Marsipulami
12-11-07, 04:20
De vliegeraar van Kabul
door Els Bertens
10 september 2003
http://www.8weekly.nl/images/art/vliegeraar01.jpg
Het is een truc, maar in dit geval wel een goede. Het boek De vliegeraar van Kabul begint met de volgende zin: Op mijn twaalfde ben ik geworden wat ik nu ben, op een kille bewolkte dag in de winter van 1975. Schrijver Khaled Hosseini vertelt het verhaal van de Afghaanse Amir, diens jeugd in Kabul, de vlucht naar de Verenigde Staten en diens uiteindelijke terugkeer naar zijn land, dat dan door de Taliban geregeerd wordt.
In de eerste tien hoofdstukken lezen we over de vriendschap tussen de jongens Amir en Hassan in Kabul. Amir is een Pahstun, een afstammeling van de Moguls, terwijl Hassan, een jongen met een hazenlip, een mindere Hazara is. Het is voor Amir dan ook vanzelfsprekend dat ze bevriend zijn, maar dat Hassan zijn ontbijt, zijn kleding en zijn veiligheid verzorgt. Het is meteen duidelijk dat deze ongelijke vriendschap uiteindelijk op scherp zal komen te staan. Dat gebeurt dan ook: de trouwe Hassan wordt door Amir op een zoektocht gestuurd naar een vlieger, waarmee Amir de gunsten van zijn vader hoopt te herwinnen. Hassan vindt de vlieger, maar wordt vervolgens belaagd door enkele jongens, die hem zijn vlieger willen afpakken. Terwijl de jongens Hassan aftuigen ziet Amir het gebeuren, maar hij heeft de moed niet in te grijpen. Zich schamend voor zijn eigen lafheid besluit hij Hassan de rug toe te keren: hij wil niet langer elke dag met zijn eigen onvermogen geconfronteerd worden.
Meesterschilder
Het is het prachtige verhaal van een vriendschap die stukgaat, maar het is meer dan dat. Schrijver Hosseini vangt de couleur locale van het vredige Kabul van de jaren '70 in schitterende taal en bijzonder indrukwekkende beschrijvingen. Grootse verjaardagsfeesten en winterse vliegerwedstrijden, dingen die je als westerling nog nooit gezien hebt, staan je plotseling levendig voor de geest. Hosseini is een meesterschilder.
De roman had kunnen eindigen na de eerste tien hoofdstukken over vriendschap en verraad. Maar het gaat verder. Amir en zijn vader vluchten na de inval van de Russen naar Amerika. Het verhaal gaat nu over hun band. In hun thuisland Afghanistan waren ze vreemden voor elkaar, maar hier groeien de jonge en de oude man naar elkaar toe. Hosseini beschrijft opnieuw met verve hun bezigheden als rommelmarkthandelaren, en schetst de toenadering tussen Amir en Baba subtiel, meer in beelden dan in woorden. Wanneer de oude Baba sterft druipt Amirs verdriet over de man die eindelijk zijn vader is geworden van de pagina's.
Laatste akte
Ook na de dood van Amirs vader had het boek uit kunnen zijn, maar Hosseini voegt er nog een laatste akte aan toe, die echter wat minder mooi is dan de voorgaande twee. Amir gaat terug naar Afghanistan om daar zijn stervende oom te bezoeken. Die oom herinnert hem aan de vriendschap met Amir: Hassan heeft hem verteld wat er gebeurd is en Amir krijgt een kans om goed te maken wat hij fout gedaan heeft. Dat resulteert in een gevaarlijke onderneming in het land van de Taliban, waar mensen in voetbalstadia, tijdens de rust, gestenigd worden.
De boetetocht van Amir is een loutering waarin allerlei eerder aangehaalde thema's en motieven terugkomen. Soms ligt het er wat te dik bovenop, zoals wanneer Amir in elkaar geslagen wordt en daar een hazenlip aan overhoudt. De parallel met Hassan kan niet gemist worden. Een aantal toevalligheden zijn ook niet geloofwaardig. Amir komt op een willekeurige straathoek een bedelaar tegen die zijn moeder nog heeft gekend. Uiteindelijk komt het allemaal neer op een levenswijsheid van Baba. Diefstal is de enige zonde:
'Als je iemand vermoordt, steel je een leven,' zei Baba. 'Je steelt het recht van zijn vrouw op een echtgenoot, berooft zijn kinderen van een vader. Als je een leugen vertelt, steel je iemands recht op de waarheid. Als je iemand bedriegt, steek je zijn recht op een rechtvaardige behandeling. Kun je dat volgen?'
Niet alleen Amir is een dief, ook zijn vader leeft niet met een zuiver geweten. Tijdens zijn tocht door het verwoeste Afghanistan komt Amir daar achter. Hij leert ook wat er met Hassan gebeurd is en na een beklemmende en aangrijpende climax, een ontmoeting met één van Hassans vroegere kwelgeesten (toeval!), verandert Amir in een beter mens. Hij is geen dief meer, maar een redder. Dat Hosseini vervolgens nog twee hoofdstukken gebruikt om alle, maar dan ook alle losse eindjes aan elkaar te knopen om vervolgens tot een wat zoet happy end te komen, mag hem vergeven worden.
Streekromanhuisvrouwen
Ondanks de soms wat knullig dik opgelegde symboliek is De vliegeraar van Kabul een verbijsterend mooi boek. Het is een ontroerend, ongekunsteld en prachtig mooi boek dat je in één adem uit kunt lezen. Geschikt voor zowel streekromanhuisvrouwen als literatuurvreters is De vliegeraar van Kabul een boek dat een plaatsje in de kast verdient.
door Els Bertens
10 september 2003
http://www.8weekly.nl/images/art/vliegeraar01.jpg
Het is een truc, maar in dit geval wel een goede. Het boek De vliegeraar van Kabul begint met de volgende zin: Op mijn twaalfde ben ik geworden wat ik nu ben, op een kille bewolkte dag in de winter van 1975. Schrijver Khaled Hosseini vertelt het verhaal van de Afghaanse Amir, diens jeugd in Kabul, de vlucht naar de Verenigde Staten en diens uiteindelijke terugkeer naar zijn land, dat dan door de Taliban geregeerd wordt.
In de eerste tien hoofdstukken lezen we over de vriendschap tussen de jongens Amir en Hassan in Kabul. Amir is een Pahstun, een afstammeling van de Moguls, terwijl Hassan, een jongen met een hazenlip, een mindere Hazara is. Het is voor Amir dan ook vanzelfsprekend dat ze bevriend zijn, maar dat Hassan zijn ontbijt, zijn kleding en zijn veiligheid verzorgt. Het is meteen duidelijk dat deze ongelijke vriendschap uiteindelijk op scherp zal komen te staan. Dat gebeurt dan ook: de trouwe Hassan wordt door Amir op een zoektocht gestuurd naar een vlieger, waarmee Amir de gunsten van zijn vader hoopt te herwinnen. Hassan vindt de vlieger, maar wordt vervolgens belaagd door enkele jongens, die hem zijn vlieger willen afpakken. Terwijl de jongens Hassan aftuigen ziet Amir het gebeuren, maar hij heeft de moed niet in te grijpen. Zich schamend voor zijn eigen lafheid besluit hij Hassan de rug toe te keren: hij wil niet langer elke dag met zijn eigen onvermogen geconfronteerd worden.
Meesterschilder
Het is het prachtige verhaal van een vriendschap die stukgaat, maar het is meer dan dat. Schrijver Hosseini vangt de couleur locale van het vredige Kabul van de jaren '70 in schitterende taal en bijzonder indrukwekkende beschrijvingen. Grootse verjaardagsfeesten en winterse vliegerwedstrijden, dingen die je als westerling nog nooit gezien hebt, staan je plotseling levendig voor de geest. Hosseini is een meesterschilder.
De roman had kunnen eindigen na de eerste tien hoofdstukken over vriendschap en verraad. Maar het gaat verder. Amir en zijn vader vluchten na de inval van de Russen naar Amerika. Het verhaal gaat nu over hun band. In hun thuisland Afghanistan waren ze vreemden voor elkaar, maar hier groeien de jonge en de oude man naar elkaar toe. Hosseini beschrijft opnieuw met verve hun bezigheden als rommelmarkthandelaren, en schetst de toenadering tussen Amir en Baba subtiel, meer in beelden dan in woorden. Wanneer de oude Baba sterft druipt Amirs verdriet over de man die eindelijk zijn vader is geworden van de pagina's.
Laatste akte
Ook na de dood van Amirs vader had het boek uit kunnen zijn, maar Hosseini voegt er nog een laatste akte aan toe, die echter wat minder mooi is dan de voorgaande twee. Amir gaat terug naar Afghanistan om daar zijn stervende oom te bezoeken. Die oom herinnert hem aan de vriendschap met Amir: Hassan heeft hem verteld wat er gebeurd is en Amir krijgt een kans om goed te maken wat hij fout gedaan heeft. Dat resulteert in een gevaarlijke onderneming in het land van de Taliban, waar mensen in voetbalstadia, tijdens de rust, gestenigd worden.
De boetetocht van Amir is een loutering waarin allerlei eerder aangehaalde thema's en motieven terugkomen. Soms ligt het er wat te dik bovenop, zoals wanneer Amir in elkaar geslagen wordt en daar een hazenlip aan overhoudt. De parallel met Hassan kan niet gemist worden. Een aantal toevalligheden zijn ook niet geloofwaardig. Amir komt op een willekeurige straathoek een bedelaar tegen die zijn moeder nog heeft gekend. Uiteindelijk komt het allemaal neer op een levenswijsheid van Baba. Diefstal is de enige zonde:
'Als je iemand vermoordt, steel je een leven,' zei Baba. 'Je steelt het recht van zijn vrouw op een echtgenoot, berooft zijn kinderen van een vader. Als je een leugen vertelt, steel je iemands recht op de waarheid. Als je iemand bedriegt, steek je zijn recht op een rechtvaardige behandeling. Kun je dat volgen?'
Niet alleen Amir is een dief, ook zijn vader leeft niet met een zuiver geweten. Tijdens zijn tocht door het verwoeste Afghanistan komt Amir daar achter. Hij leert ook wat er met Hassan gebeurd is en na een beklemmende en aangrijpende climax, een ontmoeting met één van Hassans vroegere kwelgeesten (toeval!), verandert Amir in een beter mens. Hij is geen dief meer, maar een redder. Dat Hosseini vervolgens nog twee hoofdstukken gebruikt om alle, maar dan ook alle losse eindjes aan elkaar te knopen om vervolgens tot een wat zoet happy end te komen, mag hem vergeven worden.
Streekromanhuisvrouwen
Ondanks de soms wat knullig dik opgelegde symboliek is De vliegeraar van Kabul een verbijsterend mooi boek. Het is een ontroerend, ongekunsteld en prachtig mooi boek dat je in één adem uit kunt lezen. Geschikt voor zowel streekromanhuisvrouwen als literatuurvreters is De vliegeraar van Kabul een boek dat een plaatsje in de kast verdient.