Man_Ray
31-10-07, 19:01
Hier kent niemand hem, maar in Engeland is hij een ster. De benedictijnerabt Christopher Jamison over mens en monnik, gehoorzaamheid en nederigheid, gebed en contemplatie. 'Vijf minuutjes meditatie per dag kunnen al volstaan om je leven volledig te veranderen.'
Christopher Jamison is abt van de benedictijnerabdij in het Engelse Worth, waar de populaire BBC-serie The Monastery werd opgenomen: een realityshow waarin gewone mannen een maand met de monniken leefden. Behalve die roem leverde het Jamison ook inspiratie op voor een boek: Levenslessen van een abt. 'De bedoeling van de serie was het om na te gaan of de monastieke traditie de leek vandaag nog altijd iets te bieden heeft', legt hij uit. 'En dat blijkt wel degelijk het geval te zijn. Vandaar ook het boek. Er zijn de laatste jaren steeds meer mensen die zich even bij ons willen terugtrekken omdat ze zogezegd alles hebben - een goede job, een goed gezin, veel goede vrienden - en tóch niet gelukkig zijn.'
En wat hebt u hen te bieden?
CHRISTOPHER JAMISON: Ik nodig hen uit om eens een tijdje als een monnik bij ons te komen leven om te zien wat er dan gebeurt. Na het programma hebben we nog duizenden bezoekers over de vloer gehad. Mensen die blijkbaar allemaal op zoek waren naar hetzelfde. En wat ik ondertussen heb geleerd, is dat we eigenlijk niets tegen hen hoeven te zeggen, we bieden hen gewoon de mogelijkheid om stil te zijn. Mensen voelen die stilte meteen aan als zeer verrijkend. Het klooster is een sanctuary - een Engels woord dat je bijna niet kunt vertalen, omdat het twee betekenissen heeft: een plek waar je tot rust komt, en een plek waar je veilig bent, waar je je toevlucht kunt zoeken. Mensen zoeken dat tegenwoordig ook in wellnesscentra, maar ik ben ervan overtuigd dat je voor echte kwaliteit een religieus oord nodig hebt.
Waarom zou dat het geval zijn?
JAMISON: Omdat bijna alle wereldreligies een weg gevonden hebben om het menselijke hart in staat te stellen vrede te vinden. Als die religies op de juiste manier worden overgebracht en aangeleerd, dan delen ze allemaal het verlangen naar vrede. Vrede voor de religieuze persoon zelf, en vrede voor de andere mensen. Of je nu leert mediteren bij een katholieke of een boeddhistische monnik, of je nu leert bidden van een moslim of een jood - het gaat er altijd om de persoon die mediteert en bidt vrede te laten vinden. In zichzelf en met andere mensen. Dat laatste is erg belangrijk: religie is niet iets wat je in je eentje kunt doen, je doet het altijd met andere mensen.
Zijn we dat uit het oog verloren?
JAMISON: De spiritualiteitsindustrie is dat zeker uit het oog verloren. Tegenwoordig probeert men je ervan te overtuigen dat je innerlijke rust en persoonlijke vrede bij wijze van spreken gewoon kunt kopen - inclusief de bijbehorende fun. Maar dat is natuurlijk onzin. Mensen worden gewoon bedrogen, want innerlijke vrede kun je niet kopen met geld. Men heeft het soms over goedkope imitaties. Welnu, ik noem die spiritualiteit van tegenwoordig dure imitaties. Het originele product, godsdienst, is namelijk gratis. Not a cheap imitation, but the cheap real thing.
Is religie dan gewoon een strategie om rust te vinden?
JAMISON: Als u godsdienst een strategie wilt noemen, kan ik mij daar perfect mee verzoenen. Het is een prima manier om te beschrijven wat ik bedoel. Het is trouwens een hele goede strategie, omdat ze overal beschikbaar is en door niemand centraal wordt gecontroleerd. Iedere cultuur heeft religie, omdat het menselijke hart religie heeft. We weten allemaal dat de mens een aantal basisbehoeften heeft: voedsel, warmte, seks, enzovoort. Ik ben ervan overtuigd dat ook de nood aan contemplatie een basisbehoefte is. En omdat die tegenwoordig zo over het hoofd wordt gezien, zijn zovele mensen rusteloos en gestresseerd. Altijd drukdrukdruk. Ik zou die mensen willen voorstellen om een religie uit te kiezen die hen aanspreekt, zodat ze die contemplatieve behoefte toch kunnen beleven. Je hoeft zelfs niet in God te geloven, want het boeddhisme kent geen God en daar kun je ook terecht.
Zou u niet liever hebben dat mensen weer katholiek werden?
JAMISON: Als u ervoor zou kiezen om katholiek te worden, zou dat mij zeer verheugen. Maar dat betekent niet dat ik u per se zou willen bekeren. Helemaal niet. Ik wil wat goed is voor u, en uiteindelijk geloof ik natuurlijk dat u de ultieme expressie van die goedheid zult vinden in de persoon van Jezus Christus, maar er zijn nog vele andere wegen om op hetzelfde punt uit te komen. Bovendien weet ik dat een moderne mens nogal slecht reageert op dwang. Als ik u wil dwingen om katholiek te worden, zal dat alleen maar contraproductief werken, vrees ik. U houdt er namelijk niet van om ergens toe gedwongen te worden. Dat proberen wij ook niet als mensen op retraite komen in ons klooster. Wij bieden hen de stilte aan, wij leren hen hoe ze kunnen mediteren, we nemen hen mee naar de kerk, we voeren informele gesprekken... Maar dat is geen officieel bekeringsprogramma. We geven hen vertrouwen en dan kiezen ze zelf wat ze doen.
Welke rol speelt Jezus in uw leven?
JAMISON: In de meest praktische zin van het woord komt hij voor mij elke dag tot leven als ik het evangelie lees. Ik lees een stukje tekst en er is iets wat tot mij spreekt. Door zijn verhaal te lezen, wordt hij een compagnon op mijn weg. Nog elke dag verandert mijn leven doordat zijn woorden een nieuwe dimensie voor mij krijgen. Gisteren las ik bijvoorbeeld nog dat de mensen kwamen om hem te horen en dan genezen werden. Dat verband tussen 'horen' en 'genezen' had ik nooit eerder gezien.
Nu u daarover begint: wordt het geen tijd dat godsdiensten de verklaring van de werkelijkheid, ook en vooral in de medische sector, volledig overlaten aan de wetenschap?
JAMISON: Ik begrijp wat u bedoelt. Maar omgekeerd geldt ook dat de wetenschap haar bevoegdheid niet mag overschrijden. Voor mij is deze wereld een mysterie, een groot vraagteken. En er zal nooit een Hercule Poirot opdagen met de definitieve oplossing. Het leven is een mysterie en zal een mysterie blijven. Wat nu de verschillende wetenschappen, waaronder ook de theologie, doen, is elk vanuit hun eigen invalshoek wat inzicht bieden in het mysterie. Zodra één enkele wetenschap beweert dat zij alle antwoorden heeft, gaat het fout. Godsdienst deed dat vroeger. Wetenschap doet dat vandaag. En dat is even slecht. Kent u Richard Dawkins?
Jazeker, de meest ongelovige mens ter wereld.
JAMISON: (lacht) En de bioloog die zonder meer claimt dat hij alle antwoorden heeft. Dat suggereert hij alleszins, want hij beseft natuurlijk ook wel dat een echte wetenschapper die claim nooit mag maken. Dawkins gedraagt zich als een soort moderne inquisiteur, die wel eens zal beslissen wie wel en wie geen recht van spreken heeft. Hij noemt alle vormen van religie slecht, en dat vind ik erg gevaarlijk. Als je eeuwenoude tradities zo behandelt, gooi je een heleboel waardevolle inzichten in het mysterie zomaar weg.
Maar ook veel ballast, niet? Wetenschappelijke verklaringen hebben nu eenmaal al een groot deel van het godsdienstige wereldbeeld drooggelegd.
JAMISON: Weet u wat ik wel eens aan Dawkins zou willen vragen? Of hij in de vrije wil van de mens gelooft. Dat is zijn zwakke plek, omdat hij uiteindelijk verplicht zal zijn om die vraag met 'nee' te beantwoorden. Een theoloog zal blijven herhalen dat de mens vrij is. Terwijl je als bioloog noodzakelijkerwijze uitmondt in determinisme.
Niet noodzakelijk. Vrije wil is evolutionair verklaarbaar.
JAMISON: Dat kan ik mij niet voorstellen.
Wat zegt dat over de manier waarop u naar de mens kijkt?
JAMISON: Als u mij vraagt welke plek de mens bekleedt in dit universum, zou ik zeggen: de mens is de verbeelding van het heelal. Hij is diegene die zich het heelal kan verbeelden, die zich zelfs kan inbeelden dat het heelal ánders is. Hij kan zich dat niet alleen inbeelden, hij kan er ook vanalles mee doen - als kunstenaar, bijvoorbeeld, of als ingenieur. En dat is het begin van het inzicht dat het heelal misschien kan worden gered. Als het anders kan zijn dan het nu is, kan het ook gered worden. Dat is een cruciaal element in mijn mens- en wereldbeeld. Alleen de mens kan zich voorstellen dat we de wereld morgen op een compleet nieuwe manier vormgeven.
Dat vermogen heeft al veel onheil gesticht.
JAMISON: Akkoord. Als je kijkt naar de twintigste eeuw, dan zie je inderdaad dat utopieën veel chaos hebben gecreëerd. (lacht fijntjes) Maar ziet u, die utopieën waren dan ook radicaal atheïstisch en deterministisch geïnspireerd. Voor Marx was de revolutie onafwendbaar, dat was puur deterministisch, er is in het marxisme geen plaats voor de menselijke vrije wil. En de hele nazi-ideologie is zo mogelijk nog radicaler in haar determinisme: de ene groep mensen is goed, de andere groep mensen is slecht. Beide ideologieën zeiden in feite: zo moet het zijn, en niet anders. Het christelijke perspectief is van een heel andere aard. Wij proberen de mensen ervan te overtuigen dat ze hun eigen hart kunnen veranderen, en op die manier ook de hele maatschappij. Daarom heeft de katholieke leer een belangrijke sociale en politieke dimensie. De Kerk heeft meer te zeggen over politiek dan over seks. Alleen hebben de media dat niet altijd in de gaten.
Waarom bent u eigenlijk monnik geworden?
JAMISON: Dat was mijn ultieme daad van vrijheid, een manier om mijn eigen leven op een andere manier vorm te geven. Mijn vader en drie oudere broers zitten allemaal in het zakenleven. En ik wist al op zeer jonge leeftijd dat ik dat niet wilde doen. Aan de universiteit kwam ik een katholieke priester tegen die mij leerde mediteren. Dat was erg belangrijk. Vervolgens begon ik te werken met minderbedeelde mensen, en ook dat was een belangrijke ervaring. Toen ik ten slotte een klooster bezocht, dacht ik meteen: dit is een interessante manier om mijn leven anders in te vullen dan ik tot dusver heb gedaan.
Wat is er bijzonder aan de benedictijnen?
JAMISON: Het is de oudste orde in de Kerk, bijna 1500 jaar geleden gesticht. En, in tegenstelling tot andere ordes, leggen wij een gelofte van stabiliteit af. Wij blijven ons hele leven in dezelfde gemeenschap. Die wordt zeg maar onze familie. En die stabiliteit vormt bij ons de context voor meditatie. Ik was 21 toen ik toetrad, dus ik zit nu 34 jaar in hetzelfde klooster.
Nooit spijt van gehad?
JAMISON: Nee, nooit. Ik denk dat journalisten het interessanter zouden vinden als ik er wel ooit spijt van zou hebben gehad, maar dat is helaas niet waar. Het eerste jaar was moeilijk, omdat je dan volkomen wordt geïsoleerd van je familie en vrienden...
Dat doen ze in een sekte ook, niet?
JAMISON: Precies. (lacht) Het verschil is alleen dat je in het klooster heel geregeld de vraag krijgt of je nog wilt blijven. Niemand zegt je dat je moet blijven. Weer die vrijheid, ziet u. En die isolatie is nu eenmaal belangrijk om het leven te leren kennen. Vergelijk het maar met een militaire academie. Als je daar naartoe gaat, stelt men het ook niet op prijs als je moeder om de haverklap aan de deur staat. Je moet je eigen weg kiezen. Na dat eerste jaar voel je die bevrijding.
U hebt het al een paar keer over meditatie gehad. Vreemd om dat te horen in een katholieke context, men associeert het tegenwoordig vooral met boeddhisme.
JAMISON: Dat hoor ik van wel meer mensen die ons komen bezoeken. Terwijl die traditie heel erg oud is in de katholieke Kerk. De woestijnvaders, over wie ik in het boek vertel, waren de eerste katholieke monniken, en zij mediteerden wel degelijk. De technieken zijn een beetje verloren geraakt, maar de traditie is in leven gehouden in de kloosters. Tijdens de Reformatie stonden bepaalde vormen van meditatie ook wel in slecht aanzien, natuurlijk, omdat de katholieke Kerk heel wantrouwig stond tegenover individualisme. Maar katholieke mystici zijn er wel altijd geweest. Denk maar aan Ruisbroeck, aan Johannes van het Kruis... En de benedictijnen zijn ook altijd mystici geweest, maar dan heel down to earth, heel nuchter. Dat probeer ik in mijn boek duidelijk te maken, dat eigenlijk iedereen een nuchtere mysticus kan worden. Vijf minuutjes meditatie per dag kunnen al volstaan om je leven volledig te veranderen.
Wat gebeurt er als je mediteert?
JAMISON: Meditatie is een vorm van gebed, eigenlijk. En als alles goed gaat, gebeurt er niet zoveel. Dat is net het doel van het meditatieve gebed: een toestand bereiken waarin er heel weinig gebeurt. Een soort zerosetting van stilte in jezelf vinden, waar je op elk gewenst moment naar kunt terugkeren als je dat wilt. Een stilte waarin je kunt luisteren.
Luisteren naar?
JAMISON: In de eerste plaats naar je eigen hart: waar maak ik mij vandaag zorgen over? Dan luisteren naar het geluid om je heen. Het is vaak verbazend hoeveel lawaai er is. Dan luisteren naar de stilte, naar de kwaliteit van de stilte. Dat is wat mensen in een kerk doen. In een kerk wordt de kwaliteit van de stilte nog versterkt door de aanwezigheid van andere mensen. Wat je tijdens een meditatie uiteindelijk beoogt, is dat je kunt luisteren naar God. Je probeert ervoor te zorgen dat er niets meer gebeurt, zodat God als het ware kan gebeuren.
U hebt het in uw boek voortdurend over gehoorzaamheid. Leg dat concept eens uit aan de moderne lezer, bij wie het wellicht vooral negatieve connotaties oproept.
JAMISON: Dat het begrip vooral negatieve connotaties oproept, is een van de grootste tragedies van de moderne tijd. Laat mij u uitleggen wat er zo positief aan is door een voorbeeld te gebruiken: het huwelijk. Wij weten allemaal dat gehoorzaamheid centraal staat in een huwelijk. Sommige mensen geloven niet in het huwelijk, en dat is prima. Maar als een huwelijk wil werken, dan moet er gehoorzaamheid zijn. Voor mij heeft gehoorzaamheid te maken met een loyaliteit aan iets wat groter is dan jezelf. Daarin schuilt een grote bron van vrijheid.
Vrijheid? Hoezo?
JAMISON: Omdat je ervoor kiest om gehoorzaam te zijn. Denk aan wat ouders voor hun kinderen doen, en omgekeerd: ook dat heeft te maken met gehoorzaamheid. Met nederigheid, ook. Zonder die nederigheid zouden we niet dienstbaar kunnen zijn voor elkaar. Nederigheid lijkt mij een van de meest onderschatte deugden van deze tijd waarin iedereen het voortdurend heeft over assertiviteit en agressiviteit. En nederigheid is natuurlijk iets anders dan vernedering. Vernedering is verplichte gehoorzaamheid. Nederigheid is iets waar je vrij voor kiest.
Wie of wat moeten we gehoorzamen?
JAMISON: Eerst en vooral je familie, natuurlijk. Al is dat niet altijd vanzelfsprekend. Jezus heeft ook gezegd dat je je eigen familie moet haten als je hem wilt volgen. Dat is op het eerste gezicht moeilijk te begrijpen. Tot je denkt aan de maffia, bijvoorbeeld. Zelfs de familie is niet altijd even betrouwbaar als bron van morele waarden, van wat je moet doen. Wat Jezus dus bedoelt, is dat je altijd rekening moet houden met de mogelijkheid dat je eigen familie, of je eigen groep, een soort maffia geworden is. En dan moet je ermee breken. Maar wie of wat moet je dan wel gehoorzamen? Zeker niet alleen maar jezelf, want dat zou treurig zijn.
Voor veel mensen is dat het allerhoogste.
JAMISON: Precies. En af en toe vind ik het ook wel prettig om alleen maar mijn eigen zin te doen, om eens een dagje vrij te nemen. Maar als een levensstijl vind ik dat compleet onbevredigend. Wij zijn gebouwd voor elkaar. Wij zijn niet gebouwd om alleen te leven. Dat is geen doctrine van de Kerk, dat is een ervaring die iedereen wel zal hebben.
Blijft de vraag: wie moet ik gehoorzamen?
JAMISON: (lacht) Ik stel u op de proef. En dat komt omdat ik niet te snel bij het religieuze antwoord wil uitkomen, ziet u? Ik zou graag hebben dat mensen zélf bij dat antwoord uitkomen. Maar als u aandringt, zou ik zeggen dat mensen uiteindelijk moeten gehoorzamen aan een religieuze gemeenschap. Wat uiteraard een controversieel standpunt is. Ik bedoel daarmee niet dat iedereen in het klooster moet gaan, wel dat iedereen een gemeenschap nodig heeft waaraan hij bepaalde waarden kan ontlenen, waar hij terecht kan in moeilijke tijden, waar hij de gelegenheid krijgt om te bidden en te mediteren. Een gemeenschap die hem een kader biedt op de belangrijke momenten in het leven. Weet u, niemand hoeft in z'n eentje het wiel opnieuw uit te vinden. Deel uitmaken van een religieuze gemeenschap kan je veel leren, omdat het tradities zijn waarin veel wijsheid is opgeslagen. Met gehoorzaamheid aan een religieuze gemeenschap bedoel ik niet dat de parochiepriester je gaat vertellen wat je wel en niet kunt doen. Gehoorzaamheid heeft wel te maken met nederigheid, met het aanvaarden van de waarheid over jezelf. De hele waarheid.
Zondigt een monnik soms?
JAMISON: (bijna enthousiast) Absoluut! Als men in luchthavens behalve je bagage ook je ziel kon doorlichten, zou ik mij vaak redelijk gegeneerd voelen, denk ik. Denk niet dat monniken geen demonen hebben. Integendeel, in het klooster gaan is net een manier om met al je demonen te worden geconfronteerd. Ook met seks, jazeker. De woestijnvaders zeiden zelfs dat het precies die demon is die je tot het einde blijft achtervolgen. Voor zover ik dat kan beoordelen, leidt het uitleven van je seksuele fantasieën niet noodzakelijk tot een gelukkiger bestaan. Maar dat iedereen seksuele fantasieën heeft, ikzelf incluis, staat vast. Zelfs als je ze niet uitleeft, heb je ze nog wel. Alleen heb je minder spijt, net omdát je ze niet hebt uitgeleefd. En je moet wel een beetje dom zijn om ervan uit te gaan dat geen enkele monnik zijn seksuele fantasieën ooit uitleeft, zoals wij allen weten. Om maar te zeggen: ook in het klooster zijn alle demonen aanwezig. Maar onze traditie heeft ons veel inzichten te bieden over hoe we daarmee moeten omgaan.
Is godsdienst aan een comeback bezig?
JAMISON: Ik zou een onderscheid willen maken tussen goede en slechte godsdienst. En ik zou u willen feliciteren: u bent de eerste journalist bij wie ik zelf over slechte godsdienst begin. De wereld beleeft duidelijk een moeilijke periode, een periode van religieuze verwarring. Ik ben nog van de generatie priesters die ervan uitgingen dat niemand in Europa nog gelovig is. Al bleef er altijd wel een restje geloof over bij de meeste mensen. Vandaag maken we het mee dat godsdienst felle tegenkanting krijgt, van mensen zoals Richard Dawkins, maar natuurlijk ook onder invloed van gebeurtenissen zoals de aanslagen in New York.
Dat is voor Dawkins de reden om godsdienst af te schaffen.
JAMISON: Wel, dan zou ik tegen hem willen zeggen: u zult godsdienst niet kunnen afschaffen, wat u zult doen is goede godsdienst vernielen, zodat alleen de slechte godsdienst overblijft. En slechte godsdienst zal u doden. De keuze vandaag is niet langer: godsdienst of geen godsdienst? De keuze voor de 21e eeuw zal zijn: welke acties moeten we ondernemen om goede godsdienst te stimuleren en slechte godsdienst niet te stimuleren? Dat is vandaag een politieke vraag geworden. Zelfs atheïsten zouden vandaag moeten worden geschoold in de theologie. We moeten onder ogen zien dat ons buitenlands en binnenlands beleid daar een grote impact op kan hebben. Denk aan wat de Amerikanen destijds hebben gedaan in Afghanistan: de taliban mee gecreëerd. Ze waren niet geïnteresseerd in godsdienst, ziet u, ze waren alleen geïnteresseerd in het verslaan van de sovjets.
Wanneer wordt godsdienst slechte godsdienst?
JAMISON: Als het fout gaat met de gehoorzaamheid. Als het blinde en hersenloze gehoorzaamheid wordt. Als de vrijheid van de gelovige wordt weggenomen. Als iemand je vertelt dat je een vliegtuig moet kapen en in een gebouw moet vliegen. Als je niet meer kunt zeggen: wacht eens even, is dat wel een goed idee, kunnen we daar even over discussiëren? Luister, je kunt godsdienst niet afschaffen. Net zomin als je seks kunt afschaffen. De Victorianen hebben dat laatste in de negentiende eeuw wel geprobeerd, en wat was het resultaat? Slechte seks. In de twintigste eeuw heeft men geprobeerd om godsdienst af te schaffen. Resultaat: slechte godsdienst.
Als George W. Bush en Tony Blair samen bidden alvorens ze besluiten om Irak binnen te vallen, is dat dan ook een staaltje van slechte godsdienst?
JAMISON: Ze hebben nooit bevestigd of ontkend dat ze samen hebben gebeden. En vergeet niet dat Tony Blair vlak voor die beslissing viel, nog op audiëntie is geweest bij de paus. Niemand weet wat er toen allemaal gezegd is. Maar ik maak me sterk dat Johannes Paulus II aan Tony Blair duidelijk heeft gemaakt waarom het immoreel was om Irak binnen te vallen. De vorige paus was zelfs tegen de eerste Golfoorlog, dus zeker tegen de tweede. Maar wat is er gebeurd? Tony Blair verkoos het om de paus niet te gehoorzamen. Hij en George W. Bush hebben alleen zichzelf gehoorzaamd.
Wat vindt u van de huidige paus?
JAMISON: Benedictus XVI is een man van de traditie. Wij zijn blij dat hij de naam van onze stichter heeft gekozen.
Verwacht u van hem enige beweging in de ethische dossiers? Wordt het bijvoorbeeld eens geen tijd dat de Kerk homoseksua- liteit volledig en onvoorwaardelijk aanvaardt?
JAMISON: De Kerk heeft een zeer coherente visie op seksualiteit en moraliteit. En die visie zal deze paus niet veranderen. Of een andere paus dat ooit zal doen, is een interessante vraag. Hoe dan ook zal de hele visie moeten veranderen voor de Kerk homoseksualiteit kan aanvaarden. En dat zie ik niet zo gauw gebeuren, omdat het om een diep principe gaat.
U gelooft dat God de mens geschapen heeft als man en vrouw. Maar het punt is dat de mens niet geschapen maar geëvolueerd is, en dat homoseksualiteit een volkomen natuurlijk gegeven is.
JAMISON: Het is niet omdat iets in de natuur voorkomt, dat het natuurlijk is - al begeven we ons dan wel op het filosofische spoor. Kijk, als er een kind wordt geboren met één oog, zullen we dat een afwijking noemen. Maar als er plotseling duizenden kinderen worden geboren met één oog, is het dan ook nog een afwijking? Wanneer is het dat niet meer? Op den duur is dat een statistische vraag, lijkt mij. De diepere vraag is hoe we in onze samenleving nieuwe normen afspreken. Dat is heel erg moeilijk. Niet alleen voor de Kerk, maar voor de hele samenleving. De gelijkheid van de vrouw is ook een zware dobber geweest om te aanvaarden.
Precies, dat is een goed voorbeeld. De gelijkheid van de vrouw, de afschaffing van de slavernij, de aanvaarding van homoseksualiteit: het gaat telkens om morele vooruitgang.
JAMISON: Maar de snelheid waarmee alles tegenwoordig evolueert, is wel érg groot, hoor. En de katholieke Kerk is traditiegetrouw een van de instituten die het traagst evolueren. Wat in mijn ogen niet noodzakelijk slecht is. Er moet altijd iemand voorop lopen, maar er moet ook altijd iemand achteraan in de gaten houden of we onszelf niet voorbijhollen. Dat is voor mij de taak van de Kerk.
Denkt u nooit: wat zou Jezus hiervan gevonden hebben?
JAMISON: Eerlijk gezegd niet, nee. Die vraag leidt vaak tot nogal oppervlakkige antwoorden. Wat zou Jezus doen? Wat zou Jezus vinden? (lacht) Hoe kan ik dat nu weten? Ik heb ooit als directeur van onze school een paar mensen moeten ontslaan. Die zeiden toen ook: dat zou Jezus nooit gedaan hebben. Wat natuurlijk onzin is.
Laten we dan maar besluiten met de zin van het leven.
JAMISON: De zin van het leven is om in gemeenschap te leven met jezelf, met andere mensen, en met God. Vandaag en voor altijd.
Daar hoefde u niet lang over na te denken.
JAMISON: Nee, hoor. Vindt u dat niet mooi?
CHRISTOPHER JAMISON, LEVENSLESSEN VAN EEN ABT, LANNOO, TIELT, 224 BLZ., 14,95 EURO. JAMISON IS OOK TE ZIEN IN BRAAMBOS OP CANVAS, OP ZONDAG 9 DECEMBER.
DOOR JOëL DE CEULAER
Bron: Knack - 24-10-2007
Christopher Jamison is abt van de benedictijnerabdij in het Engelse Worth, waar de populaire BBC-serie The Monastery werd opgenomen: een realityshow waarin gewone mannen een maand met de monniken leefden. Behalve die roem leverde het Jamison ook inspiratie op voor een boek: Levenslessen van een abt. 'De bedoeling van de serie was het om na te gaan of de monastieke traditie de leek vandaag nog altijd iets te bieden heeft', legt hij uit. 'En dat blijkt wel degelijk het geval te zijn. Vandaar ook het boek. Er zijn de laatste jaren steeds meer mensen die zich even bij ons willen terugtrekken omdat ze zogezegd alles hebben - een goede job, een goed gezin, veel goede vrienden - en tóch niet gelukkig zijn.'
En wat hebt u hen te bieden?
CHRISTOPHER JAMISON: Ik nodig hen uit om eens een tijdje als een monnik bij ons te komen leven om te zien wat er dan gebeurt. Na het programma hebben we nog duizenden bezoekers over de vloer gehad. Mensen die blijkbaar allemaal op zoek waren naar hetzelfde. En wat ik ondertussen heb geleerd, is dat we eigenlijk niets tegen hen hoeven te zeggen, we bieden hen gewoon de mogelijkheid om stil te zijn. Mensen voelen die stilte meteen aan als zeer verrijkend. Het klooster is een sanctuary - een Engels woord dat je bijna niet kunt vertalen, omdat het twee betekenissen heeft: een plek waar je tot rust komt, en een plek waar je veilig bent, waar je je toevlucht kunt zoeken. Mensen zoeken dat tegenwoordig ook in wellnesscentra, maar ik ben ervan overtuigd dat je voor echte kwaliteit een religieus oord nodig hebt.
Waarom zou dat het geval zijn?
JAMISON: Omdat bijna alle wereldreligies een weg gevonden hebben om het menselijke hart in staat te stellen vrede te vinden. Als die religies op de juiste manier worden overgebracht en aangeleerd, dan delen ze allemaal het verlangen naar vrede. Vrede voor de religieuze persoon zelf, en vrede voor de andere mensen. Of je nu leert mediteren bij een katholieke of een boeddhistische monnik, of je nu leert bidden van een moslim of een jood - het gaat er altijd om de persoon die mediteert en bidt vrede te laten vinden. In zichzelf en met andere mensen. Dat laatste is erg belangrijk: religie is niet iets wat je in je eentje kunt doen, je doet het altijd met andere mensen.
Zijn we dat uit het oog verloren?
JAMISON: De spiritualiteitsindustrie is dat zeker uit het oog verloren. Tegenwoordig probeert men je ervan te overtuigen dat je innerlijke rust en persoonlijke vrede bij wijze van spreken gewoon kunt kopen - inclusief de bijbehorende fun. Maar dat is natuurlijk onzin. Mensen worden gewoon bedrogen, want innerlijke vrede kun je niet kopen met geld. Men heeft het soms over goedkope imitaties. Welnu, ik noem die spiritualiteit van tegenwoordig dure imitaties. Het originele product, godsdienst, is namelijk gratis. Not a cheap imitation, but the cheap real thing.
Is religie dan gewoon een strategie om rust te vinden?
JAMISON: Als u godsdienst een strategie wilt noemen, kan ik mij daar perfect mee verzoenen. Het is een prima manier om te beschrijven wat ik bedoel. Het is trouwens een hele goede strategie, omdat ze overal beschikbaar is en door niemand centraal wordt gecontroleerd. Iedere cultuur heeft religie, omdat het menselijke hart religie heeft. We weten allemaal dat de mens een aantal basisbehoeften heeft: voedsel, warmte, seks, enzovoort. Ik ben ervan overtuigd dat ook de nood aan contemplatie een basisbehoefte is. En omdat die tegenwoordig zo over het hoofd wordt gezien, zijn zovele mensen rusteloos en gestresseerd. Altijd drukdrukdruk. Ik zou die mensen willen voorstellen om een religie uit te kiezen die hen aanspreekt, zodat ze die contemplatieve behoefte toch kunnen beleven. Je hoeft zelfs niet in God te geloven, want het boeddhisme kent geen God en daar kun je ook terecht.
Zou u niet liever hebben dat mensen weer katholiek werden?
JAMISON: Als u ervoor zou kiezen om katholiek te worden, zou dat mij zeer verheugen. Maar dat betekent niet dat ik u per se zou willen bekeren. Helemaal niet. Ik wil wat goed is voor u, en uiteindelijk geloof ik natuurlijk dat u de ultieme expressie van die goedheid zult vinden in de persoon van Jezus Christus, maar er zijn nog vele andere wegen om op hetzelfde punt uit te komen. Bovendien weet ik dat een moderne mens nogal slecht reageert op dwang. Als ik u wil dwingen om katholiek te worden, zal dat alleen maar contraproductief werken, vrees ik. U houdt er namelijk niet van om ergens toe gedwongen te worden. Dat proberen wij ook niet als mensen op retraite komen in ons klooster. Wij bieden hen de stilte aan, wij leren hen hoe ze kunnen mediteren, we nemen hen mee naar de kerk, we voeren informele gesprekken... Maar dat is geen officieel bekeringsprogramma. We geven hen vertrouwen en dan kiezen ze zelf wat ze doen.
Welke rol speelt Jezus in uw leven?
JAMISON: In de meest praktische zin van het woord komt hij voor mij elke dag tot leven als ik het evangelie lees. Ik lees een stukje tekst en er is iets wat tot mij spreekt. Door zijn verhaal te lezen, wordt hij een compagnon op mijn weg. Nog elke dag verandert mijn leven doordat zijn woorden een nieuwe dimensie voor mij krijgen. Gisteren las ik bijvoorbeeld nog dat de mensen kwamen om hem te horen en dan genezen werden. Dat verband tussen 'horen' en 'genezen' had ik nooit eerder gezien.
Nu u daarover begint: wordt het geen tijd dat godsdiensten de verklaring van de werkelijkheid, ook en vooral in de medische sector, volledig overlaten aan de wetenschap?
JAMISON: Ik begrijp wat u bedoelt. Maar omgekeerd geldt ook dat de wetenschap haar bevoegdheid niet mag overschrijden. Voor mij is deze wereld een mysterie, een groot vraagteken. En er zal nooit een Hercule Poirot opdagen met de definitieve oplossing. Het leven is een mysterie en zal een mysterie blijven. Wat nu de verschillende wetenschappen, waaronder ook de theologie, doen, is elk vanuit hun eigen invalshoek wat inzicht bieden in het mysterie. Zodra één enkele wetenschap beweert dat zij alle antwoorden heeft, gaat het fout. Godsdienst deed dat vroeger. Wetenschap doet dat vandaag. En dat is even slecht. Kent u Richard Dawkins?
Jazeker, de meest ongelovige mens ter wereld.
JAMISON: (lacht) En de bioloog die zonder meer claimt dat hij alle antwoorden heeft. Dat suggereert hij alleszins, want hij beseft natuurlijk ook wel dat een echte wetenschapper die claim nooit mag maken. Dawkins gedraagt zich als een soort moderne inquisiteur, die wel eens zal beslissen wie wel en wie geen recht van spreken heeft. Hij noemt alle vormen van religie slecht, en dat vind ik erg gevaarlijk. Als je eeuwenoude tradities zo behandelt, gooi je een heleboel waardevolle inzichten in het mysterie zomaar weg.
Maar ook veel ballast, niet? Wetenschappelijke verklaringen hebben nu eenmaal al een groot deel van het godsdienstige wereldbeeld drooggelegd.
JAMISON: Weet u wat ik wel eens aan Dawkins zou willen vragen? Of hij in de vrije wil van de mens gelooft. Dat is zijn zwakke plek, omdat hij uiteindelijk verplicht zal zijn om die vraag met 'nee' te beantwoorden. Een theoloog zal blijven herhalen dat de mens vrij is. Terwijl je als bioloog noodzakelijkerwijze uitmondt in determinisme.
Niet noodzakelijk. Vrije wil is evolutionair verklaarbaar.
JAMISON: Dat kan ik mij niet voorstellen.
Wat zegt dat over de manier waarop u naar de mens kijkt?
JAMISON: Als u mij vraagt welke plek de mens bekleedt in dit universum, zou ik zeggen: de mens is de verbeelding van het heelal. Hij is diegene die zich het heelal kan verbeelden, die zich zelfs kan inbeelden dat het heelal ánders is. Hij kan zich dat niet alleen inbeelden, hij kan er ook vanalles mee doen - als kunstenaar, bijvoorbeeld, of als ingenieur. En dat is het begin van het inzicht dat het heelal misschien kan worden gered. Als het anders kan zijn dan het nu is, kan het ook gered worden. Dat is een cruciaal element in mijn mens- en wereldbeeld. Alleen de mens kan zich voorstellen dat we de wereld morgen op een compleet nieuwe manier vormgeven.
Dat vermogen heeft al veel onheil gesticht.
JAMISON: Akkoord. Als je kijkt naar de twintigste eeuw, dan zie je inderdaad dat utopieën veel chaos hebben gecreëerd. (lacht fijntjes) Maar ziet u, die utopieën waren dan ook radicaal atheïstisch en deterministisch geïnspireerd. Voor Marx was de revolutie onafwendbaar, dat was puur deterministisch, er is in het marxisme geen plaats voor de menselijke vrije wil. En de hele nazi-ideologie is zo mogelijk nog radicaler in haar determinisme: de ene groep mensen is goed, de andere groep mensen is slecht. Beide ideologieën zeiden in feite: zo moet het zijn, en niet anders. Het christelijke perspectief is van een heel andere aard. Wij proberen de mensen ervan te overtuigen dat ze hun eigen hart kunnen veranderen, en op die manier ook de hele maatschappij. Daarom heeft de katholieke leer een belangrijke sociale en politieke dimensie. De Kerk heeft meer te zeggen over politiek dan over seks. Alleen hebben de media dat niet altijd in de gaten.
Waarom bent u eigenlijk monnik geworden?
JAMISON: Dat was mijn ultieme daad van vrijheid, een manier om mijn eigen leven op een andere manier vorm te geven. Mijn vader en drie oudere broers zitten allemaal in het zakenleven. En ik wist al op zeer jonge leeftijd dat ik dat niet wilde doen. Aan de universiteit kwam ik een katholieke priester tegen die mij leerde mediteren. Dat was erg belangrijk. Vervolgens begon ik te werken met minderbedeelde mensen, en ook dat was een belangrijke ervaring. Toen ik ten slotte een klooster bezocht, dacht ik meteen: dit is een interessante manier om mijn leven anders in te vullen dan ik tot dusver heb gedaan.
Wat is er bijzonder aan de benedictijnen?
JAMISON: Het is de oudste orde in de Kerk, bijna 1500 jaar geleden gesticht. En, in tegenstelling tot andere ordes, leggen wij een gelofte van stabiliteit af. Wij blijven ons hele leven in dezelfde gemeenschap. Die wordt zeg maar onze familie. En die stabiliteit vormt bij ons de context voor meditatie. Ik was 21 toen ik toetrad, dus ik zit nu 34 jaar in hetzelfde klooster.
Nooit spijt van gehad?
JAMISON: Nee, nooit. Ik denk dat journalisten het interessanter zouden vinden als ik er wel ooit spijt van zou hebben gehad, maar dat is helaas niet waar. Het eerste jaar was moeilijk, omdat je dan volkomen wordt geïsoleerd van je familie en vrienden...
Dat doen ze in een sekte ook, niet?
JAMISON: Precies. (lacht) Het verschil is alleen dat je in het klooster heel geregeld de vraag krijgt of je nog wilt blijven. Niemand zegt je dat je moet blijven. Weer die vrijheid, ziet u. En die isolatie is nu eenmaal belangrijk om het leven te leren kennen. Vergelijk het maar met een militaire academie. Als je daar naartoe gaat, stelt men het ook niet op prijs als je moeder om de haverklap aan de deur staat. Je moet je eigen weg kiezen. Na dat eerste jaar voel je die bevrijding.
U hebt het al een paar keer over meditatie gehad. Vreemd om dat te horen in een katholieke context, men associeert het tegenwoordig vooral met boeddhisme.
JAMISON: Dat hoor ik van wel meer mensen die ons komen bezoeken. Terwijl die traditie heel erg oud is in de katholieke Kerk. De woestijnvaders, over wie ik in het boek vertel, waren de eerste katholieke monniken, en zij mediteerden wel degelijk. De technieken zijn een beetje verloren geraakt, maar de traditie is in leven gehouden in de kloosters. Tijdens de Reformatie stonden bepaalde vormen van meditatie ook wel in slecht aanzien, natuurlijk, omdat de katholieke Kerk heel wantrouwig stond tegenover individualisme. Maar katholieke mystici zijn er wel altijd geweest. Denk maar aan Ruisbroeck, aan Johannes van het Kruis... En de benedictijnen zijn ook altijd mystici geweest, maar dan heel down to earth, heel nuchter. Dat probeer ik in mijn boek duidelijk te maken, dat eigenlijk iedereen een nuchtere mysticus kan worden. Vijf minuutjes meditatie per dag kunnen al volstaan om je leven volledig te veranderen.
Wat gebeurt er als je mediteert?
JAMISON: Meditatie is een vorm van gebed, eigenlijk. En als alles goed gaat, gebeurt er niet zoveel. Dat is net het doel van het meditatieve gebed: een toestand bereiken waarin er heel weinig gebeurt. Een soort zerosetting van stilte in jezelf vinden, waar je op elk gewenst moment naar kunt terugkeren als je dat wilt. Een stilte waarin je kunt luisteren.
Luisteren naar?
JAMISON: In de eerste plaats naar je eigen hart: waar maak ik mij vandaag zorgen over? Dan luisteren naar het geluid om je heen. Het is vaak verbazend hoeveel lawaai er is. Dan luisteren naar de stilte, naar de kwaliteit van de stilte. Dat is wat mensen in een kerk doen. In een kerk wordt de kwaliteit van de stilte nog versterkt door de aanwezigheid van andere mensen. Wat je tijdens een meditatie uiteindelijk beoogt, is dat je kunt luisteren naar God. Je probeert ervoor te zorgen dat er niets meer gebeurt, zodat God als het ware kan gebeuren.
U hebt het in uw boek voortdurend over gehoorzaamheid. Leg dat concept eens uit aan de moderne lezer, bij wie het wellicht vooral negatieve connotaties oproept.
JAMISON: Dat het begrip vooral negatieve connotaties oproept, is een van de grootste tragedies van de moderne tijd. Laat mij u uitleggen wat er zo positief aan is door een voorbeeld te gebruiken: het huwelijk. Wij weten allemaal dat gehoorzaamheid centraal staat in een huwelijk. Sommige mensen geloven niet in het huwelijk, en dat is prima. Maar als een huwelijk wil werken, dan moet er gehoorzaamheid zijn. Voor mij heeft gehoorzaamheid te maken met een loyaliteit aan iets wat groter is dan jezelf. Daarin schuilt een grote bron van vrijheid.
Vrijheid? Hoezo?
JAMISON: Omdat je ervoor kiest om gehoorzaam te zijn. Denk aan wat ouders voor hun kinderen doen, en omgekeerd: ook dat heeft te maken met gehoorzaamheid. Met nederigheid, ook. Zonder die nederigheid zouden we niet dienstbaar kunnen zijn voor elkaar. Nederigheid lijkt mij een van de meest onderschatte deugden van deze tijd waarin iedereen het voortdurend heeft over assertiviteit en agressiviteit. En nederigheid is natuurlijk iets anders dan vernedering. Vernedering is verplichte gehoorzaamheid. Nederigheid is iets waar je vrij voor kiest.
Wie of wat moeten we gehoorzamen?
JAMISON: Eerst en vooral je familie, natuurlijk. Al is dat niet altijd vanzelfsprekend. Jezus heeft ook gezegd dat je je eigen familie moet haten als je hem wilt volgen. Dat is op het eerste gezicht moeilijk te begrijpen. Tot je denkt aan de maffia, bijvoorbeeld. Zelfs de familie is niet altijd even betrouwbaar als bron van morele waarden, van wat je moet doen. Wat Jezus dus bedoelt, is dat je altijd rekening moet houden met de mogelijkheid dat je eigen familie, of je eigen groep, een soort maffia geworden is. En dan moet je ermee breken. Maar wie of wat moet je dan wel gehoorzamen? Zeker niet alleen maar jezelf, want dat zou treurig zijn.
Voor veel mensen is dat het allerhoogste.
JAMISON: Precies. En af en toe vind ik het ook wel prettig om alleen maar mijn eigen zin te doen, om eens een dagje vrij te nemen. Maar als een levensstijl vind ik dat compleet onbevredigend. Wij zijn gebouwd voor elkaar. Wij zijn niet gebouwd om alleen te leven. Dat is geen doctrine van de Kerk, dat is een ervaring die iedereen wel zal hebben.
Blijft de vraag: wie moet ik gehoorzamen?
JAMISON: (lacht) Ik stel u op de proef. En dat komt omdat ik niet te snel bij het religieuze antwoord wil uitkomen, ziet u? Ik zou graag hebben dat mensen zélf bij dat antwoord uitkomen. Maar als u aandringt, zou ik zeggen dat mensen uiteindelijk moeten gehoorzamen aan een religieuze gemeenschap. Wat uiteraard een controversieel standpunt is. Ik bedoel daarmee niet dat iedereen in het klooster moet gaan, wel dat iedereen een gemeenschap nodig heeft waaraan hij bepaalde waarden kan ontlenen, waar hij terecht kan in moeilijke tijden, waar hij de gelegenheid krijgt om te bidden en te mediteren. Een gemeenschap die hem een kader biedt op de belangrijke momenten in het leven. Weet u, niemand hoeft in z'n eentje het wiel opnieuw uit te vinden. Deel uitmaken van een religieuze gemeenschap kan je veel leren, omdat het tradities zijn waarin veel wijsheid is opgeslagen. Met gehoorzaamheid aan een religieuze gemeenschap bedoel ik niet dat de parochiepriester je gaat vertellen wat je wel en niet kunt doen. Gehoorzaamheid heeft wel te maken met nederigheid, met het aanvaarden van de waarheid over jezelf. De hele waarheid.
Zondigt een monnik soms?
JAMISON: (bijna enthousiast) Absoluut! Als men in luchthavens behalve je bagage ook je ziel kon doorlichten, zou ik mij vaak redelijk gegeneerd voelen, denk ik. Denk niet dat monniken geen demonen hebben. Integendeel, in het klooster gaan is net een manier om met al je demonen te worden geconfronteerd. Ook met seks, jazeker. De woestijnvaders zeiden zelfs dat het precies die demon is die je tot het einde blijft achtervolgen. Voor zover ik dat kan beoordelen, leidt het uitleven van je seksuele fantasieën niet noodzakelijk tot een gelukkiger bestaan. Maar dat iedereen seksuele fantasieën heeft, ikzelf incluis, staat vast. Zelfs als je ze niet uitleeft, heb je ze nog wel. Alleen heb je minder spijt, net omdát je ze niet hebt uitgeleefd. En je moet wel een beetje dom zijn om ervan uit te gaan dat geen enkele monnik zijn seksuele fantasieën ooit uitleeft, zoals wij allen weten. Om maar te zeggen: ook in het klooster zijn alle demonen aanwezig. Maar onze traditie heeft ons veel inzichten te bieden over hoe we daarmee moeten omgaan.
Is godsdienst aan een comeback bezig?
JAMISON: Ik zou een onderscheid willen maken tussen goede en slechte godsdienst. En ik zou u willen feliciteren: u bent de eerste journalist bij wie ik zelf over slechte godsdienst begin. De wereld beleeft duidelijk een moeilijke periode, een periode van religieuze verwarring. Ik ben nog van de generatie priesters die ervan uitgingen dat niemand in Europa nog gelovig is. Al bleef er altijd wel een restje geloof over bij de meeste mensen. Vandaag maken we het mee dat godsdienst felle tegenkanting krijgt, van mensen zoals Richard Dawkins, maar natuurlijk ook onder invloed van gebeurtenissen zoals de aanslagen in New York.
Dat is voor Dawkins de reden om godsdienst af te schaffen.
JAMISON: Wel, dan zou ik tegen hem willen zeggen: u zult godsdienst niet kunnen afschaffen, wat u zult doen is goede godsdienst vernielen, zodat alleen de slechte godsdienst overblijft. En slechte godsdienst zal u doden. De keuze vandaag is niet langer: godsdienst of geen godsdienst? De keuze voor de 21e eeuw zal zijn: welke acties moeten we ondernemen om goede godsdienst te stimuleren en slechte godsdienst niet te stimuleren? Dat is vandaag een politieke vraag geworden. Zelfs atheïsten zouden vandaag moeten worden geschoold in de theologie. We moeten onder ogen zien dat ons buitenlands en binnenlands beleid daar een grote impact op kan hebben. Denk aan wat de Amerikanen destijds hebben gedaan in Afghanistan: de taliban mee gecreëerd. Ze waren niet geïnteresseerd in godsdienst, ziet u, ze waren alleen geïnteresseerd in het verslaan van de sovjets.
Wanneer wordt godsdienst slechte godsdienst?
JAMISON: Als het fout gaat met de gehoorzaamheid. Als het blinde en hersenloze gehoorzaamheid wordt. Als de vrijheid van de gelovige wordt weggenomen. Als iemand je vertelt dat je een vliegtuig moet kapen en in een gebouw moet vliegen. Als je niet meer kunt zeggen: wacht eens even, is dat wel een goed idee, kunnen we daar even over discussiëren? Luister, je kunt godsdienst niet afschaffen. Net zomin als je seks kunt afschaffen. De Victorianen hebben dat laatste in de negentiende eeuw wel geprobeerd, en wat was het resultaat? Slechte seks. In de twintigste eeuw heeft men geprobeerd om godsdienst af te schaffen. Resultaat: slechte godsdienst.
Als George W. Bush en Tony Blair samen bidden alvorens ze besluiten om Irak binnen te vallen, is dat dan ook een staaltje van slechte godsdienst?
JAMISON: Ze hebben nooit bevestigd of ontkend dat ze samen hebben gebeden. En vergeet niet dat Tony Blair vlak voor die beslissing viel, nog op audiëntie is geweest bij de paus. Niemand weet wat er toen allemaal gezegd is. Maar ik maak me sterk dat Johannes Paulus II aan Tony Blair duidelijk heeft gemaakt waarom het immoreel was om Irak binnen te vallen. De vorige paus was zelfs tegen de eerste Golfoorlog, dus zeker tegen de tweede. Maar wat is er gebeurd? Tony Blair verkoos het om de paus niet te gehoorzamen. Hij en George W. Bush hebben alleen zichzelf gehoorzaamd.
Wat vindt u van de huidige paus?
JAMISON: Benedictus XVI is een man van de traditie. Wij zijn blij dat hij de naam van onze stichter heeft gekozen.
Verwacht u van hem enige beweging in de ethische dossiers? Wordt het bijvoorbeeld eens geen tijd dat de Kerk homoseksua- liteit volledig en onvoorwaardelijk aanvaardt?
JAMISON: De Kerk heeft een zeer coherente visie op seksualiteit en moraliteit. En die visie zal deze paus niet veranderen. Of een andere paus dat ooit zal doen, is een interessante vraag. Hoe dan ook zal de hele visie moeten veranderen voor de Kerk homoseksualiteit kan aanvaarden. En dat zie ik niet zo gauw gebeuren, omdat het om een diep principe gaat.
U gelooft dat God de mens geschapen heeft als man en vrouw. Maar het punt is dat de mens niet geschapen maar geëvolueerd is, en dat homoseksualiteit een volkomen natuurlijk gegeven is.
JAMISON: Het is niet omdat iets in de natuur voorkomt, dat het natuurlijk is - al begeven we ons dan wel op het filosofische spoor. Kijk, als er een kind wordt geboren met één oog, zullen we dat een afwijking noemen. Maar als er plotseling duizenden kinderen worden geboren met één oog, is het dan ook nog een afwijking? Wanneer is het dat niet meer? Op den duur is dat een statistische vraag, lijkt mij. De diepere vraag is hoe we in onze samenleving nieuwe normen afspreken. Dat is heel erg moeilijk. Niet alleen voor de Kerk, maar voor de hele samenleving. De gelijkheid van de vrouw is ook een zware dobber geweest om te aanvaarden.
Precies, dat is een goed voorbeeld. De gelijkheid van de vrouw, de afschaffing van de slavernij, de aanvaarding van homoseksualiteit: het gaat telkens om morele vooruitgang.
JAMISON: Maar de snelheid waarmee alles tegenwoordig evolueert, is wel érg groot, hoor. En de katholieke Kerk is traditiegetrouw een van de instituten die het traagst evolueren. Wat in mijn ogen niet noodzakelijk slecht is. Er moet altijd iemand voorop lopen, maar er moet ook altijd iemand achteraan in de gaten houden of we onszelf niet voorbijhollen. Dat is voor mij de taak van de Kerk.
Denkt u nooit: wat zou Jezus hiervan gevonden hebben?
JAMISON: Eerlijk gezegd niet, nee. Die vraag leidt vaak tot nogal oppervlakkige antwoorden. Wat zou Jezus doen? Wat zou Jezus vinden? (lacht) Hoe kan ik dat nu weten? Ik heb ooit als directeur van onze school een paar mensen moeten ontslaan. Die zeiden toen ook: dat zou Jezus nooit gedaan hebben. Wat natuurlijk onzin is.
Laten we dan maar besluiten met de zin van het leven.
JAMISON: De zin van het leven is om in gemeenschap te leven met jezelf, met andere mensen, en met God. Vandaag en voor altijd.
Daar hoefde u niet lang over na te denken.
JAMISON: Nee, hoor. Vindt u dat niet mooi?
CHRISTOPHER JAMISON, LEVENSLESSEN VAN EEN ABT, LANNOO, TIELT, 224 BLZ., 14,95 EURO. JAMISON IS OOK TE ZIEN IN BRAAMBOS OP CANVAS, OP ZONDAG 9 DECEMBER.
DOOR JOëL DE CEULAER
Bron: Knack - 24-10-2007