Marsipulami
06-03-15, 17:13
Franciscus, de overschatte paus
Antoine Bodar − 22/02/15, 10:03
Essay Wat paus Franciscus goed doet, heeft hij niet zelf bedacht. En wat hij zelf bedenkt, is niet goed, betoogt Antoine Bodar. De bejubelde paus is lomp en ongezond begaan met de armen. 'Juichers, matig uw verwachtingen.' .
Na de nederige paus Benedictus schonk de Heilige Geest dankzij het conclaaf aan de Kerk paus Franciscus. Dat is nu twee jaar geleden. Na de bedeesde professor uit Duitsland de echte kerel uit Argentinië.
De juiste man op het juiste moment in de geschiedenis van de Kerk. Zulks blijft onverlet, al zijn er lieden die hopen en bidden dat de Heilige Geest evenzeer ervoor zorg draagt dit pontificaat naarstig in tijd te beperken.
De moed van beide pausen is om het even, maar hun manieren zijn tegengesteld. Kwestie van stijl. De ene wellevend, de andere ruw. De ene terughoudend, de andere impulsief. De vorige meer in de denkwijze van Paulus, de huidige meer in de directheid van Petrus. Voorwaar, nu een paus met het karakter van de eerste, van wie hij de jongste opvolger is.
En de reacties in de wereld? Het koor van de vooral niet-wetende juichers van nu omarmen Jorge Bergoglio op gelijke wijze als zij voorheen Joseph Ratzinger hebben verafschuwd. De afkeer van toen verkeert in de toekeer van nu.
I - Kerk van de armen: onzalig plan
Meer dan achtenswaardig is paus Bergoglio prijzenswaardig. Met een enkel gebaar van zijn overtuigingskracht heeft hij de schandalen doen verbleken bij zijn oproep alleen de kern van het christelijke geloof te benadrukken. Dus niet de moraal, maar hetgeen aan de moraal voorafgaat - de beleving van God in Christus, het mens geworden Woord.
Hij spreekt de taal van het volk, om niet te zeggen van de straat, zoals het volksmenners eigen is. Dat beduidt leiderschap.
Hij bemint de armoede nog meer dan Jezus Christus en Franciscus van Assisi, wiens naam hij heeft gekozen. Verpletterende ijver, die de beide anderen in de schaduw stelt. Wanneer Jezus verkwisting wordt verweten antwoordt Hij dat we de armen altijd bij ons hebben, maar Hem niet. Franciscus hield in zijn tijd zo van Christus en Zijn Kerk dat hij om Zijnentwille weliswaar een bezitloze broederschap oprichtte, maar zonder daarmee de gehele Kerk te willen herinrichten.
"Iedere christen en elke gemeenschap wordt geroepen instrument van God te zijn voor de bevrijding en de ontwikkeling van de armen, opdat zij volledig in de samenleving kunnen worden opgenomen", schreef paus Bergoglio in zijn apostolische exhortatie 'Evangelii Gaudium' van 2013. Daarin haalt hij paus Ratzinger zo aan: "De keuze van de Kerk voor de armen 'is impliciet in het christologische geloof waarin God arm is geworden voor ons om ons te verrijken met Zijn armoede'. Daarom wens ik [Franciscus] een arme Kerk voor de armen." .
Zou het raadzaam zijn aan deze wens te voldoen? Ik denk van niet. Een materieel arme Kerk kan de armen troosten en nabij zijn. Weinig of niets kan zij in armoede doen voor de armen. Soberheid is het nastreven waard, maar armoede? Hoe zou de pauselijke raad 'Cor Unum' nog gelden kunnen verstrekken aan armen en getroffenen zonder aanzien des persoons waar ook ter wereld? Hoe zou de paus zelf kunnen evangeliseren en missioneren als hij verstoken zou worden van de gebruikelijke, meestal kostbare communicatiemiddelen? Zou het niet meer de gerechtigheid dienen indien ook de armen van hun armoede worden verlost in plaats van ons allen armoede op te leggen?
Het behoort tot de menselijke voortzetting van de schepping het verstand aan te wenden bij ontginning van de aarde en uitvinding in de wetenschap. Past niet dank aan God voor de daarmee samenhangende rijkdom die wij genieten - op voorwaarde evenwel dat die met alle mensen, die allemaal onze naasten zijn, wordt gedeeld? Dat is toch naastenliefde en oorsprong van ontwikkelingshulp thuis en elders.
II - Kampioen van selectieve luisteraars
Het eerste kenmerk van het huidige pontificaat is continuïteit. Wat vorige pausen zijn begonnen wordt door een volgende paus voortgezet. Johannes Paulus II klaagde de uitwassen van het kapitalisme aan. Franciscus zet die aanklacht voort. Benedictus pakte de problemen bij de Vaticaanse bank aan en Franciscus heeft die ten slotte opgelost.
Terwijl in de tijd van Johannes Paulus II de Heilige Stoel nog verkeerde in een tamelijk gesloten hofcultuur, heeft Benedictus die stilaan omgevormd naar een meer presidentieel systeem, dat door zijn aftreden in 2013 wordt bevestigd. Door de misbruikschandalen gedwongen heeft Benedictus XVI Vaticaanse geslotenheid omgevormd naar Vaticaanse doorzichtigheid. Ingezien is toen tevens dat actieve deelname aan wereldwijde communicatie noodzakelijk is. Eens te meer is toen verder de noodzaak begrepen opnieuw, zoals in de tijd van Paulus VI, de curie te hervormen. Dit alles zet Franciscus voort op eigen wijze.
De seculiere wereld afwijzen is reeds lang niet meer de weg die de Kerk gaat. In tegendeel. Zij treedt die wereld met belangstelling tegemoet. Zo zocht Benedictus het gesprek met mensen van wetenschap als de Italiaan Marcello Pera en de Duitser Jürgen Habermas. En zo treedt Franciscus nu op als de bestrijder bij uitnemendheid van de armoede - het schijnbaar enige speerpunt van zijn pausschap. .
Held
Paus Bergoglio houdt geen betogen over de leer van de Kerk, al komt die wel terug in preken en interviews. Ook dan blijkt steeds continuïteit, al luistert de seculiere wereld daarnaar niet. Als held van de heidenen en als kampioen van de selectieve toehoorders behoort hij aan het van hem gevormde beeld te voldoen. Deugde tot voor kort de Kerk niet en paus Ratzinger helemaal niet, tegenwoordig deugt ondanks de Kerk paus Bergoglio.
Toch spreekt hij over de duivel, keert hij zich tegen de gendertheorie, pleit hij voor het gezin van man en vrouw en kinderen, wijst hij abortus en euthanasie af. Daar tegenover staat dat elke uitspraak die getuigt van zijn pastorale houding op prettige wijze wordt opgevat. Zo gold de vliegtuiguitspraak over gelijkgeslachtelijke liefde niet mensen die homoseksualiteit praktiseren maar celibatair levende priesters met die voorkeur. En de vliegtuiguitspraak over konijnen betrof gewoon de leer van de Kerk inzake verantwoord ouderschap op grond van het eigen geweten.
Gegeven blijft dat Benedictus XVI vooral de leraar was die de leer nog eens uitlegde, en dat Franciscus vooral de pastoor is die vanuit het dagelijkse leven spreekt. Het uitgangspunt van de bedachtzame leraar is dus een ander dan dat van de spontane pastoor. Want de Moederkerk gaat om met de gezond te noemen spanning tussen leer en leven, theorie en praktijk, ideaal en werkelijkheid. Het eigen, mits juist ontwikkelde geweten heeft daarbij het laatste woord.
Aanleg en voorkeur
De vorige paus is meer theoreticus, de huidige meer practicus. De eerste heeft het karakter van Maria, de tweede dat van haar zuster Martha. Zij verhouden zich tot elkaar als het contemplatieve leven en het actieve leven. Daarin onderscheiden beide pausen zich naar hun aanleg en hun voorkeur.
Een Franciscus hartelijk gegunde omstandigheid is de voltooiing van het zaligverklaringsproces van aartsbisschop Romero van San Salvador, die in 1980 tijdens het opdragen van de Heilige Mis is vermoord. Buiten twijfel een geestverwant van deze paus. Maar betekent zulks nu dat de bevrijdingstheologie, die uitgaat van het marxisme, in Rome is aanvaard? Geenszins.
Wel heeft Johannes Paulus II al de solidariteit met de armen tot eerste keuze van de Kerk verklaard, door toedoen van een boek van de Peruaanse priester Gustavo Gutiérrez, met wie de door Benedictus benoemde prefect van de Congregatie van de Geloofsleer Gerhard Ludwig Müller in 2004 'An der Seite der Armen. Theologie der Befreiung' heeft geschreven. Ook in dezen dus continuïteit.
III - Het volk is zo lomp als zijn herder
Het tweede kenmerk van het tegenwoordige pausschap is de stijlbreuk, dan wel de teloorgang van stijl. Reden te meer dat Bergoglio zo aangenaam overkomt bij een volk dat de eigen lompheid in die van de paus weerspiegeld ziet.
Niet dat de paus niet eerbiedig en zorgvuldig de Heilige Mis opdraagt. Daarvan zou menige priester kunnen leren. Maar gevoel voor liturgie heeft hij niet, evenmin voor kunst en muziek. Ook ironie en humor lijken afwezig. Vieren noch feesten is zijn kracht. Alles wat naar vertoning zweemt is hem vreemd, zo hij daarvan geen afkeer heeft. Maar al deze zaken zijn iemand nooit te verwijten. De ene heeft het ene en de ander heeft het andere talent. .
Paus Franciscus is zoals paus Benedictus een authentieke persoon. Hij blijft zichzelf. De vraag is wel of zijn echtheid niet samen kan gaan met enige mate van aanpassing. Is het niet een te koesteren gebruik dat vorsten en presidenten en andere hooggeplaatsten zich onderwerpen aan bepaalde regels of protocollen en zich niet daarboven verheffen? Dat laatste doen alleen dictators.
Willekeur
Zou Bergoglio zich in dit opzicht wat meer inschikkelijk tonen, hij zou de rust om hem heen bevorderen en daarmee de voortvarendheid van bestuur. Impulsiviteit, spontaneïteit, improvisatiezucht dragen niet bij aan doorzichtigheid en transparantie van de Wereldkerk.
Daarbij voegt zich ogenschijnlijk een zekere willekeur van zijn zijde. Welk criterium ligt ten grondslag aan de benoeming van de laatste kardinalen, een week geleden gecreëerd? Dat hij het beleid van Johannes Paulus II voortzet om dergelijke benoemingen meer over de wereld te verspreiden ligt voor de hand: Europa seculariseert rap. De meeste katholieken wonen in Zuid-Amerika. Maar de gedane keuze mist inzichtelijkheid en heeft veel weg van de goedheiligman die her en der een geschenk door de schoorsteen laat glijden zonder overleg met anderen en hooguit louter als beloning voor aan de paus zelf welgevallig gedrag.
Op het Petrusplein gaat Franciscus rond als een grootvader die hier kust en daar aait - de ideale opa. Binnenshuis onder medewerkers gedraagt hij zich als een lastige generaal die een republiek heeft overgenomen die hem zo niet aanstaat.
In de mond neemt hij episcopale collegialiteit, in de daad beslist hij alleen. Hij loopt lokale bisschoppen voor de voeten die veelal tegen hem worden uitgespeeld wegens zijn vermeend anders denken dan zij. Naar buiten lijkt hij te sympathiseren met democratie, naar binnen is hij autocraat. Wie hem niet zint of te veel tegenspreekt, ontheft hij van de functie en stuurt hij weg. Hij is de paus van de korte metten en het grote ongeduld.
Medeleven
Hoogtepunten van Bergoglio's pontificaat tot nu toe vind ik zijn reis naar Lampedusa in 2013 en zijn reis naar het Heilige Land in 2014. In Bethlehem heeft hij de lijdensmuur geëerd van de Palestijnen op weg naar de lijdensmuur van de Joden in Jerusalem. Beide muren. Op Lampedusa heeft hij zijn diepste roeping getoond: zijn medeleven met de vluchtelingen, zijn nabijheid van de vertrapten, zijn troost jegens de armsten.
Dieptepunt is des pausen scheldrede bij gelegenheid van het hoogfeest van de Vredevorst - een paar dagen voor Kerstmis jongstleden. Vijftien ziekten stelde de heilige vader vast bij de curie, maar hield die gevolgtrekking niet binnenshuis. Klaarblijkelijk gold de boodschap niet alleen de Romeinse curie maar ook de plaatselijke curiën en voorts de gehele geestelijkheid en de andere gelovigen en verder alle mensen. Waarom dat dan niet gezegd en minder ongepast bij een andere gelegenheid? Een donderpreek sprak hij nu uit waarover velen ten onrechte leedvermaak smaakten - in de kern een scheldpartij die onder eigen medewerkers harten sluit en berusting teweegbrengt in afwachting van de volgende paus.
Hoe geef ik mij rekenschap van dit betoog? Dat is de helderheid waarnaar de wereld zegt te snakken. Voorts de behoedzaamheid om te vermijden dat de Kerk nog eens overkomt hetgeen door de dood van Joannes XXIII is geschied: de gijzeling van een gestorven paus door mensen die dan precies weten wat zo iemand naar hun meest eigen interpretatie werkelijk zou hebben bedoeld.
Laten niet-oplettende juichers hun verwachtingen jegens Franciscus matigen. Dat voorkomt teleurstelling.
Antoine Bodar (1944) is onder andere filosoof, priester en kunsthistoricus. Hij woont soms in Amsterdam en vaak in Rome, in het pauselijke priestercollege 'Santa Maria dell'Anima'. .
Antoine Bodar − 22/02/15, 10:03
Essay Wat paus Franciscus goed doet, heeft hij niet zelf bedacht. En wat hij zelf bedenkt, is niet goed, betoogt Antoine Bodar. De bejubelde paus is lomp en ongezond begaan met de armen. 'Juichers, matig uw verwachtingen.' .
Na de nederige paus Benedictus schonk de Heilige Geest dankzij het conclaaf aan de Kerk paus Franciscus. Dat is nu twee jaar geleden. Na de bedeesde professor uit Duitsland de echte kerel uit Argentinië.
De juiste man op het juiste moment in de geschiedenis van de Kerk. Zulks blijft onverlet, al zijn er lieden die hopen en bidden dat de Heilige Geest evenzeer ervoor zorg draagt dit pontificaat naarstig in tijd te beperken.
De moed van beide pausen is om het even, maar hun manieren zijn tegengesteld. Kwestie van stijl. De ene wellevend, de andere ruw. De ene terughoudend, de andere impulsief. De vorige meer in de denkwijze van Paulus, de huidige meer in de directheid van Petrus. Voorwaar, nu een paus met het karakter van de eerste, van wie hij de jongste opvolger is.
En de reacties in de wereld? Het koor van de vooral niet-wetende juichers van nu omarmen Jorge Bergoglio op gelijke wijze als zij voorheen Joseph Ratzinger hebben verafschuwd. De afkeer van toen verkeert in de toekeer van nu.
I - Kerk van de armen: onzalig plan
Meer dan achtenswaardig is paus Bergoglio prijzenswaardig. Met een enkel gebaar van zijn overtuigingskracht heeft hij de schandalen doen verbleken bij zijn oproep alleen de kern van het christelijke geloof te benadrukken. Dus niet de moraal, maar hetgeen aan de moraal voorafgaat - de beleving van God in Christus, het mens geworden Woord.
Hij spreekt de taal van het volk, om niet te zeggen van de straat, zoals het volksmenners eigen is. Dat beduidt leiderschap.
Hij bemint de armoede nog meer dan Jezus Christus en Franciscus van Assisi, wiens naam hij heeft gekozen. Verpletterende ijver, die de beide anderen in de schaduw stelt. Wanneer Jezus verkwisting wordt verweten antwoordt Hij dat we de armen altijd bij ons hebben, maar Hem niet. Franciscus hield in zijn tijd zo van Christus en Zijn Kerk dat hij om Zijnentwille weliswaar een bezitloze broederschap oprichtte, maar zonder daarmee de gehele Kerk te willen herinrichten.
"Iedere christen en elke gemeenschap wordt geroepen instrument van God te zijn voor de bevrijding en de ontwikkeling van de armen, opdat zij volledig in de samenleving kunnen worden opgenomen", schreef paus Bergoglio in zijn apostolische exhortatie 'Evangelii Gaudium' van 2013. Daarin haalt hij paus Ratzinger zo aan: "De keuze van de Kerk voor de armen 'is impliciet in het christologische geloof waarin God arm is geworden voor ons om ons te verrijken met Zijn armoede'. Daarom wens ik [Franciscus] een arme Kerk voor de armen." .
Zou het raadzaam zijn aan deze wens te voldoen? Ik denk van niet. Een materieel arme Kerk kan de armen troosten en nabij zijn. Weinig of niets kan zij in armoede doen voor de armen. Soberheid is het nastreven waard, maar armoede? Hoe zou de pauselijke raad 'Cor Unum' nog gelden kunnen verstrekken aan armen en getroffenen zonder aanzien des persoons waar ook ter wereld? Hoe zou de paus zelf kunnen evangeliseren en missioneren als hij verstoken zou worden van de gebruikelijke, meestal kostbare communicatiemiddelen? Zou het niet meer de gerechtigheid dienen indien ook de armen van hun armoede worden verlost in plaats van ons allen armoede op te leggen?
Het behoort tot de menselijke voortzetting van de schepping het verstand aan te wenden bij ontginning van de aarde en uitvinding in de wetenschap. Past niet dank aan God voor de daarmee samenhangende rijkdom die wij genieten - op voorwaarde evenwel dat die met alle mensen, die allemaal onze naasten zijn, wordt gedeeld? Dat is toch naastenliefde en oorsprong van ontwikkelingshulp thuis en elders.
II - Kampioen van selectieve luisteraars
Het eerste kenmerk van het huidige pontificaat is continuïteit. Wat vorige pausen zijn begonnen wordt door een volgende paus voortgezet. Johannes Paulus II klaagde de uitwassen van het kapitalisme aan. Franciscus zet die aanklacht voort. Benedictus pakte de problemen bij de Vaticaanse bank aan en Franciscus heeft die ten slotte opgelost.
Terwijl in de tijd van Johannes Paulus II de Heilige Stoel nog verkeerde in een tamelijk gesloten hofcultuur, heeft Benedictus die stilaan omgevormd naar een meer presidentieel systeem, dat door zijn aftreden in 2013 wordt bevestigd. Door de misbruikschandalen gedwongen heeft Benedictus XVI Vaticaanse geslotenheid omgevormd naar Vaticaanse doorzichtigheid. Ingezien is toen tevens dat actieve deelname aan wereldwijde communicatie noodzakelijk is. Eens te meer is toen verder de noodzaak begrepen opnieuw, zoals in de tijd van Paulus VI, de curie te hervormen. Dit alles zet Franciscus voort op eigen wijze.
De seculiere wereld afwijzen is reeds lang niet meer de weg die de Kerk gaat. In tegendeel. Zij treedt die wereld met belangstelling tegemoet. Zo zocht Benedictus het gesprek met mensen van wetenschap als de Italiaan Marcello Pera en de Duitser Jürgen Habermas. En zo treedt Franciscus nu op als de bestrijder bij uitnemendheid van de armoede - het schijnbaar enige speerpunt van zijn pausschap. .
Held
Paus Bergoglio houdt geen betogen over de leer van de Kerk, al komt die wel terug in preken en interviews. Ook dan blijkt steeds continuïteit, al luistert de seculiere wereld daarnaar niet. Als held van de heidenen en als kampioen van de selectieve toehoorders behoort hij aan het van hem gevormde beeld te voldoen. Deugde tot voor kort de Kerk niet en paus Ratzinger helemaal niet, tegenwoordig deugt ondanks de Kerk paus Bergoglio.
Toch spreekt hij over de duivel, keert hij zich tegen de gendertheorie, pleit hij voor het gezin van man en vrouw en kinderen, wijst hij abortus en euthanasie af. Daar tegenover staat dat elke uitspraak die getuigt van zijn pastorale houding op prettige wijze wordt opgevat. Zo gold de vliegtuiguitspraak over gelijkgeslachtelijke liefde niet mensen die homoseksualiteit praktiseren maar celibatair levende priesters met die voorkeur. En de vliegtuiguitspraak over konijnen betrof gewoon de leer van de Kerk inzake verantwoord ouderschap op grond van het eigen geweten.
Gegeven blijft dat Benedictus XVI vooral de leraar was die de leer nog eens uitlegde, en dat Franciscus vooral de pastoor is die vanuit het dagelijkse leven spreekt. Het uitgangspunt van de bedachtzame leraar is dus een ander dan dat van de spontane pastoor. Want de Moederkerk gaat om met de gezond te noemen spanning tussen leer en leven, theorie en praktijk, ideaal en werkelijkheid. Het eigen, mits juist ontwikkelde geweten heeft daarbij het laatste woord.
Aanleg en voorkeur
De vorige paus is meer theoreticus, de huidige meer practicus. De eerste heeft het karakter van Maria, de tweede dat van haar zuster Martha. Zij verhouden zich tot elkaar als het contemplatieve leven en het actieve leven. Daarin onderscheiden beide pausen zich naar hun aanleg en hun voorkeur.
Een Franciscus hartelijk gegunde omstandigheid is de voltooiing van het zaligverklaringsproces van aartsbisschop Romero van San Salvador, die in 1980 tijdens het opdragen van de Heilige Mis is vermoord. Buiten twijfel een geestverwant van deze paus. Maar betekent zulks nu dat de bevrijdingstheologie, die uitgaat van het marxisme, in Rome is aanvaard? Geenszins.
Wel heeft Johannes Paulus II al de solidariteit met de armen tot eerste keuze van de Kerk verklaard, door toedoen van een boek van de Peruaanse priester Gustavo Gutiérrez, met wie de door Benedictus benoemde prefect van de Congregatie van de Geloofsleer Gerhard Ludwig Müller in 2004 'An der Seite der Armen. Theologie der Befreiung' heeft geschreven. Ook in dezen dus continuïteit.
III - Het volk is zo lomp als zijn herder
Het tweede kenmerk van het tegenwoordige pausschap is de stijlbreuk, dan wel de teloorgang van stijl. Reden te meer dat Bergoglio zo aangenaam overkomt bij een volk dat de eigen lompheid in die van de paus weerspiegeld ziet.
Niet dat de paus niet eerbiedig en zorgvuldig de Heilige Mis opdraagt. Daarvan zou menige priester kunnen leren. Maar gevoel voor liturgie heeft hij niet, evenmin voor kunst en muziek. Ook ironie en humor lijken afwezig. Vieren noch feesten is zijn kracht. Alles wat naar vertoning zweemt is hem vreemd, zo hij daarvan geen afkeer heeft. Maar al deze zaken zijn iemand nooit te verwijten. De ene heeft het ene en de ander heeft het andere talent. .
Paus Franciscus is zoals paus Benedictus een authentieke persoon. Hij blijft zichzelf. De vraag is wel of zijn echtheid niet samen kan gaan met enige mate van aanpassing. Is het niet een te koesteren gebruik dat vorsten en presidenten en andere hooggeplaatsten zich onderwerpen aan bepaalde regels of protocollen en zich niet daarboven verheffen? Dat laatste doen alleen dictators.
Willekeur
Zou Bergoglio zich in dit opzicht wat meer inschikkelijk tonen, hij zou de rust om hem heen bevorderen en daarmee de voortvarendheid van bestuur. Impulsiviteit, spontaneïteit, improvisatiezucht dragen niet bij aan doorzichtigheid en transparantie van de Wereldkerk.
Daarbij voegt zich ogenschijnlijk een zekere willekeur van zijn zijde. Welk criterium ligt ten grondslag aan de benoeming van de laatste kardinalen, een week geleden gecreëerd? Dat hij het beleid van Johannes Paulus II voortzet om dergelijke benoemingen meer over de wereld te verspreiden ligt voor de hand: Europa seculariseert rap. De meeste katholieken wonen in Zuid-Amerika. Maar de gedane keuze mist inzichtelijkheid en heeft veel weg van de goedheiligman die her en der een geschenk door de schoorsteen laat glijden zonder overleg met anderen en hooguit louter als beloning voor aan de paus zelf welgevallig gedrag.
Op het Petrusplein gaat Franciscus rond als een grootvader die hier kust en daar aait - de ideale opa. Binnenshuis onder medewerkers gedraagt hij zich als een lastige generaal die een republiek heeft overgenomen die hem zo niet aanstaat.
In de mond neemt hij episcopale collegialiteit, in de daad beslist hij alleen. Hij loopt lokale bisschoppen voor de voeten die veelal tegen hem worden uitgespeeld wegens zijn vermeend anders denken dan zij. Naar buiten lijkt hij te sympathiseren met democratie, naar binnen is hij autocraat. Wie hem niet zint of te veel tegenspreekt, ontheft hij van de functie en stuurt hij weg. Hij is de paus van de korte metten en het grote ongeduld.
Medeleven
Hoogtepunten van Bergoglio's pontificaat tot nu toe vind ik zijn reis naar Lampedusa in 2013 en zijn reis naar het Heilige Land in 2014. In Bethlehem heeft hij de lijdensmuur geëerd van de Palestijnen op weg naar de lijdensmuur van de Joden in Jerusalem. Beide muren. Op Lampedusa heeft hij zijn diepste roeping getoond: zijn medeleven met de vluchtelingen, zijn nabijheid van de vertrapten, zijn troost jegens de armsten.
Dieptepunt is des pausen scheldrede bij gelegenheid van het hoogfeest van de Vredevorst - een paar dagen voor Kerstmis jongstleden. Vijftien ziekten stelde de heilige vader vast bij de curie, maar hield die gevolgtrekking niet binnenshuis. Klaarblijkelijk gold de boodschap niet alleen de Romeinse curie maar ook de plaatselijke curiën en voorts de gehele geestelijkheid en de andere gelovigen en verder alle mensen. Waarom dat dan niet gezegd en minder ongepast bij een andere gelegenheid? Een donderpreek sprak hij nu uit waarover velen ten onrechte leedvermaak smaakten - in de kern een scheldpartij die onder eigen medewerkers harten sluit en berusting teweegbrengt in afwachting van de volgende paus.
Hoe geef ik mij rekenschap van dit betoog? Dat is de helderheid waarnaar de wereld zegt te snakken. Voorts de behoedzaamheid om te vermijden dat de Kerk nog eens overkomt hetgeen door de dood van Joannes XXIII is geschied: de gijzeling van een gestorven paus door mensen die dan precies weten wat zo iemand naar hun meest eigen interpretatie werkelijk zou hebben bedoeld.
Laten niet-oplettende juichers hun verwachtingen jegens Franciscus matigen. Dat voorkomt teleurstelling.
Antoine Bodar (1944) is onder andere filosoof, priester en kunsthistoricus. Hij woont soms in Amsterdam en vaak in Rome, in het pauselijke priestercollege 'Santa Maria dell'Anima'. .