Marsipulami
31-05-12, 01:49
Als je niet meer weet dat je wilde sterven
woensdag 30 mei 2012
© IMAGEGLOBE
Sinds de invoering van de euthanasiewet in 1997 is er in Nederland een nog altijd voortdurend maatschappelijk gesprek op gang gekomen over situaties die aan de rand liggen van wat de wet toelaatbaar acht. Ook de buren dachten mee. Vooral vanuit Engeland wierp men een meewarige blik op Nederlandse artsen die niet leken te beseffen dat ze zichzelf op een hellend vlak begaven waarlangs zij onhoudbaar omlaag zouden schuiven in de richting van het willekeurige doodmaken van zieke mensen die daar niet om vroegen.
Vanuit België hoorden we geen protesten. De Duitsers keken verschrikt weg, hun verleden werkt nog altijd verlammend als het gaat om deze kwesties. De Fransen interesseert het niet wat Nederlanders doen. De Britten hebben gelijk gekregen, we zitten inderdaad op een hellend vlak in die zin dat er een continue uitbreiding is van patiëntencategorieën die menen dat zij in aanmerking komen voor euthanasie.
Stap na stap
Aanvankelijk ging het om mensen die terminaal ziek waren. Vervolgens zeiden we: is het eigenlijk niet humaner om iemand die laatste zes weken of maanden gewoon te besparen? Zo werd de eis opgegeven dat iemand in de stervensfase moest zitten om in aanmerking te komen voor euthanasie.
Vervolgens meldden zich mensen die niet terminaal ziek waren, maar die wel ondraaglijk en uitzichtloos leden aan multiple sclerose, bijvoorbeeld, of de ziekte van Parkinson. Een volgende stap betrof hoogbejaarden, die niet aan één dodelijke ziekte leden, maar die geplaagd werden door een opeenstapeling van problemen: niet goed meer kunnen zien en horen, niet meer durven lopen wegens valgevaar, ongewild verlies van urine en uiteindelijk van zelfstandigheid en de onherroepelijke opname in instituten met matige zorg en als enig vooruitzicht de zekerheid dat het alleen nog maar beroerder zal worden. Ook deze categorie meldde zich en er werd ruimte voor gemaakt.
Psychiatrische patiënten bleken eveneens ondraaglijk en uitzichtloos te lijden door ongeneeslijke depressie of terugkerende psychotische episodes met een slopend gevolg voor hun persoonlijkheid. Psychiaters hebben een diepe angst voor euthanasie omdat zij moeten proberen in te schatten in hoeverre een doodswens een symptoom is en dus helemaal geen wens. Het komt dan ook maar zelden voor dat een psychiatrische patiënt euthanasie verleend wordt.
De meest recente uitbreiding van euthanasie-kandidaten betreft dementerenden. De meeste dementerenden hebben niet in de gaten hebben wat hen overkomt. Er is een kleine groep die wel beseft wat er aan de hand is en sommigen daarvan vragen om euthanasie. Naar mijn indruk hebben beginnend dementerenden weinig kans op euthanasie, omdat de meeste artsen geen idee hebben wat er zo erg is aan die ziekte.
Eén ding weet iedereen zeker: niemand wil dement in een verpleeghuis eindigen. Men hoopt daar een oplossing voor te hebben gevonden in de vorm van een wilsverklaring. Mensen menen zonder zorgen het gevreesde dementie-domein binnen te kunnen sukkelen omdat ze een boodschap achterwaarts over hun schouder hebben gegooid in de richting van de arts. Daarin staat dat de dokter ze maar moet komen doodmaken als het te erg wordt. Artsen passen voor deze taak, dacht ik, tot in NRC van 4 februari een geval bekend raakte uit 2011, waarin een vrouw jarenlang in gesprek was met haar huisarts over euthanasie wegens haar dementie. Zij wilde beslist niet in een verpleeghuis eindigen. De huisarts draalde te lang, haar dementie was zo ver gevorderd dat ze niet meer duidelijk om de dood kon vragen. Ze werd uiteindelijk gedood in haar huis in het bijzijn van haar man. Zij gedroeg zich in de laatste minuten als iemand die niet begreep wat men met haar aan het doen was.
Deze wrange gebeurtenis werd netjes gemeld bij de Toetsingscommissie, die bestaat uit artsen, juristen en ethici. Men oordeelde daar, na de arts gehoord te hebben, dat hij zorgvuldig had gehandeld. De publieke reacties waren zeer verdeeld. Sommige artsen vonden dat hun collega schandalig had gehandeld. Anderen prezen juist zijn moed omdat hij zijn patiënt niet had laten zitten.
Zorgvuldig?
De KNMG, de Nederlandse artsenfederatie, leverde een indirect commentaar door publiekelijk vast te stellen dat euthanasie niet kan als er geen communicatie met de patiënt mogelijk is. Zo is er in Nederland een verwarrende toestand ontstaan rond de mogelijkheid van euthanasie bij gevorderde dementie, dat wil zeggen, bij mensen die niet meer weten waar het om gaat. Ik ben als arts nogal eens betrokken bij euthanasie en het is mijn persoonlijke mening dat een schriftelijke wilsverklaring nooit in de plaats kan treden van de patiënt die tegenover mij staat.
Dat hoe langer hoe meer categorieën van zieke mensen menen in aanmerking te komen voor euthanasie, heeft mij nooit verontrust. Maar dat mensen die niet eens meer weten dat ze erom gevraagd hebben toch de dood in geduwd zouden kunnen worden, vind ik iets verschrikkelijks. Dat de Toetsingscommissie een dergelijke handelwijze kwalificeerde als ‘zorgvuldig' treft mij als een onvergeeflijke misstap.
Bert Keizer
woensdag 30 mei 2012
© IMAGEGLOBE
Sinds de invoering van de euthanasiewet in 1997 is er in Nederland een nog altijd voortdurend maatschappelijk gesprek op gang gekomen over situaties die aan de rand liggen van wat de wet toelaatbaar acht. Ook de buren dachten mee. Vooral vanuit Engeland wierp men een meewarige blik op Nederlandse artsen die niet leken te beseffen dat ze zichzelf op een hellend vlak begaven waarlangs zij onhoudbaar omlaag zouden schuiven in de richting van het willekeurige doodmaken van zieke mensen die daar niet om vroegen.
Vanuit België hoorden we geen protesten. De Duitsers keken verschrikt weg, hun verleden werkt nog altijd verlammend als het gaat om deze kwesties. De Fransen interesseert het niet wat Nederlanders doen. De Britten hebben gelijk gekregen, we zitten inderdaad op een hellend vlak in die zin dat er een continue uitbreiding is van patiëntencategorieën die menen dat zij in aanmerking komen voor euthanasie.
Stap na stap
Aanvankelijk ging het om mensen die terminaal ziek waren. Vervolgens zeiden we: is het eigenlijk niet humaner om iemand die laatste zes weken of maanden gewoon te besparen? Zo werd de eis opgegeven dat iemand in de stervensfase moest zitten om in aanmerking te komen voor euthanasie.
Vervolgens meldden zich mensen die niet terminaal ziek waren, maar die wel ondraaglijk en uitzichtloos leden aan multiple sclerose, bijvoorbeeld, of de ziekte van Parkinson. Een volgende stap betrof hoogbejaarden, die niet aan één dodelijke ziekte leden, maar die geplaagd werden door een opeenstapeling van problemen: niet goed meer kunnen zien en horen, niet meer durven lopen wegens valgevaar, ongewild verlies van urine en uiteindelijk van zelfstandigheid en de onherroepelijke opname in instituten met matige zorg en als enig vooruitzicht de zekerheid dat het alleen nog maar beroerder zal worden. Ook deze categorie meldde zich en er werd ruimte voor gemaakt.
Psychiatrische patiënten bleken eveneens ondraaglijk en uitzichtloos te lijden door ongeneeslijke depressie of terugkerende psychotische episodes met een slopend gevolg voor hun persoonlijkheid. Psychiaters hebben een diepe angst voor euthanasie omdat zij moeten proberen in te schatten in hoeverre een doodswens een symptoom is en dus helemaal geen wens. Het komt dan ook maar zelden voor dat een psychiatrische patiënt euthanasie verleend wordt.
De meest recente uitbreiding van euthanasie-kandidaten betreft dementerenden. De meeste dementerenden hebben niet in de gaten hebben wat hen overkomt. Er is een kleine groep die wel beseft wat er aan de hand is en sommigen daarvan vragen om euthanasie. Naar mijn indruk hebben beginnend dementerenden weinig kans op euthanasie, omdat de meeste artsen geen idee hebben wat er zo erg is aan die ziekte.
Eén ding weet iedereen zeker: niemand wil dement in een verpleeghuis eindigen. Men hoopt daar een oplossing voor te hebben gevonden in de vorm van een wilsverklaring. Mensen menen zonder zorgen het gevreesde dementie-domein binnen te kunnen sukkelen omdat ze een boodschap achterwaarts over hun schouder hebben gegooid in de richting van de arts. Daarin staat dat de dokter ze maar moet komen doodmaken als het te erg wordt. Artsen passen voor deze taak, dacht ik, tot in NRC van 4 februari een geval bekend raakte uit 2011, waarin een vrouw jarenlang in gesprek was met haar huisarts over euthanasie wegens haar dementie. Zij wilde beslist niet in een verpleeghuis eindigen. De huisarts draalde te lang, haar dementie was zo ver gevorderd dat ze niet meer duidelijk om de dood kon vragen. Ze werd uiteindelijk gedood in haar huis in het bijzijn van haar man. Zij gedroeg zich in de laatste minuten als iemand die niet begreep wat men met haar aan het doen was.
Deze wrange gebeurtenis werd netjes gemeld bij de Toetsingscommissie, die bestaat uit artsen, juristen en ethici. Men oordeelde daar, na de arts gehoord te hebben, dat hij zorgvuldig had gehandeld. De publieke reacties waren zeer verdeeld. Sommige artsen vonden dat hun collega schandalig had gehandeld. Anderen prezen juist zijn moed omdat hij zijn patiënt niet had laten zitten.
Zorgvuldig?
De KNMG, de Nederlandse artsenfederatie, leverde een indirect commentaar door publiekelijk vast te stellen dat euthanasie niet kan als er geen communicatie met de patiënt mogelijk is. Zo is er in Nederland een verwarrende toestand ontstaan rond de mogelijkheid van euthanasie bij gevorderde dementie, dat wil zeggen, bij mensen die niet meer weten waar het om gaat. Ik ben als arts nogal eens betrokken bij euthanasie en het is mijn persoonlijke mening dat een schriftelijke wilsverklaring nooit in de plaats kan treden van de patiënt die tegenover mij staat.
Dat hoe langer hoe meer categorieën van zieke mensen menen in aanmerking te komen voor euthanasie, heeft mij nooit verontrust. Maar dat mensen die niet eens meer weten dat ze erom gevraagd hebben toch de dood in geduwd zouden kunnen worden, vind ik iets verschrikkelijks. Dat de Toetsingscommissie een dergelijke handelwijze kwalificeerde als ‘zorgvuldig' treft mij als een onvergeeflijke misstap.
Bert Keizer