Ron Haleber
30-12-10, 10:09
Islam gaat wel degelijk samen met rechtsstaat
Cees Maris, 30-12-2010 08:00
reageer (http://opinie.volkskrant.nl/artikel/show/id/7508/Islam_gaat_wel_degelijk_samen_met_rechtsstaat#reac tieformmarker) 22 reacties (http://opinie.volkskrant.nl/artikel/show/id/7508/Islam_gaat_wel_degelijk_samen_met_rechtsstaat#reac tiemarker)
http://opinie.volkskrant.nl/static/religieop_300_01.jpg
Ron Haleber: Dit artikel weerlegt de andere op deze site neergezette - in feite religieuze - betogen tegen onze moderne democratie! :engel:
NRC 30-12:
In het debat over religie en de staat wordt de politieke theorie van de wederkeringe tolerantie én de Europese praktijk genegeerd.
De PVV telt onevenredig veel Kamerleden met een strafblad. Dat moet komen door de christelijk-westerse waarden die de PVV propageert. En inderdaad, het christendom kenmerkt zich door een ongekend agressieve intolerantie. In 1494 verdeelde paus Alexander VI de wereld tussen tussen de koloniale mogendheden Spanje en Portugal om alle ongelovigen te kerstenen. Het christendom is dus geen religie, maar een imperialistische ideologie. De Bijbel zet aan tot discriminatie van vrouwen en homo’s. Mohammed mag dan pedofiel zijn geweest, maar dat geldt ook voor verdacht veel katholieke priesters. Kortom, zo’n fascistische ideologie is onverenigbaar met de Nederlandse rechtsstaat.
Deze karikatuur van het christendom berust op een eenzijdige selectie van intolerante uitingen die voorbijgaat aan de christelijke nadruk op naastenliefde. Op een soortgelijke selectieve manier schetst de PVV een karikaturaal beeld van de islam als oorlogszuchtige ideologie. De Koran biedt ook passages vol verdraagzaamheid: Zij die geloven, zij die het jodendom aanhangen, de christenen die deugdelijk handelen, voor hen is hun loon bij de Heer en zij hebben niets te vrezen noch zullen zij bedroefd zijn (2:62).
Rechtsstaat
Desondanks woedt op de opiniepagina’s van de Volkskrant een debat tussen auteurs volgens wie élke monotheďstische religie als zodanig de rechtsstaat bedreigt (Fennema, Opinie & Debat, 24 december), en auteurs volgens wie alleen de islam een bedreiging vormt (Rutenfrans in twistgesprek met Cliteur, O&D, 4 december).
Fennema sluit zich aan bij het ‘seculiere perspectief’ van Cliteur:
omdat de islamitische, joodse én christelijke religie uitgaat van een almachtige god, miskennen alle drie de autonomie van het individu die onontbeerlijk is voor de democratische rechtsstaat.
Deze redenering veronderstelt ten onrechte dat godsdiensten slechts voor één orthodoxe uitleg vatbaar zijn. Ze gaat bovendien voorbij aan een alternatieve grondslag van de moderne rechtsstaat die pragmatischer is dan het metafysische ideaal van individuele autonomie: de wederkerige tolerantie die Europeanen ontwikkelden in reactie op de verwoestende godsdienstoorlogen van de zestiende en zeventiende eeuw. Dit alternatief leidt tot een constitutie die staatsneutraliteit succesvol verzoent met religie.
Geloofmonopolie
De opkomst van protestantse devoties die het geloofsmonopolie van de katholieke kerk bedreigden, leidde in de zestiende eeuw aanvankelijk tot een gewelddadige concurrentieslag om de staatsmacht. Uiteindelijk besloot men tot een compromis dat wederzijdse verdraagzaamheid voorschreef. In 1648 kwamen de Europese staten overeen dat godsdienst geen grond mag zijn voor oorlog (de enige legitieme reden is zelfverdediging). Binnen naties kwam men tot soortgelijke compromissen: laten we het erover eens zijn dat we het oneens zijn. De Nederlandse republiek benoemde de hervormde kerk weliswaar tot staatskerk, maar afwijkende religies werden getolereerd.
De filosoof John Locke verdedigde in zijn Letter concerning Toleration (1689) een principiële godsdienstvrijheid. Volgens Locke heeft God alle mensen begiftigd met verstand. Daarom is niemand ondergeschikt aan een ander; elk individu is verantwoordelijk voor zijn eigen leven. Het menselijk verstand is echter feilbaar, zodat we nooit zeker kunnen weten welke godsdienst de ware is. Ook de overheid weet dat niet, en mag dus niet één specifieke godsdienst aan alle burgers opleggen. Bovendien is staatsdwang onwenselijk vanuit de religie zelf, zelfs als het de Ware Godsdienst zou zijn: God hecht immers alleen waarde aan geloof dat de gelovige uit eigen overtuiging omarmt.
Verdraagzaamheid
Locke pleit dus voor verdraagzaamheid vanuit de filosofie én vanuit het christendom zelf. Zijn pleidooi leidt tot een principiële scheiding tussen een privé sfeer waarin elk individu vrij is zijn eigen levensovertuigingen te volgen, en een staatssfeer die levensbeschouwelijk neutraal is.
Locke’s betoog is onlangs verfijnd en volledig geseculariseerd door John Rawls in Political Liberalism (1993).
Rawls’ politiek liberalisme beperkt zich tot een verdediging van politieke tolerantie als uitkomst van het historische leerproces dat de Europese naties sinds de godsdienstoorlogen hebben doorgemaakt. Je kunt alleen op een vreedzame en billijke manier met andersdenkenden samenleven als je in het publieke leven bereid bent je alomvattende religieuze en seculiere levensovertuigingen tussen haakjes te zetten.
Volgens Rawls bestaat tussen de meeste levensbeschouwelijke groepen in westerse samenlevingen op dit punt een ‘overlappende consensus’: elk kan vanuit zijn particuliere diepere wereldbeschouwing instemmen met een neutrale democratische rechtsstaat die alle burgers als privépersonen vrij laat hun eigen idealen te volgen. Dit geldt zeker voor liberalen die uitgaan van het levensbeschouwelijke ideaal van individuele autonomie. Maar je kunt de rechtsstaat ook aanvaarden zonder dit liberale mensbeeld: de grote christelijke partijen beamen de scheiding van kerk en staat vanuit het Lockeaanse inzicht dat geloof een zaak van innerlijke overtuiging is.
Hoewel het CDA zich christelijk laat inspireren, voert het geen religieuze argumenten aan ter rechtvaardiging van staatsdwang. Dit veronderstelt bij de gelovige wel een zekere schizofrenie: hij moet zijn diepste overtuigingen thuislaten wanneer hij een publieke functie bekleedt.
Verlichting
Van moslims wordt soms gezegd dat ze de Europese Verlichting niet hebben doorgemaakt. Daardoor zouden ze hun identiteit als persoon minder goed kunnen onderscheiden van hun geloof. Maar zoals gezegd kent de islam ook een traditie van verdraagzaamheid. Bovendien wijst sociaalwetenschappelijk onderzoek uit dat de Nederlandse moslims in grote meerderheid de constitutionele grondbeginselen aanvaarden. Ook de islam kan dus gematigde vormen aannemen die passen in de rechtsstaat. :engel:
Hoe dan ook, de politiek-liberale staatsinrichting is de enige billijke grondslag voor vreedzaam samenleven in de moderne veelvormige maatschappij. Van elke Nederlander kan dus verdraagzaamheid in het publieke leven worden gevraagd, ongeacht zijn geloof.:engel:
---------------------------------
De auteur is hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij wijst erop dat in het debat over religie en de staat de politieke theorie van de wederkeringe tolerantie én de Europese praktijk genegeerd worden.
De auteur is hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam.
Cees Maris, 30-12-2010 08:00
reageer (http://opinie.volkskrant.nl/artikel/show/id/7508/Islam_gaat_wel_degelijk_samen_met_rechtsstaat#reac tieformmarker) 22 reacties (http://opinie.volkskrant.nl/artikel/show/id/7508/Islam_gaat_wel_degelijk_samen_met_rechtsstaat#reac tiemarker)
http://opinie.volkskrant.nl/static/religieop_300_01.jpg
Ron Haleber: Dit artikel weerlegt de andere op deze site neergezette - in feite religieuze - betogen tegen onze moderne democratie! :engel:
NRC 30-12:
In het debat over religie en de staat wordt de politieke theorie van de wederkeringe tolerantie én de Europese praktijk genegeerd.
De PVV telt onevenredig veel Kamerleden met een strafblad. Dat moet komen door de christelijk-westerse waarden die de PVV propageert. En inderdaad, het christendom kenmerkt zich door een ongekend agressieve intolerantie. In 1494 verdeelde paus Alexander VI de wereld tussen tussen de koloniale mogendheden Spanje en Portugal om alle ongelovigen te kerstenen. Het christendom is dus geen religie, maar een imperialistische ideologie. De Bijbel zet aan tot discriminatie van vrouwen en homo’s. Mohammed mag dan pedofiel zijn geweest, maar dat geldt ook voor verdacht veel katholieke priesters. Kortom, zo’n fascistische ideologie is onverenigbaar met de Nederlandse rechtsstaat.
Deze karikatuur van het christendom berust op een eenzijdige selectie van intolerante uitingen die voorbijgaat aan de christelijke nadruk op naastenliefde. Op een soortgelijke selectieve manier schetst de PVV een karikaturaal beeld van de islam als oorlogszuchtige ideologie. De Koran biedt ook passages vol verdraagzaamheid: Zij die geloven, zij die het jodendom aanhangen, de christenen die deugdelijk handelen, voor hen is hun loon bij de Heer en zij hebben niets te vrezen noch zullen zij bedroefd zijn (2:62).
Rechtsstaat
Desondanks woedt op de opiniepagina’s van de Volkskrant een debat tussen auteurs volgens wie élke monotheďstische religie als zodanig de rechtsstaat bedreigt (Fennema, Opinie & Debat, 24 december), en auteurs volgens wie alleen de islam een bedreiging vormt (Rutenfrans in twistgesprek met Cliteur, O&D, 4 december).
Fennema sluit zich aan bij het ‘seculiere perspectief’ van Cliteur:
omdat de islamitische, joodse én christelijke religie uitgaat van een almachtige god, miskennen alle drie de autonomie van het individu die onontbeerlijk is voor de democratische rechtsstaat.
Deze redenering veronderstelt ten onrechte dat godsdiensten slechts voor één orthodoxe uitleg vatbaar zijn. Ze gaat bovendien voorbij aan een alternatieve grondslag van de moderne rechtsstaat die pragmatischer is dan het metafysische ideaal van individuele autonomie: de wederkerige tolerantie die Europeanen ontwikkelden in reactie op de verwoestende godsdienstoorlogen van de zestiende en zeventiende eeuw. Dit alternatief leidt tot een constitutie die staatsneutraliteit succesvol verzoent met religie.
Geloofmonopolie
De opkomst van protestantse devoties die het geloofsmonopolie van de katholieke kerk bedreigden, leidde in de zestiende eeuw aanvankelijk tot een gewelddadige concurrentieslag om de staatsmacht. Uiteindelijk besloot men tot een compromis dat wederzijdse verdraagzaamheid voorschreef. In 1648 kwamen de Europese staten overeen dat godsdienst geen grond mag zijn voor oorlog (de enige legitieme reden is zelfverdediging). Binnen naties kwam men tot soortgelijke compromissen: laten we het erover eens zijn dat we het oneens zijn. De Nederlandse republiek benoemde de hervormde kerk weliswaar tot staatskerk, maar afwijkende religies werden getolereerd.
De filosoof John Locke verdedigde in zijn Letter concerning Toleration (1689) een principiële godsdienstvrijheid. Volgens Locke heeft God alle mensen begiftigd met verstand. Daarom is niemand ondergeschikt aan een ander; elk individu is verantwoordelijk voor zijn eigen leven. Het menselijk verstand is echter feilbaar, zodat we nooit zeker kunnen weten welke godsdienst de ware is. Ook de overheid weet dat niet, en mag dus niet één specifieke godsdienst aan alle burgers opleggen. Bovendien is staatsdwang onwenselijk vanuit de religie zelf, zelfs als het de Ware Godsdienst zou zijn: God hecht immers alleen waarde aan geloof dat de gelovige uit eigen overtuiging omarmt.
Verdraagzaamheid
Locke pleit dus voor verdraagzaamheid vanuit de filosofie én vanuit het christendom zelf. Zijn pleidooi leidt tot een principiële scheiding tussen een privé sfeer waarin elk individu vrij is zijn eigen levensovertuigingen te volgen, en een staatssfeer die levensbeschouwelijk neutraal is.
Locke’s betoog is onlangs verfijnd en volledig geseculariseerd door John Rawls in Political Liberalism (1993).
Rawls’ politiek liberalisme beperkt zich tot een verdediging van politieke tolerantie als uitkomst van het historische leerproces dat de Europese naties sinds de godsdienstoorlogen hebben doorgemaakt. Je kunt alleen op een vreedzame en billijke manier met andersdenkenden samenleven als je in het publieke leven bereid bent je alomvattende religieuze en seculiere levensovertuigingen tussen haakjes te zetten.
Volgens Rawls bestaat tussen de meeste levensbeschouwelijke groepen in westerse samenlevingen op dit punt een ‘overlappende consensus’: elk kan vanuit zijn particuliere diepere wereldbeschouwing instemmen met een neutrale democratische rechtsstaat die alle burgers als privépersonen vrij laat hun eigen idealen te volgen. Dit geldt zeker voor liberalen die uitgaan van het levensbeschouwelijke ideaal van individuele autonomie. Maar je kunt de rechtsstaat ook aanvaarden zonder dit liberale mensbeeld: de grote christelijke partijen beamen de scheiding van kerk en staat vanuit het Lockeaanse inzicht dat geloof een zaak van innerlijke overtuiging is.
Hoewel het CDA zich christelijk laat inspireren, voert het geen religieuze argumenten aan ter rechtvaardiging van staatsdwang. Dit veronderstelt bij de gelovige wel een zekere schizofrenie: hij moet zijn diepste overtuigingen thuislaten wanneer hij een publieke functie bekleedt.
Verlichting
Van moslims wordt soms gezegd dat ze de Europese Verlichting niet hebben doorgemaakt. Daardoor zouden ze hun identiteit als persoon minder goed kunnen onderscheiden van hun geloof. Maar zoals gezegd kent de islam ook een traditie van verdraagzaamheid. Bovendien wijst sociaalwetenschappelijk onderzoek uit dat de Nederlandse moslims in grote meerderheid de constitutionele grondbeginselen aanvaarden. Ook de islam kan dus gematigde vormen aannemen die passen in de rechtsstaat. :engel:
Hoe dan ook, de politiek-liberale staatsinrichting is de enige billijke grondslag voor vreedzaam samenleven in de moderne veelvormige maatschappij. Van elke Nederlander kan dus verdraagzaamheid in het publieke leven worden gevraagd, ongeacht zijn geloof.:engel:
---------------------------------
De auteur is hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij wijst erop dat in het debat over religie en de staat de politieke theorie van de wederkeringe tolerantie én de Europese praktijk genegeerd worden.
De auteur is hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam.