Joesoef
10-03-11, 06:32
http://www.vkbanen.nl/banen/artikel/Vergrijzing-kan-land-ontwrichten/320478.html
'Vergrijzing kan land ontwrichten'
09/03/2011 / Elsbeth Stoker
Dit jaar viert de eerste lichting babyboomers haar 65ste verjaardag. Richard Jackson vreest de gevolgen van de vergrijzingsgolf voor Europa, Rusland en China.
Europa dreigt zichzelf van de kaart te vegen. De bevolking vergrijst in rap tempo, en dat kan haast niet zonder gevolgen blijven, zegt Richard Jackson, directeur van het Global Aging Initiative uit Washington. ‘Het is misschien niet het verhaal dat Europeanen graag willen horen, maar mijn indruk is dat de Europese Unie momenteel op zijn top zit qua economische macht en dus ook aan politieke invloed.’
En dus moet men zich meer bewust zijn van de gevolgen die de vergrijzing kan hebben, stelt Jackson. Immers: nooit eerder vergrijsde de wereld in deze omvang en in dit tempo. De onderzoeker, die tevens verbonden is aan het Center for Strategic and International Studies en co-auteur is van The Graying of the Great Powers, maakt zich ernstige zorgen over de destabiliserende gevolgen van de vergrijzing. Want niet alleen Europa wordt er door geraakt. Ook China ontkomt er niet aan. En Rusland? ‘Dat land implodeert.’
In uw boek bent u pessimistisch over de toekomst van de Europese Unie, maar niet over die van de Verenigde Staten. Waarin verschillen deze grootmachten?
‘Als je bijvoorbeeld kijkt naar het aandeel van de westerse landen in de wereldeconomie, is dat groot. Maar dit aandeel zal steeds kleiner worden. En dat zal vooral ten koste gaan van de invloed van de Europese economieën. In 2009 waren Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk en Italië nog verantwoordelijk voor 24 procent van het totale bruto binnenlands product van de G20-landen. Volgens prognoses van de Carnegie Foundation wordt dat 10 procent in 2050.
‘Ook de invloed van de Verenigde Staten staat onder druk, maar verhoudingsgewijs een stuk minder. Niet dat de Amerikaanse samenleving geen last zal krijgen van de vergrijzing, maar door een relatief hoog geboortecijfer en immigratiecijfer zullen de gevolgen veel minder heftig zijn dan in Europa.
‘De kans is groot dat een oudere bevolking de nationale gemoedstoestand verandert. Oudere samenlevingen vermijden risico’s, de productiviteit neemt af en de tijdshorizon wordt beperkter. De zorg- en pensioenkosten stijgen, en dat gaat dan weer ten koste van investeringen in innovaties en educatie. Uiteindelijk werkt dat natuurlijk ook door op de economie en jouw internationale positie. Immers: als je minder geld hebt, kun je minder buitenlandse investeringen doen of militaire assistentie bieden bij internationale missies. Jouw invloed in de wereld neemt af.’
Hoe kun je je tegen deze negatieve spiraal wapenen?
‘Kijk je naar de Europese landen, dan zie je dat er veel verschillen zijn. Italië, Duitsland en sommige Oost-Europese landen zullen het meeste last krijgen van de vergrijzing.
‘De Nederlandse demografie doet het in vergelijking met andere landen niet eens zo slecht. Dankzij de goed gevulde pensioenpot heeft Nederland een voorsprong, bovendien is de armoede onder ouderen relatief laag. Een van de grootste opgaven voor Nederland wordt het in de hand houden van de zorgkosten.
‘Daarnaast blijft het verhogen van de arbeidsparticipatie een belangrijke factor. In Duitsland is het bijvoorbeeld heel normaal dat jonge moeders thuis blijven bij hun kinderen. Dat is eigenlijk geen houdbare situatie. Zeker niet omdat het geboortecijfer in Duitsland 1,3 is.
‘Niet dat ik zeg dat iedereen fulltime moet gaan werken of drie of vier kinderen moet krijgen. Je moet zoeken naar een maatschappij met een goede balans tussen werk en privé. In zo’n maatschappij stijgt het geboortecijfer vaak weer. Kijk bijvoorbeeld naar de Scandinavische landen.
‘Een land waaraan je geen voorbeeld moet nemen is Zuid-Korea. Daar is een schizofrene situatie ontstaan. Dat land heeft het hoogste percentage vrouwen met een middelbare schooldiploma. En het staat op de derde plaats als het gaat om vrouwen met een academische opleiding. Maar zodra deze vrouwen trouwen, neemt 60 procent ontslag.
‘Het is een cultuur waarin je moet werken tot 9 uur ’s avonds, vervolgens moet drinken met je baas en dan ook nog zijn koffertje naar huis mag dragen. Het is logisch dat niet allebei de partners zo’n baan kunnen hebben. Maar dat betekent niet dat de thuiszittende vrouw meer kinderen krijgt. Zuid-Korea heeft een geboortecijfer van 1,2.’
Hoe snel vergrijst China?
‘China’s arbeidsbevolking zal pieken tussen 2010 en 2015. Daarna zal het land dramatisch snel vergrijzen als gevolg van de éénkindpolitiek. In 2030 zal de gemiddelde leeftijd in China hoger liggen dan die in de Verenigde Staten.
‘Hier maak ik mij ernstige zorgen over. Het tempo van vergrijzing in China ligt zo hoog dat de kans klein is dat het land tegen die tijd al een goed functionerend sociaal vangnet en gezondheidszorgsysteem heeft opgetuigd.’
De ontwikkelingen in China gaan razendsnel en de Chinese regering is doodsbang voor onrust. Denkt u niet dat China haast zal maken met een sociaal stelsel?
‘Het klopt dat de Chinese regering zich ernstige zorgen maakt over de sociale onrust die kan ontstaan als mensen ontevreden worden over bijvoorbeeld de zorg.
‘Maar China heeft zijn industriële ontwikkeling in een paar decennia gepropt, terwijl westerse landen er meer dan een eeuw over hebben gedaan. De economische groei is zo snel gegaan dat de voorzieningen onvoldoende zijn aangepast. Dat heeft tijd nodig.
‘Dat geldt ook voor de samenleving. Een voorbeeld: families willen nog steeds liever een zoon dan een dochter. Men denkt dat als je een zoon hebt, er voor je gezorgd zal worden op je oude dag. Terwijl in feite de schoondochter voor je zorgt.
‘Het gevolg: echomachines worden van dorp naar dorp gebracht om te kijken welk geslacht het ongeboren kind heeft. Is het een meisje? Dan volgt vaak een abortus. Dit is verboden, maar het gebeurt toch. Het is echt schokkend als je naar de geboortecijfers kijkt. Bij het eerste kind is de verhouding tussen jongens en meisjes: 110 tegenover 100. En bij het tweede kind worden er 150 jongens op de 100 meisjes geboren, omdat men het dan nog belangrijker vindt dat er een jongen geboren wordt.
‘Op de lange termijn kan dit dramatische gevolgen hebben. Er ontstaat een tekort aan bruiden. Over het algemeen kan gezegd worden dat vrouwen eerder kiezen voor kansrijke mannen. Hierdoor zal er in een van de machtigste landen ter wereld een legertje van alleenstaande, arme, laagopgeleide mannen ontstaan, gewapend met testosteron en zonder uitzicht op een huwelijk. Naar schatting zal er een overschot zijn van 30 miljoen Chinese mannen in 2020.
‘Dat is niet alleen frustrerend voor hen, en gevaarlijk voor de rust in de Chinese samenleving. Maar ook de vraag rijst: wie zorgt er voor hun ouders? Er komt behalve een tekort aan bruiden, ook een tekort aan schoondochters. ’
Ook Rusland staat hoog op het lijstje van landen die last krijgen van de vergrijzing. Is de Russische situatie even zorgelijk als die van China?
‘Zorgelijker. Rusland implodeert. Het geboortecijfer ligt rond de 1,3. En dat terwijl een maatschappij eigenlijk een vervangingscijfer van 2,1 nodig heeft.
‘Maar het lage geboortecijfers is niet het enige probleem in Rusland. De levensverwachting van de Russen is nu stabiel, maar wel erg laag. Tot voor kort nam die zelfs af. Reden: riskant gedrag en een belabberde gezondheidszorg. Russische mannen worden momenteel een jaar of 60. Hun grootvaders leefden in de jaren vijftig nog langer.
‘Daar staat tegenover dat de Russen wel grote economische en politieke ambities hebben. Maar hoe kan je die ambities waarmaken als een ander demografisch lot op je wacht?’
'Vergrijzing kan land ontwrichten'
09/03/2011 / Elsbeth Stoker
Dit jaar viert de eerste lichting babyboomers haar 65ste verjaardag. Richard Jackson vreest de gevolgen van de vergrijzingsgolf voor Europa, Rusland en China.
Europa dreigt zichzelf van de kaart te vegen. De bevolking vergrijst in rap tempo, en dat kan haast niet zonder gevolgen blijven, zegt Richard Jackson, directeur van het Global Aging Initiative uit Washington. ‘Het is misschien niet het verhaal dat Europeanen graag willen horen, maar mijn indruk is dat de Europese Unie momenteel op zijn top zit qua economische macht en dus ook aan politieke invloed.’
En dus moet men zich meer bewust zijn van de gevolgen die de vergrijzing kan hebben, stelt Jackson. Immers: nooit eerder vergrijsde de wereld in deze omvang en in dit tempo. De onderzoeker, die tevens verbonden is aan het Center for Strategic and International Studies en co-auteur is van The Graying of the Great Powers, maakt zich ernstige zorgen over de destabiliserende gevolgen van de vergrijzing. Want niet alleen Europa wordt er door geraakt. Ook China ontkomt er niet aan. En Rusland? ‘Dat land implodeert.’
In uw boek bent u pessimistisch over de toekomst van de Europese Unie, maar niet over die van de Verenigde Staten. Waarin verschillen deze grootmachten?
‘Als je bijvoorbeeld kijkt naar het aandeel van de westerse landen in de wereldeconomie, is dat groot. Maar dit aandeel zal steeds kleiner worden. En dat zal vooral ten koste gaan van de invloed van de Europese economieën. In 2009 waren Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk en Italië nog verantwoordelijk voor 24 procent van het totale bruto binnenlands product van de G20-landen. Volgens prognoses van de Carnegie Foundation wordt dat 10 procent in 2050.
‘Ook de invloed van de Verenigde Staten staat onder druk, maar verhoudingsgewijs een stuk minder. Niet dat de Amerikaanse samenleving geen last zal krijgen van de vergrijzing, maar door een relatief hoog geboortecijfer en immigratiecijfer zullen de gevolgen veel minder heftig zijn dan in Europa.
‘De kans is groot dat een oudere bevolking de nationale gemoedstoestand verandert. Oudere samenlevingen vermijden risico’s, de productiviteit neemt af en de tijdshorizon wordt beperkter. De zorg- en pensioenkosten stijgen, en dat gaat dan weer ten koste van investeringen in innovaties en educatie. Uiteindelijk werkt dat natuurlijk ook door op de economie en jouw internationale positie. Immers: als je minder geld hebt, kun je minder buitenlandse investeringen doen of militaire assistentie bieden bij internationale missies. Jouw invloed in de wereld neemt af.’
Hoe kun je je tegen deze negatieve spiraal wapenen?
‘Kijk je naar de Europese landen, dan zie je dat er veel verschillen zijn. Italië, Duitsland en sommige Oost-Europese landen zullen het meeste last krijgen van de vergrijzing.
‘De Nederlandse demografie doet het in vergelijking met andere landen niet eens zo slecht. Dankzij de goed gevulde pensioenpot heeft Nederland een voorsprong, bovendien is de armoede onder ouderen relatief laag. Een van de grootste opgaven voor Nederland wordt het in de hand houden van de zorgkosten.
‘Daarnaast blijft het verhogen van de arbeidsparticipatie een belangrijke factor. In Duitsland is het bijvoorbeeld heel normaal dat jonge moeders thuis blijven bij hun kinderen. Dat is eigenlijk geen houdbare situatie. Zeker niet omdat het geboortecijfer in Duitsland 1,3 is.
‘Niet dat ik zeg dat iedereen fulltime moet gaan werken of drie of vier kinderen moet krijgen. Je moet zoeken naar een maatschappij met een goede balans tussen werk en privé. In zo’n maatschappij stijgt het geboortecijfer vaak weer. Kijk bijvoorbeeld naar de Scandinavische landen.
‘Een land waaraan je geen voorbeeld moet nemen is Zuid-Korea. Daar is een schizofrene situatie ontstaan. Dat land heeft het hoogste percentage vrouwen met een middelbare schooldiploma. En het staat op de derde plaats als het gaat om vrouwen met een academische opleiding. Maar zodra deze vrouwen trouwen, neemt 60 procent ontslag.
‘Het is een cultuur waarin je moet werken tot 9 uur ’s avonds, vervolgens moet drinken met je baas en dan ook nog zijn koffertje naar huis mag dragen. Het is logisch dat niet allebei de partners zo’n baan kunnen hebben. Maar dat betekent niet dat de thuiszittende vrouw meer kinderen krijgt. Zuid-Korea heeft een geboortecijfer van 1,2.’
Hoe snel vergrijst China?
‘China’s arbeidsbevolking zal pieken tussen 2010 en 2015. Daarna zal het land dramatisch snel vergrijzen als gevolg van de éénkindpolitiek. In 2030 zal de gemiddelde leeftijd in China hoger liggen dan die in de Verenigde Staten.
‘Hier maak ik mij ernstige zorgen over. Het tempo van vergrijzing in China ligt zo hoog dat de kans klein is dat het land tegen die tijd al een goed functionerend sociaal vangnet en gezondheidszorgsysteem heeft opgetuigd.’
De ontwikkelingen in China gaan razendsnel en de Chinese regering is doodsbang voor onrust. Denkt u niet dat China haast zal maken met een sociaal stelsel?
‘Het klopt dat de Chinese regering zich ernstige zorgen maakt over de sociale onrust die kan ontstaan als mensen ontevreden worden over bijvoorbeeld de zorg.
‘Maar China heeft zijn industriële ontwikkeling in een paar decennia gepropt, terwijl westerse landen er meer dan een eeuw over hebben gedaan. De economische groei is zo snel gegaan dat de voorzieningen onvoldoende zijn aangepast. Dat heeft tijd nodig.
‘Dat geldt ook voor de samenleving. Een voorbeeld: families willen nog steeds liever een zoon dan een dochter. Men denkt dat als je een zoon hebt, er voor je gezorgd zal worden op je oude dag. Terwijl in feite de schoondochter voor je zorgt.
‘Het gevolg: echomachines worden van dorp naar dorp gebracht om te kijken welk geslacht het ongeboren kind heeft. Is het een meisje? Dan volgt vaak een abortus. Dit is verboden, maar het gebeurt toch. Het is echt schokkend als je naar de geboortecijfers kijkt. Bij het eerste kind is de verhouding tussen jongens en meisjes: 110 tegenover 100. En bij het tweede kind worden er 150 jongens op de 100 meisjes geboren, omdat men het dan nog belangrijker vindt dat er een jongen geboren wordt.
‘Op de lange termijn kan dit dramatische gevolgen hebben. Er ontstaat een tekort aan bruiden. Over het algemeen kan gezegd worden dat vrouwen eerder kiezen voor kansrijke mannen. Hierdoor zal er in een van de machtigste landen ter wereld een legertje van alleenstaande, arme, laagopgeleide mannen ontstaan, gewapend met testosteron en zonder uitzicht op een huwelijk. Naar schatting zal er een overschot zijn van 30 miljoen Chinese mannen in 2020.
‘Dat is niet alleen frustrerend voor hen, en gevaarlijk voor de rust in de Chinese samenleving. Maar ook de vraag rijst: wie zorgt er voor hun ouders? Er komt behalve een tekort aan bruiden, ook een tekort aan schoondochters. ’
Ook Rusland staat hoog op het lijstje van landen die last krijgen van de vergrijzing. Is de Russische situatie even zorgelijk als die van China?
‘Zorgelijker. Rusland implodeert. Het geboortecijfer ligt rond de 1,3. En dat terwijl een maatschappij eigenlijk een vervangingscijfer van 2,1 nodig heeft.
‘Maar het lage geboortecijfers is niet het enige probleem in Rusland. De levensverwachting van de Russen is nu stabiel, maar wel erg laag. Tot voor kort nam die zelfs af. Reden: riskant gedrag en een belabberde gezondheidszorg. Russische mannen worden momenteel een jaar of 60. Hun grootvaders leefden in de jaren vijftig nog langer.
‘Daar staat tegenover dat de Russen wel grote economische en politieke ambities hebben. Maar hoe kan je die ambities waarmaken als een ander demografisch lot op je wacht?’