze als moslim in de westerse wereld moeten leven.'
Worden vastende moslims speciaal ontzien op het werk of op school?
'Ik heb nog nooit gehoord dat er op scholen speciale maatregelen uitgevaardigd zouden worden voor jongeren die vasten', zegt Ann Van Driessche, woordvoerster van GO!, het onderwijs van de Vlaamse gemeenschap. 'Wie verzwakt zou zijn, zal opgevangen worden. Maar dat geldt voor alle kinderen die zich niet goed voelen. Dat vasten is trouwens de verantwoordelijkheid van het kind zelf. De scholen zullen niet controleren of een kind de vastenregels respecteert.'
'We zien wel dat scholen met veel moslims aan het einde van de ramadan vaak een facultatieve verlofdag inlassen, ter gelegenheid van het suikerfeest.'
Ook op de werkvloer gelden er geen speciale regels. 'Mijn werknemers hebben daar ook nooit om gevraagd', zegt Wim Baeten van het gelijknamige bouwbedrijf uit Rumst, waar verschillende moslims werken.
Hoe eindigt de ramadan?
Met het suikerfeest. 'Beter gezegd: het ramadanfeest. De aid al sitr', zegt Lamrabat. Tijdens dat feest staat de familie centraal, en gezelligheid. De theepot moet dan altijd vol thee zitten, de schalen vol koekjes. En we gaan op bezoek bij de hele familie, iets waar we al snel een heel weekend mee zoet zijn.'
Steven De Bock
Vanmorgen begint de ramadan. Ook voor de naar schatting 400.000 moslims in België breekt er een maand van vasten aan. Van zonsopgang tot zonsondergang is eten, drinken, roken of seks de komende weken taboe.
Waar komt de term ramadan vandaan?
'De term ramadan verwijst naar de naam van de negende maand van de moslimkalender', zegt Jo Van Steenbergen, professor Arabistiek en Islamkunde aan de Gentse universiteit. 'Het is de maand waarin de profeet Mohamed volgens de islamitische overlevering werd toegesproken voor de engel Gabriël. Dat zou gebeurd zijn tijdens een van de vele meditatieperiodes van Mohamed in een grot in de bergen. Die openbaring vormt het begin van het islamitische geloof, in 610na Christus.'
Waarvoor staat de ramadan?
'Het is een periode van onthechting aan het wereldse. Tijdens de ramadan concentreren de moslims zich op het innerlijke', zegt Van Steenbergen. Zolang de ramadan duurt mogen moslims niet eten, drinken, roken of seks hebben in de periode tussen zonsopgang en zonsondergang. 'Het is een manier om het lichaam en het hart te zuiveren', zegt Rachid Lamrabat van de Sint-Niklase organisatie Dialoog. 'De idee is dat slechte invloeden wegtrekken uit een lichaam dat aan het vasten is. Het is een periode om het voorbije jaar te overdenken en spiritueel bezig te zijn.'
'De ramadan is een van de vijf zuilen van de islam', legt Van Steenbergen uit. 'Naast de geloofsbelijdenis, het dagelijkse gebed, het geven van de aalmoes en de hadj, de bedevaart naar Mekka.'
Wanneer begint de ramadan?
'Het islamitische jaar telt twaalf maanden. Maar die zijn iets korter dan de maanden in onze tijdrekening. Daardoor valt de ramadan niet elk jaar op hetzelfde moment. Elk jaar valt hij enkele dagen vroeger dan het vorige', zegt Van Steenbergen.
'Dit jaar begint hij donderdagmorgen (vandaag, nvdr.) bij zonsopgang', zegt Rachid Lamrabat. 'De twee dagen voor de start van de ramadan, noemen we de dagen van de twijfel. Alles hangt af van het moment waarop de nieuwe maan wordt waargenomen en dat is niet altijd exact op voorhand te voorspellen. Ook het einde van de ramadan hangt af van de maan. De vastenperiode duurt 29 of 30 dagen.'
Wie bepaalt wanneer de ramadan begint en eindigt?
'De beslissing ligt bij de religieuze autoriteit van elk land afzonderlijk. Vandaar dat er een klein verschil kan zijn tussen het ene islamitische land en het andere', zegt Van Steenbergen. 'In de islam is er sowieso geen centrale autoriteit die zijn wil aan alle moslims kan opleggen. In de praktijk zullen veel Belgische moslims kijken naar de beslissing in Marokko. Ook de moslimexecutieve van België kan richtlijnen verspreiden. En elke moslim kan dan zelf kiezen wie hij volgt.'
'Vroeger was er trouwens een originele manier om te bepalen wanneer de zon onder was en de vasten dus gebroken mocht worden. Er werden twee touwtjes gespannen, een zwart en een wit. Het moment dat het onderscheid niet meer te zien was, was het moment waarop de zon officieel onder was.'
Is dat vasten lastig?
'Niet eten en drinken, dat valt op zich nogal mee. Zeker in deze periode van het jaar. Over enkele jaren, als de ramadan in volle augustus valt, zal het een stuk lastiger zijn', zegt Lamrabat, die de ramadan trouw opvolgt. 'Vooral aan verslavingen weerstaan, is moeilijk. Zij die roken, zien af. En ik heb 's morgens zo'n nood aan een goeie kop koffie. Ik ben sowieso een echte koffiedrinker. Ook dat mis ik tijdens de ramadan.'
''s Avonds na zonsondergang mogen we wel eten, maar dat is lang niet zo uitgebreid als veel mensen denken. Je maag kan het niet aan om dan veel te eten. Het begint met een traditioneel kommetje soep, anderhalf uur later is er het avondgebed en dan is er het eigenlijke avondmaal.'
Moet iedereen meedoen?
'Zieken en gehandicapten zijn vrijgesteld. Zwangere vrouwen ook, maar die moeten de vastendagen eigenlijk later inhalen. En ook jonge kinderen moeten niet meedoen. Het is aan de ouders om te bepalen wanneer hun kinderen oud genoeg zijn om deel te nemen. Meestal begint het rond de periode van de puberteit', zegt Lamrabat.
Uit persoonlijke ervaring weet hij dat kleine kinderen eigenlijk graag mee willen doen, omdat die gezamenlijke avondmaaltijd zo gezellig is. 'Maar als je dan als puber moet meedoen, denk je daar soms wel anders over.'
Doet iedereen ook mee?
'Het is opvallend dat ook veel niet-praktiserende moslims toch deelnemen aan de ramadan', zegt Van Steenbergen. 'Je kan het nog het best vergelijken met de manier waarop ook niet-praktiserende katholieken toch kerstmis vieren. De ramadan is niet alleen religieus, maar ook cultureel.'
Lamrabat ziet hetzelfde bij vrienden en kennissen. 'Ik ken jonge mensen die graag uitgaan, geregeld van vriendin wisselen en zich niet geroepen voelen om vijf keer per dag te bidden. Maar tijdens de ramadan passen ze hun levensstijl aan. Dan blijven ze thuis en zijn ze vriendinloos. Schijnheilig? Dat denk ik niet. Het toont gewoon aan dat ze zoekende zijn naar de manier waarop ze als moslim in de westerse wereld moeten leven.'
Worden vastende moslims speciaal ontzien op het werk of op school?
'Ik heb nog nooit gehoord dat er op scholen speciale maatregelen uitgevaardigd zouden worden voor jongeren die vasten', zegt Ann Van Driessche, woordvoerster van GO!, het onderwijs van de Vlaamse gemeenschap. 'Wie verzwakt zou zijn, zal opgevangen worden. Maar dat geldt voor alle kinderen die zich niet goed voelen. Dat vasten is trouwens de verantwoordelijkheid van het kind zelf. De scholen zullen niet controleren of een kind de vastenregels respecteert.'
'We zien wel dat scholen met veel moslims aan het einde van de ramadan vaak een facultatieve verlofdag inlassen, ter gelegenheid van het suikerfeest.'
Ook op de werkvloer gelden er geen speciale regels. 'Mijn werknemers hebben daar ook nooit om gevraagd', zegt Wim Baeten van het gelijknamige bouwbedrijf uit Rumst, waar verschillende moslims werken.
Hoe eindigt de ramadan?
Met het suikerfeest. 'Beter gezegd: het ramadanfeest. De aid al sitr', zegt Lamrabat. Tijdens dat feest staat de familie centraal, en gezelligheid. De theepot moet dan altijd vol thee zitten, de schalen vol koekjes. En we gaan op bezoek bij de hele familie, iets waar we al snel een heel weekend mee zoet zijn.'
Steven De Bock