John2
30-12-10, 17:18
Lachen op het randje van wat god verdraagt
Milde spot en zelfspot schept ruimte, terwijl scherpe of banale humor afstand schept, uitsluit. Die in- en uitsluitende werking van humor staat centraal in de tentoonstelling Religie en Humor, die 3 oktober opent in museum Orientalis. Prof. Marit Monteiro, hoogleraar Geschiedenis van het katholicisme in Nederland, zat in de wetenschappelijke adviesraad van de tentoonstelling en geeft hier een virtuele rondleiding.
‘Humor, en de discussie erover, maakt duidelijk waar gevoeligheden en grenzen in een samenleving liggen. Vooral humor binnen geloofsgemeenschappen lijkt een uitstekende graadmeter voor maatschappelijke integratie. Als je op grond van je geloofsovertuiging wordt beoordeeld of gediscrimineerd, kun je jezelf nauwelijks op de hak nemen. In Turkije worden zeker grappen over de islam en imams gemaakt, terwijl dat in Nederland nog maar schoorvoetend gebeurt.
Najib Amhali en de Meiden van Halal zijn wat dit betreft belangrijke voortrekkers. Zij slaan een brug naar Nederlandse christenen en Nederlanders zonder geloof. Hun grappen over die Nederlanders en over de eigen achterban scheppen ruimte, en daar is behoefte aan. De Meiden van Halal gaan zelfs dubbel over de grens. Ze zijn belijdend moslim én vrouw, dragen een hoofddoek, houden ramadan en markeren zo hun grenzen, die ze met allerlei kwinkslagen op andere punten weer overschrijden. Dat is natuurlijk ook het voordeel van humor: als blijkt dat je te ver bent gegaan, kun je altijd zeggen: grapje!’
Kleding
‘Een grap van een Nederlandse cartoonist over moslims, waarbij – en dat is opvallend – niet zozeer religie op de hak genomen wordt, als wel vrouwen. Het zwakke geslacht dat door uiterlijk en kleding steeds de aandacht op zich probeert te vestigen, wat De Wit tot in het absurde doortrekt. Overigens is het opmerkelijk dat het debat over de islam – en ook dat weerspiegelt deze cartoon – zo vaak over kleding gaat, als teken van onaangepastheid.
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/peter-de-wit.jpg
Copyright Peter de Wit
Copyright Peter de Wit
Nederland heeft in dit opzicht een lange traditie, want in de negentiende eeuw was het in grote delen van ons land verboden voor priesters en religieuzen om in hun toog of habijt over straat te gaan: de katholieken zaten een vergelijkbare religieuze underdog-positie als de moslims nu. Het duurde tot de jaren zestig voordat de katholieken echt om zichzelf konden lachen. De Frater Venantius-sketch van Wim Sonneveld is legendarisch. Humor kreeg onder katholieken het karakter van kritiek op de kerk als instituut. Dat grappen om kerk en clerus inmiddels nagenoeg verdwenen zijn, roept wel de vraag op of de relativerende zelfspot de ontkerkelijking onder katholieken heeft bevorderd of daar eerder een weerspiegeling van was. Een soort kip-of-ei-vraag.’
Evolutieleer
Copyright Tom Jansen
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/intelligent-design.jpg
Copyright Tom Jansen
‘Hier worden vooral de evangelicale en behoudende protestantse groepen op de hak genomen die Darwins evolutieleer gelijkstellen met de scheppingsleer in het bijbelboek Genesis. In de Verenigde Staten, maar ook in Nederland verdedigen sommige politici de stelling als zou het slechts om een verschil van interpretatie gaan. Degenen die expliciet niet geloven en zich daarin ook door de wetenschap gesteund weten, beschouwen de aanhangers van het ‘creationisme’ als achterlijk.’
Context
Copyright Tom Jansen
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/tom-janssen.jpg
Copyright Tom Jansen
‘Wederom een Nederlander die moslims bekritiseert, die zich kennelijk drukker maken om een paar grappig bedoelde tekeningen dan om echte problemen. Hier doemt de grens op van wat echt belangrijk is en dat ligt, als het gaat om het geloof, op een ander niveau dan deze cartoonist suggereert. Echt belangrijk vinden geseculariseerde Nederlanders de politieke context en consequenties van aanslagen die religieus gemotiveerd zijn. De cartoonist maakt een contrast met die moslims die dat minder belangrijk vinden dan heiligschennis van de profeet. Dat ook dat politiek geladen is of kan worden, hebben de rellen rond de Mohammedcartoons in Denemarken verhelderd.
Tolerantie
Copyright Ruben L. Oppenheimer
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/ruben-l_-oppenheimer.jpg
Copyright Ruben L. Oppenheimer
‘Oppenheimer neemt de veel geroemde Nederlanderse tolerantie hier prachtig op de hak, want we maken nauwelijks verschil tussen moslims of katholieke Polen als we ons in onze eigen omgeving bedreigd voelen. En dat voelen we ons doorgaans nogal gauw – daar wijst het electorale succes van de partijen van Wilders en Verdonk op. Deze cartoon tapt bovendien uit een zeer oud vaatje, want zulke uitspraken kunnen we moeiteloos traceren tot de periode van 1850 tot 1950, waarin protestantse Nederlanders zich niet zelden bedreigd voelden door de almaar uitdijende groep katholieken die zich ook nog een door een paus ver weg, in Rome, lieten gezeggen.
‘Als deze oubollige cartoon íets laat zien, dan is het dat als het taboe geslecht is, de grap verdwijnt!’
Copyright Lettr
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/lectrr-eerste-parenclub.jpg
Copyright Lettr
Bron: RUN (http://www.ru.nl/wetenschapsagenda/huidige_editie/vm/jaargang_3/beeld_lachen_op_het/)
Het beeldmateriaal mag overgenomen worden m.v.v. de auteur. Aanvullend beeld is verkrijgbaar via Orientalis.
Milde spot en zelfspot schept ruimte, terwijl scherpe of banale humor afstand schept, uitsluit. Die in- en uitsluitende werking van humor staat centraal in de tentoonstelling Religie en Humor, die 3 oktober opent in museum Orientalis. Prof. Marit Monteiro, hoogleraar Geschiedenis van het katholicisme in Nederland, zat in de wetenschappelijke adviesraad van de tentoonstelling en geeft hier een virtuele rondleiding.
‘Humor, en de discussie erover, maakt duidelijk waar gevoeligheden en grenzen in een samenleving liggen. Vooral humor binnen geloofsgemeenschappen lijkt een uitstekende graadmeter voor maatschappelijke integratie. Als je op grond van je geloofsovertuiging wordt beoordeeld of gediscrimineerd, kun je jezelf nauwelijks op de hak nemen. In Turkije worden zeker grappen over de islam en imams gemaakt, terwijl dat in Nederland nog maar schoorvoetend gebeurt.
Najib Amhali en de Meiden van Halal zijn wat dit betreft belangrijke voortrekkers. Zij slaan een brug naar Nederlandse christenen en Nederlanders zonder geloof. Hun grappen over die Nederlanders en over de eigen achterban scheppen ruimte, en daar is behoefte aan. De Meiden van Halal gaan zelfs dubbel over de grens. Ze zijn belijdend moslim én vrouw, dragen een hoofddoek, houden ramadan en markeren zo hun grenzen, die ze met allerlei kwinkslagen op andere punten weer overschrijden. Dat is natuurlijk ook het voordeel van humor: als blijkt dat je te ver bent gegaan, kun je altijd zeggen: grapje!’
Kleding
‘Een grap van een Nederlandse cartoonist over moslims, waarbij – en dat is opvallend – niet zozeer religie op de hak genomen wordt, als wel vrouwen. Het zwakke geslacht dat door uiterlijk en kleding steeds de aandacht op zich probeert te vestigen, wat De Wit tot in het absurde doortrekt. Overigens is het opmerkelijk dat het debat over de islam – en ook dat weerspiegelt deze cartoon – zo vaak over kleding gaat, als teken van onaangepastheid.
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/peter-de-wit.jpg
Copyright Peter de Wit
Copyright Peter de Wit
Nederland heeft in dit opzicht een lange traditie, want in de negentiende eeuw was het in grote delen van ons land verboden voor priesters en religieuzen om in hun toog of habijt over straat te gaan: de katholieken zaten een vergelijkbare religieuze underdog-positie als de moslims nu. Het duurde tot de jaren zestig voordat de katholieken echt om zichzelf konden lachen. De Frater Venantius-sketch van Wim Sonneveld is legendarisch. Humor kreeg onder katholieken het karakter van kritiek op de kerk als instituut. Dat grappen om kerk en clerus inmiddels nagenoeg verdwenen zijn, roept wel de vraag op of de relativerende zelfspot de ontkerkelijking onder katholieken heeft bevorderd of daar eerder een weerspiegeling van was. Een soort kip-of-ei-vraag.’
Evolutieleer
Copyright Tom Jansen
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/intelligent-design.jpg
Copyright Tom Jansen
‘Hier worden vooral de evangelicale en behoudende protestantse groepen op de hak genomen die Darwins evolutieleer gelijkstellen met de scheppingsleer in het bijbelboek Genesis. In de Verenigde Staten, maar ook in Nederland verdedigen sommige politici de stelling als zou het slechts om een verschil van interpretatie gaan. Degenen die expliciet niet geloven en zich daarin ook door de wetenschap gesteund weten, beschouwen de aanhangers van het ‘creationisme’ als achterlijk.’
Context
Copyright Tom Jansen
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/tom-janssen.jpg
Copyright Tom Jansen
‘Wederom een Nederlander die moslims bekritiseert, die zich kennelijk drukker maken om een paar grappig bedoelde tekeningen dan om echte problemen. Hier doemt de grens op van wat echt belangrijk is en dat ligt, als het gaat om het geloof, op een ander niveau dan deze cartoonist suggereert. Echt belangrijk vinden geseculariseerde Nederlanders de politieke context en consequenties van aanslagen die religieus gemotiveerd zijn. De cartoonist maakt een contrast met die moslims die dat minder belangrijk vinden dan heiligschennis van de profeet. Dat ook dat politiek geladen is of kan worden, hebben de rellen rond de Mohammedcartoons in Denemarken verhelderd.
Tolerantie
Copyright Ruben L. Oppenheimer
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/ruben-l_-oppenheimer.jpg
Copyright Ruben L. Oppenheimer
‘Oppenheimer neemt de veel geroemde Nederlanderse tolerantie hier prachtig op de hak, want we maken nauwelijks verschil tussen moslims of katholieke Polen als we ons in onze eigen omgeving bedreigd voelen. En dat voelen we ons doorgaans nogal gauw – daar wijst het electorale succes van de partijen van Wilders en Verdonk op. Deze cartoon tapt bovendien uit een zeer oud vaatje, want zulke uitspraken kunnen we moeiteloos traceren tot de periode van 1850 tot 1950, waarin protestantse Nederlanders zich niet zelden bedreigd voelden door de almaar uitdijende groep katholieken die zich ook nog een door een paus ver weg, in Rome, lieten gezeggen.
‘Als deze oubollige cartoon íets laat zien, dan is het dat als het taboe geslecht is, de grap verdwijnt!’
Copyright Lettr
http://www.ru.nl/publish/pages/585069/lectrr-eerste-parenclub.jpg
Copyright Lettr
Bron: RUN (http://www.ru.nl/wetenschapsagenda/huidige_editie/vm/jaargang_3/beeld_lachen_op_het/)
Het beeldmateriaal mag overgenomen worden m.v.v. de auteur. Aanvullend beeld is verkrijgbaar via Orientalis.