Eric de Blois
27-04-16, 06:24
AK-partij zet bijl aan de wortel van seculier Turkije
Bron : Trouw (http://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenland/article/detail/4290154/2016/04/27/AK-partij-zet-bijl-aan-de-wortel-van-seculier-Turkije.dhtml) - door : Marijn Kruk - 27 april 2016
http://static0.trouw.nl/static/photo/2016/3/16/3/20160426235642/media_xl_3764853.jpg
© afp. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
Het Turkije van president Erdogan bestrijdt niet alleen critici in binnen- en buitenland, maar probeert ook het karakter van de Turkse staat te veranderen. De strikte scheiding tussen kerk en staat lijkt stukje bij beetje te verdwijnen.
Als het een proefballon was, had hij het effect van een atoombom. Voor een publiek van islamitische geestelijken liet Ismail Kahraman, voorzitter van het Turkse parlement en vertrouweling van president Erdogan, zich maandagavond ontvallen dat de nieuwe grondwet waar Erdogan naar streeft een islamitische grondslag moet krijgen. "We zijn een moslimland en dus zouden we ook een religieuze grondwet moet hebben", aldus Kahraman. En daarmee zette dit prominente lid van de regerende AK-partij de bijl aan de wortel van een van de belangrijkste grondprincipes van de Turkse Republiek. De grote oppositiepartijen reageerden furieus. Zo zei Devlet Bahceli, leider van de nationalistische MHP, dat het seculiere karakter van de staat niet ter discussie mag staan. Hij eiste dat Kahraman zijn woorden terugneemt. In Ankara betoogden onder anderen parlementariërs van de seculiere CHP, de grootste oppositiepartij, tegen de uitspraken van de parlementsvoorzitter. Ook vanuit de islamitische AKP zelf klonk reserve. Mustafa Sentop, de afgevaardigde die namens de AKP de parlementaire grondwetscommissie voorzit, liet weten dat de laïciteit - de strikte scheiding van kerk en staat in Turkije - tijdens de beraadslagingen van die commissie niet ter discussie staat.
Ondenkbaar
Maar critici zien in de woorden van Kahraman een trend bevestigd. "Zo'n opmerking als die van Kahraman zou tien jaar geleden nog ondenkbaar zijn geweest", zegt bijvoorbeeld Ahmet Insel, politicoloog en auteur van een boek over de jaren dat Erdogan premier was (2002-2014). De scheiding van kerk en staat is diep verankerd in de in 1923 door Atatürk gestichte Turkse republiek, "zozeer dat het een cultus op zichzelf werd, met het leger als belangrijkste tempelbewaker", aldus Insel. Maar naarmate de AKP zich het afgelopen decennium dieper in de staatsinstellingen nestelde, kwam de positie van het leger onder druk, culminerend in een aantal geruchtmakende processen. Erdogan maakt er de afgelopen jaren al geen geheim van dat hij de scheiding tussen kerk en staat in Turkije te strikt vindt. Hij zorgde dat vrouwen hoofddoeken op de universiteit mochten dragen en moedigde godsdienstlessen op lagere scholen aan. Via restricties op alcoholverkoop kwam de islam ook een beetje de huiskamer binnen. Lang werd dat gezien als een gerechtvaardigde correctie op al te harde onderdrukking van religie door de seculiere partijen in Turkije en het leger. Maar nu de AKP zelf al 14 jaar aan de macht is, groeit de vrees dat de balans nu naar de andere kant doorslaat. Helemaal nu de partij werkt aan een nieuwe grondwet, waarin de president - Erdogan - grote macht zal krijgen.
Kritische pers
"De AKP valt steeds meer samen met de overheid", stelt Ayse Çavdar, die de opkomst van islamisten in steden als Istanbul en Ankara onderzocht. "Tegelijk zijn vrijwel alle reguliere tegenmachten onschadelijk gemaakt". Dat geldt niet alleen voor de seculiere oppositie en het leger, maar ook voor bijvoorbeeld een groot deel van de kritische pers. Kritiek vanuit het buitenland, op persbreidel of op de dominante positie van Erdogan zelf, wordt fel bestreden, zoals de Nederlandse columniste Ebru Umar dit weekeinde ervoer. Net als eerder de Duitse komiek Jan Böhmermann. In Turkije zelf lijkt Erdogan nog op veel steun te kunnen rekenen. Zo is volgens Çavdar een eventueel voorstel tot een islamitische grondwet niet bij voorbaat kansloos. "Uiteindelijk gaat het om de steeds terugkerende vraag waar Turkije bij wil horen: het seculiere westen of het islamitische oosten. In de huidige context van problematische verhoudingen met Europa neigen veel Turken naar het oosten." Tegelijk is de steun voor de AKP onder de kiezers volgens Çavdar in veel gevallen allesbehalve religieus. "De islamisten veroverden de macht door arbeiders tot de middenklasse te promoveren. Vanuit dat perspectief zou de partij zich beter kunnen richten op de economie dan op een religieuze grondwet." Maar woorden zoals die van parlementsvoorzitter Kahraman vergroten de vrees dat Erdogan en zijn AKP zich daar niet langer toe willen beperken.
Bron : Trouw (http://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenland/article/detail/4290154/2016/04/27/AK-partij-zet-bijl-aan-de-wortel-van-seculier-Turkije.dhtml) - door : Marijn Kruk - 27 april 2016
http://static0.trouw.nl/static/photo/2016/3/16/3/20160426235642/media_xl_3764853.jpg
© afp. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
Het Turkije van president Erdogan bestrijdt niet alleen critici in binnen- en buitenland, maar probeert ook het karakter van de Turkse staat te veranderen. De strikte scheiding tussen kerk en staat lijkt stukje bij beetje te verdwijnen.
Als het een proefballon was, had hij het effect van een atoombom. Voor een publiek van islamitische geestelijken liet Ismail Kahraman, voorzitter van het Turkse parlement en vertrouweling van president Erdogan, zich maandagavond ontvallen dat de nieuwe grondwet waar Erdogan naar streeft een islamitische grondslag moet krijgen. "We zijn een moslimland en dus zouden we ook een religieuze grondwet moet hebben", aldus Kahraman. En daarmee zette dit prominente lid van de regerende AK-partij de bijl aan de wortel van een van de belangrijkste grondprincipes van de Turkse Republiek. De grote oppositiepartijen reageerden furieus. Zo zei Devlet Bahceli, leider van de nationalistische MHP, dat het seculiere karakter van de staat niet ter discussie mag staan. Hij eiste dat Kahraman zijn woorden terugneemt. In Ankara betoogden onder anderen parlementariërs van de seculiere CHP, de grootste oppositiepartij, tegen de uitspraken van de parlementsvoorzitter. Ook vanuit de islamitische AKP zelf klonk reserve. Mustafa Sentop, de afgevaardigde die namens de AKP de parlementaire grondwetscommissie voorzit, liet weten dat de laïciteit - de strikte scheiding van kerk en staat in Turkije - tijdens de beraadslagingen van die commissie niet ter discussie staat.
Ondenkbaar
Maar critici zien in de woorden van Kahraman een trend bevestigd. "Zo'n opmerking als die van Kahraman zou tien jaar geleden nog ondenkbaar zijn geweest", zegt bijvoorbeeld Ahmet Insel, politicoloog en auteur van een boek over de jaren dat Erdogan premier was (2002-2014). De scheiding van kerk en staat is diep verankerd in de in 1923 door Atatürk gestichte Turkse republiek, "zozeer dat het een cultus op zichzelf werd, met het leger als belangrijkste tempelbewaker", aldus Insel. Maar naarmate de AKP zich het afgelopen decennium dieper in de staatsinstellingen nestelde, kwam de positie van het leger onder druk, culminerend in een aantal geruchtmakende processen. Erdogan maakt er de afgelopen jaren al geen geheim van dat hij de scheiding tussen kerk en staat in Turkije te strikt vindt. Hij zorgde dat vrouwen hoofddoeken op de universiteit mochten dragen en moedigde godsdienstlessen op lagere scholen aan. Via restricties op alcoholverkoop kwam de islam ook een beetje de huiskamer binnen. Lang werd dat gezien als een gerechtvaardigde correctie op al te harde onderdrukking van religie door de seculiere partijen in Turkije en het leger. Maar nu de AKP zelf al 14 jaar aan de macht is, groeit de vrees dat de balans nu naar de andere kant doorslaat. Helemaal nu de partij werkt aan een nieuwe grondwet, waarin de president - Erdogan - grote macht zal krijgen.
Kritische pers
"De AKP valt steeds meer samen met de overheid", stelt Ayse Çavdar, die de opkomst van islamisten in steden als Istanbul en Ankara onderzocht. "Tegelijk zijn vrijwel alle reguliere tegenmachten onschadelijk gemaakt". Dat geldt niet alleen voor de seculiere oppositie en het leger, maar ook voor bijvoorbeeld een groot deel van de kritische pers. Kritiek vanuit het buitenland, op persbreidel of op de dominante positie van Erdogan zelf, wordt fel bestreden, zoals de Nederlandse columniste Ebru Umar dit weekeinde ervoer. Net als eerder de Duitse komiek Jan Böhmermann. In Turkije zelf lijkt Erdogan nog op veel steun te kunnen rekenen. Zo is volgens Çavdar een eventueel voorstel tot een islamitische grondwet niet bij voorbaat kansloos. "Uiteindelijk gaat het om de steeds terugkerende vraag waar Turkije bij wil horen: het seculiere westen of het islamitische oosten. In de huidige context van problematische verhoudingen met Europa neigen veel Turken naar het oosten." Tegelijk is de steun voor de AKP onder de kiezers volgens Çavdar in veel gevallen allesbehalve religieus. "De islamisten veroverden de macht door arbeiders tot de middenklasse te promoveren. Vanuit dat perspectief zou de partij zich beter kunnen richten op de economie dan op een religieuze grondwet." Maar woorden zoals die van parlementsvoorzitter Kahraman vergroten de vrees dat Erdogan en zijn AKP zich daar niet langer toe willen beperken.