IbnRushd
15-03-08, 13:11
Klimaat bedreigt internationale veiligheid
Migrantenstromen, watertekort, conflicten over oliewinning en nieuwe doorvaarten
Gepubliceerd: 11 maart 2008 00:00 | Gewijzigd: 12 maart 2008 12:22
De klimaatverandering laat de internationale veiligheid bepaald niet onberoerd. EU-buitenlandcoördinator Javier Solana vindt dat Europa het voortouw moet nemen om internationaal te redden wat te redden valt.
Javier Solana
De gevaren van klimaatverandering zijn reëel en de effecten doen zich nu al voor. Het overgrote deel van de aanvragen voor humanitaire noodhulp hield dit jaar verband met het klimaat.
Maar de gevaren gaan veel verder dan humanitaire crises. Ook gaat het niet ‘alleen’ om een milieu-uitdaging. De klimaatverandering brengt ook ernstige politieke en veiligheidsrisico’s met zich mee, die rechtstreeks de Europese belangen raken. Daarom moeten we deze samen, als Europeanen, tegemoettreden.
Deze week leg ik samen met de Europese Commissie een rapport voor aan de Europese regeringsleiders. De kern ervan is dat de klimaatverandering nu al een diepgaande invloed op de internationale veiligheid heeft, dat dat de komende jaren zal toenemen en dat wij moeten ingrijpen om onze eigen belangen te beschermen.
Klimaatverandering kan het beste worden gezien als vermenigvuldiger van dreiging: ze verergert de spanningen in en tussen landen. Door de klimaatverandering dreigt overbelasting in die landen en gebieden die al broos en vatbaar voor conflicten zijn. De variabele waar het om draait is het bestuur. Hoe overheden zullen reageren op de effecten van klimaatverandering hangt af van de vraag hoe goed ze hun huidige conflicten oplossen.
Als we zeggen dat de klimaatverandering veiligheidsrisico’s met zich meebrengt, versterkt dit de noodzaak om ons te houden aan onze verplichting de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. We moeten doorgaan met de terugdringing, maar tegelijkertijd bezien hoe we ons aan de onvermijdelijke klimaatverandering kunnen aanpassen. Maar het is niet alles. Terugdringing en aanpassing dienen gepaard te gaan met een aanpak van de bedreigingen voor de internationale veiligheid door de klimaatverandering.
Eén bedreiging is de strijd om de natuurlijke hulpbronnen, vooral als de toegang wordt gepolitiseerd. Vermindering van akkerland, wijdverbreid watertekort, slinkende voedsel- en visvoorraden, toenemende overstromingen en langdurige droogten – het zal in veel delen van de wereld erger worden. Vooral watertekort is een potentiële bron van onrust onder de bevolking. Afrika is het kwetsbaarste continent voor klimaatverandering, als gevolg van een opeenstapeling van spanningen en een gering aanpassingsvermogen.
Een tweede bedreiging is een verhoogde migratie. De VN voorspellen in 2020 miljoenen „milieumigranten” met de klimaatverandering als een van de grote drijfveren. Bij zulke massale migratiestromen zullen de conflicten in doorgangs- en bestemmingsgebieden vermoedelijk toenemen. Dit kan tot grotere spanningen tussen de verschillende etnische en godsdienstige groeperingen en tot politieke radicalisering leiden.
En in de derde plaats: wat gebeurt met de olie-, gas- en visvoorraden als grenzen en grondgebieden veranderen of onder de zeespiegel verdwijnen? Kunnen de rechten en verantwoordelijkheden van een land blijven voortbestaan zonder grondgebied van betekenis, zoals wordt voorspeld voor sommige eilanden in de Stille Oceaan? Wat gebeurt er als de Noordwestelijke Doorvaart blijvend toegankelijk wordt? Zonder een internationaal overeengekomen kader omtrent de beoordeling van territoriale aanspraken rijzen onherroepelijk politieke spanningen.
Als de internationale gemeenschap geen antwoord op deze dreigingen heeft, loopt het multilaterale systeem gevaar. Wie het meest van de klimaatverandering te lijden hebben, zijn niet het meest verantwoordelijk voor de oorzaak ervan. Dit kan tot politieke rancune leiden: Noord-Zuid, maar ook Zuid-Zuid, waarbij de grootste uitstoters tegenover de grootste slachtoffers komen te staan. Kort gezegd: de geopolitiek van de klimaatverandering zal zich veel verder uitstrekken dan het milieu en zal oude problemen op nieuwe manieren met elkaar verbinden.
Wat stellen wij voor?
Ten eerste, om over de gehele linie binnen de EU een bepaalde slagkracht op te bouwen: van registratie en vroege waarschuwingen tot conflictpreventie, crisisbeheer en rampenplannen. Als we het er als EU over eens zijn dat de klimaatverandering een reëel effect op onze veiligheid heeft en ons eigenbelang raakt, dan moeten we de benodigde financiële middelen ter beschikking stellen.
Ook dienen we een ‘koolstofdiplomatie’ te ontwikkelen. We moeten gerichter onderzoek doen en tot een gezamenlijke analyse komen over de knelpunten op veiligheidsgebied, en hoe we deze met elkaar het beste kunnen aanpakken. In al onze internationale betrekkingen moeten we meer besef kweken van de veiligheidseffecten van de klimaatverandering en weerbaarheid opbouwen in die landen die het hardst zullen worden getroffen.
Ten derde moeten we bezien of de bestaande spelregels ‘klimaatbestendig’ zijn. Met het stijgende water en het smeltende zee-ijs groeit de noodzaak een antwoord te vinden op de toenemende discussie over territoriale aanspraken, exclusieve economische zones en toegang tot nieuwe handelsroutes. Misschien is het nodig de bestaande regels van het volkenrecht – zoals het zeerecht – te versterken. Sommige landen die uitzonderlijk kwetsbaar zijn voor klimaatverandering roepen tevens op tot een internationale erkenning van ecologisch gemotiveerde migratie.
De wetenschappelijke onenigheid over de klimaatverandering is voorbij. Ook als we vandaag voorgoed alle lichten zouden uitdoen, zullen morgen nog de gevolgen van de uitstoot uit het verleden worden gevoeld en daar moeten we ons nu op voorbereiden. Dit geldt evenzeer voor de veiligheidsconsequenties.
Javier Solana is de Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor het Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid.
nrc.nl
Migrantenstromen, watertekort, conflicten over oliewinning en nieuwe doorvaarten
Gepubliceerd: 11 maart 2008 00:00 | Gewijzigd: 12 maart 2008 12:22
De klimaatverandering laat de internationale veiligheid bepaald niet onberoerd. EU-buitenlandcoördinator Javier Solana vindt dat Europa het voortouw moet nemen om internationaal te redden wat te redden valt.
Javier Solana
De gevaren van klimaatverandering zijn reëel en de effecten doen zich nu al voor. Het overgrote deel van de aanvragen voor humanitaire noodhulp hield dit jaar verband met het klimaat.
Maar de gevaren gaan veel verder dan humanitaire crises. Ook gaat het niet ‘alleen’ om een milieu-uitdaging. De klimaatverandering brengt ook ernstige politieke en veiligheidsrisico’s met zich mee, die rechtstreeks de Europese belangen raken. Daarom moeten we deze samen, als Europeanen, tegemoettreden.
Deze week leg ik samen met de Europese Commissie een rapport voor aan de Europese regeringsleiders. De kern ervan is dat de klimaatverandering nu al een diepgaande invloed op de internationale veiligheid heeft, dat dat de komende jaren zal toenemen en dat wij moeten ingrijpen om onze eigen belangen te beschermen.
Klimaatverandering kan het beste worden gezien als vermenigvuldiger van dreiging: ze verergert de spanningen in en tussen landen. Door de klimaatverandering dreigt overbelasting in die landen en gebieden die al broos en vatbaar voor conflicten zijn. De variabele waar het om draait is het bestuur. Hoe overheden zullen reageren op de effecten van klimaatverandering hangt af van de vraag hoe goed ze hun huidige conflicten oplossen.
Als we zeggen dat de klimaatverandering veiligheidsrisico’s met zich meebrengt, versterkt dit de noodzaak om ons te houden aan onze verplichting de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. We moeten doorgaan met de terugdringing, maar tegelijkertijd bezien hoe we ons aan de onvermijdelijke klimaatverandering kunnen aanpassen. Maar het is niet alles. Terugdringing en aanpassing dienen gepaard te gaan met een aanpak van de bedreigingen voor de internationale veiligheid door de klimaatverandering.
Eén bedreiging is de strijd om de natuurlijke hulpbronnen, vooral als de toegang wordt gepolitiseerd. Vermindering van akkerland, wijdverbreid watertekort, slinkende voedsel- en visvoorraden, toenemende overstromingen en langdurige droogten – het zal in veel delen van de wereld erger worden. Vooral watertekort is een potentiële bron van onrust onder de bevolking. Afrika is het kwetsbaarste continent voor klimaatverandering, als gevolg van een opeenstapeling van spanningen en een gering aanpassingsvermogen.
Een tweede bedreiging is een verhoogde migratie. De VN voorspellen in 2020 miljoenen „milieumigranten” met de klimaatverandering als een van de grote drijfveren. Bij zulke massale migratiestromen zullen de conflicten in doorgangs- en bestemmingsgebieden vermoedelijk toenemen. Dit kan tot grotere spanningen tussen de verschillende etnische en godsdienstige groeperingen en tot politieke radicalisering leiden.
En in de derde plaats: wat gebeurt met de olie-, gas- en visvoorraden als grenzen en grondgebieden veranderen of onder de zeespiegel verdwijnen? Kunnen de rechten en verantwoordelijkheden van een land blijven voortbestaan zonder grondgebied van betekenis, zoals wordt voorspeld voor sommige eilanden in de Stille Oceaan? Wat gebeurt er als de Noordwestelijke Doorvaart blijvend toegankelijk wordt? Zonder een internationaal overeengekomen kader omtrent de beoordeling van territoriale aanspraken rijzen onherroepelijk politieke spanningen.
Als de internationale gemeenschap geen antwoord op deze dreigingen heeft, loopt het multilaterale systeem gevaar. Wie het meest van de klimaatverandering te lijden hebben, zijn niet het meest verantwoordelijk voor de oorzaak ervan. Dit kan tot politieke rancune leiden: Noord-Zuid, maar ook Zuid-Zuid, waarbij de grootste uitstoters tegenover de grootste slachtoffers komen te staan. Kort gezegd: de geopolitiek van de klimaatverandering zal zich veel verder uitstrekken dan het milieu en zal oude problemen op nieuwe manieren met elkaar verbinden.
Wat stellen wij voor?
Ten eerste, om over de gehele linie binnen de EU een bepaalde slagkracht op te bouwen: van registratie en vroege waarschuwingen tot conflictpreventie, crisisbeheer en rampenplannen. Als we het er als EU over eens zijn dat de klimaatverandering een reëel effect op onze veiligheid heeft en ons eigenbelang raakt, dan moeten we de benodigde financiële middelen ter beschikking stellen.
Ook dienen we een ‘koolstofdiplomatie’ te ontwikkelen. We moeten gerichter onderzoek doen en tot een gezamenlijke analyse komen over de knelpunten op veiligheidsgebied, en hoe we deze met elkaar het beste kunnen aanpakken. In al onze internationale betrekkingen moeten we meer besef kweken van de veiligheidseffecten van de klimaatverandering en weerbaarheid opbouwen in die landen die het hardst zullen worden getroffen.
Ten derde moeten we bezien of de bestaande spelregels ‘klimaatbestendig’ zijn. Met het stijgende water en het smeltende zee-ijs groeit de noodzaak een antwoord te vinden op de toenemende discussie over territoriale aanspraken, exclusieve economische zones en toegang tot nieuwe handelsroutes. Misschien is het nodig de bestaande regels van het volkenrecht – zoals het zeerecht – te versterken. Sommige landen die uitzonderlijk kwetsbaar zijn voor klimaatverandering roepen tevens op tot een internationale erkenning van ecologisch gemotiveerde migratie.
De wetenschappelijke onenigheid over de klimaatverandering is voorbij. Ook als we vandaag voorgoed alle lichten zouden uitdoen, zullen morgen nog de gevolgen van de uitstoot uit het verleden worden gevoeld en daar moeten we ons nu op voorbereiden. Dit geldt evenzeer voor de veiligheidsconsequenties.
Javier Solana is de Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor het Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid.
nrc.nl