Joesoef
03-01-09, 08:59
Rusland Premier Poetin is Ruslands onbetwiste leider maar nu de oliedollars opraken verbreekt de burger het politiek stilzwijgen
Machtiger dan de tsaar maar zeker niet onkwetsbaar
Zeven maanden na zijn aantreden lijkt Medvedev de marionet te zijn waar iedereen hem voor hield. Waarom Poetin nog steeds de echte baas is. Én hoe zijn machtsbasis nu wankelt.
Door onze correspondent Michel Krielaars Moskou, 3 jan. Op de jaarlijkse vipparade, de lijst met de honderd machtigste mannen en vrouwen van Rusland, stond eind december als vanouds Vladimir Poetin op 1. Voor het eerst sinds het achtjarig bestaan van die top-100, samengesteld door dagblad Kommersant op grond van twee onafhankelijke opinieonderzoeken, bezette hij die positie niet als president, maar als premier. De nieuwe president, Dmitri Medvedev, veroverde de tweede plaats, op de voet gevolgd door de grootmoeder van de Russische popmuziek, Alla Poegatsjova.
Niemand keek op van die uitslag. Voor veel Russen is Poetin namelijk nog altijd de enige echte leider. Als Poetin spreekt wordt er geluisterd, als Medvedev het woord tot de natie richt en zijn beloftes doet op gebied van corruptiebestrijding of de hervorming van de rechtsstaat halen velen de schouders op. Want iedereen weet dat Medvedevs mooie voornemens binnen de kortst mogelijke keren door Poetins trawanten onderuit worden gehaald.
Zeven maanden na zijn inauguratie lijkt Medvedev inderdaad de marionet te zijn, die vanuit het Witte Huis door Poetin wordt bestuurd en zich maar heeft te schikken naar diens grillen. De dinsdag door Medvedev ondertekende grondwetswijziging, waarbij de presidentstermijn wordt opgerekt van vier tot zes jaar, onderstreept die machtsrelatie: zij stelt Poetin in staat op ieder gewenst moment terug te keren in het hoogste ambt, nu voor twaalf opeenvolgende jaren. „Het is een realistisch scenario dat Poetin terugkomt als president”, zegt de liberale politicus en econoom Vladimir Milov. „Alleen al omdat het ambt van premier tijdens een economische crisis niet erg populair is.”
Milov baseert zijn vermoedens op het ‘gesprek met het volk’ dat Poetin eind november op de televisie voerde, een traditie waarmee hij als president begon. Tijdens die call ins manifesteerde hij zich als de vader des moederlands. „Het had opnieuw alles van een presidentiële show. Een show die niet op de activiteiten van de regering of de premier was gericht, maar vooral op defensiepolitiek en buitenlands beleid, zaken die tot de verantwoordelijkheden van de president behoren. Als Poetin het al over de binnenlandse politiek of de economische crisis had, dan zei hij niets concreets.”
Ook Jevgeni Kiseljov, politicoloog en ex-presentator van de in 2001 op last van de regering gesloten kritische nieuwszender NTV, is overtuigd dat Poetin een blijvende factor is in de Russische politiek. „Vladimir Poetin zal nog steeds president zijn als onze kleinkinderen groot zijn”, schreef hij in november in The Moscow Times.
Critici van Poetin, zoals Kiseljov, zien in diens bewind een terugkeer naar de Sovjet-Unie. Volgens voormalig oppositieparlementslid Vladimir Ryzjkov, wiens partij in de gemanicuurde parlementsverkiezingen van eind 2007 door het Kremlin werd afgeschaft, zijn de democratische verworvenheden van Gorbatsjovs perestrojka vrijwel verdwenen. „Poetin bezit meer macht dan de tsaar of de secretaris-generaal van de Communistische Partij ooit heeft gehad.”
Ook tijdens de vijfdaagse augustusoorlog tegen Georgië bleek hoe machtig Poetin werkelijk was. Hij was het en niet Medvedev die direct van de Olympische Spelen in Peking terugkeerde om naar het Russische oppercommando in Vladikavkaz te gaan en de leiding over de operatie op zich te nemen.
Voor een groot deel valt Poetins leiderstatus te verklaren uit het feit dat het hem dankzij de oliedollars al die jaren meezat en hij de Russen een ongekende welvaart bezorgde. „Maar nu dat geld op raakt, is het afgelopen met de jarenlange structurele omkoping van het Russische volk in de vorm van veel te hoge salarissen in ruil voor politiek zwijgen”, zegt vooraanstaand sociologe Lilia Sjevtsova van het Carnegie Centrum.
Een andere factor die bijdroeg aan Poetins populariteit was dat hij acht jaar alles deed om Rusland weer als een grootmacht te presenteren. Daarmee hielp hij het van zijn minderwaardigheidscomplex af, dat ontstond na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Volgens sociologe Olga Krysjtanovskaja, die de Russische machtselite bestudeert, is Poetins enige ideologie dan ook die van een chauvinistisch nationalisme, dat zich vooral uit in een fel anti-Amerikanisme. Die laatste factor komt Poetin tijdens de huidige economische crisis goed uit: regelmatig wijt hij Ruslands problemen aan de ‘hebzucht’ van Amerika in plaats van aan de mankementen van zijn eigen verticale machtssysteem.
Als gevolg van die economische crisis wankelt Poetins systeem voor het eerst en zijn er scheuren verschenen in de façade van eenheid. Verzekerde Poetin zijn volk tijdens de call in nog dat de regering bekwaam genoeg was om zich door de crisis heen te slaan, een week later waarschuwde een van zijn hoogste ambtenaren dat Rusland op een recessie afstevende.
Nu de staatskas als gevolg van het steunen van de alsmaar dalende roebel leger en leger raakt, brokkelen de muren van het door Poetin opgebouwde systeem geleidelijk af en laten zien dat de fundamenten daarvan slechts gebaseerd zijn op een hoge olieprijs. Zolang de dollars binnenstroomden kon de regering het zich nog veroorloven verkeerde beslissingen te nemen zonder zich druk te hoeven maken over de gevolgen daarvan. Die dollars verhulden bijvoorbeeld lange tijd dat het systeem al voor het uitbreken van de crisis niet meer functioneerde als gevolg van de onder Poetin catastrofaal toegenomen corruptie en de door ex-KGB’ers beheerste economische monopolies, die iedere gezonde ontwikkeling van de economie tegenhouden.
„Poetin verandert Rusland in een kaartenhuis dat ieder moment kan instorten”, schreef de Zweedse econoom Anders Aslund onlangs in een opinieartikel in The Moscow Times. „Hij heeft de olierijkdom verspild in plaats van die te investeren in infrastructuur, gezondheidszorg, onderwijs en hervorming van de rechtspraak.” Vervolgens rekende Aslund voor dat de reserves van Rusland als gevolg van onkundig handelen in feite zo’n 100 miljard dollar lager zijn dan de officiële 450 miljard.
De afgelopen drie maanden is volgens het opinieonderzoeksinstituut Levada Centrum tussen de 15 en 20 procent van de bevolking door de crisis getroffen, in de vorm van ontslag, salarisvermindering en schaarste op de arbeidsmarkt. In combinatie met de roebeldevaluatie (de munt is sinds 11 november al 12 keer gedevalueerd) kan die ontwikkeling op korte termijn explosieve vormen aannemen.
De recente protesten van duizenden handelaren in tweedehands auto’s in het Russische Verre Oosten tegen de door Poetin per 11 januari in te voeren verhoging van de importbelasting op buitenlandse auto’s zijn daarvan een voorbode. Het was een teken aan de wand dat de lokale politie en bestuurders daar weigerden om met geweld tegen de betogers op te treden. Het Kremlin moest uiteindelijk Moskouse oproerpolitie naar het oosten sturen.
Ineens werd duidelijk dat Russische burgers zich niet zomaar hun verworven welvaart lieten afnemen. Ze bleken mondig te zijn geworden, veel mondiger dan het Kremlin besefte. Juist die mondigheid, nu eens niet afkomstig van liberale oppositiebewegingen als het pas opgerichte Solidariteit van Garry Kasparov, vormt op dit moment de grootste bedreiging voor het Poetinisme.
www.nrc.nl
Machtiger dan de tsaar maar zeker niet onkwetsbaar
Zeven maanden na zijn aantreden lijkt Medvedev de marionet te zijn waar iedereen hem voor hield. Waarom Poetin nog steeds de echte baas is. Én hoe zijn machtsbasis nu wankelt.
Door onze correspondent Michel Krielaars Moskou, 3 jan. Op de jaarlijkse vipparade, de lijst met de honderd machtigste mannen en vrouwen van Rusland, stond eind december als vanouds Vladimir Poetin op 1. Voor het eerst sinds het achtjarig bestaan van die top-100, samengesteld door dagblad Kommersant op grond van twee onafhankelijke opinieonderzoeken, bezette hij die positie niet als president, maar als premier. De nieuwe president, Dmitri Medvedev, veroverde de tweede plaats, op de voet gevolgd door de grootmoeder van de Russische popmuziek, Alla Poegatsjova.
Niemand keek op van die uitslag. Voor veel Russen is Poetin namelijk nog altijd de enige echte leider. Als Poetin spreekt wordt er geluisterd, als Medvedev het woord tot de natie richt en zijn beloftes doet op gebied van corruptiebestrijding of de hervorming van de rechtsstaat halen velen de schouders op. Want iedereen weet dat Medvedevs mooie voornemens binnen de kortst mogelijke keren door Poetins trawanten onderuit worden gehaald.
Zeven maanden na zijn inauguratie lijkt Medvedev inderdaad de marionet te zijn, die vanuit het Witte Huis door Poetin wordt bestuurd en zich maar heeft te schikken naar diens grillen. De dinsdag door Medvedev ondertekende grondwetswijziging, waarbij de presidentstermijn wordt opgerekt van vier tot zes jaar, onderstreept die machtsrelatie: zij stelt Poetin in staat op ieder gewenst moment terug te keren in het hoogste ambt, nu voor twaalf opeenvolgende jaren. „Het is een realistisch scenario dat Poetin terugkomt als president”, zegt de liberale politicus en econoom Vladimir Milov. „Alleen al omdat het ambt van premier tijdens een economische crisis niet erg populair is.”
Milov baseert zijn vermoedens op het ‘gesprek met het volk’ dat Poetin eind november op de televisie voerde, een traditie waarmee hij als president begon. Tijdens die call ins manifesteerde hij zich als de vader des moederlands. „Het had opnieuw alles van een presidentiële show. Een show die niet op de activiteiten van de regering of de premier was gericht, maar vooral op defensiepolitiek en buitenlands beleid, zaken die tot de verantwoordelijkheden van de president behoren. Als Poetin het al over de binnenlandse politiek of de economische crisis had, dan zei hij niets concreets.”
Ook Jevgeni Kiseljov, politicoloog en ex-presentator van de in 2001 op last van de regering gesloten kritische nieuwszender NTV, is overtuigd dat Poetin een blijvende factor is in de Russische politiek. „Vladimir Poetin zal nog steeds president zijn als onze kleinkinderen groot zijn”, schreef hij in november in The Moscow Times.
Critici van Poetin, zoals Kiseljov, zien in diens bewind een terugkeer naar de Sovjet-Unie. Volgens voormalig oppositieparlementslid Vladimir Ryzjkov, wiens partij in de gemanicuurde parlementsverkiezingen van eind 2007 door het Kremlin werd afgeschaft, zijn de democratische verworvenheden van Gorbatsjovs perestrojka vrijwel verdwenen. „Poetin bezit meer macht dan de tsaar of de secretaris-generaal van de Communistische Partij ooit heeft gehad.”
Ook tijdens de vijfdaagse augustusoorlog tegen Georgië bleek hoe machtig Poetin werkelijk was. Hij was het en niet Medvedev die direct van de Olympische Spelen in Peking terugkeerde om naar het Russische oppercommando in Vladikavkaz te gaan en de leiding over de operatie op zich te nemen.
Voor een groot deel valt Poetins leiderstatus te verklaren uit het feit dat het hem dankzij de oliedollars al die jaren meezat en hij de Russen een ongekende welvaart bezorgde. „Maar nu dat geld op raakt, is het afgelopen met de jarenlange structurele omkoping van het Russische volk in de vorm van veel te hoge salarissen in ruil voor politiek zwijgen”, zegt vooraanstaand sociologe Lilia Sjevtsova van het Carnegie Centrum.
Een andere factor die bijdroeg aan Poetins populariteit was dat hij acht jaar alles deed om Rusland weer als een grootmacht te presenteren. Daarmee hielp hij het van zijn minderwaardigheidscomplex af, dat ontstond na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Volgens sociologe Olga Krysjtanovskaja, die de Russische machtselite bestudeert, is Poetins enige ideologie dan ook die van een chauvinistisch nationalisme, dat zich vooral uit in een fel anti-Amerikanisme. Die laatste factor komt Poetin tijdens de huidige economische crisis goed uit: regelmatig wijt hij Ruslands problemen aan de ‘hebzucht’ van Amerika in plaats van aan de mankementen van zijn eigen verticale machtssysteem.
Als gevolg van die economische crisis wankelt Poetins systeem voor het eerst en zijn er scheuren verschenen in de façade van eenheid. Verzekerde Poetin zijn volk tijdens de call in nog dat de regering bekwaam genoeg was om zich door de crisis heen te slaan, een week later waarschuwde een van zijn hoogste ambtenaren dat Rusland op een recessie afstevende.
Nu de staatskas als gevolg van het steunen van de alsmaar dalende roebel leger en leger raakt, brokkelen de muren van het door Poetin opgebouwde systeem geleidelijk af en laten zien dat de fundamenten daarvan slechts gebaseerd zijn op een hoge olieprijs. Zolang de dollars binnenstroomden kon de regering het zich nog veroorloven verkeerde beslissingen te nemen zonder zich druk te hoeven maken over de gevolgen daarvan. Die dollars verhulden bijvoorbeeld lange tijd dat het systeem al voor het uitbreken van de crisis niet meer functioneerde als gevolg van de onder Poetin catastrofaal toegenomen corruptie en de door ex-KGB’ers beheerste economische monopolies, die iedere gezonde ontwikkeling van de economie tegenhouden.
„Poetin verandert Rusland in een kaartenhuis dat ieder moment kan instorten”, schreef de Zweedse econoom Anders Aslund onlangs in een opinieartikel in The Moscow Times. „Hij heeft de olierijkdom verspild in plaats van die te investeren in infrastructuur, gezondheidszorg, onderwijs en hervorming van de rechtspraak.” Vervolgens rekende Aslund voor dat de reserves van Rusland als gevolg van onkundig handelen in feite zo’n 100 miljard dollar lager zijn dan de officiële 450 miljard.
De afgelopen drie maanden is volgens het opinieonderzoeksinstituut Levada Centrum tussen de 15 en 20 procent van de bevolking door de crisis getroffen, in de vorm van ontslag, salarisvermindering en schaarste op de arbeidsmarkt. In combinatie met de roebeldevaluatie (de munt is sinds 11 november al 12 keer gedevalueerd) kan die ontwikkeling op korte termijn explosieve vormen aannemen.
De recente protesten van duizenden handelaren in tweedehands auto’s in het Russische Verre Oosten tegen de door Poetin per 11 januari in te voeren verhoging van de importbelasting op buitenlandse auto’s zijn daarvan een voorbode. Het was een teken aan de wand dat de lokale politie en bestuurders daar weigerden om met geweld tegen de betogers op te treden. Het Kremlin moest uiteindelijk Moskouse oproerpolitie naar het oosten sturen.
Ineens werd duidelijk dat Russische burgers zich niet zomaar hun verworven welvaart lieten afnemen. Ze bleken mondig te zijn geworden, veel mondiger dan het Kremlin besefte. Juist die mondigheid, nu eens niet afkomstig van liberale oppositiebewegingen als het pas opgerichte Solidariteit van Garry Kasparov, vormt op dit moment de grootste bedreiging voor het Poetinisme.
www.nrc.nl