mark61
08-10-10, 10:18
Kasper Tonberg Schlie, 06-10-2010 15:02
Met mijn ervaringen in Denemarken maak ik me zorgen over de gevolgen voor het publieke debat van een minderheidskabinet met gedoogsteun van een extreemrechtse partij.
Drie maanden geleden verhuisde ik van mijn geboorteland Denemarken naar Nederland. Ik liet een geïnfecteerd en soms zelfs racistisch publiek debat achter. Een debat dat gevormd was door de extremistische en politiek machtige Deense Volks Partij (DPP). Als nieuwe inwoner van Nederland volgde ik de kabinetsformatie met verontruste gevoelens: zal ook jullie publieke debat en reputatie van tolerantie voorgoed verloren gaan?
Veranderen
De positie van de PVV in het kabinet kan het publieke debat in Nederland volledig veranderen. In Denemarken gebeurde na de verkiezingen van 2001 iets vergelijkbaars. Ook daar voelden de grootste partijen zich genoodzaakt om zich afhankelijk op te stellen van de extreemrechtse DPP om te kunnen regeren. Deze afhankelijkheid had uiteindelijk als resultaat dat het publieke debat verhardde. Vooroordelen en vernederende uitspraken kwamen in de plaats van de tolerantie waar de Denen ooit zo bekend om waren. Een tolerantie die ooit als diepgeworteld en onbreekbaar werd beschouwd, ging in rook op.
‘Islam verspreidt zich als een totalitaire pest over Europa’, ‘Moslimvaders doden hun dochters’, ‘Moslims planten zich voort als konijnen’. Deze uitspraken zijn niet afkomstig van op zichzelf staande racisten, maar van parlementsleden van de DPP. Dergelijke uitspraken zijn een integraal onderdeel geworden van het Deense publieke debat sinds de DPP directe parlementaire invloed verkreeg in 2001.
Tot die tijd was de partij slechts een enfant terrible; geen enkele gevestigde partij wilde serieuze debatten met haar aangaan. Integendeel. Brede politieke compromissen waren de norm.
‘In mijn ogen zal je nooit zindelijk worden’, zei voormalig minister-president Poul Nyrup Rasmussen in 1999 om uitdrukking te geven aan zijn weerstand om te gaan samenwerken met DPP-leider Pia Kjærsgaard. Rasmussen sprak indertijd een wijdverspreid gevoel uit. Radicale uitingen over etnische minderheden werden over het algemeen gezien als anti-Deens en werden verdreven uit de publieke discours.
Verschuiving
De positie die de DPP kreeg na de verkiezingen van 2001 luidde echter een langzame verschuiving in. Net als nu in Nederland, was in Denemarken een mandaat van de DPP nodig om een smalle, maar solide basis te creëren voor een nieuwe rechts-georiënteerde regering.
Welke consequenties had deze ontwikkeling in Denemarken? De DPP bleek zeer effectief gebruik te kunnen maken van haar positie en van de angst van de regering om dat cruciale mandaat te verliezen. Het immigratiebeleid verhardde. Bovendien konden de partijleden nu een volledig nieuwe toon zetten in het publieke debat zonder daarbij te hoeven vrezen voor repercussies vanuit de politiek. Zelfverzekerd en parlementair immuun zetten de leden van de DPP koers naar een populistische publieke retoriek waarbij zelfs Wilders nog klinkt als een humanistische hippie.
Deze verandering in de manier waarop parlementariërs debatteren, had onder andere tot gevolg dat ook voor ‘normale’ burgers de grenzen verschoven van wat geaccepteerd was en wat niet. Een parlementslid die op een generaliserende en vernederende wijze sprak over de islam werd door velen gezien als een carte blanche. De retorische verschuiving vond zowel onder de politieke elite als onder de Deense ‘Henk en Ingrid’ plaats. Het creëerde een publiek klimaat dat in mijn ogen ook de publicatie van de Mohammed-spotprenten stimuleerde.
De rechtse verschuiving in het Deense immigratiebeleid en publieke debat werd internationaal sterk bekritiseerd. In 2007 kregen de Denen zowel vanuit de Europese Raad als de VN scherpe kritiek op de wijdverspreide hatespeech waaraan politici en publieke figuren zich schuldig maakten. In Denemarken reageerde men vooral verrast op deze kritiek; het rijmde absoluut niet met het nog steeds sterke collectieve imago van de ‘tolerante Deen’. De verklaring is dat het retorisch ongehoorde simpelweg was verworden tot politiek correct en algemeen geaccepteerd in de korte tijd dat de DPP deel uitmaakte van het parlement.
Loyaal
Als een minderheidskabinet een machtsbasis behoudt die volledig afhankelijk is van de loyale steun van een extreemrechtse partij, dan zal dit kabinet zeer waarschijnlijk een radicalisering van de toon in het publieke debat accepteren, en deze wellicht zelfs steunen. Een minderheidskabinet werkt zichzelf politiek gezien in een hoek en zal de racistische en generaliserende uitspraken van zijn ‘Kingmaker’ simpelweg voor lief moeten nemen. Deze verschuiving zal niet onopgemerkt blijven en er zal gebruik van gemaakt worden door het bredere publiek – het ondenkbare wordt langzaam geaccepteerd of zelfs erkend.
Politici zouden het goede voorbeeld moeten zijn in een sober en democratisch debat zonder subjectieve generalisaties en opmerkingen die neigen naar racisme. Wanneer onze politieke leiders deze democratische toon laten varen, is dat het begin van een algeheel afglijden in onze democratie. En een democratisch publiek debat is moeilijk te herstellen als het eenmaal verloren is gegaan.
Kasper Tonsberg Schlie is freelance journalist en docent
http://opinie.volkskrant.nl/artikel/show/id/6837/Deens_publiek_debat_naar_de_vaantjes
Met mijn ervaringen in Denemarken maak ik me zorgen over de gevolgen voor het publieke debat van een minderheidskabinet met gedoogsteun van een extreemrechtse partij.
Drie maanden geleden verhuisde ik van mijn geboorteland Denemarken naar Nederland. Ik liet een geïnfecteerd en soms zelfs racistisch publiek debat achter. Een debat dat gevormd was door de extremistische en politiek machtige Deense Volks Partij (DPP). Als nieuwe inwoner van Nederland volgde ik de kabinetsformatie met verontruste gevoelens: zal ook jullie publieke debat en reputatie van tolerantie voorgoed verloren gaan?
Veranderen
De positie van de PVV in het kabinet kan het publieke debat in Nederland volledig veranderen. In Denemarken gebeurde na de verkiezingen van 2001 iets vergelijkbaars. Ook daar voelden de grootste partijen zich genoodzaakt om zich afhankelijk op te stellen van de extreemrechtse DPP om te kunnen regeren. Deze afhankelijkheid had uiteindelijk als resultaat dat het publieke debat verhardde. Vooroordelen en vernederende uitspraken kwamen in de plaats van de tolerantie waar de Denen ooit zo bekend om waren. Een tolerantie die ooit als diepgeworteld en onbreekbaar werd beschouwd, ging in rook op.
‘Islam verspreidt zich als een totalitaire pest over Europa’, ‘Moslimvaders doden hun dochters’, ‘Moslims planten zich voort als konijnen’. Deze uitspraken zijn niet afkomstig van op zichzelf staande racisten, maar van parlementsleden van de DPP. Dergelijke uitspraken zijn een integraal onderdeel geworden van het Deense publieke debat sinds de DPP directe parlementaire invloed verkreeg in 2001.
Tot die tijd was de partij slechts een enfant terrible; geen enkele gevestigde partij wilde serieuze debatten met haar aangaan. Integendeel. Brede politieke compromissen waren de norm.
‘In mijn ogen zal je nooit zindelijk worden’, zei voormalig minister-president Poul Nyrup Rasmussen in 1999 om uitdrukking te geven aan zijn weerstand om te gaan samenwerken met DPP-leider Pia Kjærsgaard. Rasmussen sprak indertijd een wijdverspreid gevoel uit. Radicale uitingen over etnische minderheden werden over het algemeen gezien als anti-Deens en werden verdreven uit de publieke discours.
Verschuiving
De positie die de DPP kreeg na de verkiezingen van 2001 luidde echter een langzame verschuiving in. Net als nu in Nederland, was in Denemarken een mandaat van de DPP nodig om een smalle, maar solide basis te creëren voor een nieuwe rechts-georiënteerde regering.
Welke consequenties had deze ontwikkeling in Denemarken? De DPP bleek zeer effectief gebruik te kunnen maken van haar positie en van de angst van de regering om dat cruciale mandaat te verliezen. Het immigratiebeleid verhardde. Bovendien konden de partijleden nu een volledig nieuwe toon zetten in het publieke debat zonder daarbij te hoeven vrezen voor repercussies vanuit de politiek. Zelfverzekerd en parlementair immuun zetten de leden van de DPP koers naar een populistische publieke retoriek waarbij zelfs Wilders nog klinkt als een humanistische hippie.
Deze verandering in de manier waarop parlementariërs debatteren, had onder andere tot gevolg dat ook voor ‘normale’ burgers de grenzen verschoven van wat geaccepteerd was en wat niet. Een parlementslid die op een generaliserende en vernederende wijze sprak over de islam werd door velen gezien als een carte blanche. De retorische verschuiving vond zowel onder de politieke elite als onder de Deense ‘Henk en Ingrid’ plaats. Het creëerde een publiek klimaat dat in mijn ogen ook de publicatie van de Mohammed-spotprenten stimuleerde.
De rechtse verschuiving in het Deense immigratiebeleid en publieke debat werd internationaal sterk bekritiseerd. In 2007 kregen de Denen zowel vanuit de Europese Raad als de VN scherpe kritiek op de wijdverspreide hatespeech waaraan politici en publieke figuren zich schuldig maakten. In Denemarken reageerde men vooral verrast op deze kritiek; het rijmde absoluut niet met het nog steeds sterke collectieve imago van de ‘tolerante Deen’. De verklaring is dat het retorisch ongehoorde simpelweg was verworden tot politiek correct en algemeen geaccepteerd in de korte tijd dat de DPP deel uitmaakte van het parlement.
Loyaal
Als een minderheidskabinet een machtsbasis behoudt die volledig afhankelijk is van de loyale steun van een extreemrechtse partij, dan zal dit kabinet zeer waarschijnlijk een radicalisering van de toon in het publieke debat accepteren, en deze wellicht zelfs steunen. Een minderheidskabinet werkt zichzelf politiek gezien in een hoek en zal de racistische en generaliserende uitspraken van zijn ‘Kingmaker’ simpelweg voor lief moeten nemen. Deze verschuiving zal niet onopgemerkt blijven en er zal gebruik van gemaakt worden door het bredere publiek – het ondenkbare wordt langzaam geaccepteerd of zelfs erkend.
Politici zouden het goede voorbeeld moeten zijn in een sober en democratisch debat zonder subjectieve generalisaties en opmerkingen die neigen naar racisme. Wanneer onze politieke leiders deze democratische toon laten varen, is dat het begin van een algeheel afglijden in onze democratie. En een democratisch publiek debat is moeilijk te herstellen als het eenmaal verloren is gegaan.
Kasper Tonsberg Schlie is freelance journalist en docent
http://opinie.volkskrant.nl/artikel/show/id/6837/Deens_publiek_debat_naar_de_vaantjes