Marsipulami
12-09-14, 06:25
De 'ruiter van het atheïsme' vindt spiritualiteit zo gek niet
Robin de Wever − 11/09/14, 19:00
Hij acht vrijwel alle vormen van religie bekrompen en gevaarlijk. Toch pleit Sam Harris, een van de meest vurige verkondigers van het Nieuwe Atheïsme', voor meditatie. Critici zijn niet verbaasd. 'Spiritueel atheïsme' is in de VS een welkome attitude. .
Spiritualiteit, zo vindt Sam Harris, is lang niet zo vies woord als sommigen denken. Bovendien hoef je er helemaal niet voor te geloven dat er meer is tussen hemel en aarde. In zijn nieuwe boek 'Waking Up' legt de Amerikaanse filosoof en neurowetenschapper uit hoe ook overtuigde ongelovigen hun voordeel kunnen doen met technieken als mindfulness.
Meditatie kan zorgen voor een 'wisseling van perspectief', meent hij. Voor een moment waarop je beseft dat 'het zelf' een illusie is: je ego, je gedachten staan niet op zichzelf. Ze komen niet van iets buiten jezelf, maar juist van binnenuit. Daarbuiten is niets. 'Zelf-transcendentie', noemt hij dat. Het is de basis van zijn spiritualiteit.
Harris bereikte in 2004 de massa met 'The End of Faith' (in 2007 in Nederland verschenen als 'Van God los'), waarin hij het christendom en de islam beschuldigd van talloze vormen van geweld. De inquisitie, jodenvervolging, terreur: volgens Harris zijn het onvermijdelijke uitvloeisels van de abrahamitische godsdiensten. Rationele burgers moesten in actie komen, meende hij. Op zijn minst moesten ze gelovigen duidelijk maken dat irrationele overtuigingen erg riskant zijn.
Wat de doelgroep ervan vindt, is afwachten
Hij is bepaald niet de eerste atheïst die spiritualiteit omarmt. De Britse filosoof Alain de Botton heeft dat jaren geleden al gedaan. En de 'atheïstische kerken' van de Sunday Assembly bewijzen dat er een zekere markt voor is. Maar Harris behoort wel tot een erg felle vleugel van het atheïsme.
Sinds zijn boek 'Van God los' (2007) wordt hij met Richard Dawkins, Daniel Dennett en de in 2011 overleden Christopher Hitchens gerekend tot de 'vier ruiters van het atheïsme', de voorhoede van radicaal-atheïstische publicisten. Allen bereiken grote, niet-wetenschappelijke publieken - vaak tot ver buiten de eigen landgrenzen.
Dat roept de vraag op hoe 'Waking Up' zal vallen bij hun doelgroep. Kan de rationele subcultuur er wel mee overweg of is Harris' spirituele exposé vloeken in de atheïstische kerk? Haken lezers af als de man die ze kennen van strikte logische betogen ineens woorden als 'transcendentie' gaat gebruiken? .
Er zullen zeker afhakers zijn, voorspelt Dave Muscato van belangengroep American Atheïsts tegenover Religion News Service. "Veel atheïsten moeten niets hebben van termen als 'spiritualiteit' en 'transcendentie'. Sommigen zullen zich in Harris' woorden herkennen, anderen zien er waarschijnlijk niets in of hebben er geen behoefte aan." Helemaal nieuw is Harris' spirituele these overigens niet. In eerdere boeken bracht hij het ook al ter sprake, zij het niet zo uitvoerig.
'Dit spreekt veel Amerikanen aan'
Relevant is 'Waking Up' sowieso, constateert New York Times-opinieschrijver Frank Bruni in een beschouwing. "Dit boek past perfect in de tijdgeest. Het spreekt zeer tot de verbeelding van de groeiende groep Amerikanen die zich niet thuisvoelt bij georganiseerde godsdienst. Sinds 'Van God los' houdt Harris zich steeds minder bezig met het aanklagen van die georganiseerde godsdienst. Steeds meer vraagt hij zich af of de zingeving die mensen zoeken, ook op een andere manier te krijgen is."
Bruni's vermoeden dat er vraag is naar zulke boeken, kan best eens kloppen. Overtuigde atheïsten blijven in de Verenigde Staten een kleine minderheid, maar de groep Amerikanen die zich tot geen enkele godsdienst rekent, groeit rap.
In 2007 maakten de zogeheten 'nones' volgens onderzoeksbureau Pew nog 15 procent van de bevolking uit. In 2012 was dat al 20 procent, en onder jonge volwassenen is de groei sterker. De meeste van hen gaan slechts sporadisch naar een godshuis en zeggen niet op zoek te zijn naar een god. Iets meer dan een derde noemt zich 'spiritueel, maar niet religieus'.
Ondanks de secularisatie hebben de VS nog steeds een erg christelijk karakter. Volgens Harris hebben Amerikanen de atheïstische spiritualiteit daarom hard nodig. "Er is hier", zo stelt hij in de Times, "geen waarlijk seculier of rationeel alternatief voor vragen over zingeving, voor existentiële vragen". .
Robin de Wever − 11/09/14, 19:00
Hij acht vrijwel alle vormen van religie bekrompen en gevaarlijk. Toch pleit Sam Harris, een van de meest vurige verkondigers van het Nieuwe Atheïsme', voor meditatie. Critici zijn niet verbaasd. 'Spiritueel atheïsme' is in de VS een welkome attitude. .
Spiritualiteit, zo vindt Sam Harris, is lang niet zo vies woord als sommigen denken. Bovendien hoef je er helemaal niet voor te geloven dat er meer is tussen hemel en aarde. In zijn nieuwe boek 'Waking Up' legt de Amerikaanse filosoof en neurowetenschapper uit hoe ook overtuigde ongelovigen hun voordeel kunnen doen met technieken als mindfulness.
Meditatie kan zorgen voor een 'wisseling van perspectief', meent hij. Voor een moment waarop je beseft dat 'het zelf' een illusie is: je ego, je gedachten staan niet op zichzelf. Ze komen niet van iets buiten jezelf, maar juist van binnenuit. Daarbuiten is niets. 'Zelf-transcendentie', noemt hij dat. Het is de basis van zijn spiritualiteit.
Harris bereikte in 2004 de massa met 'The End of Faith' (in 2007 in Nederland verschenen als 'Van God los'), waarin hij het christendom en de islam beschuldigd van talloze vormen van geweld. De inquisitie, jodenvervolging, terreur: volgens Harris zijn het onvermijdelijke uitvloeisels van de abrahamitische godsdiensten. Rationele burgers moesten in actie komen, meende hij. Op zijn minst moesten ze gelovigen duidelijk maken dat irrationele overtuigingen erg riskant zijn.
Wat de doelgroep ervan vindt, is afwachten
Hij is bepaald niet de eerste atheïst die spiritualiteit omarmt. De Britse filosoof Alain de Botton heeft dat jaren geleden al gedaan. En de 'atheïstische kerken' van de Sunday Assembly bewijzen dat er een zekere markt voor is. Maar Harris behoort wel tot een erg felle vleugel van het atheïsme.
Sinds zijn boek 'Van God los' (2007) wordt hij met Richard Dawkins, Daniel Dennett en de in 2011 overleden Christopher Hitchens gerekend tot de 'vier ruiters van het atheïsme', de voorhoede van radicaal-atheïstische publicisten. Allen bereiken grote, niet-wetenschappelijke publieken - vaak tot ver buiten de eigen landgrenzen.
Dat roept de vraag op hoe 'Waking Up' zal vallen bij hun doelgroep. Kan de rationele subcultuur er wel mee overweg of is Harris' spirituele exposé vloeken in de atheïstische kerk? Haken lezers af als de man die ze kennen van strikte logische betogen ineens woorden als 'transcendentie' gaat gebruiken? .
Er zullen zeker afhakers zijn, voorspelt Dave Muscato van belangengroep American Atheïsts tegenover Religion News Service. "Veel atheïsten moeten niets hebben van termen als 'spiritualiteit' en 'transcendentie'. Sommigen zullen zich in Harris' woorden herkennen, anderen zien er waarschijnlijk niets in of hebben er geen behoefte aan." Helemaal nieuw is Harris' spirituele these overigens niet. In eerdere boeken bracht hij het ook al ter sprake, zij het niet zo uitvoerig.
'Dit spreekt veel Amerikanen aan'
Relevant is 'Waking Up' sowieso, constateert New York Times-opinieschrijver Frank Bruni in een beschouwing. "Dit boek past perfect in de tijdgeest. Het spreekt zeer tot de verbeelding van de groeiende groep Amerikanen die zich niet thuisvoelt bij georganiseerde godsdienst. Sinds 'Van God los' houdt Harris zich steeds minder bezig met het aanklagen van die georganiseerde godsdienst. Steeds meer vraagt hij zich af of de zingeving die mensen zoeken, ook op een andere manier te krijgen is."
Bruni's vermoeden dat er vraag is naar zulke boeken, kan best eens kloppen. Overtuigde atheïsten blijven in de Verenigde Staten een kleine minderheid, maar de groep Amerikanen die zich tot geen enkele godsdienst rekent, groeit rap.
In 2007 maakten de zogeheten 'nones' volgens onderzoeksbureau Pew nog 15 procent van de bevolking uit. In 2012 was dat al 20 procent, en onder jonge volwassenen is de groei sterker. De meeste van hen gaan slechts sporadisch naar een godshuis en zeggen niet op zoek te zijn naar een god. Iets meer dan een derde noemt zich 'spiritueel, maar niet religieus'.
Ondanks de secularisatie hebben de VS nog steeds een erg christelijk karakter. Volgens Harris hebben Amerikanen de atheïstische spiritualiteit daarom hard nodig. "Er is hier", zo stelt hij in de Times, "geen waarlijk seculier of rationeel alternatief voor vragen over zingeving, voor existentiële vragen". .