Marsipulami
06-12-11, 00:59
Is psychoanalyse een pseudowetenschap?
zaterdag 03 december 2011, 03u00
Het front tegen Freud
In Frankrijk woedt een juridische strijd over een documentaire waarin een aantal vooraanstaande psychoanalytici zichzelf nogal stevig te kijk zetten. Ook in ons land is de strijd over de erfenis van Sigmund Freud nog niet helemaal beslecht.
Het zijn spannende dagen voor Sophie Robert. Aanstaande donderdag zal de Franse journaliste van de rechter in Lille te horen krijgen of haar documentaire Lemur al dan niet verboden wordt. Drie van de psychiaters die ze voor die film interviewde, eisen dat verbod omdat ze vinden dat Robert hun uitspraken zo heeft verknipt en gemonteerd dat ze er belachelijk uitkomen. Robert ontkent die beschuldiging en zegt dat al die uitspraken in Lemur perfect representatief zijn voor de hedendaagse Franse psychiatrie. 'Ik heb gewoon mijn werk gedaan', zegt Robert. 'Als de rechter mij veroordeelt, dan is dat het einde van de persvrijheid. Dan kan ik niet meer werken. En dan is dat meteen ook het einde van het debat over de psychoanalyse. Want dat willen die psychiaters natuurlijk: het debat onmogelijk maken.'
Le mur duurt vijftig minuten en is ondertussen zowat overal op het net te vinden - van dailymotion.com tot youtube.com. De documentaire is volledig gewijd aan autisme, meer bepaald aan de manier waarop Franse psychiaters daar vandaag nog altijd mee omgaan. Volgens Robert lopen die veertig jaar achter op hun tijd. Voor die stelling krijgt ze steun van de Franse belangenvereniging Autistes sans Frontières, die al langer protesteert tegen de manier waarop autisme door psychoanalytici wordt bekeken. De poging tot verbod van de documentaire is 'een fatwa', zegt woordvoerster Delphine Piloquet. 'De grote kracht van Le mur is net dat al die hemeltergende uitspraken worden gedaan door psychoanalytici zelf.'
De psychiaters die in Le mur aan het woord komen, onder wie ook de Franstalige Belg Alexandre Stevens, blijken totaal niet op de hoogte van wat wetenschappelijk onderzoek al heeft geleerd: autisme is een ontwikkelingsstoornis die het voorwerp uitmaakt van neurologisch onderzoek. Zelfs een leek die de documentaire bekijkt, kan niet anders dan versteld staan over de zweverige, mistige visie die prominente psychoanalytici erop nahouden - een visie die rechtstreeks teruggaat op de legendarische Franse denker Jacques Lacan.
Bruut samengevat: autisme is volgens hen een psychose van het pasgeboren kind dat zich in zichzelf opsluit als reactie op de invasie van de buitenwereld. Vooral de moeder draagt een zware verantwoordelijkheid: als zij te kil en te afstandelijk is, of tijdens de zwangerschap haar baby doodwenst, dan heeft het kind een verhoogd risico om autistisch te worden. Of zoiets... 'Ach, probeer het niet te begrijpen, want dat zal toch niet lukken', lacht de Belgische psycholoog Jacques Van Rillaer, emeritus hoogleraar aan de UCL. 'Ik ben zelf lacaniaan geweest en heb duizenden uren geprobeerd om het te begrijpen. En het is mij ook niet gelukt. Al is het eigenlijk zeer droevig. Ik herinner me nog hoe ik vroeger ouders van autistische kinderen bijna als misdadigers beschouwde. Ik had nu eenmaal geleerd dat het hun schuld was. En wat ik geleerd had van mensen zoals Jacques Lacan, was voor mij de catechismus.'
Een geweigerd kind
Volgens Jacques Van Rillaer is de film van Sophie Robert zeker representatief voor de geestelijke gezondheidszorg in Frankrijk. 'Er werken nog meer dan vijfduizend lacaniaanse analytici, van wie er honderden in de jaren vijftig en zestig door Lacan zelf werden opgeleid. Maar een groot deel van hen heeft zelfs nooit geneeskunde of psychologie gestudeerd. Ook in Franstalig België is de invloed van Lacan nog heel sterk. Heel wat psychiaters en psychologen hebben een opleiding gehad in Parijs, aan de Ecole de la Cause Freudienne, die wordt gerund door de kleinzoon van Lacan.'
Ze vormen een soort sekte, vindt Van Rillaer, die psychoanalytici. 'Ik vergelijk hen met fundamentalistische moslims. Natuurlijk zijn ze niet zo gevaarlijk, maar toch bijna even fanatiek. En ze blijven de gekste dingen vertellen. De theorieën van Lacan zijn gebaseerd op taal: hij vond woordspelletjes “de sleutel van de psychoanalyse,. Ik heb een psychiater gekend die tegen een vrouw zei dat haar zoon problemen had omdat zij hem Denis had genoemd. Denis kwam volgens die man van denier en dat betekent weigeren: door hem die naam te geven, had die vrouw haar zoon dus onbewust te kennen gegeven dat hij niet gewenst was. Als je bij zulke mensen in therapie gaat en je hebt een echt probleem, is de kans groot dat je probleem alleen maar groter wordt.'
De Belgische psychoanalist Alexandre Stevens, die samen met twee Franse collega's de klacht heeft ingediend tegen Sophie Robert, runt in Henegouwen een residentieel centrum waar kinderen met psychosociale problemen worden opgevangen: Le Courtil. Ondanks herhaalde pogingen was het helaas onmogelijk om van hem voor dit artikel een reactie te bemachtigen. De Vlaamse psychologe Nathalie Laceur, die werkt in Le Courtil en Stevens dus goed kent, hebben we wel twee keer uitgebreid aan de lijn gehad. Maar ook zij wil niet reageren. Niet op de film Le mur, niet op het proces, zelfs niet op de algemene kritiek waaraan de psychoanalyse al langer blootstaat.
Want die strijd woedt al jaren. De psychoanalyse die Sigmund Freud honderd jaar geleden ontvouwde, spatte in de loop van de twintigste eeuw uiteen in verschillende scholen. Elk met hun eigen leermeester - de bekendste namen zijn Alfred Adler, Carl Gustav Jung, Mélanie Klein en natuurlijk: Jacques Lacan.
Dat deze denkers vandaag nog altijd zoveel impact hebben in academische kringen, is een doorn in het oog van mensen zoals Griet Vandermassen, filosofe en lid van Skepp, de Studiekring voor de Kritische Evaluatie van de Pseudowetenschap en het Paranormale. In een scherp opiniestuk in het vrijzinnige tijdschrift De Geus haalde ze onlangs nog eens zwaar uit naar Freud en de zijnen. Daarmee legde ze de vinger op een tweespalt die vandaag de Universiteit Gent nog altijd een beetje verdeelt. Aan de ene kant: filosofen zoals Vandermassen, Johan Braeckman en Maarten Boudry. Aan de andere kant onder meer: auteur en hoogleraar Paul Verhaeghe, die aan de faculteit psychologie de vakgroep psychoanalyse en raadplegingspsychologie leidt.
Onder professoren
.../....
zaterdag 03 december 2011, 03u00
Het front tegen Freud
In Frankrijk woedt een juridische strijd over een documentaire waarin een aantal vooraanstaande psychoanalytici zichzelf nogal stevig te kijk zetten. Ook in ons land is de strijd over de erfenis van Sigmund Freud nog niet helemaal beslecht.
Het zijn spannende dagen voor Sophie Robert. Aanstaande donderdag zal de Franse journaliste van de rechter in Lille te horen krijgen of haar documentaire Lemur al dan niet verboden wordt. Drie van de psychiaters die ze voor die film interviewde, eisen dat verbod omdat ze vinden dat Robert hun uitspraken zo heeft verknipt en gemonteerd dat ze er belachelijk uitkomen. Robert ontkent die beschuldiging en zegt dat al die uitspraken in Lemur perfect representatief zijn voor de hedendaagse Franse psychiatrie. 'Ik heb gewoon mijn werk gedaan', zegt Robert. 'Als de rechter mij veroordeelt, dan is dat het einde van de persvrijheid. Dan kan ik niet meer werken. En dan is dat meteen ook het einde van het debat over de psychoanalyse. Want dat willen die psychiaters natuurlijk: het debat onmogelijk maken.'
Le mur duurt vijftig minuten en is ondertussen zowat overal op het net te vinden - van dailymotion.com tot youtube.com. De documentaire is volledig gewijd aan autisme, meer bepaald aan de manier waarop Franse psychiaters daar vandaag nog altijd mee omgaan. Volgens Robert lopen die veertig jaar achter op hun tijd. Voor die stelling krijgt ze steun van de Franse belangenvereniging Autistes sans Frontières, die al langer protesteert tegen de manier waarop autisme door psychoanalytici wordt bekeken. De poging tot verbod van de documentaire is 'een fatwa', zegt woordvoerster Delphine Piloquet. 'De grote kracht van Le mur is net dat al die hemeltergende uitspraken worden gedaan door psychoanalytici zelf.'
De psychiaters die in Le mur aan het woord komen, onder wie ook de Franstalige Belg Alexandre Stevens, blijken totaal niet op de hoogte van wat wetenschappelijk onderzoek al heeft geleerd: autisme is een ontwikkelingsstoornis die het voorwerp uitmaakt van neurologisch onderzoek. Zelfs een leek die de documentaire bekijkt, kan niet anders dan versteld staan over de zweverige, mistige visie die prominente psychoanalytici erop nahouden - een visie die rechtstreeks teruggaat op de legendarische Franse denker Jacques Lacan.
Bruut samengevat: autisme is volgens hen een psychose van het pasgeboren kind dat zich in zichzelf opsluit als reactie op de invasie van de buitenwereld. Vooral de moeder draagt een zware verantwoordelijkheid: als zij te kil en te afstandelijk is, of tijdens de zwangerschap haar baby doodwenst, dan heeft het kind een verhoogd risico om autistisch te worden. Of zoiets... 'Ach, probeer het niet te begrijpen, want dat zal toch niet lukken', lacht de Belgische psycholoog Jacques Van Rillaer, emeritus hoogleraar aan de UCL. 'Ik ben zelf lacaniaan geweest en heb duizenden uren geprobeerd om het te begrijpen. En het is mij ook niet gelukt. Al is het eigenlijk zeer droevig. Ik herinner me nog hoe ik vroeger ouders van autistische kinderen bijna als misdadigers beschouwde. Ik had nu eenmaal geleerd dat het hun schuld was. En wat ik geleerd had van mensen zoals Jacques Lacan, was voor mij de catechismus.'
Een geweigerd kind
Volgens Jacques Van Rillaer is de film van Sophie Robert zeker representatief voor de geestelijke gezondheidszorg in Frankrijk. 'Er werken nog meer dan vijfduizend lacaniaanse analytici, van wie er honderden in de jaren vijftig en zestig door Lacan zelf werden opgeleid. Maar een groot deel van hen heeft zelfs nooit geneeskunde of psychologie gestudeerd. Ook in Franstalig België is de invloed van Lacan nog heel sterk. Heel wat psychiaters en psychologen hebben een opleiding gehad in Parijs, aan de Ecole de la Cause Freudienne, die wordt gerund door de kleinzoon van Lacan.'
Ze vormen een soort sekte, vindt Van Rillaer, die psychoanalytici. 'Ik vergelijk hen met fundamentalistische moslims. Natuurlijk zijn ze niet zo gevaarlijk, maar toch bijna even fanatiek. En ze blijven de gekste dingen vertellen. De theorieën van Lacan zijn gebaseerd op taal: hij vond woordspelletjes “de sleutel van de psychoanalyse,. Ik heb een psychiater gekend die tegen een vrouw zei dat haar zoon problemen had omdat zij hem Denis had genoemd. Denis kwam volgens die man van denier en dat betekent weigeren: door hem die naam te geven, had die vrouw haar zoon dus onbewust te kennen gegeven dat hij niet gewenst was. Als je bij zulke mensen in therapie gaat en je hebt een echt probleem, is de kans groot dat je probleem alleen maar groter wordt.'
De Belgische psychoanalist Alexandre Stevens, die samen met twee Franse collega's de klacht heeft ingediend tegen Sophie Robert, runt in Henegouwen een residentieel centrum waar kinderen met psychosociale problemen worden opgevangen: Le Courtil. Ondanks herhaalde pogingen was het helaas onmogelijk om van hem voor dit artikel een reactie te bemachtigen. De Vlaamse psychologe Nathalie Laceur, die werkt in Le Courtil en Stevens dus goed kent, hebben we wel twee keer uitgebreid aan de lijn gehad. Maar ook zij wil niet reageren. Niet op de film Le mur, niet op het proces, zelfs niet op de algemene kritiek waaraan de psychoanalyse al langer blootstaat.
Want die strijd woedt al jaren. De psychoanalyse die Sigmund Freud honderd jaar geleden ontvouwde, spatte in de loop van de twintigste eeuw uiteen in verschillende scholen. Elk met hun eigen leermeester - de bekendste namen zijn Alfred Adler, Carl Gustav Jung, Mélanie Klein en natuurlijk: Jacques Lacan.
Dat deze denkers vandaag nog altijd zoveel impact hebben in academische kringen, is een doorn in het oog van mensen zoals Griet Vandermassen, filosofe en lid van Skepp, de Studiekring voor de Kritische Evaluatie van de Pseudowetenschap en het Paranormale. In een scherp opiniestuk in het vrijzinnige tijdschrift De Geus haalde ze onlangs nog eens zwaar uit naar Freud en de zijnen. Daarmee legde ze de vinger op een tweespalt die vandaag de Universiteit Gent nog altijd een beetje verdeelt. Aan de ene kant: filosofen zoals Vandermassen, Johan Braeckman en Maarten Boudry. Aan de andere kant onder meer: auteur en hoogleraar Paul Verhaeghe, die aan de faculteit psychologie de vakgroep psychoanalyse en raadplegingspsychologie leidt.
Onder professoren
.../....