IbnRushd
13-08-08, 21:49
De Koude Oorlog is weer terug
Veiligheidsinstituties kunnen grootmacht Rusland niet stoppen
Gepubliceerd: 13 augustus 2008 00:00 | Gewijzigd: 13 augustus 2008 16:34
Rusland en het Westen hebben tegengestelde strategische belangen. De NAVO moet zich bezinnen op verdediging van het eigen grondgebied, meent M. van den Doel.
Gisteren heeft de Russische president Medvedev, de buikspreker van premier Poetin, weliswaar besloten het offensief tegen Georgië te stoppen, maar met het militaire optreden in Zuid-Ossetië en Abchazië heeft Rusland het Westen een duidelijk signaal gegeven. Rusland heeft laten zien dat het zijn invloedssfeer met militair geweld wil verdedigen.
Het Westen treft daarvoor ook blaam. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is het beleid van de Europese Unie en de NAVO er op gericht om de Oost-Europese landen in haar gemeenschap op te nemen. De uitbreiding van de NAVO, in het bijzonder die van de Baltische staten, heeft bij de Russische machthebbers kwaad bloed gezet.
Ook de massieve Westerse steun voor de onafhankelijkheid van Kosovo zijn de Russen niet vergeten. Nu het Westen zijn invloedssfeer wil uitbreiden naar Oekraïne en de Kaukasus trekt Rusland een streep. Rusland is onder leiding van voormalig president Poetin weer teruggekeerd als een zelfverzekerde grootmacht op het wereldtoneel. De technocraten in het Kremlin laten zich niet meer door het Westen de les lezen.
Rusland is weer een machtsfactor van betekenis. Het zal niet meer zo lang duren voordat Rusland de Westerse politieke speelruimte bepaalt. West-Europa maakt zich op energiegebied steeds meer afhankelijk van Rusland. Hiermee wordt ook onze welvaart en economie afhankelijk van de Russische machtspolitiek. Poetin zal over vier jaar weer terugkeren als president. Het valt dan ook te verwachten dat de Russische politiek-militaire macht de komende jaren gestaag aan invloed zal winnen.
Het conflict heeft ook aangetoond dat de bestaande veiligheidsinstituties een grootmacht als Rusland niet tot de orde kunnen roepen. Hun optreden illustreert zowel hun zwakheid als hun verdeeldheid. De Organisatie voor Vrede en Veiligheid in Europa (OVSE) waar alle West-Europese landen, maar ook Rusland en Georgië deel van uitmaken, speelt geen rol van betekenis. Het Handvest van Parijs dat ervan uitgaat dat geschillen tussen staten op vreedzame wijze worden opgelost, is een loos document gebleken. De NAVO en de Europese Unie komen niet verder dan diplomatieke oproepen en vrijblijvende missies. Het militaire offensief is weliswaar gestopt, maar Rusland zal doorgaan om zijn politiek-strategische doelen te verwezenlijken. Als dit niet via de diplomatieke lukt, is nieuwe inzet van militaire middelen niet uitgesloten.
Ook van de Verenigde Naties kan men in de situatie waarin Russische belangen in het geding zijn, weinig daadkracht verwachten. Rusland zal in de Veiligheidsraad elk besluit dat indruist tegen zijn strategische belangen met een veto blokkeren. Hiermee zijn wij weer terug bij de situatie tijdens de Koude Oorlog, waarbij de Veiligheidsraad werd verlamd door de tegenstellingen tussen de grootmachten.
Ook van de Verenigde Staten valt weinig te verwachten. Het was tekenend dat op het moment dat de oorlog in Zuid-Ossetië dreigde te escaleren de ‘oude vrienden’, president Bush en premier Poetin, samen aanwezig op de Olympische Spelen in Peking, geen afspraak konden maken over een onmiddellijk staakt het vuren. De huidige Amerikaanse politiek wordt beheerst door de komende presidentsverkiezingen. En president Bush, die zijn handen vol heeft aan Irak, Iran en Afghanistan, zal zich niet in nieuwe avonturen storten.
Ook de EU vormt geen machtsfactor van betekenis. Op het moment dat Rusland zich in het conflict mengde, liet de voorzitter van de EU, de Franse president Sarkozy, zich lachend met Poetin in Peking fotograferen. Dat de oorlog in Ossetië hier niet het gespreksonderwerp was, staat buiten kijf.
Het Russische optreden stelt ook de NAVO op de proef. Men dient op korte termijn een aantal cruciale vragen te beantwoorden. In de eerste plaats: gaat men door met de uitbreiding of zet men een andere koers in? In dat geval wordt het toekomstige lidmaatschap van een aantal landen, waaronder Oekraïne, in de ijskast gezet.
De tweede vraag die – binnenskamers – moet worden beantwoord is of men voldoende is voorbereid om landen als Estland, Letland en Litouwen ook daadwerkelijk te verdedigen als het tot Russische provocaties komt. In deze landen zijn geen NAVO-troepen gestationeerd en het ontbreekt aan essentiële militaire infrastructuur.
De derde vraag is of de Oost-Europese NAVO-lidstaten moeten doorgaan met de plaatsing van raketten die deel uitmaken van het Amerikaanse raketschild. In dat geval ligt een scherpe Russische tegenreactie voor de hand. De plaatsing van tactische kernraketten in de Russische enclave Kaliningrad, die op het Westen worden gericht, is hierbij een denkbare optie. Polen zal zich hierdoor bedreigd en geïntimideerd voelen. Hiermee komt de ‘Koude Oorlog’ in een andere variant weer terug en wordt de oorspronkelijke kerntaak van de NAVO, de verdediging van het bondgenootschappelijk gebied, weer actueel.
De vierde vraag die de NAVO moet beantwoorden is of zij het accent in haar optreden niet meer in balans moet brengen met de actuele situatie. Nu ligt volledig het zwaartepunt bij de vredesmissies buiten het verdragsgebied. De missies in Irak en Afghanistan absorberen praktisch het gehele militaire vermogen. De verdediging van het eigen territoir is op de achtergrond gedrukt. Er zullen meer direct inzetbare strijdkrachten in Europa moeten worden gestationeerd.
Tegelijkertijd wordt de vraag actueel of de NAVO-landen over voldoende ‘zware’ militaire middelen, kennis en vaardigheden beschikken om de klassieke taak, de verdediging van haar grondgebied, geloofwaardig te kunnen uitvoeren.
M. van den Doel is veiligheids- en defensiedeskundige en oud-Tweede Kamerlid van de VVD.
nrc.nl
Veiligheidsinstituties kunnen grootmacht Rusland niet stoppen
Gepubliceerd: 13 augustus 2008 00:00 | Gewijzigd: 13 augustus 2008 16:34
Rusland en het Westen hebben tegengestelde strategische belangen. De NAVO moet zich bezinnen op verdediging van het eigen grondgebied, meent M. van den Doel.
Gisteren heeft de Russische president Medvedev, de buikspreker van premier Poetin, weliswaar besloten het offensief tegen Georgië te stoppen, maar met het militaire optreden in Zuid-Ossetië en Abchazië heeft Rusland het Westen een duidelijk signaal gegeven. Rusland heeft laten zien dat het zijn invloedssfeer met militair geweld wil verdedigen.
Het Westen treft daarvoor ook blaam. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is het beleid van de Europese Unie en de NAVO er op gericht om de Oost-Europese landen in haar gemeenschap op te nemen. De uitbreiding van de NAVO, in het bijzonder die van de Baltische staten, heeft bij de Russische machthebbers kwaad bloed gezet.
Ook de massieve Westerse steun voor de onafhankelijkheid van Kosovo zijn de Russen niet vergeten. Nu het Westen zijn invloedssfeer wil uitbreiden naar Oekraïne en de Kaukasus trekt Rusland een streep. Rusland is onder leiding van voormalig president Poetin weer teruggekeerd als een zelfverzekerde grootmacht op het wereldtoneel. De technocraten in het Kremlin laten zich niet meer door het Westen de les lezen.
Rusland is weer een machtsfactor van betekenis. Het zal niet meer zo lang duren voordat Rusland de Westerse politieke speelruimte bepaalt. West-Europa maakt zich op energiegebied steeds meer afhankelijk van Rusland. Hiermee wordt ook onze welvaart en economie afhankelijk van de Russische machtspolitiek. Poetin zal over vier jaar weer terugkeren als president. Het valt dan ook te verwachten dat de Russische politiek-militaire macht de komende jaren gestaag aan invloed zal winnen.
Het conflict heeft ook aangetoond dat de bestaande veiligheidsinstituties een grootmacht als Rusland niet tot de orde kunnen roepen. Hun optreden illustreert zowel hun zwakheid als hun verdeeldheid. De Organisatie voor Vrede en Veiligheid in Europa (OVSE) waar alle West-Europese landen, maar ook Rusland en Georgië deel van uitmaken, speelt geen rol van betekenis. Het Handvest van Parijs dat ervan uitgaat dat geschillen tussen staten op vreedzame wijze worden opgelost, is een loos document gebleken. De NAVO en de Europese Unie komen niet verder dan diplomatieke oproepen en vrijblijvende missies. Het militaire offensief is weliswaar gestopt, maar Rusland zal doorgaan om zijn politiek-strategische doelen te verwezenlijken. Als dit niet via de diplomatieke lukt, is nieuwe inzet van militaire middelen niet uitgesloten.
Ook van de Verenigde Naties kan men in de situatie waarin Russische belangen in het geding zijn, weinig daadkracht verwachten. Rusland zal in de Veiligheidsraad elk besluit dat indruist tegen zijn strategische belangen met een veto blokkeren. Hiermee zijn wij weer terug bij de situatie tijdens de Koude Oorlog, waarbij de Veiligheidsraad werd verlamd door de tegenstellingen tussen de grootmachten.
Ook van de Verenigde Staten valt weinig te verwachten. Het was tekenend dat op het moment dat de oorlog in Zuid-Ossetië dreigde te escaleren de ‘oude vrienden’, president Bush en premier Poetin, samen aanwezig op de Olympische Spelen in Peking, geen afspraak konden maken over een onmiddellijk staakt het vuren. De huidige Amerikaanse politiek wordt beheerst door de komende presidentsverkiezingen. En president Bush, die zijn handen vol heeft aan Irak, Iran en Afghanistan, zal zich niet in nieuwe avonturen storten.
Ook de EU vormt geen machtsfactor van betekenis. Op het moment dat Rusland zich in het conflict mengde, liet de voorzitter van de EU, de Franse president Sarkozy, zich lachend met Poetin in Peking fotograferen. Dat de oorlog in Ossetië hier niet het gespreksonderwerp was, staat buiten kijf.
Het Russische optreden stelt ook de NAVO op de proef. Men dient op korte termijn een aantal cruciale vragen te beantwoorden. In de eerste plaats: gaat men door met de uitbreiding of zet men een andere koers in? In dat geval wordt het toekomstige lidmaatschap van een aantal landen, waaronder Oekraïne, in de ijskast gezet.
De tweede vraag die – binnenskamers – moet worden beantwoord is of men voldoende is voorbereid om landen als Estland, Letland en Litouwen ook daadwerkelijk te verdedigen als het tot Russische provocaties komt. In deze landen zijn geen NAVO-troepen gestationeerd en het ontbreekt aan essentiële militaire infrastructuur.
De derde vraag is of de Oost-Europese NAVO-lidstaten moeten doorgaan met de plaatsing van raketten die deel uitmaken van het Amerikaanse raketschild. In dat geval ligt een scherpe Russische tegenreactie voor de hand. De plaatsing van tactische kernraketten in de Russische enclave Kaliningrad, die op het Westen worden gericht, is hierbij een denkbare optie. Polen zal zich hierdoor bedreigd en geïntimideerd voelen. Hiermee komt de ‘Koude Oorlog’ in een andere variant weer terug en wordt de oorspronkelijke kerntaak van de NAVO, de verdediging van het bondgenootschappelijk gebied, weer actueel.
De vierde vraag die de NAVO moet beantwoorden is of zij het accent in haar optreden niet meer in balans moet brengen met de actuele situatie. Nu ligt volledig het zwaartepunt bij de vredesmissies buiten het verdragsgebied. De missies in Irak en Afghanistan absorberen praktisch het gehele militaire vermogen. De verdediging van het eigen territoir is op de achtergrond gedrukt. Er zullen meer direct inzetbare strijdkrachten in Europa moeten worden gestationeerd.
Tegelijkertijd wordt de vraag actueel of de NAVO-landen over voldoende ‘zware’ militaire middelen, kennis en vaardigheden beschikken om de klassieke taak, de verdediging van haar grondgebied, geloofwaardig te kunnen uitvoeren.
M. van den Doel is veiligheids- en defensiedeskundige en oud-Tweede Kamerlid van de VVD.
nrc.nl