Soldim
03-02-11, 08:31
Kloof in politiek tussen hoog- en laagopgeleiden kleiner
Armen Hakhverdian, Catherine de Vries en Wouter van der Brug
Opleidingsverschillen bestaan nog steeds en zijn politiek en maatschappelijk relevant.
In hun boek Diplomademocratie: over de spanningen tussen meritocratie en democratie beschrijven Mark Bovens en Anchrit Wille (2011) de ‘opkomst van de diplomademocratie’, ofwel de toegenomen dominantie van hoger opgeleiden in en het vrijwel verdwijnen van lager opgeleiden uit ‘de politiek’.
Enkele bevindingen uit het boek zijn dat lager opgeleiden in vergelijking met hoger opgeleiden minder vaak gaan stemmen, cynischer zijn en minder vertrouwen hebben dat ze politieke processen kunnen beïnvloeden. Niets nieuws onder de zon, want talloze eerdere studies laten een vergelijkbaar beeld zien.
Breder
Een andere claim die wel aandacht verdient, is dat de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden breder zou zijn geworden; een claim die door Bovens en Wille nauwelijks wordt onderzocht. Dit roept de vraag op of zich in Nederland een diplomademocratie heeft ontwikkeld of dat Nederland altijd al een diplomademocratie was.
We hebben een onderzoek verricht waarbij we met behulp van dertien edities van het Nationaal Kiezersonderzoek nagaan of de zogenaamde ‘opleidingskloof’ in politieke opvattingen en gedragingen sinds 1971 is gegroeid of gedaald.
In overeenstemming met Bovens en Wille (2010, 2011) blijkt uit ons onderzoek dat onderwijs inderdaad een rol speelt in de verklaring van politieke gedragingen en opvattingen. Hoewel we de verschillen zeker niet moeten overdrijven, brengen hoger opgeleiden vaker hun stem uit bij verkiezingen, hebben ze een hogere mate van politiek interesse en zijn ze minder vaak cynisch over politiek en politici dan lager opgeleiden.
Stabiel
De vraag is of deze verschillen door de tijd heen groter zijn geworden zoals Bovens en Wille stellen. Dit blijkt niet het geval. Wanneer het gaat om opkomst bij verkiezingen, het lidmaatschap van politieke partijen, deelname aan andere politieke of maatschappelijke organisaties, politiek cynisme en gevoelens van politieke machteloosheid zijn de verschillen tussen laag- en hoogopgeleiden door de tijd heen stabiel.
Bij politieke belangstelling blijken de verschillen tussen laag- en hoogopgeleiden over de tijd juist significant te zijn afgenomen. In geen van de onderzochte houdingen en gedragingen vonden we bewijs voor een toegenomen opleidingskloof.
Mank
Ons onderzoek laat zien dat de centrale stelling van Bovens en Wille (2010, 2011), dat Nederland zich heeft ontwikkeld tot een diplomademocratie, op een punt in ieder geval mank gaat. Als het gaat om politieke participatie in het electorale en het buitenparlementaire domein en als het gaat om houdingen ten aanzien van politici, zijn de verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden over de afgelopen veertig jaar ofwel stabiel of juist afgenomen.
Dit laat onverlet dat opleidingsverschillen nog steeds bestaan en politiek en maatschappelijk relevant zijn. De verschillen bestonden echter vroeger ook en waren toen zelfs nog groter. Dit roept uiteraard de vraag op hoe we dit kunnen verklaren.
Wij denken dat er twee factoren van belang zijn.
Populistische partijen
De eerste factor is de opkomst van populistische partijen. Onze analyses suggereren dat deze opkomst waarschijnlijk heeft bijgedragen aan het verkleinen van de kloof. Politieke belangstelling (maar ook de opkomst bij de verkiezing) namen toe in 2002, vooral onder de lager opgeleiden. Hoe men verder ook mag denken over de rol van populistische partijen, een positief aspect van hun opkomst lijkt te zijn dat ze een groep kiezers bij de politiek hebben weten te betrekken die voorheen minder betrokken was.
Groei
De tweede factor heeft te maken met een maatschappelijke ontwikkeling, namelijk de sterke groei van het aantal hoger opgeleiden. Aan het begin van de jaren tachtig duurde een universitaire opleiding officieel zes jaar en had 3,8 procent van de beroepsbevolking een academische opleiding en was 11,2 procent hbo-geschoold. In 2009 was de officiële duur van een academische opleiding gedaald naar vier jaar en was het percentage universitair geschoolden gestegen naar 11,9 procent en het percentage met een hbo-opleiding naar 21,0 procent.
Wij vinden het daarom niet onwaarschijnlijk dat het psychologisch ervaren statusverschil tussen iemand die laaggeschoold is en een doctorandus dertig jaar geleden veel groter was dan nu. Wellicht heeft deze toename van het aantal hoger opgeleiden bijgedragen aan het verkleinen van de kloof.
De auteurs zijn verbonden aan de afdeling politicologie van de Universiteit van Amsterdam. In de politieke arena domineren hoger opgeleiden. Dat zijn de auteurs eens met Bovens en Wille. Maar de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden is niet toegenomen.
de Volkskrant
De vraag is alleen of het afnemen van die kloof positief of negatief is....
Armen Hakhverdian, Catherine de Vries en Wouter van der Brug
Opleidingsverschillen bestaan nog steeds en zijn politiek en maatschappelijk relevant.
In hun boek Diplomademocratie: over de spanningen tussen meritocratie en democratie beschrijven Mark Bovens en Anchrit Wille (2011) de ‘opkomst van de diplomademocratie’, ofwel de toegenomen dominantie van hoger opgeleiden in en het vrijwel verdwijnen van lager opgeleiden uit ‘de politiek’.
Enkele bevindingen uit het boek zijn dat lager opgeleiden in vergelijking met hoger opgeleiden minder vaak gaan stemmen, cynischer zijn en minder vertrouwen hebben dat ze politieke processen kunnen beïnvloeden. Niets nieuws onder de zon, want talloze eerdere studies laten een vergelijkbaar beeld zien.
Breder
Een andere claim die wel aandacht verdient, is dat de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden breder zou zijn geworden; een claim die door Bovens en Wille nauwelijks wordt onderzocht. Dit roept de vraag op of zich in Nederland een diplomademocratie heeft ontwikkeld of dat Nederland altijd al een diplomademocratie was.
We hebben een onderzoek verricht waarbij we met behulp van dertien edities van het Nationaal Kiezersonderzoek nagaan of de zogenaamde ‘opleidingskloof’ in politieke opvattingen en gedragingen sinds 1971 is gegroeid of gedaald.
In overeenstemming met Bovens en Wille (2010, 2011) blijkt uit ons onderzoek dat onderwijs inderdaad een rol speelt in de verklaring van politieke gedragingen en opvattingen. Hoewel we de verschillen zeker niet moeten overdrijven, brengen hoger opgeleiden vaker hun stem uit bij verkiezingen, hebben ze een hogere mate van politiek interesse en zijn ze minder vaak cynisch over politiek en politici dan lager opgeleiden.
Stabiel
De vraag is of deze verschillen door de tijd heen groter zijn geworden zoals Bovens en Wille stellen. Dit blijkt niet het geval. Wanneer het gaat om opkomst bij verkiezingen, het lidmaatschap van politieke partijen, deelname aan andere politieke of maatschappelijke organisaties, politiek cynisme en gevoelens van politieke machteloosheid zijn de verschillen tussen laag- en hoogopgeleiden door de tijd heen stabiel.
Bij politieke belangstelling blijken de verschillen tussen laag- en hoogopgeleiden over de tijd juist significant te zijn afgenomen. In geen van de onderzochte houdingen en gedragingen vonden we bewijs voor een toegenomen opleidingskloof.
Mank
Ons onderzoek laat zien dat de centrale stelling van Bovens en Wille (2010, 2011), dat Nederland zich heeft ontwikkeld tot een diplomademocratie, op een punt in ieder geval mank gaat. Als het gaat om politieke participatie in het electorale en het buitenparlementaire domein en als het gaat om houdingen ten aanzien van politici, zijn de verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden over de afgelopen veertig jaar ofwel stabiel of juist afgenomen.
Dit laat onverlet dat opleidingsverschillen nog steeds bestaan en politiek en maatschappelijk relevant zijn. De verschillen bestonden echter vroeger ook en waren toen zelfs nog groter. Dit roept uiteraard de vraag op hoe we dit kunnen verklaren.
Wij denken dat er twee factoren van belang zijn.
Populistische partijen
De eerste factor is de opkomst van populistische partijen. Onze analyses suggereren dat deze opkomst waarschijnlijk heeft bijgedragen aan het verkleinen van de kloof. Politieke belangstelling (maar ook de opkomst bij de verkiezing) namen toe in 2002, vooral onder de lager opgeleiden. Hoe men verder ook mag denken over de rol van populistische partijen, een positief aspect van hun opkomst lijkt te zijn dat ze een groep kiezers bij de politiek hebben weten te betrekken die voorheen minder betrokken was.
Groei
De tweede factor heeft te maken met een maatschappelijke ontwikkeling, namelijk de sterke groei van het aantal hoger opgeleiden. Aan het begin van de jaren tachtig duurde een universitaire opleiding officieel zes jaar en had 3,8 procent van de beroepsbevolking een academische opleiding en was 11,2 procent hbo-geschoold. In 2009 was de officiële duur van een academische opleiding gedaald naar vier jaar en was het percentage universitair geschoolden gestegen naar 11,9 procent en het percentage met een hbo-opleiding naar 21,0 procent.
Wij vinden het daarom niet onwaarschijnlijk dat het psychologisch ervaren statusverschil tussen iemand die laaggeschoold is en een doctorandus dertig jaar geleden veel groter was dan nu. Wellicht heeft deze toename van het aantal hoger opgeleiden bijgedragen aan het verkleinen van de kloof.
De auteurs zijn verbonden aan de afdeling politicologie van de Universiteit van Amsterdam. In de politieke arena domineren hoger opgeleiden. Dat zijn de auteurs eens met Bovens en Wille. Maar de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden is niet toegenomen.
de Volkskrant
De vraag is alleen of het afnemen van die kloof positief of negatief is....