Sjoweloo
29-11-07, 13:54
'De islam en het westen, Blokdenken'
‘Blokdenkers’ zien de vele segmenten van de islam als één grote bedreiging voor het westen, waardoor het moeilijker wordt voor moslims om hun stem te verheffen en kritiek te uiten op hun eigen blokdenkers.
“Multiculturalisme” is tegenwoordig bijna overal op de wereld een verdachte term, met name in Europa. Mensen zeggen dingen als: “Vroeger was ik voorstander van openheid en tolerantie tegenover verscheidenheid, maar nu heb ik gezien waar dat toe leidt.” Maar waar leidt dat toe?
Bijna alle redenen dat tolerantie kennelijk zo’n slechte naam heeft gekregen, hebben te maken met de islam. Zelfs simpele verzoeken, zoals schoolmeisjes die hoofddoekjes in de klas willen dragen, zijn plotseling vervuld van een enorme politieke betekenis en worden behandeld als problemen die op regeringsniveau moeten worden opgelost.
Veel mensen – evenals hun gekozen leiders – vinden dat dergelijke, schijnbaar onschuldige voorstellen in wezen deel uitmaken van een sinistere “verborgen agenda”.
De dreiging is het enige wat telt
En die agenda is “de islam”, die volgens velen automatisch alle vreselijke dingen omvat waar we elke dag in de pers over kunnen lezen: overspelige vrouwen in het noorden van Nigeria die in overeenstemming met de sharia worden gestenigd, de amputatie van de handen van dieven in Saoedi-Arabië, vrouwen die in Pakistan (of zelfs in noordelijke Engelse steden als Bradford en Manchester) worden vermoord als ze weigeren mee te werken aan een gearrangeerd huwelijk en de bereidheid om zelfmoordaanslagen goed te praten.
Als je dan zegt dat de meisjes die hoofddoeken willen dragen niet in Nigeria of Saoedi-Arabië wonen, en vrijwel zeker niet de extreme wahabistische opvattingen aanhangen die in deze landen heersen, dan wordt je bijna meewarig aangekeken, met een blik die normaal gesproken wordt gereserveerd voor hen die ongeneselijk naïef zijn. Of je krijgt verhalen te horen over hoe imams die in Saoedi-Arabië zijn opgeleid deze meisjes dwingen om geheime verspreiders van “de islam” te worden.
Het onvermogen om onderscheid te maken
Het is tegenwoordig bijna onmogelijk om over hoofddoekjes te praten als iets wat op zichzelf staat. Alle sociologische bewijzen over de motieven van deze meisjes, die feitelijk sterk uiteenlopen, worden als irrelevant terzijde geschoven. Het enige wat telt, is de dreiging van de islam. Dit is een klassiek voorbeeld van wat ik “blokdenken” noem, iets wat de laatste jaren in Europa een enorme opgang heeft gemaakt. Deze verschuiving wordt beschreven in het boek van John Bowen uit 2006, Why the French don’t like headscarves.
Blokdenken laat een veelvormige realiteit samensmelten tot één – ondeelbare – eenheid, en wel op twee manieren. Ten eerste worden verschillende manifestaties van islamitische vroomheid, of islamitische cultuur, gezien als verschillende manieren om dezelfde kern-inhoud uit te drukken. Ten tweede wordt vervolgens aangenomen dat alle moslims achter deze kern staan.
De mogelijkheid dat een meisje dat een hoofddoek draagt wellicht rebelleert tegen haar ouders en hun type islam, en dat anderen misschien diep religieus zijn terwijl ze tegelijkertijd een enorme afkeer hebben van seksediscriminatie of geweld, wordt uit het oog verloren.
Het nachtmerriescenario van Huntington
Blokdenken is een oeroud fenomeen, en we doen er allemaal aan, in meerdere of mindere mate. Maar terwijl we ons in een andere tijd misschien coulant opstelden tegenover de gevolgen ervan, is het blokdenken tegenwoordig potentieel zeer explosief omdat mensen die op deze manier denken uitstekende kandidaten zijn om de wereld te zien als de “botsing der beschavingen”, de theorie van Samuel Huntington.
Erger nog, de manier waarop dergelijke mensen vervolgens handelen kan ertoe leiden dat Huntingtons nachtmerriescenario dichter bij komt.
Als alle, uiteenlopende, segmenten van de islam worden behandeld als niets mee dan één grote bedreiging van het westen, dan wordt het moeilijker voor moslims om hun stem te verheffen en kritiek te leveren op hun eigen blokdenkers – mensen zoals Osama Bin Laden die hun eigen verenigde vijanden creëren: de “christenen en joden”.
Aan beide kanten helpen en ondersteunen blokdenkers hun collega’s van de andere partij, en met elke uitwisseling brengen ze ons dichter bij de afgrond. Hoe kunnen we een einde maken aan deze waanzin?
Blokdenken kan deels blijven bestaan omdat de critici aan beide kanten onbekenden voor elkaar zijn. Hoe vaak krijgt een criticus van het Europese blokdenken niet de volgende reactie: “Maar waar zijn de moslims die kritiek hebben op de extremistische islam?” Natuurlijk is het onwaarschijnlijk dat je deze zult ontmoeten in de huiskamers van Parijse journalisten, of van de Europese politieke klasse. Maar als je dat uitlegt aan de blokdenkers, dan heeft dat nooit de impact van een werkelijke connectie met het rijk geschakeerde debat dat feitelijk aan de andere kant wordt gevoerd.
Daarom luidt de echte vraag: Waar zijn de crossover-figuren die kunnen zorgen voor deze zo dringen gewenste connectie?
Eutopia©Project Syndicate 2007 (http://www.eutopia.nl/column.php?curr_id=534)
Charles Taylor is emeritus hoogleraar filosofie van de McGill University in Montreal. Zijn meest recente boek is A Secular Age (Belknap/Harvard University Press, 2007).
‘Blokdenkers’ zien de vele segmenten van de islam als één grote bedreiging voor het westen, waardoor het moeilijker wordt voor moslims om hun stem te verheffen en kritiek te uiten op hun eigen blokdenkers.
“Multiculturalisme” is tegenwoordig bijna overal op de wereld een verdachte term, met name in Europa. Mensen zeggen dingen als: “Vroeger was ik voorstander van openheid en tolerantie tegenover verscheidenheid, maar nu heb ik gezien waar dat toe leidt.” Maar waar leidt dat toe?
Bijna alle redenen dat tolerantie kennelijk zo’n slechte naam heeft gekregen, hebben te maken met de islam. Zelfs simpele verzoeken, zoals schoolmeisjes die hoofddoekjes in de klas willen dragen, zijn plotseling vervuld van een enorme politieke betekenis en worden behandeld als problemen die op regeringsniveau moeten worden opgelost.
Veel mensen – evenals hun gekozen leiders – vinden dat dergelijke, schijnbaar onschuldige voorstellen in wezen deel uitmaken van een sinistere “verborgen agenda”.
De dreiging is het enige wat telt
En die agenda is “de islam”, die volgens velen automatisch alle vreselijke dingen omvat waar we elke dag in de pers over kunnen lezen: overspelige vrouwen in het noorden van Nigeria die in overeenstemming met de sharia worden gestenigd, de amputatie van de handen van dieven in Saoedi-Arabië, vrouwen die in Pakistan (of zelfs in noordelijke Engelse steden als Bradford en Manchester) worden vermoord als ze weigeren mee te werken aan een gearrangeerd huwelijk en de bereidheid om zelfmoordaanslagen goed te praten.
Als je dan zegt dat de meisjes die hoofddoeken willen dragen niet in Nigeria of Saoedi-Arabië wonen, en vrijwel zeker niet de extreme wahabistische opvattingen aanhangen die in deze landen heersen, dan wordt je bijna meewarig aangekeken, met een blik die normaal gesproken wordt gereserveerd voor hen die ongeneselijk naïef zijn. Of je krijgt verhalen te horen over hoe imams die in Saoedi-Arabië zijn opgeleid deze meisjes dwingen om geheime verspreiders van “de islam” te worden.
Het onvermogen om onderscheid te maken
Het is tegenwoordig bijna onmogelijk om over hoofddoekjes te praten als iets wat op zichzelf staat. Alle sociologische bewijzen over de motieven van deze meisjes, die feitelijk sterk uiteenlopen, worden als irrelevant terzijde geschoven. Het enige wat telt, is de dreiging van de islam. Dit is een klassiek voorbeeld van wat ik “blokdenken” noem, iets wat de laatste jaren in Europa een enorme opgang heeft gemaakt. Deze verschuiving wordt beschreven in het boek van John Bowen uit 2006, Why the French don’t like headscarves.
Blokdenken laat een veelvormige realiteit samensmelten tot één – ondeelbare – eenheid, en wel op twee manieren. Ten eerste worden verschillende manifestaties van islamitische vroomheid, of islamitische cultuur, gezien als verschillende manieren om dezelfde kern-inhoud uit te drukken. Ten tweede wordt vervolgens aangenomen dat alle moslims achter deze kern staan.
De mogelijkheid dat een meisje dat een hoofddoek draagt wellicht rebelleert tegen haar ouders en hun type islam, en dat anderen misschien diep religieus zijn terwijl ze tegelijkertijd een enorme afkeer hebben van seksediscriminatie of geweld, wordt uit het oog verloren.
Het nachtmerriescenario van Huntington
Blokdenken is een oeroud fenomeen, en we doen er allemaal aan, in meerdere of mindere mate. Maar terwijl we ons in een andere tijd misschien coulant opstelden tegenover de gevolgen ervan, is het blokdenken tegenwoordig potentieel zeer explosief omdat mensen die op deze manier denken uitstekende kandidaten zijn om de wereld te zien als de “botsing der beschavingen”, de theorie van Samuel Huntington.
Erger nog, de manier waarop dergelijke mensen vervolgens handelen kan ertoe leiden dat Huntingtons nachtmerriescenario dichter bij komt.
Als alle, uiteenlopende, segmenten van de islam worden behandeld als niets mee dan één grote bedreiging van het westen, dan wordt het moeilijker voor moslims om hun stem te verheffen en kritiek te leveren op hun eigen blokdenkers – mensen zoals Osama Bin Laden die hun eigen verenigde vijanden creëren: de “christenen en joden”.
Aan beide kanten helpen en ondersteunen blokdenkers hun collega’s van de andere partij, en met elke uitwisseling brengen ze ons dichter bij de afgrond. Hoe kunnen we een einde maken aan deze waanzin?
Blokdenken kan deels blijven bestaan omdat de critici aan beide kanten onbekenden voor elkaar zijn. Hoe vaak krijgt een criticus van het Europese blokdenken niet de volgende reactie: “Maar waar zijn de moslims die kritiek hebben op de extremistische islam?” Natuurlijk is het onwaarschijnlijk dat je deze zult ontmoeten in de huiskamers van Parijse journalisten, of van de Europese politieke klasse. Maar als je dat uitlegt aan de blokdenkers, dan heeft dat nooit de impact van een werkelijke connectie met het rijk geschakeerde debat dat feitelijk aan de andere kant wordt gevoerd.
Daarom luidt de echte vraag: Waar zijn de crossover-figuren die kunnen zorgen voor deze zo dringen gewenste connectie?
Eutopia©Project Syndicate 2007 (http://www.eutopia.nl/column.php?curr_id=534)
Charles Taylor is emeritus hoogleraar filosofie van de McGill University in Montreal. Zijn meest recente boek is A Secular Age (Belknap/Harvard University Press, 2007).