Marsipulami
05-05-09, 13:27
Kun je het Nederlandse volk doodrijden?
De nationale ontreddering is heel begrijpelijk. Men rouwt om een Nederland dat niet meer bestaat, dat de meeste Nederlanders zich niet eens meer kunnen herinneren: het Nederland van de eerste vijfentwintig jaar na de oorlog Benno Barnard, een Nederlands dichter, essayist, toneelschrijver en vertaler die in België woont, over het drama op Koninginnedag.
'Zwart fantoom blaast alle dromen weg', kopte de Volkskrant daags na de moordrit van Karst T. tijdens Koninginnedag in Apeldoorn. Nederland is in de rouw en niet alleen vanwege de slachtoffers, betoogt Benno Barnard. 'Men rouwt om het verlies van een al dan niet vermeende onschuld en van een zeker niet vermeende sociale cohesie.'
Wat mij betreft zijn manifestaties van patriottisme altijd verdacht, maar als ze een zekere kinderlijkheid uitstralen, waarbij historische feiten - zoals de vrijheidsoorlog tegen de Spanjaarden - een prettig aanvoelend waas op de achtergrond vormen, blijven ze gewoonlijk onschuldig en kunnen ze zelfs nuttig zijn. Republieken hebben vaak de slechte gewoonte hun gebrek aan nationale mythologie te compenseren met veel pompeuze namaakroyalty en een vertoon van kanonnen; echte koningshuizen komen daarentegen tegemoet aan de diepgewortelde behoefte van het volk aan archetypische fenomenen, een behoefte die met het verzwakken van de christelijke godsdienst alleen maar toegenomen is. Alles bij elkaar ben ik daarom een gematigd voorstander van de monarchie, vooropgesteld natuurlijk dat die veilig ingebed is in een parlementaire bestuursvorm. Weinig dingen zijn mooier dan macht die louter vorm geworden is, ritueel, ceremonie, goudgalon, sublieme onzin.
En die ondemocratische erfelijkheid dan?
Hoor eens hier, kunst en literatuur - en bij uitbreiding alles wat archetypische trekken vertoont - zijn evenmin democratisch. De dwangmatige behoefte van verlichte geesten om alles te rationaliseren en te democratiseren getuigt van een gebrek aan verbeeldingskracht. Ik persoonlijk vind het een troostende gedachte dat de zoon van de graaf een graaf is, louter en alleen omdat zijn vader een graaf is. Hij moet natuurlijk met zijn poten van de macht afblijven - maar anders guillotineren we hem toch gewoon?
In republikeinse kring doet men trouwens nogal hypocriet over dat erfelijke voorrecht. Een Belg is tenslotte ook alleen maar een Belg omdat zijn ouders Belgen zijn, en mondiaal beschouwd is dat een nogal bevoorrechte toestand. Bovendien zijn koningen en koninginnen de enige politici die zich niet aan allerlei manipulaties hebben bezondigd om hun functie te kunnen bekleden. Politici daarentegen zijn niet per se klootzakken, maar wel ellebogen.
Verbondenheid vieren
Het mooiste voorbeeld van de kinderlijkheid die ik bedoel, is de zogenaamde Koninginnedag die in Nederland op 30 april wordt gevierd. Wat vieren de Nederlanders dan? Om te beginnen de verjaardag van wijlen koningin Juliana, de moeder van de huidige vorstin. Dat is bewonderenswaardig irrationeel voor zo'n rationeel volk, want deze moeder des vaderlands is al jaren bijgezet in de koninklijke grafkelder. Maar vooral vieren de Nederlanders hun verbondenheid met het huis van Oranje en met elkaar.
Maar doen ze dat echt?
Mijn eigen herinneringen aan Koninginnedag spelen zich in de jaren zestig af. Het park van het kasteel in ons dorp was gepavoiseerd; er stonden kraampjes en er werden oude spelletjes gespeeld, zoals ringsteken op de fiets, een onschuldig volksvermaak, dat plaatsgreep onder een met water gevulde kuip, die de minder behendige kandidaten plachten om te stoten, dit tot grote tevredenheid van de toeschouwers. Alle zevenhonderd inwoners deinden als een zonovergoten, allengs zatter wordend collectief door de lange beukendreef. Koningin Juliana zat op de troon en die gedachte was bepaald geruststellend - tenslotte heette het vorige staatshoofd Adolf Hitler. En een groots toeval wilde dat Hitler uitgerekend op 30 april zelfmoord had gepleegd.
Aan het einde van de dag leken alle oudere dames sprekend op koningin Juliana.
De lezer moet hierbij bedenken dat mijn herinneringen aan Koninginnedag zich maar een jaar of twintig na de oorlog afspelen. De oorlog vormde in het Nederland van mijn kindertijd een sterk bindende factor: een meerderheid van de bevolking had samen de bezetting meegemaakt, toen er behalve angst en schaarste ook een grote solidariteit heerste.
Dat is allemaal vervaagd. De bevolkingssamenstelling is sinds de jaren zestig sterk veranderd. Erasmus noemde de Nederlanders al een ruw volkje, maar de laatste twintig jaar hebben in Nederland, zoals in de hele westerse wereld, een indrukwekkende vergroving van de omgangsvormen te zien gegeven. En de twee moorden - op Pim Fortuyn (de eerste politieke moord in Nederland sinds 1672) en Theo van Gogh - hebben Nederland ook nog eens schoksgewijs veranderd. Voor Nederlanders boven de vijftig is het land tot onherkenbaarheid uit elkaar gevallen.
Koninginnedag is of was de laatste manifestatie van een enigszins naïef Nederlands saamhorigheidsgevoel; het is of was het laatste collectieve ritueel, nu Kerstmis in Sinterklaas is veranderd en Sinterklaas is verzwolgen door de Kerstman. En daar is dus een psychopaat op ingereden.
De nationale ontreddering is dan ook heel begrijpelijk. Men rouwt om een Nederland dat niet meer bestaat, dat ook op 29 april al niet meer bestond, men rouwt om een Nederland dat de meeste Nederlanders zich niet eens meer kunnen herinneren: het Nederland van de eerste vijfentwintig jaar na de oorlog. Men rouwt om het verlies van een al dan niet vermeende onschuld en van een zeker niet vermeende sociale cohesie. En kenmerkend genoeg gebruikt men voor zijn rouw kaarsjes, bloemen en machteloze woorden: deze rouw heeft alle wezenstrekken van een substituutreligie.
Psychopaat
Er is de katharsis van het mediatijdperk. Het avondnieuws is al dagen vrijwel integraal aan het Apeldoornse drama gewijd; 250 mensen van de nationale recherche onderzoeken de gebeurtenissen, maar het definitieve rapport daarover zal nog maanden op zich laten wachten. Het merkwaardige daaraan is dat iedereen allang weet dat het de daad van een psychopaat betrof. Maar juist het eindeloos herkauwen draagt bij tot de reiniging van het nationale gemoed. Net zoals de dood van de moordenaar. Hij heeft zichzelf als het ware in het openbaar terechtgesteld, en zoals we weten likt het volk zich de lippen af bij publieke executies, die wreedste vorm van katharsis.
Maar hoe luidt nu de conclusie?
Volgend jaar is het weer gewoon Koninginnedag. Ik betwijfel sterk of Nederland het drama in 2010 al vergeten zal zijn. Ook als iedere staatsburger individuele psychologische begeleiding krijgt, verandert dat niets aan wat iedereen nu weet, of minstens aanvoelt: Nederland is al vele jaren geen natie meer, ook al is het nog altijd een staat met een bijbehorend staatshoofd.
05/05/09 07u57
De nationale ontreddering is heel begrijpelijk. Men rouwt om een Nederland dat niet meer bestaat, dat de meeste Nederlanders zich niet eens meer kunnen herinneren: het Nederland van de eerste vijfentwintig jaar na de oorlog Benno Barnard, een Nederlands dichter, essayist, toneelschrijver en vertaler die in België woont, over het drama op Koninginnedag.
'Zwart fantoom blaast alle dromen weg', kopte de Volkskrant daags na de moordrit van Karst T. tijdens Koninginnedag in Apeldoorn. Nederland is in de rouw en niet alleen vanwege de slachtoffers, betoogt Benno Barnard. 'Men rouwt om het verlies van een al dan niet vermeende onschuld en van een zeker niet vermeende sociale cohesie.'
Wat mij betreft zijn manifestaties van patriottisme altijd verdacht, maar als ze een zekere kinderlijkheid uitstralen, waarbij historische feiten - zoals de vrijheidsoorlog tegen de Spanjaarden - een prettig aanvoelend waas op de achtergrond vormen, blijven ze gewoonlijk onschuldig en kunnen ze zelfs nuttig zijn. Republieken hebben vaak de slechte gewoonte hun gebrek aan nationale mythologie te compenseren met veel pompeuze namaakroyalty en een vertoon van kanonnen; echte koningshuizen komen daarentegen tegemoet aan de diepgewortelde behoefte van het volk aan archetypische fenomenen, een behoefte die met het verzwakken van de christelijke godsdienst alleen maar toegenomen is. Alles bij elkaar ben ik daarom een gematigd voorstander van de monarchie, vooropgesteld natuurlijk dat die veilig ingebed is in een parlementaire bestuursvorm. Weinig dingen zijn mooier dan macht die louter vorm geworden is, ritueel, ceremonie, goudgalon, sublieme onzin.
En die ondemocratische erfelijkheid dan?
Hoor eens hier, kunst en literatuur - en bij uitbreiding alles wat archetypische trekken vertoont - zijn evenmin democratisch. De dwangmatige behoefte van verlichte geesten om alles te rationaliseren en te democratiseren getuigt van een gebrek aan verbeeldingskracht. Ik persoonlijk vind het een troostende gedachte dat de zoon van de graaf een graaf is, louter en alleen omdat zijn vader een graaf is. Hij moet natuurlijk met zijn poten van de macht afblijven - maar anders guillotineren we hem toch gewoon?
In republikeinse kring doet men trouwens nogal hypocriet over dat erfelijke voorrecht. Een Belg is tenslotte ook alleen maar een Belg omdat zijn ouders Belgen zijn, en mondiaal beschouwd is dat een nogal bevoorrechte toestand. Bovendien zijn koningen en koninginnen de enige politici die zich niet aan allerlei manipulaties hebben bezondigd om hun functie te kunnen bekleden. Politici daarentegen zijn niet per se klootzakken, maar wel ellebogen.
Verbondenheid vieren
Het mooiste voorbeeld van de kinderlijkheid die ik bedoel, is de zogenaamde Koninginnedag die in Nederland op 30 april wordt gevierd. Wat vieren de Nederlanders dan? Om te beginnen de verjaardag van wijlen koningin Juliana, de moeder van de huidige vorstin. Dat is bewonderenswaardig irrationeel voor zo'n rationeel volk, want deze moeder des vaderlands is al jaren bijgezet in de koninklijke grafkelder. Maar vooral vieren de Nederlanders hun verbondenheid met het huis van Oranje en met elkaar.
Maar doen ze dat echt?
Mijn eigen herinneringen aan Koninginnedag spelen zich in de jaren zestig af. Het park van het kasteel in ons dorp was gepavoiseerd; er stonden kraampjes en er werden oude spelletjes gespeeld, zoals ringsteken op de fiets, een onschuldig volksvermaak, dat plaatsgreep onder een met water gevulde kuip, die de minder behendige kandidaten plachten om te stoten, dit tot grote tevredenheid van de toeschouwers. Alle zevenhonderd inwoners deinden als een zonovergoten, allengs zatter wordend collectief door de lange beukendreef. Koningin Juliana zat op de troon en die gedachte was bepaald geruststellend - tenslotte heette het vorige staatshoofd Adolf Hitler. En een groots toeval wilde dat Hitler uitgerekend op 30 april zelfmoord had gepleegd.
Aan het einde van de dag leken alle oudere dames sprekend op koningin Juliana.
De lezer moet hierbij bedenken dat mijn herinneringen aan Koninginnedag zich maar een jaar of twintig na de oorlog afspelen. De oorlog vormde in het Nederland van mijn kindertijd een sterk bindende factor: een meerderheid van de bevolking had samen de bezetting meegemaakt, toen er behalve angst en schaarste ook een grote solidariteit heerste.
Dat is allemaal vervaagd. De bevolkingssamenstelling is sinds de jaren zestig sterk veranderd. Erasmus noemde de Nederlanders al een ruw volkje, maar de laatste twintig jaar hebben in Nederland, zoals in de hele westerse wereld, een indrukwekkende vergroving van de omgangsvormen te zien gegeven. En de twee moorden - op Pim Fortuyn (de eerste politieke moord in Nederland sinds 1672) en Theo van Gogh - hebben Nederland ook nog eens schoksgewijs veranderd. Voor Nederlanders boven de vijftig is het land tot onherkenbaarheid uit elkaar gevallen.
Koninginnedag is of was de laatste manifestatie van een enigszins naïef Nederlands saamhorigheidsgevoel; het is of was het laatste collectieve ritueel, nu Kerstmis in Sinterklaas is veranderd en Sinterklaas is verzwolgen door de Kerstman. En daar is dus een psychopaat op ingereden.
De nationale ontreddering is dan ook heel begrijpelijk. Men rouwt om een Nederland dat niet meer bestaat, dat ook op 29 april al niet meer bestond, men rouwt om een Nederland dat de meeste Nederlanders zich niet eens meer kunnen herinneren: het Nederland van de eerste vijfentwintig jaar na de oorlog. Men rouwt om het verlies van een al dan niet vermeende onschuld en van een zeker niet vermeende sociale cohesie. En kenmerkend genoeg gebruikt men voor zijn rouw kaarsjes, bloemen en machteloze woorden: deze rouw heeft alle wezenstrekken van een substituutreligie.
Psychopaat
Er is de katharsis van het mediatijdperk. Het avondnieuws is al dagen vrijwel integraal aan het Apeldoornse drama gewijd; 250 mensen van de nationale recherche onderzoeken de gebeurtenissen, maar het definitieve rapport daarover zal nog maanden op zich laten wachten. Het merkwaardige daaraan is dat iedereen allang weet dat het de daad van een psychopaat betrof. Maar juist het eindeloos herkauwen draagt bij tot de reiniging van het nationale gemoed. Net zoals de dood van de moordenaar. Hij heeft zichzelf als het ware in het openbaar terechtgesteld, en zoals we weten likt het volk zich de lippen af bij publieke executies, die wreedste vorm van katharsis.
Maar hoe luidt nu de conclusie?
Volgend jaar is het weer gewoon Koninginnedag. Ik betwijfel sterk of Nederland het drama in 2010 al vergeten zal zijn. Ook als iedere staatsburger individuele psychologische begeleiding krijgt, verandert dat niets aan wat iedereen nu weet, of minstens aanvoelt: Nederland is al vele jaren geen natie meer, ook al is het nog altijd een staat met een bijbehorend staatshoofd.
05/05/09 07u57