Joesoef
11-08-10, 09:02
Wilders’ woorden wegen nu zwaarder‘Er heerst hier een oestermentaliteit’<o></o>
Wilders mag zeggen wat hij wil over de bouw van een moskee bij Ground Zero, zegt oud-CDA-leider De Hoop Scheffer. Maar het zal verstaan worden als de stem van Nederland. Door onze redacteur
JUURD EIJSVOOGEL www.nrc.nlDen (http://www.nrc.nlDen) Haag, 10 aug.Zelf is Jaap de Hoop Scheffer ook geen voorstander van de bouw van een moskee bij Ground Zero. Maar hij vindt het niet in het belang van Nederland dat PVV-leider Wilders op 11 september in New York een toespraak houdt op een protestbijeenkomst tegen de moskee. Wilders zal gezien worden als vertegenwoordiger van Nederland, zegt de voormalig CDA-leider, minister van Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal van de NAVO.„In het buitenland wordt niet altijd het onderscheid gemaakt tussen wie hier in de regering zit en wie in het parlement. Wíj weten dat wel, maar wanneer een Nederlandse politicus daar optreedt, moet je er rekening mee houden dat men niet het verschil ziet tussen coalitiepartijen en een partij die de regering gedoogt – alleen al het woord gedogen is onvertaalbaar in het Engels.’Gisteren zei demissionair minister van Buitenlandse Zaken Verhagen, ook CDA, over het plan van Wilders: „Als er zaken gezegd worden die haaks staan op mijn opvattingen, dan zal ik daar afstand van nemen in net zulke scherpe bewoordingen als in het verleden.’De Hoop Scheffer, tegenwoordig hoogleraar aan de Universiteit Leiden, campus Den Haag, is het eens met zijn partijgenoot Hillen, die dit weekeinde zei dat hij een toespraak van Wilders bij de protestbijeenkomst in New York „riskant voor Nederland’ vindt. Wilders zei gisteren: „Ik blijf zeggen wat ik wil.’ De drie partijen hebben afgesproken hun verschillen van opvatting te accepteren.De Hoop Scheffer: „Wilders heeft het recht te zeggen wat hij wil. Maar wat een Nederlandse politicus daar zegt, raakt direct aan het Nederlandse belang, dus moet je voorzichtig zijn. De regering heeft de plicht hem daarop te wijzen.„Je komt terecht in het spanningsveld tussen de vrijheid van meningsuiting, een groot goed, de vrijheid van godsdienst, ook een groot goed, en het Nederlands belang in het buitenland.’De Hoop Scheffer zou het „strikt persoonlijk’ eens zijn met degenen die uit piëteit met de slachtoffers zeggen: je moet daar geen moskee bouwen. „Maar dat is wat anders dan daar optreden en spreken. Dit is een Amerikaanse discussie en dan moet je terughoudend zijn.„Ik kan me overigens ook niet voorstellen dat er een tweede deel komt van de film Fitna als we een kabinet krijgen van VVD met CDA dat de PVV gedoogt.’ In 2008 probeerde Wilders met de korte film Fitna te laten zien dat de Koran aanzet tot geweld. De film leidde, vooral voor verschijning, internationaal tot veel ophef. Vorig jaar kondigde Wilders een vervolg aan.Als NAVO-chef waarschuwde de Hoop Scheffer destijds dat Fitna Nederlandse militairen in Afghanistan in gevaar kon brengen, en Nederlandse belangen in de wereld kon schaden.Was die angst niet overdreven? Er is niets gebeurd.„Godzijdank is er niets gebeurd. Maar het had wel gekund. Die zorg was volstrekt terecht.’We kunnen niet doen alsof het er niet toe doet hoe de wereld over ons denkt, stelt De Hoop Scheffer. „We zijn zo enorm met onszelf bezig. Dat is een oestermentaliteit, die je trouwens ook bij de traditionele partijen ziet. Er is een groot gebrek aan belangstelling voor het buitenland. Kijk maar hoe weinig er in de verkiezingsprogramma’s staat over Europa.„Maar vergeet niet dat meer dan 60 procent van ons bruto nationaal product in het buitenland wordt verdiend. Dat maakt ons kwetsbaar in onze internationale positie. Het bedrijfsleven heeft een groot belang bij een open Nederlandse houding ten opzichte van de buitenwereld.’En daar hoort ook de islamitische wereld bij, vindt De Hoop Scheffer. Dat Wilders de Turkse premier Erdogan dit voorjaar in Londen „a total freak’ noemde, vindt de oud-NAVO-chef onbestaanbaar.„Dat vergeet Erdogan niet. Zeker Erdogan niet, ik ken hem. En ook de Turken in het algemeen niet. Het is een heel gevoelig land. Zoiets heeft zeer direct effect op de betrekkingen. Dat kán je niet zeggen over de premier van een NAVO-bondgenoot, een kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. Dan kom je in een gevarenzone, dat is niet goed voor de Nederlandse positie, voor de bilaterale relatie, voor de commerciële betrekkingen, het is gewoon niet goed – en dan druk ik me mild uit.’Wordt dat probleem niet erger als er een kabinet komt dat van PVV-steun afhankelijk is? „Dat hoeft niet. Maar ik benijd de minister van Buitenlandse Zaken die het moet uitleggen niet.’Kan een minister van Buitenlandse Zaken overal in de wereld nog wel pleiten voor de mensenrechten en de vrijheid van godsdienst, als hij zijn baan dankt aan een partij die één religie zo scherp afwijst? „Het kan, maar het zal meer uitleg vergen’, zegt De Hoop Scheffer. „Hij of zij zal in het buitenland permanent kritisch bevraagd worden, en dat is lastig. Als de minister zijn gesprekspartners niet kan overtuigen, dan heeft Nederland een probleem.„Een Nederlandse scheepsbouwer bijvoorbeeld die korvetten wil verkopen aan een van de Golfstaten, zal nooit horen dat hij de order niet krijgt vanwege de politieke situatie in Nederland. Het gaat veel subtieler. Hij krijgt zo’n contract gewoon niet, dat wordt verder niet toegelicht – terwijl hij het in andere omstandigheden misschien wel had gekregen.’Op de vraag of hij een VVD/CDA-coalitie met gedoogsteun van de PVV desondanks kan steunen, wil De Hoop Scheffer niet ingaan. „Het democratisch proces is nu aan de gang, ik wil niet te veel speculeren over wat er kan gebeuren. Toen ik zelf politiek leider was, vond ik het altijd erg hinderlijk en vervelend als allerlei mensen uit vervlogen politieke tijden, wat de Fransen de vieux éléphants noemen, precies wisten hoe het moest. Ik heb geen enkele ambitie om tot die kudde oude olifanten toe te treden.„Maar ik ken Verhagen door en door. Hij is niet iemand die welke concessie dan ook aan de rechtsstaat zal doen.’En een terugkeer op een ministerspost? „Nee. Ik ben en blijf lid van het CDA. Maar mijn periode in de actieve politiek heb ik afgesloten.’
Wilders mag zeggen wat hij wil over de bouw van een moskee bij Ground Zero, zegt oud-CDA-leider De Hoop Scheffer. Maar het zal verstaan worden als de stem van Nederland. Door onze redacteur
JUURD EIJSVOOGEL www.nrc.nlDen (http://www.nrc.nlDen) Haag, 10 aug.Zelf is Jaap de Hoop Scheffer ook geen voorstander van de bouw van een moskee bij Ground Zero. Maar hij vindt het niet in het belang van Nederland dat PVV-leider Wilders op 11 september in New York een toespraak houdt op een protestbijeenkomst tegen de moskee. Wilders zal gezien worden als vertegenwoordiger van Nederland, zegt de voormalig CDA-leider, minister van Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal van de NAVO.„In het buitenland wordt niet altijd het onderscheid gemaakt tussen wie hier in de regering zit en wie in het parlement. Wíj weten dat wel, maar wanneer een Nederlandse politicus daar optreedt, moet je er rekening mee houden dat men niet het verschil ziet tussen coalitiepartijen en een partij die de regering gedoogt – alleen al het woord gedogen is onvertaalbaar in het Engels.’Gisteren zei demissionair minister van Buitenlandse Zaken Verhagen, ook CDA, over het plan van Wilders: „Als er zaken gezegd worden die haaks staan op mijn opvattingen, dan zal ik daar afstand van nemen in net zulke scherpe bewoordingen als in het verleden.’De Hoop Scheffer, tegenwoordig hoogleraar aan de Universiteit Leiden, campus Den Haag, is het eens met zijn partijgenoot Hillen, die dit weekeinde zei dat hij een toespraak van Wilders bij de protestbijeenkomst in New York „riskant voor Nederland’ vindt. Wilders zei gisteren: „Ik blijf zeggen wat ik wil.’ De drie partijen hebben afgesproken hun verschillen van opvatting te accepteren.De Hoop Scheffer: „Wilders heeft het recht te zeggen wat hij wil. Maar wat een Nederlandse politicus daar zegt, raakt direct aan het Nederlandse belang, dus moet je voorzichtig zijn. De regering heeft de plicht hem daarop te wijzen.„Je komt terecht in het spanningsveld tussen de vrijheid van meningsuiting, een groot goed, de vrijheid van godsdienst, ook een groot goed, en het Nederlands belang in het buitenland.’De Hoop Scheffer zou het „strikt persoonlijk’ eens zijn met degenen die uit piëteit met de slachtoffers zeggen: je moet daar geen moskee bouwen. „Maar dat is wat anders dan daar optreden en spreken. Dit is een Amerikaanse discussie en dan moet je terughoudend zijn.„Ik kan me overigens ook niet voorstellen dat er een tweede deel komt van de film Fitna als we een kabinet krijgen van VVD met CDA dat de PVV gedoogt.’ In 2008 probeerde Wilders met de korte film Fitna te laten zien dat de Koran aanzet tot geweld. De film leidde, vooral voor verschijning, internationaal tot veel ophef. Vorig jaar kondigde Wilders een vervolg aan.Als NAVO-chef waarschuwde de Hoop Scheffer destijds dat Fitna Nederlandse militairen in Afghanistan in gevaar kon brengen, en Nederlandse belangen in de wereld kon schaden.Was die angst niet overdreven? Er is niets gebeurd.„Godzijdank is er niets gebeurd. Maar het had wel gekund. Die zorg was volstrekt terecht.’We kunnen niet doen alsof het er niet toe doet hoe de wereld over ons denkt, stelt De Hoop Scheffer. „We zijn zo enorm met onszelf bezig. Dat is een oestermentaliteit, die je trouwens ook bij de traditionele partijen ziet. Er is een groot gebrek aan belangstelling voor het buitenland. Kijk maar hoe weinig er in de verkiezingsprogramma’s staat over Europa.„Maar vergeet niet dat meer dan 60 procent van ons bruto nationaal product in het buitenland wordt verdiend. Dat maakt ons kwetsbaar in onze internationale positie. Het bedrijfsleven heeft een groot belang bij een open Nederlandse houding ten opzichte van de buitenwereld.’En daar hoort ook de islamitische wereld bij, vindt De Hoop Scheffer. Dat Wilders de Turkse premier Erdogan dit voorjaar in Londen „a total freak’ noemde, vindt de oud-NAVO-chef onbestaanbaar.„Dat vergeet Erdogan niet. Zeker Erdogan niet, ik ken hem. En ook de Turken in het algemeen niet. Het is een heel gevoelig land. Zoiets heeft zeer direct effect op de betrekkingen. Dat kán je niet zeggen over de premier van een NAVO-bondgenoot, een kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. Dan kom je in een gevarenzone, dat is niet goed voor de Nederlandse positie, voor de bilaterale relatie, voor de commerciële betrekkingen, het is gewoon niet goed – en dan druk ik me mild uit.’Wordt dat probleem niet erger als er een kabinet komt dat van PVV-steun afhankelijk is? „Dat hoeft niet. Maar ik benijd de minister van Buitenlandse Zaken die het moet uitleggen niet.’Kan een minister van Buitenlandse Zaken overal in de wereld nog wel pleiten voor de mensenrechten en de vrijheid van godsdienst, als hij zijn baan dankt aan een partij die één religie zo scherp afwijst? „Het kan, maar het zal meer uitleg vergen’, zegt De Hoop Scheffer. „Hij of zij zal in het buitenland permanent kritisch bevraagd worden, en dat is lastig. Als de minister zijn gesprekspartners niet kan overtuigen, dan heeft Nederland een probleem.„Een Nederlandse scheepsbouwer bijvoorbeeld die korvetten wil verkopen aan een van de Golfstaten, zal nooit horen dat hij de order niet krijgt vanwege de politieke situatie in Nederland. Het gaat veel subtieler. Hij krijgt zo’n contract gewoon niet, dat wordt verder niet toegelicht – terwijl hij het in andere omstandigheden misschien wel had gekregen.’Op de vraag of hij een VVD/CDA-coalitie met gedoogsteun van de PVV desondanks kan steunen, wil De Hoop Scheffer niet ingaan. „Het democratisch proces is nu aan de gang, ik wil niet te veel speculeren over wat er kan gebeuren. Toen ik zelf politiek leider was, vond ik het altijd erg hinderlijk en vervelend als allerlei mensen uit vervlogen politieke tijden, wat de Fransen de vieux éléphants noemen, precies wisten hoe het moest. Ik heb geen enkele ambitie om tot die kudde oude olifanten toe te treden.„Maar ik ken Verhagen door en door. Hij is niet iemand die welke concessie dan ook aan de rechtsstaat zal doen.’En een terugkeer op een ministerspost? „Nee. Ik ben en blijf lid van het CDA. Maar mijn periode in de actieve politiek heb ik afgesloten.’