knots71karel
13-11-13, 14:03
Door: Marc Seijlhouwer − 11/11/13, 06:44
http://static2.volkskrant.nl/static/photo/2013/6/14/6/20131111063554/media_xl_1942281.jpg
© getty. Twee jongetjes in Tacloban, de hoofdstad van de Filipijnse provincie Leyte op het eiland Leyte.
Vijf vragen De orkaan die vrijdag zo veel schade aanrichtte in Tacloban op de Filipijnen kwam met windsnelheden van ruim 300 kilometer per uur aan land.
http://static2.volkskrant.nl/static/photo/2013/5/13/5/20131111063621/media_l_1942280.jpg © getty.
Tacloban.
Waar kwam deze tyfoon vandaan?
De tyfoon Haiyan ontstond in de Stille oceaan, 10 tot 30 graden boven of onder de evenaar. In die gebieden beginnen met grote regelmaat tyfonen, ook wel orkanen of cyclonen genoemd. Het water heeft daar de hele zomer kunnen opwarmen tot een temperatuur van rond de 30 graden. Daardoor begint het water te verdampen. Die waterdamp kan in een rustige atmosfeer regenwolken vormen. Doordat de buien gaan samenwerken beginnen ze om elkaar heen te draaien, wat een lagedrukgebied oplevert dat een tropische depressie heet. Deze depressies kunnen zich ontwikkelen tot tropische stormen en in het ergste geval tot cyclonen. Doordat de warme waterdamp condenseert in de wolken, krijgen deze een enorme hoeveelheid extra warmte mee, die ze hun kracht geeft. Hoe warmer het water, hoe sterker de orkaan.
Hoe zwaar was deze storm?
Volgens de Amerikaanse meteoroloog Jeff Masters is Haiyan de zwaarste tyfoon die ooit land bereikte. 'Of dat klopt, zal in de toekomst pas duidelijk worden', zegt Reinout van den Born, weerkundige bij Meteo Consult. 'Dat gebeurt aan de hand van de opgelopen schade en alle informatie die vergaard is vlak voordat de tyfoon aan land ging.'
Het is overigens onwaarschijnlijk dat Haiyan de krachtigste orkaan ooit is. In 1996 trok de cycloon Olivia over de Stille Oceaan. Die houdt het record voor de hoogste windsnelheden ooit gemeten: 408 kilometer per uur, maar Olivia kwam pas aan land toen de orkaan al veel aan snelheid verloren had. Haiyan lijkt aan land te zijn gegaan met windsnelheden van meer dan 300 kilometer per uur.
http://static3.volkskrant.nl/static/photo/2013/8/1/12/20131111063814/media_l_1942302.jpg © afp.
De kust bij Quang Ninh, een provincie van Vietnam.
Waarom is er zoveel schade?
Een storm die met windsnelheden van ruim 300 kilometer per uur aan land komt is hoe dan ook catostrofaal (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/14528/Tyfoon-Haiyan/article/detail/3541979/2013/11/10/Meer-dan-10-000-doden-in-Filipijnen-door-tyfoon.dhtml). De recente windhoos bij Wijk bij Duurstede bereikte zeer lokaal een snelheid van 200 kilometer per uur en veroorzaakte al flinke schade. Een tyfoon als Haiyan heeft een diameter van honderden kilometers.
Een tyfoon is het gevaarlijkst op het moment dat hij aan land gaat. Dan gaat alles tegelijk mis: de storm veroorzaakt een vloedgolf van drie tot vier meter, die met grote snelheid over het land spoelt. Als de plek waar de storm aan land komt net boven zeeniveau ligt, zoals in de Filipijnen het geval is, spoelt deze vloedgolf honderden meters landinwaarts. Iets dergelijks gebeurde ook in New Orleans, tijdens de orkaan Katrina.
Obstakels die de wind op zijn pad vindt zorgen ervoor dat de storm aan de onderkant wordt afgeremd, waardoor de orkaan chaotisch gaat bewegen. Zo ontstaan rukwinden, die nog meer schade aanrichten dan de harde wind alleen. Ten slotte bevat een tyfoon een enorm hoeveelheid water. De regen die met de turbulente wind wordt meegeslingerd zorgt voor nog meer schade.
http://static1.volkskrant.nl/static/photo/2013/7/0/11/20131111063841/media_l_1942301.jpg © afp.
Quang Ninh.
Worden de Filipijnen vaker getroffen dan andere gebieden?
Een groot gebied rond de Stille Oceaan - Filipijnen, Vietnam, Japan en Micronesië - wordt vaak getroffen door noodweer. 'Veel vaker dan gebieden aan de Atlantische Oceaan, zoals de VS en Haïti, hoewel daar wel meer media-aandacht voor is', zegt Van den Born. Bovendien zijn de stormen in Azië doorgaans zwaarder. Dat komt door een gebrek aan golfstromen, die het vele oceaanwater de aarde rondsturen. Omdat zo'n golfstroom in delen van de Stille Oceaan ontbreekt, kan het water lange tijd stilliggen en opwarmen. Hoewel de watertemperatuur in de Golf van Mexico ook kan oplopen, wordt het water daar regelmatig afgevoerd naar koudere gebieden, waardoor de kans op een orkaan kleiner is dan in Azië. De Filipijnen hebben het extra zwaar, omdat ze vlak bij de kraamkamer van cyclonen liggen; een tyfoon hoeft hier maar een korte afstand af te leggen om de eilandengroep te bereiken.
Had de schade van Haiyan beperkt kunnen worden?
Waarschijnlijk niet. De Filipijnen hebben veel ervaring met stormen en zijn daardoor ook relatief goed voorbereid op noodweer (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/14528/Tyfoon-Haiyan/article/detail/3541308/2013/11/08/Waarom-de-Filipijnen-zo-vaak-door-tyfoons-worden-getroffen.dhtml). Maar een uitzonderlijk catastrofale tyfoon als Haiyan richt zo veel schade aan in zo'n enorm gebied, daar valt niet tegenop te boksen, denkt Van den Born. 'Er wonen miljoenen mensen in het gebied waar de orkaan overheen trok. Die allemaal evacueren is niet te doen. Stel je voor dat een dergelijke ramp het westen van Nederland zou treffen. Zelfs als we een tijd van te voren al wisten wat er zou gebeuren, zou het onmogelijk zijn om iedereen op tijd naar een andere plek te krijgen. Waar moeten ze heen?'
http://static0.volkskrant.nl/static/photo/2013/10/3/14/20131111065523/media_xl_1942304.jpg © De Volkskrant.
http://static2.volkskrant.nl/static/photo/2013/9/2/13/20131111065523/media_xl_1942303.jpg © AP. Verwoest gebied bij Tacloban.
http://static2.volkskrant.nl/static/photo/2013/6/14/6/20131111063554/media_xl_1942281.jpg
© getty. Twee jongetjes in Tacloban, de hoofdstad van de Filipijnse provincie Leyte op het eiland Leyte.
Vijf vragen De orkaan die vrijdag zo veel schade aanrichtte in Tacloban op de Filipijnen kwam met windsnelheden van ruim 300 kilometer per uur aan land.
http://static2.volkskrant.nl/static/photo/2013/5/13/5/20131111063621/media_l_1942280.jpg © getty.
Tacloban.
Waar kwam deze tyfoon vandaan?
De tyfoon Haiyan ontstond in de Stille oceaan, 10 tot 30 graden boven of onder de evenaar. In die gebieden beginnen met grote regelmaat tyfonen, ook wel orkanen of cyclonen genoemd. Het water heeft daar de hele zomer kunnen opwarmen tot een temperatuur van rond de 30 graden. Daardoor begint het water te verdampen. Die waterdamp kan in een rustige atmosfeer regenwolken vormen. Doordat de buien gaan samenwerken beginnen ze om elkaar heen te draaien, wat een lagedrukgebied oplevert dat een tropische depressie heet. Deze depressies kunnen zich ontwikkelen tot tropische stormen en in het ergste geval tot cyclonen. Doordat de warme waterdamp condenseert in de wolken, krijgen deze een enorme hoeveelheid extra warmte mee, die ze hun kracht geeft. Hoe warmer het water, hoe sterker de orkaan.
Hoe zwaar was deze storm?
Volgens de Amerikaanse meteoroloog Jeff Masters is Haiyan de zwaarste tyfoon die ooit land bereikte. 'Of dat klopt, zal in de toekomst pas duidelijk worden', zegt Reinout van den Born, weerkundige bij Meteo Consult. 'Dat gebeurt aan de hand van de opgelopen schade en alle informatie die vergaard is vlak voordat de tyfoon aan land ging.'
Het is overigens onwaarschijnlijk dat Haiyan de krachtigste orkaan ooit is. In 1996 trok de cycloon Olivia over de Stille Oceaan. Die houdt het record voor de hoogste windsnelheden ooit gemeten: 408 kilometer per uur, maar Olivia kwam pas aan land toen de orkaan al veel aan snelheid verloren had. Haiyan lijkt aan land te zijn gegaan met windsnelheden van meer dan 300 kilometer per uur.
http://static3.volkskrant.nl/static/photo/2013/8/1/12/20131111063814/media_l_1942302.jpg © afp.
De kust bij Quang Ninh, een provincie van Vietnam.
Waarom is er zoveel schade?
Een storm die met windsnelheden van ruim 300 kilometer per uur aan land komt is hoe dan ook catostrofaal (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/14528/Tyfoon-Haiyan/article/detail/3541979/2013/11/10/Meer-dan-10-000-doden-in-Filipijnen-door-tyfoon.dhtml). De recente windhoos bij Wijk bij Duurstede bereikte zeer lokaal een snelheid van 200 kilometer per uur en veroorzaakte al flinke schade. Een tyfoon als Haiyan heeft een diameter van honderden kilometers.
Een tyfoon is het gevaarlijkst op het moment dat hij aan land gaat. Dan gaat alles tegelijk mis: de storm veroorzaakt een vloedgolf van drie tot vier meter, die met grote snelheid over het land spoelt. Als de plek waar de storm aan land komt net boven zeeniveau ligt, zoals in de Filipijnen het geval is, spoelt deze vloedgolf honderden meters landinwaarts. Iets dergelijks gebeurde ook in New Orleans, tijdens de orkaan Katrina.
Obstakels die de wind op zijn pad vindt zorgen ervoor dat de storm aan de onderkant wordt afgeremd, waardoor de orkaan chaotisch gaat bewegen. Zo ontstaan rukwinden, die nog meer schade aanrichten dan de harde wind alleen. Ten slotte bevat een tyfoon een enorm hoeveelheid water. De regen die met de turbulente wind wordt meegeslingerd zorgt voor nog meer schade.
http://static1.volkskrant.nl/static/photo/2013/7/0/11/20131111063841/media_l_1942301.jpg © afp.
Quang Ninh.
Worden de Filipijnen vaker getroffen dan andere gebieden?
Een groot gebied rond de Stille Oceaan - Filipijnen, Vietnam, Japan en Micronesië - wordt vaak getroffen door noodweer. 'Veel vaker dan gebieden aan de Atlantische Oceaan, zoals de VS en Haïti, hoewel daar wel meer media-aandacht voor is', zegt Van den Born. Bovendien zijn de stormen in Azië doorgaans zwaarder. Dat komt door een gebrek aan golfstromen, die het vele oceaanwater de aarde rondsturen. Omdat zo'n golfstroom in delen van de Stille Oceaan ontbreekt, kan het water lange tijd stilliggen en opwarmen. Hoewel de watertemperatuur in de Golf van Mexico ook kan oplopen, wordt het water daar regelmatig afgevoerd naar koudere gebieden, waardoor de kans op een orkaan kleiner is dan in Azië. De Filipijnen hebben het extra zwaar, omdat ze vlak bij de kraamkamer van cyclonen liggen; een tyfoon hoeft hier maar een korte afstand af te leggen om de eilandengroep te bereiken.
Had de schade van Haiyan beperkt kunnen worden?
Waarschijnlijk niet. De Filipijnen hebben veel ervaring met stormen en zijn daardoor ook relatief goed voorbereid op noodweer (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/14528/Tyfoon-Haiyan/article/detail/3541308/2013/11/08/Waarom-de-Filipijnen-zo-vaak-door-tyfoons-worden-getroffen.dhtml). Maar een uitzonderlijk catastrofale tyfoon als Haiyan richt zo veel schade aan in zo'n enorm gebied, daar valt niet tegenop te boksen, denkt Van den Born. 'Er wonen miljoenen mensen in het gebied waar de orkaan overheen trok. Die allemaal evacueren is niet te doen. Stel je voor dat een dergelijke ramp het westen van Nederland zou treffen. Zelfs als we een tijd van te voren al wisten wat er zou gebeuren, zou het onmogelijk zijn om iedereen op tijd naar een andere plek te krijgen. Waar moeten ze heen?'
http://static0.volkskrant.nl/static/photo/2013/10/3/14/20131111065523/media_xl_1942304.jpg © De Volkskrant.
http://static2.volkskrant.nl/static/photo/2013/9/2/13/20131111065523/media_xl_1942303.jpg © AP. Verwoest gebied bij Tacloban.