Marsipulami
06-03-14, 16:16
'Atheïsme is wel degelijk een geloof: het is de overtuiging dat er géén God bestaat'
Jeroen Bouterse − 08/08/12, 11:37
© ANP. Campagne in 2009 in Haarlemmermeer.
Niet alle argumenten tegen religie zijn wetenschappelijk, en niet alle gelovigen zijn debiel, betoogt Jeroen Bouterse. .
'Het atheïsme omschrijven als een geloof is als zeggen dat kaal een haarkleur is', aldus Bart Schut zaterdag op volkskrant.nl. Hij vindt het kennelijk een ernstige belediging wanneer mensen de indruk wekken dat zijn opvattingen zich op het terrein bevinden waarop ook christendom en islam zich bevinden.
Immers, atheïsme is 'gebaseerd op een volledig tegengestelde denkwijze aan die van christen, jood en of moslim. Wij baseren ons op kennis, wetenschap, feiten - zaken die gelovigen juist afwijzen als het om het bestaan van hun god(en) gaat.'
Na het lezen van deze alinea werd ik - zelf 'militant atheïst' in Schuts termen - een beetje treurig. Is er zo weinig vooruitgang in de discussie en dialoog tussen theïsten en atheïsten? Is de intellectuele superioriteit van ons atheïsten zo onaantastbaar dat we Kennis, Wetenschap en Feiten reeds gemonopoliseerd hebben en elke strijd bij voorbaat kunnen beslechten door erop te wijzen dat alles wat juist is zich reeds aan onze zijde bevindt?
Laat ik rustig beginnen. Ik vind zelf die term geloof niet zo erg. Het is typisch zo'n begrip dat in verschillende contexten verschillende dingen betekent. Zo 'geloof' ik zelf bijvoorbeeld in het bestaan van zwaartekracht, evolutie en Australië, en ik 'geloof' dat er geen eenhoorns bestaan, en geen intelligente en voorzienige schepper. Ik 'geloof' ook dat Bart Schut, als hij met een sympathieke mede-atheïst zoals ikzelf in conversatie was geweest, niet veel bezwaar gemaakt zou hebben tegen die formuleringen.
Anders wordt het, kennelijk, als die term 'geloof' door gelovigen wordt gebruikt om te zeggen: kijk eens, atheïsme en theïsme hebben iets gemeen: ze zijn elkaars concurrenten omdat ze om hetzelfde soort opvattingen gaan - ze hebben allebei betrekking op dezelfde vragen. Alleen zegt de atheïst 'nee' op een belangrijke vraag waarop de theïst 'ja' zegt.
Voor de helderheid: dát ze die verschillende antwoorden geven, zegt op zichzelf nog níets over wie van hen er 'dogmatisch' is. (Als Schut triomfantelijk zegt dat je als atheïst zelf mag denken en geen heilige boeken hebt, vergeet hij te vermelden dat er door de eeuwen heen ook vrij veel zelfdenkende en heiligeboekloze theïsten zijn geweest.) Het heeft in de praktijk wel te maken met wat je als bron van kennis accepteert. Iemand die denkt dat katholieke geestelijken een betrouwbare bron van informatie zijn, zal eerder in God geloven dan iemand die dat niet denkt. De cruciale vraag is dus: wiens gezag en welke argumenten vind ik 'geldig' of 'sterk' in de discussie (en waarom)?
Het is duidelijk welke bron van argumenten Schut duldt: atheïsme 'baseert zich' op wetenschap. Hij daagt zijn opponent dan ook uit bewijs aan te voeren "dat in de wetenschap of in een rechtbank stand zou houden".
Dat is nogal een eis! Er zijn vrij veel dingen waar ik weliswaar in geloof maar waarvoor ik grote moeite zou hebben juridisch bewijs aan te voeren - laat staan wetenschappelijk bewijs. Ik geloof dat mijn ouders en vrienden van mij houden, ik geloof dat ik een bibliotheekboek vergeten heb terug te brengen, en ik geloof dat Obama wel herkozen zal worden. Nature zal deze overtuigingen van mij vermoedelijk niet publiceren, maar tot nader order ga ik er toch van uit dat ze kloppen.
Om maar te zwijgen van alle dingen die ik geloof die weliswaar wetenschappelijk te onderbouwen zijn, maar waarvoor ik de argumenten gewoon niet snap. Ik moet bijvoorbeeld toegeven dat ik in zwarte gaten geloof níet omdat ik ze zelf gezien of bewezen heb, maar omdat ik geloof dat natuurwetenschappers daar goed over nagedacht hebben. Zelf nadenken doe ik heus graag, maar ik kan niet álles zelf bedenken en ik geloof graag dat onze astronomen het zichtbare universum bekwaam in de gaten houden.
De meeste theïsten die ik ken vertrouwen die vragen ook toe aan wetenschappers, en waarom zouden ze ook niet? Me dunkt dat voor zowel voor theïsten als atheïsten de optie openstaat experts te vertrouwen op die terreinen waarop ze redelijkerwijs te vertrouwen zijn.
Hoeveel gezag heeft wetenschappelijke expertise als het om de vraag naar het bestaan van God bestaat? Volgens Schut is het gezag onaantastbaar: als iets geen stand houdt voor de wetenschap, is het irrationeel erin te geloven. Dat is een uitermate naïeve gedachte, die bovendien van weinig kritische zin getuigt tegenover wetenschap en haar grenzen. Waaróm zijn Darwin en Dawkins precies onze gidsen in de bovennatuur?
Nee, het is allemaal niet zo simpel als Schut het voorstelt, en Gelijk en Ongelijk houd je niet uit elkaar door de term 'geloof' selectief te gaan gebruiken. Atheïsme is wel degelijk een geloof: het is de overtuiging dat er géén God bestaat. Ik geef dat met plezier toe. Voor die overtuiging zijn goede gronden - volgens mij is het een waar geloof, en ik heb als militant atheïst in de loop der jaren een groot arsenaal aan argumenten geslepen om dat te onderbouwen. Die argumenten zijn niet allemaal wetenschappelijk, en veronderstellen ook lang niet allemaal dat theïsten debiel zijn. Integendeel: ze veronderstellen dat veel theïsten mensen zijn met wie je een redelijke discussie kunt voeren. Dat geldt vast ook weer niet voor allemaal, maar ze zijn er echt. Ik help Schut graag met hen in contact te komen.
Jeroen Bouterse is historicus en promoveert momenteel in de filosofie
Volkskrant (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3297822/2012/08/08/Atheisme-is-wel-degelijk-een-geloof-het-is-de-overtuiging-dat-er-geen-God-bestaat.dhtml)
Jeroen Bouterse − 08/08/12, 11:37
© ANP. Campagne in 2009 in Haarlemmermeer.
Niet alle argumenten tegen religie zijn wetenschappelijk, en niet alle gelovigen zijn debiel, betoogt Jeroen Bouterse. .
'Het atheïsme omschrijven als een geloof is als zeggen dat kaal een haarkleur is', aldus Bart Schut zaterdag op volkskrant.nl. Hij vindt het kennelijk een ernstige belediging wanneer mensen de indruk wekken dat zijn opvattingen zich op het terrein bevinden waarop ook christendom en islam zich bevinden.
Immers, atheïsme is 'gebaseerd op een volledig tegengestelde denkwijze aan die van christen, jood en of moslim. Wij baseren ons op kennis, wetenschap, feiten - zaken die gelovigen juist afwijzen als het om het bestaan van hun god(en) gaat.'
Na het lezen van deze alinea werd ik - zelf 'militant atheïst' in Schuts termen - een beetje treurig. Is er zo weinig vooruitgang in de discussie en dialoog tussen theïsten en atheïsten? Is de intellectuele superioriteit van ons atheïsten zo onaantastbaar dat we Kennis, Wetenschap en Feiten reeds gemonopoliseerd hebben en elke strijd bij voorbaat kunnen beslechten door erop te wijzen dat alles wat juist is zich reeds aan onze zijde bevindt?
Laat ik rustig beginnen. Ik vind zelf die term geloof niet zo erg. Het is typisch zo'n begrip dat in verschillende contexten verschillende dingen betekent. Zo 'geloof' ik zelf bijvoorbeeld in het bestaan van zwaartekracht, evolutie en Australië, en ik 'geloof' dat er geen eenhoorns bestaan, en geen intelligente en voorzienige schepper. Ik 'geloof' ook dat Bart Schut, als hij met een sympathieke mede-atheïst zoals ikzelf in conversatie was geweest, niet veel bezwaar gemaakt zou hebben tegen die formuleringen.
Anders wordt het, kennelijk, als die term 'geloof' door gelovigen wordt gebruikt om te zeggen: kijk eens, atheïsme en theïsme hebben iets gemeen: ze zijn elkaars concurrenten omdat ze om hetzelfde soort opvattingen gaan - ze hebben allebei betrekking op dezelfde vragen. Alleen zegt de atheïst 'nee' op een belangrijke vraag waarop de theïst 'ja' zegt.
Voor de helderheid: dát ze die verschillende antwoorden geven, zegt op zichzelf nog níets over wie van hen er 'dogmatisch' is. (Als Schut triomfantelijk zegt dat je als atheïst zelf mag denken en geen heilige boeken hebt, vergeet hij te vermelden dat er door de eeuwen heen ook vrij veel zelfdenkende en heiligeboekloze theïsten zijn geweest.) Het heeft in de praktijk wel te maken met wat je als bron van kennis accepteert. Iemand die denkt dat katholieke geestelijken een betrouwbare bron van informatie zijn, zal eerder in God geloven dan iemand die dat niet denkt. De cruciale vraag is dus: wiens gezag en welke argumenten vind ik 'geldig' of 'sterk' in de discussie (en waarom)?
Het is duidelijk welke bron van argumenten Schut duldt: atheïsme 'baseert zich' op wetenschap. Hij daagt zijn opponent dan ook uit bewijs aan te voeren "dat in de wetenschap of in een rechtbank stand zou houden".
Dat is nogal een eis! Er zijn vrij veel dingen waar ik weliswaar in geloof maar waarvoor ik grote moeite zou hebben juridisch bewijs aan te voeren - laat staan wetenschappelijk bewijs. Ik geloof dat mijn ouders en vrienden van mij houden, ik geloof dat ik een bibliotheekboek vergeten heb terug te brengen, en ik geloof dat Obama wel herkozen zal worden. Nature zal deze overtuigingen van mij vermoedelijk niet publiceren, maar tot nader order ga ik er toch van uit dat ze kloppen.
Om maar te zwijgen van alle dingen die ik geloof die weliswaar wetenschappelijk te onderbouwen zijn, maar waarvoor ik de argumenten gewoon niet snap. Ik moet bijvoorbeeld toegeven dat ik in zwarte gaten geloof níet omdat ik ze zelf gezien of bewezen heb, maar omdat ik geloof dat natuurwetenschappers daar goed over nagedacht hebben. Zelf nadenken doe ik heus graag, maar ik kan niet álles zelf bedenken en ik geloof graag dat onze astronomen het zichtbare universum bekwaam in de gaten houden.
De meeste theïsten die ik ken vertrouwen die vragen ook toe aan wetenschappers, en waarom zouden ze ook niet? Me dunkt dat voor zowel voor theïsten als atheïsten de optie openstaat experts te vertrouwen op die terreinen waarop ze redelijkerwijs te vertrouwen zijn.
Hoeveel gezag heeft wetenschappelijke expertise als het om de vraag naar het bestaan van God bestaat? Volgens Schut is het gezag onaantastbaar: als iets geen stand houdt voor de wetenschap, is het irrationeel erin te geloven. Dat is een uitermate naïeve gedachte, die bovendien van weinig kritische zin getuigt tegenover wetenschap en haar grenzen. Waaróm zijn Darwin en Dawkins precies onze gidsen in de bovennatuur?
Nee, het is allemaal niet zo simpel als Schut het voorstelt, en Gelijk en Ongelijk houd je niet uit elkaar door de term 'geloof' selectief te gaan gebruiken. Atheïsme is wel degelijk een geloof: het is de overtuiging dat er géén God bestaat. Ik geef dat met plezier toe. Voor die overtuiging zijn goede gronden - volgens mij is het een waar geloof, en ik heb als militant atheïst in de loop der jaren een groot arsenaal aan argumenten geslepen om dat te onderbouwen. Die argumenten zijn niet allemaal wetenschappelijk, en veronderstellen ook lang niet allemaal dat theïsten debiel zijn. Integendeel: ze veronderstellen dat veel theïsten mensen zijn met wie je een redelijke discussie kunt voeren. Dat geldt vast ook weer niet voor allemaal, maar ze zijn er echt. Ik help Schut graag met hen in contact te komen.
Jeroen Bouterse is historicus en promoveert momenteel in de filosofie
Volkskrant (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3297822/2012/08/08/Atheisme-is-wel-degelijk-een-geloof-het-is-de-overtuiging-dat-er-geen-God-bestaat.dhtml)