mark61
01-11-14, 13:00
Zuurstofmasker
Afgelopen week nam ik deel aan een literair festival op Bali – leerzaam, niet alleen vanuit het oogpunt van de literatuur. Ik sprak een schrijver die er vast van overtuigd was geraakt dat de MH17 uit de lucht was geschoten door Oekraïense gevechtsvliegtuigen. Hij had bewijzen op internet gezien. Motief? De pro-Russische separatisten in een kwaad daglicht stellen. Sprak dat niet vanzelf? Even daarna verkondigde een vriendelijke Brit die in Maleisië woonde hetzelfde, alleen om een totaal andere reden: het was een foutje geweest, de Oekraïners hadden de MH17 voor het regeringsvliegtuig van Poetin aangezien.
„En IS is een uitvinding van de CIA?”, merkte ik op. Zeker, sprak de man, een beetje verbaasd. Maar dat wist toch iedereen?
In Jakarta vertelde correspondent Michel Maas me dat het onder de intellectuelen die hij daar kent een bekend refrein is: het zijn de Amerikanen (en hun zionistische vrienden) die de gruwelijke Islamitische Staat in het leven hebben geroepen. Ze vermoeden het niet, ze weten het zeker.
Des te groter de verwarring, des te groter de stelligheid. Het mechanisme is steeds hetzelfde: de ‘officiële’ waarheid die wordt verkondigd is slinkse propaganda, de werkelijke achtergrond onthult iets heel anders. Dat die nieuw onthulde waarheid de verkondiger ervan uitstekend van pas komt, spreekt vanzelf. Iedereen is immers het slachtoffer van propaganda, behalve jijzelf.
Een klassieker in het genre is de tweet die Yasmina Haifi, projectleider van het Nationaal Cyber Security Centrum in augustus de wereld instuurde: IS heeft niks met de islam te maken, maar is een „vooropgezet plan van zionisten die bewust Islam willen zwart maken”. Haifi werd terstond ontslagen, wat ik onterecht vind – de inzichten van Leon de Winter over Israël en Gaza doen in moedwillige verdwazing niet voor die van Haifi onder. Ik zou haar nooit hebben aangenomen, maar dat is wat anders.
Op Facebook werd een drukbezochte pagina als steunbetuiging voor Haifi geopend, die nogal tweeslachtig uitviel. Een deel van van haar sympathisanten vindt dat de ontslagen ambtenaar het recht heeft klinkklare nonsens te verkondigen zonder meteen haar baan kwijt te raken – juist, vind ik, vrijheid van meningsuiting. Maar het merendeel van de steunbetuigers blijkt zelf geïmpregneerd door immer voorspelbare ‘antizionistische’ quatsch.
Psychologen schrikken er niet van. In zijn recente boek The Domesticated Brain beschrijft de Brit Bruce Hood hoe het menselijke brein er van nature op gericht is de groepsbanden aan te halen. We zijn natuurlijke pleasers voor onze omgeving – onze meningen zijn vooral bedoeld om onze band met de eigen groep te versterken. Onderzoek laat zien dat mensen bereid zijn om de grootste onzin als de waarheid te gaan verkondigen, zolang ze er maar bij mogen horen. Sociale uitstoting is het ergste wat er is.
De tweet van Haifi is een schoolvoorbeeld van wat cognitieve dissonantie wordt genoemd. Wanneer de werkelijkheid niet met je opvattingen strookt, pas je de werkelijkheid aan je opvattingen aan – niet andersom. ‘Debat’ is geen uitwisseling van argumenten, maar dient alleen om een gevoel van groepsidentiteit te verstevigen. In een versnipperde wereld is iedereen op zoek naar gelijkgestemden. Feiten zijn middel, geen doel.
Juist in een tijd waarin de waarheid zo gemakkelijk verkaveld wordt, waarin iedereen zijn eigen gedachten heeft over „de ware toedracht” van zo ongeveer alles, verwacht je van de overheid helderheid en precisie. De mediaverontwaardiging over de slip-of-the-tongue van Minister Timmermans in het praatprogramma Pauw over de dode passagier met het zuurstofmasker, lijkt op het eerste gezicht klein bier. Dat de passagiers geen moment geweten hebben wat hen overkwam, is wellicht een beschermende fictie waarmee de nabestaanden zichzelf proberen te troosten. Stom van de minister, maar het gaat nu enkel om de gevoelens van de nabestaanden. Erger nog vind ik dat zijn gepikeerde onthulling een uitnodiging is tot nog meer paranoia. Speciaal voor de minister: C’est pire qu’un crime, c’est une faute.
Wat, kun je nu al overal horen, is ons nog meer niet verteld? Timmermans loslippigheid werd meteen dankbaar in de Russische propagandastroom opgenomen: „Zuurstofmasker betekent dat er geen explosie was”, meldde het Russische persbureau Ria Novosti dankbaar. De onvermoeibare zoekers naar „wat wij niet mogen weten” en „de waarheid die ons onthouden wordt” zullen de minister dankbaar zijn.
Olie op het vuur.
Zuurstofmasker - nrc.nl (http://www.nrc.nl/heijne/2014/10/12/zuurstofmasker/)
Afgelopen week nam ik deel aan een literair festival op Bali – leerzaam, niet alleen vanuit het oogpunt van de literatuur. Ik sprak een schrijver die er vast van overtuigd was geraakt dat de MH17 uit de lucht was geschoten door Oekraïense gevechtsvliegtuigen. Hij had bewijzen op internet gezien. Motief? De pro-Russische separatisten in een kwaad daglicht stellen. Sprak dat niet vanzelf? Even daarna verkondigde een vriendelijke Brit die in Maleisië woonde hetzelfde, alleen om een totaal andere reden: het was een foutje geweest, de Oekraïners hadden de MH17 voor het regeringsvliegtuig van Poetin aangezien.
„En IS is een uitvinding van de CIA?”, merkte ik op. Zeker, sprak de man, een beetje verbaasd. Maar dat wist toch iedereen?
In Jakarta vertelde correspondent Michel Maas me dat het onder de intellectuelen die hij daar kent een bekend refrein is: het zijn de Amerikanen (en hun zionistische vrienden) die de gruwelijke Islamitische Staat in het leven hebben geroepen. Ze vermoeden het niet, ze weten het zeker.
Des te groter de verwarring, des te groter de stelligheid. Het mechanisme is steeds hetzelfde: de ‘officiële’ waarheid die wordt verkondigd is slinkse propaganda, de werkelijke achtergrond onthult iets heel anders. Dat die nieuw onthulde waarheid de verkondiger ervan uitstekend van pas komt, spreekt vanzelf. Iedereen is immers het slachtoffer van propaganda, behalve jijzelf.
Een klassieker in het genre is de tweet die Yasmina Haifi, projectleider van het Nationaal Cyber Security Centrum in augustus de wereld instuurde: IS heeft niks met de islam te maken, maar is een „vooropgezet plan van zionisten die bewust Islam willen zwart maken”. Haifi werd terstond ontslagen, wat ik onterecht vind – de inzichten van Leon de Winter over Israël en Gaza doen in moedwillige verdwazing niet voor die van Haifi onder. Ik zou haar nooit hebben aangenomen, maar dat is wat anders.
Op Facebook werd een drukbezochte pagina als steunbetuiging voor Haifi geopend, die nogal tweeslachtig uitviel. Een deel van van haar sympathisanten vindt dat de ontslagen ambtenaar het recht heeft klinkklare nonsens te verkondigen zonder meteen haar baan kwijt te raken – juist, vind ik, vrijheid van meningsuiting. Maar het merendeel van de steunbetuigers blijkt zelf geïmpregneerd door immer voorspelbare ‘antizionistische’ quatsch.
Psychologen schrikken er niet van. In zijn recente boek The Domesticated Brain beschrijft de Brit Bruce Hood hoe het menselijke brein er van nature op gericht is de groepsbanden aan te halen. We zijn natuurlijke pleasers voor onze omgeving – onze meningen zijn vooral bedoeld om onze band met de eigen groep te versterken. Onderzoek laat zien dat mensen bereid zijn om de grootste onzin als de waarheid te gaan verkondigen, zolang ze er maar bij mogen horen. Sociale uitstoting is het ergste wat er is.
De tweet van Haifi is een schoolvoorbeeld van wat cognitieve dissonantie wordt genoemd. Wanneer de werkelijkheid niet met je opvattingen strookt, pas je de werkelijkheid aan je opvattingen aan – niet andersom. ‘Debat’ is geen uitwisseling van argumenten, maar dient alleen om een gevoel van groepsidentiteit te verstevigen. In een versnipperde wereld is iedereen op zoek naar gelijkgestemden. Feiten zijn middel, geen doel.
Juist in een tijd waarin de waarheid zo gemakkelijk verkaveld wordt, waarin iedereen zijn eigen gedachten heeft over „de ware toedracht” van zo ongeveer alles, verwacht je van de overheid helderheid en precisie. De mediaverontwaardiging over de slip-of-the-tongue van Minister Timmermans in het praatprogramma Pauw over de dode passagier met het zuurstofmasker, lijkt op het eerste gezicht klein bier. Dat de passagiers geen moment geweten hebben wat hen overkwam, is wellicht een beschermende fictie waarmee de nabestaanden zichzelf proberen te troosten. Stom van de minister, maar het gaat nu enkel om de gevoelens van de nabestaanden. Erger nog vind ik dat zijn gepikeerde onthulling een uitnodiging is tot nog meer paranoia. Speciaal voor de minister: C’est pire qu’un crime, c’est une faute.
Wat, kun je nu al overal horen, is ons nog meer niet verteld? Timmermans loslippigheid werd meteen dankbaar in de Russische propagandastroom opgenomen: „Zuurstofmasker betekent dat er geen explosie was”, meldde het Russische persbureau Ria Novosti dankbaar. De onvermoeibare zoekers naar „wat wij niet mogen weten” en „de waarheid die ons onthouden wordt” zullen de minister dankbaar zijn.
Olie op het vuur.
Zuurstofmasker - nrc.nl (http://www.nrc.nl/heijne/2014/10/12/zuurstofmasker/)