Marsipulami
28-07-14, 10:20
Helaas, vegetariërs: ook planten kunnen voelen
Rineke Voogt − 28/07/14, 11u00
Een plant voelt het als een rups aan zijn blaadjes knaagt. En de plant verderop hoort het. De vijf 'zintuigen' van planten verklaard, voor bij de maaltijdsalade. .
Na het lezen van dit artikel zult u misschien minder gedachteloos de tanden zetten in een blaadje sla; planten kunnen namelijk hun einde voelen naderen, blijkt uit nieuw Amerikaans onderzoek. Ze merken dat een rups aan ze knaagt, en horen het zelfs als hun buurman wordt aangevreten. "Slecht nieuws voor vegetariërs", klonk het op internet, "planten kunnen voelen". Het waarnemingsvermogen van planten is een druk onderzocht onderwerp. Nicole van Dam, hoogleraar moleculaire interactie-ecologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen: "We weten al dat planten kunnen 'voelen' dat er iets mis is, zelfs als dat bij een buurplant is. Daar is intussen al veel bewijs voor."
Proeven, voelen, horen, zien en ruiken zijn belangrijke vaardigheden; een plant moet zijn omgeving in de gaten houden. "Een plant kan niet weg", zegt Van Dam, "dus als er gevaar nadert, kan hij zich maar beter verdedigen".
1. Horen
De Amerikaanse studie, onlangs gepubliceerd in het vakblad Oecologia, lijkt het te bewijzen: planten kunnen horen. Onderzoekers speelden het geluid van knagende rupsen af bij de modelplant Arabidopsis thaliana, ook bekend als zandraket. Deze reageerde op de geluidstrillingen door meer afweerstoffen als glucosinolaten en anthocyaan aan te maken, chemische stoffen die als natuurlijke pesticiden werken en de plant moeten verdedigen tegen hongerige dieren. De plant zou daarmee dus beter voorbereid zijn om naderende rupsen op afstand te houden. Andere geluiden als windvlagen of tsjilpende krekels hadden geen effect.
Planten lijken dus wel degelijk te kunnen horen; blijkbaar zorgen de trillingen van eetgeluiden ervoor dat de bladeren signalen doorgeven naar de rest van de plant, schrijven de wetenschappers.
Maar dat gebeurde onder gecontroleerde omstandigheden in een lab, bij de zandraket - een plantje dat zelden wordt aangevreten door rupsen - zegt Nicole van Dam. De blaadjes zijn heel klein en de plant is vaak al uitgebloeid voordat een rups zich ermee kan bemoeien.
Volgens Van Dam is het maar de vraag hoe ver dit soort vraatgeluiden zouden dragen in natuurlijke omstandigheden, en bij grotere planten. Toch spreekt ze van een interessant onderzoek: "Het is spectaculair dat je dit kunt aantonen, planten nemen echt trillingen waar." Eerder onderzoek wees er al op dat planten beter lijken te groeien met klassieke muziek, vertelt Van Dam, "al is de hardheid van dat soort data altijd twijfelachtig". .
2. Ruiken
Planten die worden aangevreten, verspreiden vluchtige stoffen die hun eigen takken verderop een signaal doorgeven, en zelfs door buurplanten worden opgevangen - allemaal om de afweer te verhogen. Dat is goed onderzocht, vertelt Van Dam, die zich met dit onderwerp bezighoudt.
Zo blijken acacia's die in de buurt staan van een soortgenoot waar een giraf aan knabbelt, langere stekels te maken. De aangevreten acacia verspreidt geurstoffen die bomen in de omgeving met hun bladeren detecteren. Via een ingewikkelde route, waarbij plantenhormonen betrokken zijn, zorgt de buurplant dat hij zijn verdediging versterkt. "Bij planten is het ieder voor zich", vertelt Van Dam, "maar het uitzenden van stoffen kunnen ze niet vermijden. Planten pikken signalen van elkaar op, eigenlijk is dat een soort afluisteren." .
3. Zien
Het is allang bekend dat planten licht kunnen waarnemen. "Dat zie je al aan je eigen groen op de vensterbank, dat altijd richting het raam groeit", zegt plantenecoloog Liesje Mommer van de Nederlandse Wageningen Universiteit.
Licht is de essentiële energiebron voor een plant. Is er geen licht, dan is er geen fotosynthese en dus geen groei. In dichtbegroeide vegetatie zoals een maisakker of hooiland kan dat al gauw problemen opleveren: er is veel concurrentie.
Planten hebben daar een oplossing voor. Zodra een buurplant ze boven het hoofd dreigt te groeien, investeren ze alleen nog maar in de groei van hun stengel en het oprichten van hun bladeren. Zo kunnen ze toch als eerste boven zijn en de lichtstralen wegvangen voor een concurrent.
De kleur van het licht bepaalt de reactie van een plant. Bladeren absorberen met hun pigment rood en blauw licht en weerkaatsen zogenoemd verrood licht. De verhouding rood/verrood licht vertelt dus veel over de omgeving; is er relatief veel verrood licht, dan weet de plant dat hij voort moet maken.
Planten zijn overigens erg goed in kijken; zelfs als ze in een volledig donkere kamer staan, groeien ze nog naar het licht van het sleutelgat toe, vertelt Mommer. .
4. Voelen
In de concurrentie om licht zetten planten niet alleen hun gezichtsvermogen in, maar werken ze ook op de tast. Wanneer de bladeren van twee buren elkaar raken, duwen ze elkaar als het ware omhoog, zegt Wouter Kegge van Wageningen Universiteit. Vorig jaar publiceerde hij een onderzoek in vakblad PNAS waaruit bleek dat bladeren van twee buurplanten op elkaar reageren nog voordat ze een verandering in licht kunnen waarnemen. "We weten nog niet wat er precies gebeurt", zegt Kegge, "maar het is duidelijk dat planten kunnen voelen." Zo zijn er zogenaamde 'touch'-genen bekend, en kunnen soorten als de venusvliegenval en het kruidje-roer-me-niet razendsnel hun bladeren opvouwen na een aanraking. .
5. Proeven
Met zijn wortels haalt een plant water en voedingsstoffen binnen. Dat moet uit de bodem komen, maar het voedselaanbod kan nogal verschillen per plek. Daarom gaan planten met hun wortels op zoek; ze 'proeven' waar de meeste voedingsstoffen zitten, en maken daar vervolgens meer wortels. Mommer, die hier veel onderzoek naar heeft gedaan, vertelt: "Alle planten kunnen dit, maar je ziet het vooral gebeuren bij planten op voedselarme gronden zoals zand. Als een konijn ergens heeft gepoept, maakt een plant op die plek meer wortels.
Ook kunnen planten elkaar herkennen door middel van hun wortels; veel planten scheiden stoffen uit die door een ander opgepikt worden. Vaak is dat om de concurrentie uit te schakelen: een walnoot die de stof juglon uitscheidt, remt daarmee de kieming en groei van andere planten.
"Planten zijn geen hulpeloze wezens, overgeleverd aan de omgeving", zegt Mommer. "Ze hebben geraffineerde manieren om op hun plek te kunnen overleven." De twee belangrijkste redenen voor een plant om zijn omgeving in de gaten te houden: plantenetende vijanden en concurrerende buren. Kennis over hoe planten hiermee omgaan is nuttig voor landbouw en natuurbeheer. Als planten moeten concurreren om licht, levert dat bijvoorbeeld minder oogst op; als planten gewaarschuwd worden voor insecten, overleven ze beter.
Of planten eten wel verantwoord is? "Mensen denken er vaak helemaal niet over na dat planten ook voelen", zegt Mommer. "Maar goed, als we ook al geen plantjes mogen eten, gaan we dood." Bovendien, zegt de onderzoekster, maakt een plant gewoon een nieuw blad als je er een afsnijdt. .
Rineke Voogt − 28/07/14, 11u00
Een plant voelt het als een rups aan zijn blaadjes knaagt. En de plant verderop hoort het. De vijf 'zintuigen' van planten verklaard, voor bij de maaltijdsalade. .
Na het lezen van dit artikel zult u misschien minder gedachteloos de tanden zetten in een blaadje sla; planten kunnen namelijk hun einde voelen naderen, blijkt uit nieuw Amerikaans onderzoek. Ze merken dat een rups aan ze knaagt, en horen het zelfs als hun buurman wordt aangevreten. "Slecht nieuws voor vegetariërs", klonk het op internet, "planten kunnen voelen". Het waarnemingsvermogen van planten is een druk onderzocht onderwerp. Nicole van Dam, hoogleraar moleculaire interactie-ecologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen: "We weten al dat planten kunnen 'voelen' dat er iets mis is, zelfs als dat bij een buurplant is. Daar is intussen al veel bewijs voor."
Proeven, voelen, horen, zien en ruiken zijn belangrijke vaardigheden; een plant moet zijn omgeving in de gaten houden. "Een plant kan niet weg", zegt Van Dam, "dus als er gevaar nadert, kan hij zich maar beter verdedigen".
1. Horen
De Amerikaanse studie, onlangs gepubliceerd in het vakblad Oecologia, lijkt het te bewijzen: planten kunnen horen. Onderzoekers speelden het geluid van knagende rupsen af bij de modelplant Arabidopsis thaliana, ook bekend als zandraket. Deze reageerde op de geluidstrillingen door meer afweerstoffen als glucosinolaten en anthocyaan aan te maken, chemische stoffen die als natuurlijke pesticiden werken en de plant moeten verdedigen tegen hongerige dieren. De plant zou daarmee dus beter voorbereid zijn om naderende rupsen op afstand te houden. Andere geluiden als windvlagen of tsjilpende krekels hadden geen effect.
Planten lijken dus wel degelijk te kunnen horen; blijkbaar zorgen de trillingen van eetgeluiden ervoor dat de bladeren signalen doorgeven naar de rest van de plant, schrijven de wetenschappers.
Maar dat gebeurde onder gecontroleerde omstandigheden in een lab, bij de zandraket - een plantje dat zelden wordt aangevreten door rupsen - zegt Nicole van Dam. De blaadjes zijn heel klein en de plant is vaak al uitgebloeid voordat een rups zich ermee kan bemoeien.
Volgens Van Dam is het maar de vraag hoe ver dit soort vraatgeluiden zouden dragen in natuurlijke omstandigheden, en bij grotere planten. Toch spreekt ze van een interessant onderzoek: "Het is spectaculair dat je dit kunt aantonen, planten nemen echt trillingen waar." Eerder onderzoek wees er al op dat planten beter lijken te groeien met klassieke muziek, vertelt Van Dam, "al is de hardheid van dat soort data altijd twijfelachtig". .
2. Ruiken
Planten die worden aangevreten, verspreiden vluchtige stoffen die hun eigen takken verderop een signaal doorgeven, en zelfs door buurplanten worden opgevangen - allemaal om de afweer te verhogen. Dat is goed onderzocht, vertelt Van Dam, die zich met dit onderwerp bezighoudt.
Zo blijken acacia's die in de buurt staan van een soortgenoot waar een giraf aan knabbelt, langere stekels te maken. De aangevreten acacia verspreidt geurstoffen die bomen in de omgeving met hun bladeren detecteren. Via een ingewikkelde route, waarbij plantenhormonen betrokken zijn, zorgt de buurplant dat hij zijn verdediging versterkt. "Bij planten is het ieder voor zich", vertelt Van Dam, "maar het uitzenden van stoffen kunnen ze niet vermijden. Planten pikken signalen van elkaar op, eigenlijk is dat een soort afluisteren." .
3. Zien
Het is allang bekend dat planten licht kunnen waarnemen. "Dat zie je al aan je eigen groen op de vensterbank, dat altijd richting het raam groeit", zegt plantenecoloog Liesje Mommer van de Nederlandse Wageningen Universiteit.
Licht is de essentiële energiebron voor een plant. Is er geen licht, dan is er geen fotosynthese en dus geen groei. In dichtbegroeide vegetatie zoals een maisakker of hooiland kan dat al gauw problemen opleveren: er is veel concurrentie.
Planten hebben daar een oplossing voor. Zodra een buurplant ze boven het hoofd dreigt te groeien, investeren ze alleen nog maar in de groei van hun stengel en het oprichten van hun bladeren. Zo kunnen ze toch als eerste boven zijn en de lichtstralen wegvangen voor een concurrent.
De kleur van het licht bepaalt de reactie van een plant. Bladeren absorberen met hun pigment rood en blauw licht en weerkaatsen zogenoemd verrood licht. De verhouding rood/verrood licht vertelt dus veel over de omgeving; is er relatief veel verrood licht, dan weet de plant dat hij voort moet maken.
Planten zijn overigens erg goed in kijken; zelfs als ze in een volledig donkere kamer staan, groeien ze nog naar het licht van het sleutelgat toe, vertelt Mommer. .
4. Voelen
In de concurrentie om licht zetten planten niet alleen hun gezichtsvermogen in, maar werken ze ook op de tast. Wanneer de bladeren van twee buren elkaar raken, duwen ze elkaar als het ware omhoog, zegt Wouter Kegge van Wageningen Universiteit. Vorig jaar publiceerde hij een onderzoek in vakblad PNAS waaruit bleek dat bladeren van twee buurplanten op elkaar reageren nog voordat ze een verandering in licht kunnen waarnemen. "We weten nog niet wat er precies gebeurt", zegt Kegge, "maar het is duidelijk dat planten kunnen voelen." Zo zijn er zogenaamde 'touch'-genen bekend, en kunnen soorten als de venusvliegenval en het kruidje-roer-me-niet razendsnel hun bladeren opvouwen na een aanraking. .
5. Proeven
Met zijn wortels haalt een plant water en voedingsstoffen binnen. Dat moet uit de bodem komen, maar het voedselaanbod kan nogal verschillen per plek. Daarom gaan planten met hun wortels op zoek; ze 'proeven' waar de meeste voedingsstoffen zitten, en maken daar vervolgens meer wortels. Mommer, die hier veel onderzoek naar heeft gedaan, vertelt: "Alle planten kunnen dit, maar je ziet het vooral gebeuren bij planten op voedselarme gronden zoals zand. Als een konijn ergens heeft gepoept, maakt een plant op die plek meer wortels.
Ook kunnen planten elkaar herkennen door middel van hun wortels; veel planten scheiden stoffen uit die door een ander opgepikt worden. Vaak is dat om de concurrentie uit te schakelen: een walnoot die de stof juglon uitscheidt, remt daarmee de kieming en groei van andere planten.
"Planten zijn geen hulpeloze wezens, overgeleverd aan de omgeving", zegt Mommer. "Ze hebben geraffineerde manieren om op hun plek te kunnen overleven." De twee belangrijkste redenen voor een plant om zijn omgeving in de gaten te houden: plantenetende vijanden en concurrerende buren. Kennis over hoe planten hiermee omgaan is nuttig voor landbouw en natuurbeheer. Als planten moeten concurreren om licht, levert dat bijvoorbeeld minder oogst op; als planten gewaarschuwd worden voor insecten, overleven ze beter.
Of planten eten wel verantwoord is? "Mensen denken er vaak helemaal niet over na dat planten ook voelen", zegt Mommer. "Maar goed, als we ook al geen plantjes mogen eten, gaan we dood." Bovendien, zegt de onderzoekster, maakt een plant gewoon een nieuw blad als je er een afsnijdt. .