SalmayaSale
22-01-08, 08:57
Arabische vrouwen debatteren respectvol
De vergelijking gaat op vele manieren mank, maar de vraag is desondanks interessant. Zou een programma als Vrouwenpraat in Nederland denkbaar zijn?
Stel je voor: een wekelijkse talkshow op primetime, gepresenteerd door vier vrouwen met een brede algemene ontwikkeling. Alle onderwerpen kunnen besproken worden behalve de officiële politiek. De nadruk ligt op dilemma’s uit het dagelijks leven. Het kan de vraag zijn wat een goed huwelijk is, maar ook sociale, morele, praktische en religieuze aspecten van opvoeding, kleding of seksualiteit. Glamour en sterrendom mogen terloops ter sprake komen, maar spelen geen hoofdrol. Boze brieven van kijkers kunnen worden voorgelezen; als die beledigend van toon zijn wordt vooral benadrukt dat het debat daar niet veel mee opschiet. Gevoelige onderwerpen als masturbatie en homoseksualiteit worden niet geschuwd. Zelfs mag gepraat worden over de oorzaken van islamistisch terrorisme: is armoede de voornaamste drijfveer of gaat het om gedram van een kleine, relatief welgestelde minderheid onder belijders van een overwegend verre van oorlogszuchtig geloof?
Stel je dan ook eens voor dat zo’n programma door miljoenen mensen bekeken en becommentarieerd wordt, dat de reclameblokken tegen toptarieven verkocht worden en dat de presentatrices uitgroeien tot sterren van het kaliber van Oprah Winfrey.
Deze kwalificaties van Vrouwenpraat, de meest letterlijke vertaling van het Arabische Kalam nawaem, zijn gebaseerd op het gisteren door Tegenlicht uitgezonden televisieportret Satellite Queens van Bregtje van der Haak. De VPRO-programmamaakster was eens de gast van de show, nadat ze een onbevooroordeelde reportage had geregisseerd over vrouwen in Saoedi-Arabië. Ze kwam onder de indruk van de professionaliteit en de invloed van de show, die de in Dubai gevestigde commerciële satellietzender MBC in de hele Arabische wereld verspreidt. De staatszenders genieten daar minder vrijheid dan de private; talloze nieuwe satellietzenders zetten de laatste jaren een mentaliteitsrevolutie in gang onder 300 miljoen Arabieren. Van Jemen tot Libanon en van Marokko tot Koeweit praten vrouwen (en mannen) over de taboes die Kalam nawaem aan de orde stelt.
In Satellite Queens portretteert Van der Haak de vier sterren: een Libanese, een Palestijnse, een Egyptische en een Saoedische. Alleen de laatste draagt een hoofddoek; zij noemt zichzelf een moslimfeministe.
Een paar dingen vallen op bij een kijker die - met dank aan de Nederlandse televisie - moslims vooral zou associëren met orthodoxie, onverdraagzaamheid en een boerse cultuur. Die Arabische wereld kent vele nuances en er wordt beschaafd en met respect over de verschillen gediscussieerd. Traditionalisme en moderniteit vallen tot op zekere hoogte te combineren. En vrouwen mogen op televisie de toon zetten, meer zelfs dan in Pauw en Witteman, Knevel en Van den Brink of De wereld draait door. En zeg nu niet dat er in Nederland toevallig geen vrouwen zijn die zo’n programma zouden kunnen maken. We hebben toch de Meiden van Halal?
Loretta Schrijver, Jacobine Geel en Sophie Hilbrand behoren elk tot een iets ander domein. Alleen Sonja Barend betrad vanaf de jaren zeventig vergelijkbaar terrein, maar haar toon was uiteraard meer toegesneden op onze cultuur: opiniërend, polariserend en soms een beetje plat.
Satellite Queens levert nuttige inzichten in een periode dat wij debatteren over de mogelijke reacties van boze moslims op een vooralsnog onzichtbare film van Geert Wilders. In december, tijdens het IDFA, beleefde Van der Haaks portret zijn wereldpremière. Handig om dat op een internationaal documentairefestival te doen, met het oog op de verspreiding in meer landen. Maar hoe leerzaam en sympathiek ook, een echte documentaire is Satellite Queens niet. Een dwingende vormgeving ontbreekt. Slechts één beeld, van een gesluierde voorbijgangster in Saoedi-Arabië, die recht in de camera kijkt, prikkelt de verbeelding zoals een echte documentaire dat kan doen.
Hans Beerekamp
De vergelijking gaat op vele manieren mank, maar de vraag is desondanks interessant. Zou een programma als Vrouwenpraat in Nederland denkbaar zijn?
Stel je voor: een wekelijkse talkshow op primetime, gepresenteerd door vier vrouwen met een brede algemene ontwikkeling. Alle onderwerpen kunnen besproken worden behalve de officiële politiek. De nadruk ligt op dilemma’s uit het dagelijks leven. Het kan de vraag zijn wat een goed huwelijk is, maar ook sociale, morele, praktische en religieuze aspecten van opvoeding, kleding of seksualiteit. Glamour en sterrendom mogen terloops ter sprake komen, maar spelen geen hoofdrol. Boze brieven van kijkers kunnen worden voorgelezen; als die beledigend van toon zijn wordt vooral benadrukt dat het debat daar niet veel mee opschiet. Gevoelige onderwerpen als masturbatie en homoseksualiteit worden niet geschuwd. Zelfs mag gepraat worden over de oorzaken van islamistisch terrorisme: is armoede de voornaamste drijfveer of gaat het om gedram van een kleine, relatief welgestelde minderheid onder belijders van een overwegend verre van oorlogszuchtig geloof?
Stel je dan ook eens voor dat zo’n programma door miljoenen mensen bekeken en becommentarieerd wordt, dat de reclameblokken tegen toptarieven verkocht worden en dat de presentatrices uitgroeien tot sterren van het kaliber van Oprah Winfrey.
Deze kwalificaties van Vrouwenpraat, de meest letterlijke vertaling van het Arabische Kalam nawaem, zijn gebaseerd op het gisteren door Tegenlicht uitgezonden televisieportret Satellite Queens van Bregtje van der Haak. De VPRO-programmamaakster was eens de gast van de show, nadat ze een onbevooroordeelde reportage had geregisseerd over vrouwen in Saoedi-Arabië. Ze kwam onder de indruk van de professionaliteit en de invloed van de show, die de in Dubai gevestigde commerciële satellietzender MBC in de hele Arabische wereld verspreidt. De staatszenders genieten daar minder vrijheid dan de private; talloze nieuwe satellietzenders zetten de laatste jaren een mentaliteitsrevolutie in gang onder 300 miljoen Arabieren. Van Jemen tot Libanon en van Marokko tot Koeweit praten vrouwen (en mannen) over de taboes die Kalam nawaem aan de orde stelt.
In Satellite Queens portretteert Van der Haak de vier sterren: een Libanese, een Palestijnse, een Egyptische en een Saoedische. Alleen de laatste draagt een hoofddoek; zij noemt zichzelf een moslimfeministe.
Een paar dingen vallen op bij een kijker die - met dank aan de Nederlandse televisie - moslims vooral zou associëren met orthodoxie, onverdraagzaamheid en een boerse cultuur. Die Arabische wereld kent vele nuances en er wordt beschaafd en met respect over de verschillen gediscussieerd. Traditionalisme en moderniteit vallen tot op zekere hoogte te combineren. En vrouwen mogen op televisie de toon zetten, meer zelfs dan in Pauw en Witteman, Knevel en Van den Brink of De wereld draait door. En zeg nu niet dat er in Nederland toevallig geen vrouwen zijn die zo’n programma zouden kunnen maken. We hebben toch de Meiden van Halal?
Loretta Schrijver, Jacobine Geel en Sophie Hilbrand behoren elk tot een iets ander domein. Alleen Sonja Barend betrad vanaf de jaren zeventig vergelijkbaar terrein, maar haar toon was uiteraard meer toegesneden op onze cultuur: opiniërend, polariserend en soms een beetje plat.
Satellite Queens levert nuttige inzichten in een periode dat wij debatteren over de mogelijke reacties van boze moslims op een vooralsnog onzichtbare film van Geert Wilders. In december, tijdens het IDFA, beleefde Van der Haaks portret zijn wereldpremière. Handig om dat op een internationaal documentairefestival te doen, met het oog op de verspreiding in meer landen. Maar hoe leerzaam en sympathiek ook, een echte documentaire is Satellite Queens niet. Een dwingende vormgeving ontbreekt. Slechts één beeld, van een gesluierde voorbijgangster in Saoedi-Arabië, die recht in de camera kijkt, prikkelt de verbeelding zoals een echte documentaire dat kan doen.
Hans Beerekamp