mark61
06-09-14, 13:19
OPINIE - Paul Brill − 06/09/14, 13:16
opinie Met alle huidige conflicten is er weinig over van het optimisme van begin jaren negentig. Maar is de wereld nu echt zoveel onrustiger dan toen, vraagt buitenlandcommentator Paul Brill zich af. 'Zoals je bij het weer een verschil hebt tussen echte en gevoelstemperatuur, zo lopen ook op dit vlak feitelijke registratie en beleving uiteen.'
Zou de wereld van vandaag er wat minder turbulent uitzien als we ons proberen voor te stellen dat we er in 2034 naar terugkijken? Ik kies dat jaar niet helemaal toevallig: het is ingegeven door een artikel in het Britse tijdschrift Pros-pect, dat aan de huidige toestand in het Midden-Oosten een tamelijk onthutsende tijdsaanduiding meegeeft, namelijk 'aan het einde van het eerste decennium van de 30-jarige oorlog van onze tijd'.
Gaat deze ellende dus nog twintig jaar duren? Ik geloof niet dat auteur Robert Fry de pretentie heeft om een exacte voorspelling te doen over de tijdsspanne van de gewapende conflicten die de regio teisteren. Het gaat hem veeleer om de historische analogie. Net zoals in de 17de-eeuwse Dertigjarige Oorlog is er sprake van een meervoudige religieuze botsing met een machtspolitieke dimensie. We moeten er rekening mee houden dat dit vuur nog geruime tijd zal branden.
Ontgoocheling
Onlangs zei een jongere collega dat zijn generatie het huidige tijdsgewricht als een ontgoocheling ervaart. Toen hij opgroeide, leek de wereld te beginnen aan een grote schoonmaakbeurt. De Berlijnse Muur viel en het Sovjet-rijk raakte in ontbinding. Mandela kwam vrij en de apartheid werd afgeschaft. Met de krachtdadige verdrijving van het Iraakse leger uit Koeweit liet het Westen zien dat het zich niet door een brutale dictator de wet liet voorschrijven. Voor zelfs een ingeroest conflict als dat tussen Israël en de Palestijnen was een oplossing niet langer ondenkbaar dankzij de akkoorden van Oslo, die werden bezegeld met de historische handdruk van Rabin en Arafat op het gazon van het Witte Huis.
Anno 2014 ligt het vuil weer hoog opgestapeld op het internationale toneel. Het Israëlisch-Palestijns vredesproces is een holle term geworden, die zelfs in het diplomatieke circuit tussen aanhalingstekens wordt gezet. Het Midden-Oosten is voor de ene helft een slachtveld en voor de andere helft een autocratisch anachronisme. De Oost-West tegenstelling is back with a vengeance. In het Verre Oosten heeft China venijnige territoriale conflicten met bijna al zijn buren.
Roze bril
Maar is de wereld van vandaag per saldo wel zo veel tumultueuzer dan die van twintig, vijfentwintig jaar geleden? Zijn we niet geneigd dat verleden door een roze bril te bekijken? Want ook de jaren negentig hadden geen gebrek aan crises en gewelddaden. Joegoslavië was het terrein van een bloedige, etnisch beladen oorlog, waarvan we dachten dat die na 1945 niet meer zou voorkomen op Europese bodem. In Rwanda vond de ergste genocide plaats sinds het terreurbewind van de Cambodjaanse Rode Khmer: in twee maanden tijd werden meer dan een half miljoen mensen afgemaakt.
Tegelijk wijzen de cijfers uit dat er in een aantal opzichten substantiële vooruitgang is geboekt. De armoede in de wereld is aanzienlijk gedaald - overigens vooral dankzij de economische opkomst van China. Volledige oorlogen tussen staten komen minder voor.
Maar zoals je bij het weer een verschil hebt tussen echte en gevoelstemperatuur, zo lopen ook op dit vlak feitelijke registratie en beleving uiteen. Daarvoor zijn meerdere redenen.
Dichter op gebeurtenissen
In de eerste plaats zitten we tegenwoordig veel dichter op de gebeurtenissen die zich elders in de wereld afspelen. In 1990 waren we nog afhankelijk van een CNN-ploeg voor beelden van de luchtaanvallen op Bagdad, nu schuilt er in iedere omstander met mobiele telefoon een cameraman. De sociale media zorgen verder voor een constante staat van verhoogde opwinding.
Een tweede verschil zit bij onszelf in het Westen. Een kwart eeuw geleden lachte de voorspoed ons toe. Wij hadden de Koude Oorlog 'gewonnen', de economie groeide en bloeide, in Europa was euroscepsis voorbehouden aan enkele verdwaalde Cassandra's. Maar het westerse zelfvertrouwen heeft een lelijke knauw gekregen. Voor economisch spektakel moet je tegenwoordig elders zijn. Er is een te zware wissel getrokken op de Europese saamhorigheid. We hebben moeite ons teweer te stellen tegen krachten die geen boodschap hebben aan de democratie en de rechtsstaat.
Ten slotte: het mag dan op diverse plaatsen in de wereld beter gaan, niet in de crisiszone die zich uitstrekt van Centraal-Azië tot diep in Afrika. Die is meer dan ooit een broedplaats van onrust en mondiale agitatie. Waar landen als Chili en Zuid-Korea dankzij een ontwikkelde middenklasse een succesvolle overgang hebben gemaakt van autocratie naar een democratisch stelsel, is dit met name in de Arabische wereld jammerlijk mislukt. Het alternatief voor de politiestaat is daar religieuze dwingelandij en etnische afscheiding. En de buitenwereld kan gevaren indammen, maar geen omslag forceren.
Paul Brill is buitenlandcommentator van de Volkskrant
Paul Brill: 'Huidige onrust in de wereld is niet zo bijzonder' - Paul Brill - VK (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6277/Paul-Brill/article/detail/3741452/2014/09/06/Paul-Brill-Huidige-onrust-in-de-wereld-is-niet-zo-bijzonder.dhtml)
opinie Met alle huidige conflicten is er weinig over van het optimisme van begin jaren negentig. Maar is de wereld nu echt zoveel onrustiger dan toen, vraagt buitenlandcommentator Paul Brill zich af. 'Zoals je bij het weer een verschil hebt tussen echte en gevoelstemperatuur, zo lopen ook op dit vlak feitelijke registratie en beleving uiteen.'
Zou de wereld van vandaag er wat minder turbulent uitzien als we ons proberen voor te stellen dat we er in 2034 naar terugkijken? Ik kies dat jaar niet helemaal toevallig: het is ingegeven door een artikel in het Britse tijdschrift Pros-pect, dat aan de huidige toestand in het Midden-Oosten een tamelijk onthutsende tijdsaanduiding meegeeft, namelijk 'aan het einde van het eerste decennium van de 30-jarige oorlog van onze tijd'.
Gaat deze ellende dus nog twintig jaar duren? Ik geloof niet dat auteur Robert Fry de pretentie heeft om een exacte voorspelling te doen over de tijdsspanne van de gewapende conflicten die de regio teisteren. Het gaat hem veeleer om de historische analogie. Net zoals in de 17de-eeuwse Dertigjarige Oorlog is er sprake van een meervoudige religieuze botsing met een machtspolitieke dimensie. We moeten er rekening mee houden dat dit vuur nog geruime tijd zal branden.
Ontgoocheling
Onlangs zei een jongere collega dat zijn generatie het huidige tijdsgewricht als een ontgoocheling ervaart. Toen hij opgroeide, leek de wereld te beginnen aan een grote schoonmaakbeurt. De Berlijnse Muur viel en het Sovjet-rijk raakte in ontbinding. Mandela kwam vrij en de apartheid werd afgeschaft. Met de krachtdadige verdrijving van het Iraakse leger uit Koeweit liet het Westen zien dat het zich niet door een brutale dictator de wet liet voorschrijven. Voor zelfs een ingeroest conflict als dat tussen Israël en de Palestijnen was een oplossing niet langer ondenkbaar dankzij de akkoorden van Oslo, die werden bezegeld met de historische handdruk van Rabin en Arafat op het gazon van het Witte Huis.
Anno 2014 ligt het vuil weer hoog opgestapeld op het internationale toneel. Het Israëlisch-Palestijns vredesproces is een holle term geworden, die zelfs in het diplomatieke circuit tussen aanhalingstekens wordt gezet. Het Midden-Oosten is voor de ene helft een slachtveld en voor de andere helft een autocratisch anachronisme. De Oost-West tegenstelling is back with a vengeance. In het Verre Oosten heeft China venijnige territoriale conflicten met bijna al zijn buren.
Roze bril
Maar is de wereld van vandaag per saldo wel zo veel tumultueuzer dan die van twintig, vijfentwintig jaar geleden? Zijn we niet geneigd dat verleden door een roze bril te bekijken? Want ook de jaren negentig hadden geen gebrek aan crises en gewelddaden. Joegoslavië was het terrein van een bloedige, etnisch beladen oorlog, waarvan we dachten dat die na 1945 niet meer zou voorkomen op Europese bodem. In Rwanda vond de ergste genocide plaats sinds het terreurbewind van de Cambodjaanse Rode Khmer: in twee maanden tijd werden meer dan een half miljoen mensen afgemaakt.
Tegelijk wijzen de cijfers uit dat er in een aantal opzichten substantiële vooruitgang is geboekt. De armoede in de wereld is aanzienlijk gedaald - overigens vooral dankzij de economische opkomst van China. Volledige oorlogen tussen staten komen minder voor.
Maar zoals je bij het weer een verschil hebt tussen echte en gevoelstemperatuur, zo lopen ook op dit vlak feitelijke registratie en beleving uiteen. Daarvoor zijn meerdere redenen.
Dichter op gebeurtenissen
In de eerste plaats zitten we tegenwoordig veel dichter op de gebeurtenissen die zich elders in de wereld afspelen. In 1990 waren we nog afhankelijk van een CNN-ploeg voor beelden van de luchtaanvallen op Bagdad, nu schuilt er in iedere omstander met mobiele telefoon een cameraman. De sociale media zorgen verder voor een constante staat van verhoogde opwinding.
Een tweede verschil zit bij onszelf in het Westen. Een kwart eeuw geleden lachte de voorspoed ons toe. Wij hadden de Koude Oorlog 'gewonnen', de economie groeide en bloeide, in Europa was euroscepsis voorbehouden aan enkele verdwaalde Cassandra's. Maar het westerse zelfvertrouwen heeft een lelijke knauw gekregen. Voor economisch spektakel moet je tegenwoordig elders zijn. Er is een te zware wissel getrokken op de Europese saamhorigheid. We hebben moeite ons teweer te stellen tegen krachten die geen boodschap hebben aan de democratie en de rechtsstaat.
Ten slotte: het mag dan op diverse plaatsen in de wereld beter gaan, niet in de crisiszone die zich uitstrekt van Centraal-Azië tot diep in Afrika. Die is meer dan ooit een broedplaats van onrust en mondiale agitatie. Waar landen als Chili en Zuid-Korea dankzij een ontwikkelde middenklasse een succesvolle overgang hebben gemaakt van autocratie naar een democratisch stelsel, is dit met name in de Arabische wereld jammerlijk mislukt. Het alternatief voor de politiestaat is daar religieuze dwingelandij en etnische afscheiding. En de buitenwereld kan gevaren indammen, maar geen omslag forceren.
Paul Brill is buitenlandcommentator van de Volkskrant
Paul Brill: 'Huidige onrust in de wereld is niet zo bijzonder' - Paul Brill - VK (http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6277/Paul-Brill/article/detail/3741452/2014/09/06/Paul-Brill-Huidige-onrust-in-de-wereld-is-niet-zo-bijzonder.dhtml)