Analyse: Breivik's online web van haat
http://static.guim.co.uk/sys-images/Guardian/Pix/maps_and_graphs/2011/9/7/1315408634505/Mappin-Breiviks-manifesto-007.jpg
Een analyse van het manifest van de Noorse terrorist onthult een dicht online netwerk van extreem-rechtse websites en bewegingen
Anders Breivik's manifest onthult een subcultuur van nationalistische en islamofobische websites die extreem-rechts in Europa en Amerika met elkaar verbinden in een paranoïde alliantie tegen de islam, een subcultuur die ook is geworteld in sommige democratisch gekozen partijen. Dat schrijft de Britse krant The Guardian donderdag.
The Guardian (http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/sep/07/anders-breivik-hate-manifesto) maakte een analyse (http://www.guardian.co.uk/news/datablog/interactive/2011/sep/07/norway-breivik-manifesto-mapped) van de weblinks in het door Breivik de wereld ingestuurde manifest en de webpagina's waar deze heen leidden, met als doel het web van haat aan het licht te brengen dat zich concentreert rondom drie 'contra-jihad'-sites. Twee hiervan worden door Amerikaanse ultra-conservatieven gerund, één door een excentrieke Noor. Alle drie zijn ze geïnspireerd door de Egyptische joodse bannelinge Giselle Littman, die publiceert onder de naam Bat Ye'or (http://en.wikipedia.org/wiki/Bat_Ye%27or) en ervan overtuigd is dat de Europese elites tegen hun eigen volk hebben samengespannen om het continent aan de moslims te overhandigen.
Behalve in zijn manifest heeft Breivik zijn ideeën ook gedeeld op de Noors nationalistische website Document.no (http://www.document.no/). Hier verwijst de terrorist naar iets wat hij noemt 'de Weense school', die bestaat uit mensen die de ideologie hebben uitgewerkt die hem uiteindelijk tot massamoord heeft gedreven. Breivik noemt drie mensen in het bijzonder: Littman, de Noor Peder Jensen die ook wel schreef onder het pseudoniem Fjordman, en de Amerikaan Robert Spencer, die de website Jihad Watch bijhoudt waarop hij agiteert tegen de 'islamisering van de VS'.
De 'Weense school' verwijst echter ook naar het weblog Gates of Vienna, gerund door de Amerikaan Edward 'Ned' May, waarop ook Fjordman regelmatig post en waarop wordt beweerd dat Europa nu net zo bedreigd wordt door moslims als in 1683 toen een Turks leger Wenen belegerde.
Al deze paranoïde fantasten zijn weer verbonden aan de Deense extreem-rechtse activist Anders Gravers, die een link heeft naar de Englisch Defence League (EDL) in Groot-Brittannië en met de Amerikaan Spencer en zijn bondgenote Pamela Gellar, de vrouw die Geert Wilders naar Amerika haalde.
De analyse van de Guardian gaat nog verder en onthult een dicht netwerk van 104 Europese nationalistische websites en politieke partijen. Sommige van deze zijn vertegenwoordigd in parlementen, zoals Wilders met zijn PVV, maar het Franse Front National, de Deense Volkspartij, de Noorse Vooruitgangspartij (waarvan Breivik kort lid was, maar die hij verliet omdat ze te gematigd zou zijn) en de Zweden Democraten. Anderen, zoals de EDL, zijn randgroeperingen. Tussenvormen bestaan ook, zoals de Hongaarse extreem-rechtse partij Jobbik. Hoe dan ook zijn ze verspreid door heel Europa en zijn ze verenigd door hun vijandigheid jegens de islam en de Europes Unie.
Lees verder bij The Guardian: Anders Breivik's spider web of hate (http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/sep/07/anders-breivik-hate-manifesto)
Afbeelding: The Guardian
De duistere onderkant van de katholieke kerk
Gerrit-Jan Kleinjan − 06/08/11, 14:07
http://static3.trouw.nl/static/photo/2011/0/6/1/20110806130838/media_xl_908656.jpg
Volgens Catholica is de tweekoppige adelaar van het Habsburgse Rijk 'het symbool
van het Oude Europa', waarnaar de auteurs terugverlangen.
Massamoordenaar Breivik baseert zijn ideeën onder meer op die van
ultra-conservatieve katholieken. Zij grijpen terug op het Habsburgse Rijk,
het 'Oude Europa' en de vermeende oude christelijke beschaving. Maar
volgens historici 'staat het beeld dat dit soort conservatieven nu nog
steeds oproepen, ver buiten de historische werkelijkheid'.
De Europes beschaving hangt in de touwen. Murw gebeukt door het feminisme,
de homolobby en een overdosis cultuurrelativisme staat het 'Oude Europa' op het
randje van de afgrond. Ooit was dat anders. Toen stond Europa fier rechtop.
Logisch, want toen was het een door en door christelijke beschaving waar God
nog een duidelijke plek had. Gebeurt er niet snel wat, dan is de ondergang van
'de Avondlandcultuur' onafwendbaar.
Verbaal militante stroming
Dit apocalyptische visioen houden de schrijvers van het rooms-katholieke
tijdschrift en weblog Catholica hun publiek keer op keer voor. Catholica, dat
zichzelf aanprijst als 'katholiek magazine voor Nederland en Vlaanderen',
vertegenwoordigt een kleine en verbaal militante stroming binnen de rooms-
katholieke kerk.
Onlangs raakte Catholica in opspraak. Maar liefst drie auteurs van het tijdschrift
ontvingen het manifest van de Noorse massamoordenaar Anders Breivik in hun e-
mail. Niet geheel toevallig. Want hoewel de schrijvers zich distantiëren van de
moordenaar, lijkt de denkwereld van de Catholicascribenten op die van de Noor.
Net als deze Breivik keert Catholica zich fel tegen 'links', met name alles dat
riekt naar 'cultuurrelativisme van de sociaal-democratie' waardoor het 'Oude
Europa' zou zijn verweekt en niet is opgewassen tegen de islam.
Aartsconservatief gedachtengoed
De rechterflank van de kerk heeft de stellige overtuiging dat de eigen cultuur
uniek en superieur is, maar ten prooi is gevallen aan 'decadentie'. "Zaken als de
natiestaat, het volk of de cultuur - het is allemaal bezig te verdwijnen", verzuchtte
een Catholicaredacteur vorig jaar. Het afstoffen van de 'Germaanse wortels', zo
wist hij bovendien te melden, is de enige remedie.
Het blad is, zo valt op te maken uit dit soort uitspraken, een vergaarbak van
artikelen waarin de grens tussen rechtse politiek en traditionalistische religie
uiterst troebel is. Veel verhalen hebben minder te maken met de rooms-
katholieke leer dan met het verspreiden van een aartsconservatief gedachtengoed.
Inspiratiebronnen voor redacteuren
Vanwege deze toon en de e-mail van Breivik overwoog het Openbaar Ministerie
vorige week een onderzoek naar de denkbeelden van de Catholica-redacteuren
uit het adressenbestand van Breivik. Als reactie schrapte Catholica uit voorzorg
een fors deel van de politieke artikelen van de site. Maar wie een beetje handig is
met internet, kan alles nog nalezen.
Wat zijn de religieuze en politieke inspiratiebronnen van de schrijvers van
Catholica? En hoe ziet hun ideaalwereld er eigenlijk uit?
Frans Willem Lantink, ideeënhistoricus aan de Universiteit Utrecht, heeft een
bijzondere belangstelling voor conservatieve politieke en religieuze ideologieën.
"Dit zijn katholieken met een zeer reactionair wereldbeeld", zegt hij over de
religieuze stroming waarvan Catholica deel uitmaakt.
Niet representatief voor katholieke kerk
Lantink rekent de kring rond het blad tot de grotere groep ultraconservatieve
katholieken die in heel Europa ageren tegen wat in hun ogen de uitwassen zijn
van het modernisme. "Dit is een duistere onderkant die al langer bestaat in de
katholieke kerk, maar die nu zichtbaar wordt door internet."
Kerkhistoricus Peter Nissen van de Radboud Universiteit Nijmegen deelt de visie
van zijn collega uit Utrecht. Hij benadrukt dat het om een kleine groep gaat. "Het
is moeilijk om te zeggen hoe groot de groep precies is. Maar de opvattingen zijn
zeker niet representatief voor het grootste deel van de katholieke kerk."
Een aantal auteurs van Catholica is pas recent rooms-katholiek geworden.
Nissen vindt het opvallend dat vooral deze personen een harde toon aanslaan.
"Het conservatieve imago van de kerk trekt ze kennelijk aan. De katholieke kerk
afficheert zich met name onder de huidige paus als de laatste grote institutie die
voor de waarden van het Avondland opkomt."
Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie
De ideale wereld is volgens Catholica te vinden in het Europese verleden.
Zo staat op de website van het blad een tweekoppige adelaar afgebeeld. Volgens
Catholica is deze adelaar 'het symbool van het Oude Europa'. Hoewel diverse
rijken dit symbool gebruikten, hanteert Catholica de afbeelding behorend bij het
Habsburgse Rijk.
"Dit doen we niet zomaar", schrijven ze erbij. En: "Zonder in zinloze romantiek te
willen vervallen, menen we dat juist het Habsburgse Rijk bij uitstek - tot het einde
toe - iets liet zien van het oude Europa. Juist het Habsburgse Rijk was de
voortzetting van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie." Hoe dat ideale
verleden vandaag de dag verwezenlijkt moet worden, daarover hult het blad zich
in stilzwijgen.
Volgens Nissen is het best begrijpelijk dat behoudende katholieken teruggrijpen
naar het Habsburgse Rijk, omdat die politieke unie onder leiding van het adelijke
geslacht van de Habsburgers vanaf de late Middeleeuwen tot het begin van de
negentiende eeuw honderden jaren lang grote delen van Midden-Europa besloeg.
De Habsburgers schilderden zich in de officiële propaganda af als door en door
verbonden met de katholieke kerk. "Nostalgie speelt een grote rol bij
conservatieve katholieken: het verlangen om terug te keren naar die vermeende
christelijke beschaving."
'Misbruik van de geschiedenis'
Volgens zowel Lantink als Nissen maken de schrijvers van Catholica - veelal
autodidacten - echter een amateuristische fout. Ze gaan volgens de twee historici
uit van ideaalbeelden die door de Habsburgers zelf werden geproduceerd.
"Historici hebben al lang laten zien dat het om constructies gaat", zegt Nissen.
"Het beeld van het verleden dat dit soort conservatieven nu nog steeds oproepen,
staat buiten de historische werkelijkheid." Lantink beaamt dit: "Ze halen
verschillende elementen uit het verleden - bijvoorbeeld de tweekoppige adelaar en
de 'sacrale band' tussen kerk en staat - helemaal uit hun historische context en
gebruiken het voor iets nieuws. Dit is nep. Dit is kitsch. Dit is misbruik van de
geschiedenis."
Lantink legt uit dat het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie, zoals het
Habsburgse Rijk ook wel heet, in praktijk vanwege de enorme omvang politiek en
religieus uiterst verdeeld en verbrokkeld was.
Zo stonden de verschillende heersers elkaar dikwijls naar het leven en,
belangrijker nog volgens Lantink, was de kerk anders dan behoudende
katholieken tegenwoordig beweren verre van conservatief. "De kerk was heel
werelds, nauw verbonden met de politieke macht."
Dromen van het verleden
Het antidemocratische, reactionaire katholicisme zoals dat ook in Catholica valt
te lezen, is niet nieuw. Het vindt zijn wortels in de negentiende eeuw. "Dan
ontbrandt in de kerk de discussie over de vraag of de waarden van de Franse
Revolutie, zoals burgerrechten en de scheiding van kerk en staat, omarmd
moeten worden of als duivels verworpen moeten worden", zegt Nissen.
Bij conservatieve katholieken ontstond toen het beeld dat de beschaving in verval
is, onder meer doordat het gezag van kerk en koning inboette door een gestage
democratisering.
Vooral in tijden van maatschappelijke en politieke veranderingen komt dat
onbehagen vaak bovengronds. Nissen: "Rond 1900 zie je bijvoorbeeld zo'n
opleving. Dat kwam doordat paus Pius X het modernisme verwierp. En veel
conservatieve katholieken kwamen in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog in
politiek opzicht bij extreem-rechts uit."
Peter Nissen denkt te weten waarom een, zoals hij het noemt, 'gedroomd
verleden' een bron van inspiratie is voor sommige rooms-katholieken. "De
Italiaanse auteur Umberto Eco heeft eens geschreven dat dromen over het
verleden eigenlijk dromen voor de toekomst zijn. Een geïdealiseerd
verleden
wordt op de toekomst geprojecteerd. Waarom? Het geeft de burger moed dat het
in de toekomst mogelijk beter kan worden."
Verwerkelijken van Gods plan
Is het ultraconservatieve gepolitiseerde katholicisme slechts een vrome jas om
politieke denkbeelden mee te rechtvaardigen? Marjo Buitelaar,
godsdienstwetenschapper aan de Rijksuniversiteit Groningen, gelooft van niet.
Religie is een zelfstandige factor die mensen kan motiveren, betoogt ze.
"Wanneer gelovigen maatschappelijke kwesties binnen een religieus
interpretatiekader plaatsen, dan is zo'n 'framing' meer dan zomaar een sausje.
Uiteindelijk gaat het hen dan om niets minder dan het verwerkelijken van Gods
plan. Zij ervaren dat tot in de diepste vezels van hun lijf." In dit geval hebben we
het over katholieken. Maar het geldt voor alle ideologieën die religieus
geïnspireerd zijn, zegt Buitelaar. Ook bijvoorbeeld de politieke islam.
Religie draait in essentie om een strijd tussen goed en kwaad. "Zoals de meeste
religies claimt zowel christendom als islam toegang tot een hogere werkelijkheid.
Vandaar dat gezaghebbende christelijke en islamitische teksten zowel oproepen
tot vrede, als tot vernietiging van het kwade, vaak in de vorm van een concrete
vijand."
'Wie zijn politieke tegenstanders religieus definieert, speelt met vuur'
Een geloofsovertuiging waarin de heilige strijd tegen het kwaad voorop staat,
zorgt voor extra brandstof om politiek activistisch te worden. "De politieke
tegenstander is dan niet zomaar een tegenstander, maar een vijand van God.
Zodra je in het politieke debat mensen op wie je je pijlen richt in religieuze
termen definieert, haal je de heilige strijd binnen. Doe je dat, dan speel je met
vuur. Want voor je het weet is er wel iemand die denkt: 'Inderdaad, zo zit het. Ik
moet er wat aan doen!' - Alleen door middel van een heilige strijd tegen het
kwade kan het goede overwinnen, zo is de redenering."
De duistere onderkant van de katholieke kerk - Religie - TROUW (http://www.trouw.nl/tr/nl/5091/Religie/article/detail/2839707/2011/08/06/De-duistere-onderkant-van-de-katholieke-kerk.dhtml)