Hatert
28-06-11, 10:41
'Taal van een krimpend landje'
Frank Ligtvoet − 28/06/11, 09:48
http://static1.volkskrant.nl/static/photo/2011/13/4/11/20110628095547/media_xl_879941.jpg
Minister Donner op het Binnenhof. © anp
Frank Ligtvoet hekelt de onwaarachtigheid van de wenkende, vaak uit de jaren zeventig stammende, begrippen in de integratienota van minister Donner.
De taal van de nota Integratie, binding, burgerschap is op eerste gezicht uitstekend; alle woorden die een beschaafd mens graag hoort, staan er in. Luister. 'Vrijheid, gelijkwaardigheid, verdraagzaamheid en solidariteit zijn waarden die vanouds de Nederlandse samenleving hebben geschraagd. Van alle burgers verwacht het kabinet inzet om deze waarden (...) te waarborgen. Gemeenschappelijke regels en eisen, betrokkenheid, verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid vormen het fundament van de solidariteit in de samenleving die tussen burgers wordt verwacht.'
Toch is er iets pervers aan die keurige formulering en het woord dat minister Donner zelfs twee keer in deze alinea gebruikt, het jaren-zeventig-woord 'solidariteit', laat dat zien. Solidariteit had je in die tijd met de verdrukten, de minder bedeelden, de Derde Wereld, de gastarbeiders. Solidariteit hield een zeker verzet tegen de gevestigde orde in, maar bij Donner betekent het iets heel anders, het omgekeerde eigenlijk: het gaat hem om de aanvaarding van die orde. Hij verwacht dat, zo zegt hij, van alle burgers. Maar met de pervertering van solidariteit in het hoofd, weet de lezer wel dat hij niet 'ons' maar 'hun' bedoelt. Jullie moeten solidair zijn met ons, is de boodschap.
Pluriforme samenleving
Pervers is ook de weglating van het woord dat traditioneel in dit 'oer-Hollandse' rijtje thuishoort, namelijk 'pluriform': Nederland was altijd een 'pluriforme samenleving', waarin roomsen, socialisten, liberalen en protestanten in hun eigen kring samenleefden. Nu de voormalige aartsvijanden zonder moeite met elkaar in kabinetten zitten, kan het woord weggelaten worden. Voor een andere, meer kosmopolitische pluriformiteit is geen ruimte.
Even later in de nota wordt duidelijk hoe die Nederlandse samenleving zich in brede culturele zin uitdrukt. Ook hier weer woorden die klinken als klokken: '(Het) gaat niet alleen om de verworvenheden en kernwaarden die aan de basis staan van de Nederlandse rechtsstaat, maar ook om meer historisch of cultureel bepaalde herkenningspunten, zoals de Nederlandse taal, monumenten of bouwkundige kenmerken of de ongeschreven manieren en gedragscodes die zich in de loop van de geschiedenis hebben ontwikkeld en die naar gelang van de situatie op de voorgrond treden.'
Taal, kunst en architectuur
Maar als je die woorden laat voor wat ze zijn, gaat het - snel samengevat - dus niet alleen om de rechten en plichten die in de Grondwet verankerd zijn, maar ook om taal, om kunst en architectuur en om alles wat - ik kan het niet anders lezen - echt Nederlands is. Bij taal en geschiedenis kun je je heel wat Nederlands voorstellen, al zijn al die Nederlandse dingen voor een deel helemaal niet goed, mooi en waar. Maar wat zijn die ongeschreven manieren en gedragcodes? Wie bepaalt dat? Minister Donner? Moeten immigranten en allochtonen zich gaan houden aan ongeschreven wetten?
De taal van de nota maakt gebruik van de woorden van de maatschappijvernieuwers en wereldverbeteraars uit de tweede helft van de vorige eeuw. Hier zijn nog wat van die woorden: democratie, welzijn, verantwoordelijkheid, burgerschap. Die wereldverbeteraars voelden zich deel van een wereld die - al was het maar voor een tijdje - alsmaar groter en rechtvaardiger leek te worden. Hun woorden worden nu misbruikt in een benauwde nationalistische context: 'De Nederlandse samenleving in al haar verscheidenheid is de samenleving waarin diegenen die zich in Nederland vestigen, moeten leren leven, waaraan zij zich moeten aanpassen en zich in moeten voegen.' Grote taal voor een alsmaar kleiner en onrechtvaardiger wordend land.
Frank Ligtvoet is neerlandicus en freelance journalist.
'Taal van een krimpend landje' - opinie - VK (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/2459094/2011/06/28/Taal-van-een-krimpend-landje.dhtml)
Frank Ligtvoet − 28/06/11, 09:48
http://static1.volkskrant.nl/static/photo/2011/13/4/11/20110628095547/media_xl_879941.jpg
Minister Donner op het Binnenhof. © anp
Frank Ligtvoet hekelt de onwaarachtigheid van de wenkende, vaak uit de jaren zeventig stammende, begrippen in de integratienota van minister Donner.
De taal van de nota Integratie, binding, burgerschap is op eerste gezicht uitstekend; alle woorden die een beschaafd mens graag hoort, staan er in. Luister. 'Vrijheid, gelijkwaardigheid, verdraagzaamheid en solidariteit zijn waarden die vanouds de Nederlandse samenleving hebben geschraagd. Van alle burgers verwacht het kabinet inzet om deze waarden (...) te waarborgen. Gemeenschappelijke regels en eisen, betrokkenheid, verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid vormen het fundament van de solidariteit in de samenleving die tussen burgers wordt verwacht.'
Toch is er iets pervers aan die keurige formulering en het woord dat minister Donner zelfs twee keer in deze alinea gebruikt, het jaren-zeventig-woord 'solidariteit', laat dat zien. Solidariteit had je in die tijd met de verdrukten, de minder bedeelden, de Derde Wereld, de gastarbeiders. Solidariteit hield een zeker verzet tegen de gevestigde orde in, maar bij Donner betekent het iets heel anders, het omgekeerde eigenlijk: het gaat hem om de aanvaarding van die orde. Hij verwacht dat, zo zegt hij, van alle burgers. Maar met de pervertering van solidariteit in het hoofd, weet de lezer wel dat hij niet 'ons' maar 'hun' bedoelt. Jullie moeten solidair zijn met ons, is de boodschap.
Pluriforme samenleving
Pervers is ook de weglating van het woord dat traditioneel in dit 'oer-Hollandse' rijtje thuishoort, namelijk 'pluriform': Nederland was altijd een 'pluriforme samenleving', waarin roomsen, socialisten, liberalen en protestanten in hun eigen kring samenleefden. Nu de voormalige aartsvijanden zonder moeite met elkaar in kabinetten zitten, kan het woord weggelaten worden. Voor een andere, meer kosmopolitische pluriformiteit is geen ruimte.
Even later in de nota wordt duidelijk hoe die Nederlandse samenleving zich in brede culturele zin uitdrukt. Ook hier weer woorden die klinken als klokken: '(Het) gaat niet alleen om de verworvenheden en kernwaarden die aan de basis staan van de Nederlandse rechtsstaat, maar ook om meer historisch of cultureel bepaalde herkenningspunten, zoals de Nederlandse taal, monumenten of bouwkundige kenmerken of de ongeschreven manieren en gedragscodes die zich in de loop van de geschiedenis hebben ontwikkeld en die naar gelang van de situatie op de voorgrond treden.'
Taal, kunst en architectuur
Maar als je die woorden laat voor wat ze zijn, gaat het - snel samengevat - dus niet alleen om de rechten en plichten die in de Grondwet verankerd zijn, maar ook om taal, om kunst en architectuur en om alles wat - ik kan het niet anders lezen - echt Nederlands is. Bij taal en geschiedenis kun je je heel wat Nederlands voorstellen, al zijn al die Nederlandse dingen voor een deel helemaal niet goed, mooi en waar. Maar wat zijn die ongeschreven manieren en gedragcodes? Wie bepaalt dat? Minister Donner? Moeten immigranten en allochtonen zich gaan houden aan ongeschreven wetten?
De taal van de nota maakt gebruik van de woorden van de maatschappijvernieuwers en wereldverbeteraars uit de tweede helft van de vorige eeuw. Hier zijn nog wat van die woorden: democratie, welzijn, verantwoordelijkheid, burgerschap. Die wereldverbeteraars voelden zich deel van een wereld die - al was het maar voor een tijdje - alsmaar groter en rechtvaardiger leek te worden. Hun woorden worden nu misbruikt in een benauwde nationalistische context: 'De Nederlandse samenleving in al haar verscheidenheid is de samenleving waarin diegenen die zich in Nederland vestigen, moeten leren leven, waaraan zij zich moeten aanpassen en zich in moeten voegen.' Grote taal voor een alsmaar kleiner en onrechtvaardiger wordend land.
Frank Ligtvoet is neerlandicus en freelance journalist.
'Taal van een krimpend landje' - opinie - VK (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/2459094/2011/06/28/Taal-van-een-krimpend-landje.dhtml)