Bekijk Volledige Versie : Van Ecevit tot Erdoğan: Een korte geschiedenis van pro-Amerikaanse staatsgrepen in Turkije
tr_imparator
29-07-16, 21:29
Van Ecevit tot Erdoğan: Een korte geschiedenis van pro-Amerikaanse staatsgrepen in Turkije
Momenteel doet het volgende narratief de ronde in het publieke debat: Erdoğan eigent zich te veel macht toe en is Turkije aan het islamiseren. Daarom trad het Turkse leger als hoeder van de seculiere staat met een staatsgreep op, net zoals het had gedaan in 1960, 1971, 1980 en 1997. Het is eigenlijk betreurenswaardig dat het leger misgreep, want nu heeft Erdoğan alle ruimte om zijn greep op de macht verder te verstevigen. En wie weet was deze mislukte samenzwering wel een valse vlag-operatie van Erdoğan zelf? Dit narratief klinkt misschien aannemelijk, maar gaat voorbij aan de feiten.
Het klopt dat Erdoğan bezig is met het consolideren van zijn macht. Hij heeft een hoop tegenstanders en heeft in de afgelopen dertien jaar met zijn AKP-regering alle tijd gehad om een lijst van die tegenstanders samen te stellen. Deze lijst werkt hij nu af. Ook klopt het dat zijn AK-partij Turkije gestaag aan het islamiseren is. Iedereen die wel eens op vakantie is geweest in Turkije, en daar een in een appelsapglas vermomd en buitensporig geaccijnst biertje heeft gedronken, weet dat. The times they are a-changin, oftewel: er komen andere tijden.
Wat echter niet klopt is dat het leger de hoeder van de seculiere staat zou zijn. Dat is het namelijk niet. Tijdens vrijwel alle voorgaande staatsgrepen was het beschermen van het seculiere karakter van de Turkse staat hoogstens een bijwerking van een andere doelstelling: het behouden van de controle over de staat zelf. Turkije leek zich namelijk keer op keer af te wenden van het Westen, iets wat het pro-Amerikaanse Turkse leger koste wat het kost wilde voorkomen.
De Koude Oorlog en Bülent Ecevit
Zonder teveel terug te gaan in de tijd, is het van belang om de geschiedenis van het moderne Turkije wat nader te aanschouwen. Turkije is in 1923 verrezen uit het as van het doodzieke Ottomaanse Rijk, dat in zijn nadagen door de Britten en Fransen kunstmatig in leven werd gehouden om te voorkomen dat de Russen het land zouden veroveren (of heroveren, wanneer men het bekijkt vanuit het Orthodoxe perspectief van de Russische Tsaar van destijds).
Deze verrijzenis was zonder meer de verdienste van Mustafa Kemal, die tot grote onvrede van Groot-Brittannië en Frankrijk de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog won. Kemal staat erom bekend dat hij in 1924 de Moskee van de Staat scheidde, net zoals hij anderhalf jaar eerder de decadente Osmaanse dynastie van de Staat scheidde (en de Ottomanen op hun beurt in 1453 de Keizer en de Kerk van de Staat scheidden). Rond diezelfde tijd verplaatste hij ook de hoofdstad van Constantinopel naar Ankara, en werd het Osmaanse Kostantiniyye definitief omgedoopt tot het huidige Istanboel. Vanwege zijn verrichtingen kreeg Kemal in 1934 officieel de titel Atatürk, oftewel Vader der Turken. Atatürk overleed in 1938.
De kemalistische beweging was van oorsprong naast seculier en nationalistisch ook links. Zodoende had de Turkse Republiek onder Atatürk ook de banden met de Sovjet-Unie aangehaald, in bijzonder in de vorm van een niet-aanvalsverdrag. Dit was bijzonder, want de Ottomanen en de Russen waren van oudsher rivalen. Dit veranderde echter weer in aanloop naar en gedurende de Tweede Wereldoorlog. Toen de daaropvolgende Koude Oorlog uitbrak, voer de Turkse politiek reeds enige tijd een pro-Amerikaanse koers onder het presidentschap van İsmet İnönü.
Gedurende de Koude Oorlog zijn er meerdere staatsgrepen geweest in Turkije: in 1960, 1971 en 1980. Dit waren allemaal pro-Amerikaanse, rechts-nationalistische coup détats. Tijdens de putsch van 1960 was dit uitdrukkelijk het geval toen juntawoordvoerder Alparslan Türkeş het geloof en vertrouwen van de junta in de NAVO uitsprak.[1] Türkeş was een van de eerste leden van de Contra-guerrilla, een in 1952 door de NAVO en CIA opgerichte anticommunistische paramilitaire organisatie die de invloed van de Sovjet-Unie in Turkije moest tegengaan.[2] De VS had vergelijkbare organisaties opgericht in Zuid-Amerika, waaronder Nicaragua.[3] De junta zuiverde onder meer het leger, de rechterlijke macht en de universiteiten, en arresteerde verschillende bewindspersonen. Onder andere de Turkse premier Adnan Menderes, die voornemens was om geldsteun te vragen aan de Sovjet-Unie, werd geëxecuteerd.
De staatsgreep van 1971 droeg een ietwat ander karakter. Turkije stond in het teken van toenemende sociale onrust, in bijzonder oplaaiend geweld tussen communistische en rechts-nationalistische groeperingen, en had een weinig daadkrachtige regering. Het was deze keer echter geen gewelddadige staatsgreep, maar een zogeheten coup via memorandum dat de regering ten val bracht. Het memorandum werd door Memduh Tağmaç, de opperbevelhebber van het Turkse leger, overhandigd aan de gematigde premier Süleyman Demirel, die spoedig opstapte. Velen werden door de junta vervolgd vanwege communistische sympathieën en banden met de Sovjet-Unie. Onder andere de linkse journalisten İlhan Selçuk en Uğur Mumcu werden destijds gemarteld in de Ziverbey-villa. Ook de net opgerichte partij van Necmettin Erbakan, de leider van de islamitische Millî Görüş-beweging, werd verboden, al werd hij zelf niet vervolgd. Kort na de machtsovername besloot de kemalistische partij CHP onder leiding van İnönü om met de putschisten samen te werken. Dit besluit werd echter niet door iedereen even goed ontvangen: de toenmalige secretaris-generaal van de CHP, Bülent Ecevit, stapte uit protest tegen het besluit op.
Newsweek_22_Eylül_1980_kapakDe coup van 1980 was echter de meest gewelddadige staatsgreep in de moderne Turkse geschiedenis. In de jaren zeventig stierven in aanloop naar de coup waarschijnlijk zon vijfduizend mensen in een proxy-oorlog tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. Een dieptepunt vond plaats op de Dag van de Arbeid in 1977, toen een enorm bloedbad werd aangericht op het Taksimplein in Istanboel. Een van de meest productieve strijdende groeperingen was de Grijze Wolven, de paramilitaire tak van de in 1969 opgerichte rechts-nationalistische MHP. De leider van de MHP was Alparslan Türkeş, de woordvoerder van de staatsgreep van twintig jaar terug.
Volgens juntaleider Kenan Evren was ook nu een staatsgreep de enige manier om rust en orde terug te brengen in Turkije. Evren was op dat moment opperbevelhebber van het Turkse leger en had ervaring opgedaan in de Koreaoorlog en als leider van de Contra-guerrilla.[4] Na de coup werd Evren, die uiteindelijk in 2014 zou worden gedegradeerd tot soldaat eerste klasse, president van de Turkse republiek en opperbevelhebber van het Turkse leger.
Wie vindt dat de huidige AKP-regering te ver doorschiet met de arrestaties en schorsingen van tienduizenden agenten, soldaten, rechters en docenten,[5] zal het optreden van de junta van 1980 al helemaal een overreactie vinden. In totaal werden toen 250.000 tot 650.000 mensen gearresteerd en 1.683.000 op een zwarte lijst geplaatst. Verder stierven 300 mensen onder verdachte omstandigheden, 299 in de gevangenis, 171 door marteling, 95 tijdens gevechten en 50 door executies. De fraaie Turkse dramafilm Babam ve Oğlum (Mijn Vader en Mijn Zoon) gaat overigens over deze periode. Verder mochten kranten driehonderd dagen lang niet meer publiceren en werden alle politieke partijen verboden.[6] Vooraanstaande politici van alle partijen kregen een jarenlang beroepsverbod opgelegd, waaronder de islamist Erbakan, de gematigde Demirel, de recht-nationalist Türkeş en de kemalist Ecevit.
Wat echter van fundamenteel belang is om te weten, is dat de junta van 1980 Turkije niet minder, maar juist meer islamitisch heeft gemaakt. En dat deed het doelbewust. Kenan Evren was dermate bezorgd over de opkomst van het communisme, dat hij de islam als een alternatief en tegengif promootte. Het was onder Evrens heerschappij dat islamonderwijs op alle Turkse scholen werd verplicht. De pro-Amerikaanse junta betekende dus het einde van het klassieke kemalisme en het begin van wat wel de Turks-islamitische synthese wordt genoemd.[7]
Het beschermen van het seculiere karakter van de Turkse staat was dus duidelijk niet de hoofddoelstelling: het ging om het behouden van de controle over de staat zelf. Dat verklaart ook waarom eveneens kemalisten werden vervolgd, waaronder dus Bülent Ecevit, die zonder twijfel meer seculier was dan de junta zelf. Bülent stond bekend als een eigenwijs politicus: hij wilde in lijn met de kemalistische traditie een ongebonden Turks binnenlands en buitenlands beleid. Het was dan ook onder zijn regering dat in 1974 de Turkse invasie van Cyprus plaatsvond.
Maar er speelde meer. Zoals hierboven al is opgemerkt, maakte generaal Evren deel uit van de Contra-guerrilla. Omstreeks dezelfde tijd als de invasie van Cyprus vertelde Ecevit het Turkse publiek echter over het bestaan van deze paramilitaire organisatie. Enkele jaren later deelde Ecevit ook publiekelijk zijn vermoeden dat dezelfde organisatie betrokken was bij het reeds genoemde bloedbad op het Taksimplein: hij vond het verdacht dat rechts-nationalistische strijders minutenlang op het linkse publiek konden schieten zonder dat de politie ingreep. Zodoende liet hij in 1978 openbaar aanklager Doğan Öz onderzoek doen naar de banden tussen de Contra-guerrilla en de Grijze Wolven. Öz werd kort na het afronden van zijn onderzoek doodgeschoten door een Grijze Wolfen-lid.
tr_imparator
29-07-16, 21:30
Bush-Ecevit
Bülent is in zijn leven zelf mogelijk negenmaal doelwit geweest van mislukte moordaanslagen.[8] Zo ontsnapte hij in 1976 ternauwernood aan een moordaanslag in New York bij het Waldorf Astoria-hotel, waar een Cyprioot die tijdens de invasie van Cyprus zijn arm had verloren een geladen pistool op Ecevit richtte. Ook een jaar later ontsnapte Ecevit aan een moordaanslag op het vliegveld van Izmir. De regering-Demirel wist verder een moordcomplot tegen Ecevit tijdens een bijeenkomst op het Taksimplein te verijdelen. Ecevit heeft zelf ook altijd volgehouden dat zijn omstreeks 2002 snel verslechterde gezondheid het werk was van de VS, omdat hij een obstakel was voor de Irakoorlog.[9]
In de aanloop naar de Irakoorlog raakte de VS haar vertrouwen in Ecevit namelijk voorgoed kwijt. Ecevit, die na de coup van 1980 een nieuwe kemalistische partij had opgericht, had het in 1999 voor elkaar gekregen om namens deze DSP opnieuw premier te worden. De nieuwe premier was tegen de Amerikaanse oorlogsplannen en weigerde steevast de VS toestemming te geven voor de stationering van een invasiemacht in Turkije, dat immers grenst aan Irak. De val van de Ecevits regering in 2002, en de daaropvolgende verkiezingsnederlaag van de DSP, was voor de regering-Bush dan ook een geschenk uit de hemel.[10] Ecevit overleed in 2006.
Recep Tayyip Erdoğan versus Fethullah Gülen
De kers op de taart van de VS was de enorme verkiezingsoverwinning van een nieuwe, in 2001 opgerichte partij. Met het einde van de Koude Oorlog kwam het tijdperk van het Turkse rechts-nationalisme langzaam ten einde en vond een heropleving van het Turkse islamisme plaats. De VS zag daarom in dat een nieuwe bondgenoot moest worden gevonden in deze hoek. De kersverse AK-partij van Erdoğan kwam dus zeer gelegen. De nieuwe AKP-regering had namelijk wel oren naar het stationeren van een Amerikaanse invasiemacht in Turkije. Tijdens de stemming in het Turkse parlement stemde tweederde van de AKP-kamerleden voor de stationering. Dit was echter niet genoeg voor een parlementaire meerderheid, omdat onder meer de CHP en de gedecimeerde DSP tegenstemden. De eindstand was 264–250.[11] Niettemin werd Turkije door Bush genoemd als onderdeel van de ‘Coalition of the Willing’.[12]
De AKP-partij heeft een bewogen oorsprong, want het komt onder andere voort uit de in 1997 verboden partij van Necmettin Erbakan. Zoals al werd opgemerkt, was Erbakan een van de mensen die tijdens de staatsgrepen van 1971 en 1980 steeds weer zijn politieke carrière voortijdig beëindigd zag worden. Dit gebeurde wederom tijdens de geweldsloze staatsgreep van 1997, die bekend staat als de ‘postmoderne coup’. De regering-Erbakan werd overigens na haar verkiezingsoverwinning een jaar eerder al koeltjes ontvangen door de Europese Unie en de NAVO. De vrees was namelijk dat Erbakan de banden met islamitische landen zou aanhalen ten koste van de banden met het Westen.[13] Tijdens deze staatsgreep kreeg ook de nieuwe burgermeester van Istanboel, Recep Tayyip Erdoğan, een gevangenisstraf en een beroepsverbod vanwege het voordragen van een militant islamitisch gedicht. Dit beroepsverbod liep af in 2002, toen hij formeel de leider werd van de AK-partij (informeel was hij dat al).
De AK-partij herbergt verschillende stromingen met redelijk overeenkomende doelstellingen: moslimdemocraten zoals Abdullah Gül, Moslim Broederschap-achtigen zoals Bülent Arınç, neo-Ottomanen zoals Ahmet Davutoğlu, en bovenal populisten zoals Recep Tayyip Erdoğan. Laatstgenoemde is zonder meer radicaler dan de meer gemoedelijke Gül, maar qua binnenlandsbeleid juist gematigder dan Arınç en qua buitenlandsbeleid weer gematigder dan Davutoğlu. Erdoğan bleek echter wel in staat om al deze verschillende stromingen te verenigen en tegelijkertijd zichzelf op te werpen als een soort vader des vaderlands. Wel zijn alle AKP-stromingen in meer of mindere mate ‘islamistisch’.
Blijf op de hoogte van nieuws, opinie en achtergronden: Volg Novini!
Erdoğan vond aanvankelijk een bondgenoot in de charismatische imam Fethullah Gülen en zijn invloedrijke Hizmet-beweging. Om een indruk te geven van de invloed van deze beweging: Gülen wordt door TIME genoemd als één van de honderd meest invloedrijke mensen ter wereld,[14] en zijn beweging heeft een geschat vermogen van 25 miljard dollar.[15] Naar verluid zijn miljoenen mensen onderdeel van het complexe netwerk dat deze beweging vormt. Dit netwerk is door velen in verband gebracht met de CIA, al heeft Gülen die band altijd ontkend.[16] Wel staat de imam bekend als pro-Amerikaans, en ook pro-Israël, en woont hij tegenwoordig in een enorme villa in Pennsylvania, Amerika.[17]
De Hizmet-beweging werkt niet door middel van partijpolitiek, maar door middel van wat de neomarxist Rudi Dutschke eens de ‘lange mars door de instituties’ noemde: het stapsgewijs doordringen van justitie, politie, leger, media en onderwijs. Veel van zijn aanhangers hebben bijvoorbeeld rechten gestudeerd om daarmee op schakelposities binnen de Turkse justitiële apparaat te komen. Verder zijn wereldwijd, en met name in Turkije en de VS, duizenden scholen op de Gülenistische leest geschoeid om onder meer Gülens uitleg van de islam te onderwijzen. In Gülens eigen woorden: “Oplossingen op systemische, institutionele of beleidsniveau zijn gedoemd te mislukken wanneer het individu wordt verwaarloosd. Daarom is mijn eerste en belangrijkste pleidooi voor het onderwijs geweest.”[18]
Vaak wordt Gülen beschreven als een ‘liberale’ of ‘gematigde’ moslimgeestelijke, maar die omschrijving is onjuist. Deze imam predikt een buitenissige vorm van islamisme en nationalisme: voor hem zijn de Turken een uitverkoren volk en is de Turkse islam een ‘cadeau voor de mensheid’.[19] In 1999 vertrok Gülen naar de Verenigde Staten, omdat zijn antiseculiere filosofie in opspraak raakte in Turkije, al heeft hij zelf altijd volgehouden dat hij vanwege een medische behandeling uit zijn geboorteland vertrok. Hoe dan ook, een jaar later werd hij aangeklaagd en in afwezigheid veroordeeld door de toenmalige overheid onder leiding van, u raadt het al, Bülent Ecevit. Volgens de openbaar aanklagers was Gülen de ‘sterkste en meest doeltreffende islamitische fundamentalist in Turkije’ die ‘zijn methoden met een democratisch en gematigd imago camoufleert’.[20]
Fethullah Gülen liet het niet bij deze vervolging zitten. Omstreeks 2001 zocht hij toenadering tot de nieuw opgerichte AK-partij van Erdoğan. Die toenadering mocht baten: in 2008 werd hij alsnog van alle beschuldigingen vrijgesproken.[21] Omdat Gülenisten aanzienlijke macht hadden vergaard in het Turkse overheidsapparaat, in bijzonder bij justitie en politie, kreeg het van de AKP de ruimte om af te rekenen met gedeelde tegenstanders. Zo werden verschillende rechtszaken tegen critici van Gülen en de Hizmet-beweging begonnen. De voormalige politiecommissaris Hanefi Avcı, die een boek had geschreven over Gülenistische infiltratie van de politie, werd bijvoorbeeld aangeklaagd wegens vermeende banden met communistische organisaties. Ook de vakbondsman Ahmet Şık, die een kritisch boek schreef over de banden tussen de AKP en Gülen, werd aangeklaagd.
De belangrijkste rechtszaken waren echter tegen kemalistische elementen in het Turkse leger.[22] Onder andere twee grote processen stonden onder leiding van Gülenisten: de Operatie Balyoz-zaak en de Ergenekon-zaak. In beide zaken werden vele kemalistische soldaten en legerleiders, in totaal zo’n 230 personen, aangeklaagd en ontslagen vanwege vermeende couppogingen tegen de nieuwe AKP-regering. Onder andere de kemalistische generaal Çetin Doğan, die werd verdacht de leider van Operatie Balyoz te zijn, werd tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Er is veel over deze twee zaken geschreven en de werkelijke toedracht zal wel nooit helemaal worden gekend. Inmiddels is echter wel duidelijk geworden dat de aanklachten berustten op ontoereikend en zelfs vervalst bewijsmateriaal; onder andere de handtekeningen van Doğan en andere generaals werden vervalst. Veel aanklagers bleken inderdaad banden te hebben met de Hizmet-beweging. De toenmalige Amerikaanse ambassadeur Eric S. Edelman herinnerde zich nog hoe een Gülenist hem al in 2005 benaderde met een document dat de naderende coup zou aantonen. Bij nader onderzoek bleek het document te zijn vervalst.[23] Het waren dus zeer waarschijnlijk niet-bestaande, verzonnen plots. Uiteindelijk werden alle verdachten en veroordeelden in beide zaken volledig vrijgesproken.[24] Die vrijspraken volgden, niet toevallig, kort na de beruchte breuk tussen Gülen en Erdoğan.
Sinds het begin van het huidige decennium waren er al een aantal aanvaringen tussen Erdoğan en Gülen. In bijzonder had Gülen felle kritiek op de regering-Erdoğan inzake het Turkse scheepskonvooi voor Gaza en het daaropvolgende diplomatieke conflict tussen Israël en Turkije. Gülen, die in 2010 nog de AKP-campagne steunde in het referendum over een aantal belangrijke grondwetswijzigingen, was ook niet te spreken over de uitkomst daarvan. Toch was er op dat moment nog geen sprake van een breuk tussen de AK-partij en de Hizmet-beweging.
Dat veranderde in de loop van 2013. Tijdens de maandenlange en enorme Gezipark-protesten tegen het beleid van de regering-Erdoğan kregen de overwegend linkse demonstranten bijval van Gülen, en dat zette kwaad bloed bij Erdoğan. Niet veel later kwam de AKP-regering met een wetsvoorstel om verschillende private scholen te sluiten, wat dus zonder meer negatieve gevolgen zou hebben voor de Hizmet-beweging. Het conflict tussen de twee kampen escaleerde verder toen openbaar aanklagers en politieagenten tientallen aan Erdoğan verbonden personen onderzochten vanwege corruptie. In twee grote zaken werd onder meer onderzoek gedaan naar AKP-ministers en Erdoğans twee zonen, Ahmet en Bilal. Erdoğan antwoordde op zijn beurt door politieagenten en anderen bij de corruptiezaak betrokken personen te laten arresteren.
tr_imparator
29-07-16, 21:31
Deze voorgeschiedenis maakt het ook hoogst onwaarschijnlijk dat de staatsgreep van 15 juli 2016 te maken had met het beschermen van het seculiere karakter van de Turkse staat. Formeel deden de coupplegers inderdaad een beroep op de ‘seculiere democratische’ staat en was de naam van de junta gebaseerd op de uitspraak van Atatürk ‘vrede thuis, vrede in de wereld’. De putschisten maakten in dezelfde verklaring echter ook duidelijk dat de NAVO-verplichtingen zouden worden nakomen.[25] Het is daarom aannemelijk dat de seculiere retoriek bewust door de coupplegers werd gebruikt om te insinueren dat het een kemalistische junta was en geen Gülenistische.[26] Tevens is het op basis van de hele voorgeschiedenis niet onaannemelijk dat rechts-nationalistische elementen in het leger bij deze staatsgreep betrokken waren.
Dat gedeelte over het nakomen van NAVO-verplichtingen is van wezenlijk belang. Het is inmiddels duidelijk geworden dat die verplichtingen inderdaad in het gedrang zijn gekomen door de eigenwijze Erdoğan. Ook de AKP-regering lijkt zich namelijk keer op keer af te wenden van het Westen.[27] Erdoğans verontschuldigingen aan de Russsiche president Vladimir Poetin vanwege de door Turkse piloten neergehaalde Russische SU-24-straaljager werden bijvoorbeeld niet even goed ontvangen in het Westen. Inmiddels is gebleken dat deze piloten, die op 24 november 2015 bijna een oorlog tussen Rusland en Turkije uitlokten, ook betrokken waren bij de verprutste putsch van 15 juli 2016.[28]
Conclusie
Het gangbare narratief in de media schiet ernstig tekort om de huidige ontwikkelingen in Turkije te duiden. Het beeld van de islamistische dictator Erdoğan tegen het seculiere leger strookt simpelweg niet met de feiten. Alle voorgaande coup d’états werden gedaan door het Turks leger om pro-Amerikaanse redenen. De kemalistische beweging heeft echter al lang aan betekenis ingeboet: Turkije lijkt een andere weg in te slaan.
De Turkse staatsgrepen in 1960, 1971 en 1980 zijn alleen te begrijpen tegen de achtergrond van de Koude Oorlog. Het leger was pro-Amerikaans en rechts-nationalistisch en probeerde bedreigingen vanuit met name de communistische hoek tegen te gaan. Het ging dus niet om het seculiere karakter van de staat, maar om de controle over de staat zelf. Het beschermen van het seculiere karakter van de Turkse staat was vrijwel nooit een uitdrukkelijke doelstelling van de staatsgrepen, en voor zover het dat wel was, was het een voorwendsel of bijwerking. De coup van 1980 had echter duidelijk geen seculier karakter; de pro-Amerikaanse junta begon zelfs het proces van islamisering in Turkije.
De staatsgreep van 1997 had wel uitdrukkelijk een seculier, kemalistisch karakter, al speelde zonder meer mee dat de regering-Erkaban de banden met islamitische landen zou aanhalen ten koste van de banden met het Westen. Kort na deze geweldsloze coup kreeg Turkije weer een kemalistische regering onder Bülent Ecevit, die echter al gauw door de VS als een obstakel werd gezien. Ecevit wilde namelijk niet dat Turkije de naderende Irakoorlog zou faciliteren. De groeiende islamistische beweging werd daarom door de VS aangegrepen om haar invloed over de Turkse politiek te bestendigen. De VS zocht toenadering tot de AKP-partij van Recep Tayyip Erdoğan, die de steun genoot van de invloedrijke pro-Amerikaanse Hizmet-beweging van imam Fethullah Gülen. In de daaropvolgende periode is het kemalisme door middel van showprocessen uitgeschakeld in onder meer het Turkse leger.
Zodoende waren de enige twee overgebleven politieke bewegingen met wezenlijke macht de AK-partij van Erdoğan en de schaduwpartij van Gülen. Gaandeweg werd het evenwel duidelijk dat Erdoğan en zijn AKP helemaal niet zo’n goede bondgenoot hadden gevonden in Gülen en diens Hizmet-beweging. Het conflict dat uiteindelijk tussen de twee kampen uitbrak, spreekt voor zich. Het besluit van de AKP-regering om na de mislukte staatsgreep justitie, politie, leger, media en onderwijs te zuiveren van Gülenisten, en wellicht ook andere tegenstanders, is het laatste hoogtepunt van dit conflict.
De eigenwijze politiek van Erdoğan bracht hem verder keer op keer in conflict met de VS en de NAVO. Er is alle reden om aan te nemen dat de doelstelling van de mislukte staatsgreep ook nu weer niet lag in het beschermen van het seculiere karakter van de Turkse staat, maar in het behouden van de controle over de staat zelf – te weten een pro-Amerikaanse staat. Dit verklaart ook die andere climax die zich voor onze ogen afspeelt: de escalerende diplomatieke crisis tussen de VS en de Turkse Republiek. Want wat de geschiedenis van het moderne Turkije ons duidelijk laat zien, is dat waar pro-Amerikaanse rook is, ook Amerikaans vuur is.
Mr. Daniël H.K. Overgaauw is promovendus aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is gespecialiseerd in rechtstheorie en Europees recht.
Van Ecevit tot ErdoÄan: Een korte geschiedenis van pro-Amerikaanse staatsgrepen in Turkije - Novini.nl (http://www.novini.nl/ecevit-tot-erdogan-korte-geschiedenis-pro-amerikaanse-staatsgrepen-turkije/)
tr_imparator
29-07-16, 22:01
Waarom de mislukte Turkse couppoging geen “valse vlag” machtsgreep door Erdogan was
Een Amerikaans AWACS-vliegtuig landt op het militaire vliegveld van Incirlik. Incirlik is niet alleen een belangrijke uitvalsbasis voor operaties in het Midden-Oosten, maar ook voor verkenningsvluchten boven Rusland en Centraal-Azië. Turkse militairen op de basis zouden een centrale rol gespeeld hebben in de mislukte staatsgreep.
Door Andrew Korybko, vertaling door Anneke de Laaf
De mislukte couppoging tegen President Erdogan heeft een wervelwind aan opgewonden polemieken veroorzaakt in de alternatieve informatiekanalen, wat heeft geleid tot de totstandkoming van twee concurrerende hypotheses. De auteur heeft eerder al zijn eigen analyse gepubliceerd, dat de couppoging in werkelijkheid een onzorgvuldige, wanhopige poging van de VS was om koortsachtig de alles-veranderende geopolitieke consequenties van de recente, verrassende Russisch-Turkse detente te neutraliseren, maar de andere hoofdtheorie die de ronde doet is dat dit een valse vlag poging was van Erdogan om meer macht te grijpen.
De Valse Vlag Theorie
Er zijn talrijke redenen waarom dit geloofwaardig is, niet in het minst vanwege Erdogan’s betrokkenheid bij andere valse vlag operaties, zoals de afgebroken aanval in 2014 op de Süleyman Shah tombe in noord Syrië als voorwendsel voor het lanceren van een grootscheepse aanval. De sterke man van Turkije is ook beschuldigd van betrokkenheid bij de terroristische bommencampagne die uitbrak in het zuidelijk deel van het land afgelopen zomer en die uiteindelijk is gebruikt als excuus om opnieuw de Koerden aan te vallen.
Voorstanders van de “valse vlag coup” theorie wijzen naar Erdogan’s onmiddellijke vergelding op politieke tegenstanders als aannemelijk bewijs dat hij het machtswisselingsdrama in zijn land zelf geïnitieerd heeft om hem zo een excuus te geven om zuiveringen door te voeren en de islamisering van de bij grondwet seculiere staat te voltooien. Maar in werkelijkheid was het al in brede laag bekend dat de President een lange lijst van politieke vijanden had die hij een voor een afhandelde en dat de op de Moslim Broeders geïnspireerde ‘Salafizatie’ van de maatschappij geleidelijk mogelijk was gemaakt door internationaal erkende “democratische” middelen (hoe gebrekkig en gemanipuleerd ze ook mogen zijn). Erdogan had geen “valse vlag coup” nodig om deze jaren durende en breedvoerige agenda voort te zetten, hoewel het ongetwijfeld zijn plannen heeft versneld.
Bij het weerleggen van de “valse vlag coup” theorie is het relevant om te onthouden dat Erdogan de volleerde politicus is die nooit een kans mist om een crisis te benutten voor zijn eigen profijt. Nadat hij zijn macht opnieuw deed gelden in de nasleep van de mislukte coup, zag Erdogan een ongekende kans om al zijn vijanden in een keer uit de weg te ruimen, wat precies is dat hij nu aan het doen is. Uiteraard bewijst dit nog niet noodzakelijkerwijs dat hij niet “betrokken” was vanaf het begin.
Een redelijke verfijning van de theorie
Als we deze aantijgingen voor een moment in overweging nemen en een iets redelijkere benadering toevoegen, zou je kunnen zeggen dat het theoretisch mogelijk is dat Erdogan zich inderdaad bewust was dat er actief aan een coup tegen hem werd gewerkt, maar tot de conclusie is gekomen dat het beter was om het zwakke en al gecompromitteerde plan te laten uitspelen om zijn tegenstanders zo te verpletteren en vervolgens de opportune voordelen te oogsten. Dit zou in zekere zin vergelijkbaar zijn met de situatie rondom Pearl Harbor en volgens sommigen zelfs 9/11, waar de Verenigde Staten wisten dat een aanval aanstaande was, maar een diepgeworteld, alles overstijgend strategisch belang hadden om het desondanks toch te laten gebeuren.
De auteur onderschrijft deze benadering waar het Turkije betreft niet per se, het lijkt een te bovenmatig riskante gok zelfs voor Erdogan (die een geschiedenis heeft van zulk roekeloos gedrag), maar als we deze theorie voor het moment accepteren is het zelfs voorstelbaar dat hij door de Russische geheime dienst is gewaarschuwd over wat op het punt stond te gebeuren. Moskou zou de details van het plan hebben kunnen aanbieden als blijk van vertrouwen in aanloop naar de alles-veranderende – “game-changing” – Russisch-Turkse detente, en ook omdat Rusland niet wilde dat de VS en zijn bondgenoten haar de schuld in de schoenen zou kunnen schuiven als de coup zou mislukken.
Erdogan, ontstoken in razernij omdat de VS probeert zijn aanstaande vernederende ondergang live op tv te orkestreren, zou zich daarop hebben kunnen committeren aan de geleidelijke heroriëntatie van zijn land op Eurazië, wel wetend dat hij daarvoor een publiekelijk verdedigbare reden zou moeten hebben, ergo toestaan dat het geschonden Amerikaanse plan doorgaat zodat hij het direct kan verpletteren en gebruiken om de draai in het buitenlands beleid van zijn land te rechtvaardigen.
Acties spreken luider dan speculatie
Hoe dan ook, of Erdogan nu volstrekt overvallen werd door de coup of van tevoren al besloot er zijn voordeel mee te doen, de opeenvolgende gebeurtenissen die zich afspeelden in de nasleep van de coup bieden overtuigend bewijs dat de poging tot gedwongen machtswisseling door de VS gedirigeerd werd.
De Turkse minister van Arbeid Suleyman Soylu zei dit zelfs openlijk, maar Premier Binali Yildirim was diplomatieker toen hij over Gülen zei: “Ik zie geen enkel land dat zich achter deze man zou scharen, deze leider van een terroristische bende, vooral niet na afgelopen nacht. Het land dat achter deze man zou staan is geen vriend van Turkije. Het zou zelfs een agressieve daad tegen Turkije zijn.” De gelijktijdige de facto neutralisatie van de Amerikaanse luchtmachtbasis Incirlik door het instellen van een ‘no-fly zone’ (hoewel het zo niet formeel genoemd wordt), het afsluiten van de elektriciteit van alle faciliteiten daar en de arrestatie van de bevelhebber ter plekke Generaal Bekir Ercan Van op het terrein van de basis vanwege zijn betrokkenheid bij de coup zijn een sterke indicatie dat dit niet slechts een geënsceneerde, melodramatische machtsgreep door Erdogan is, maar het beginstadium van een serieuze geopolitieke heroriëntatie weg van de VS.
Of de VS in Incirlik blijft of niet is feitelijk niet het twistpunt, omdat de diepe symboliek van wat zich nu ontvouwt veel substantiëler is dan de fysieke aanwezigheid van het Pentagon ter plaatse. Nooit eerder in de geschiedenis is de VS afgesloten geweest van de eigen nucleaire wapens, wat feitelijk gebeurd is met de ‘no-fly zone’ en het uitschakelen van de elektriciteit op Incirlik. Erdogan probeert op de meest memorabele manier met de grootst mogelijke impact duidelijk te maken dat hij de Sultan van heel Turkije is — inclusief Incirlik — en dat hij niet zal tolereren dat de basis gebruikt wordt tegen hem door actief coupplegers te helpen en te verbergen. In antwoord op dit ondenkbare gebrek aan respect door een voormalige quisling is de VS nu bezig met een boosaardige Hybride Oorlog aanval op Erdogan, een aanval die zelfs kan escaleren tot een niveau waarbij Turkije geopolitiek opgedeeld wordt en de 70 miljoen inwoners van het Neo-Ottomaanse “Kalifaat” in de hete ketel van de chaos worden geworpen, een chaos die dan strategisch tegen Rusland en Iran ingezet kan worden.
Bewapening van de Turkse gevechtsruimte tegen Rusland en Iran
Deze beide multipolaire naties zijn zich zeer wel bewust van hoe de VS hen wil destabiliseren vis-a-vis de verbreiding van de verwoesting van het Midden-Oosten, dit ligt dan ook ten grondslag aan hun strijd tegen terroristen en militaire samenwerking in Syrië. Nu het tij van die oorlog zich eindelijk tegen de VS heeft gekeerd en het conflict langzaam naar het einde beweegt (hoe lang het uiteindelijk ook zal duren voordat het volledig opgelost is), valt te verwachten dat de VS zal trachten andere regionale conflicten te organiseren om de rol van het Syrische conflict over te nemen en de indirecte asymmetrische oorlog tegen de Russische en Iraanse strategische belangen te prolongeren. De militante schepping van het “tweede geopolitieke Israël – i.e. Koerdistan” is beslist onderdeel van deze plannen, maar met Erdogan’s anti-unipolaire rebellie en daar bovenop de gevolgen van de mislukte door de VS gedirigeerde coup heeft Washington nu een veelheid aan redenen om de talloze mogelijkheden om Turkije uit elkaar te reten uit te buiten.
Rusland en Iran begrijpen allebei de ernst van wat op het spel staat en dat het zeer waarschijnlijk is dat de VS zal trachten om zijn mislukte couppoging tegen Erdogan om te zetten in kiemen voor een nieuwe Kleurenrevolutie tegen hem en misschien mogelijk zelfs een Onconventionele oorlog. Er is een overvloed aan legitieme redenen waarom Turken hun President verachten, met zijn betrokkenheid bij de oorlog in Syrië door te “Leiden van Achteren” en zijn islamistische binnenlandse politiek als eerste en belangrijkste reden, maar de vrees bestaat dat de verdedigbare boosheid van een groot deel van de maatschappij door de VS misbruikt kan worden in zijn streven om tumult te verspreiden in heel Turkije en een zwart gat van chaos te creëren dat structureel zou functioneren als een “Nieuw Syrië”.
tr_imparator
29-07-16, 22:02
Irans antwoord en belangen
Omdat Iran deze keten van gebeurtenissen voorzag en realiseerde dat ze de eersten zouden zijn die hier direct door getroffen zouden worden, uitte Iran onmiddellijk haar bezwaar tegen de couppoging. Minister van Buitenlandse zaken Zarif, in commentaar dat werd gerapporteerd door de door de overheid gefinancierde Iraanse omroep Press TV, ging zelfs zo ver dat hij het parlement voorhield: “Wij zijn het eerste land dat expliciet een verklaring over haar houding tegenover Turkije heeft afgelegd, terwijl andere landen of muisstil bleven of … nogal vaag waren over hun houding, als ze al een positie innamen, en verzuimden om hun steun voor de democratie te uiten … Sommige landen zoals Saudi-Arabië en Qatar gaven de voorkeur aan de escalatie van de couppoging tegen de Turkse regering.” Deze volmondige en krachtig verwoorde verklaring gaat veel verder dan de obligatoir geuite steun aan de internationaal erkende regering waartoe bijna alle andere landen zich beperkten en demonstreert ontegenzeggelijk dat Teheran zich opzettelijk positioneert als Ankara’s trouwste internationale bondgenoot in het regionale post-coup landschap.
Hiervoor zijn verscheidene redenen en ze hebben te maken met het volgende:
•Iran wil geen slachtoffer worden van “Wapens van Massa Migratie” in de nasleep van een door de VS geplande vernietiging van Turkije;
•Iran wil Erdogan’s blijvende en gecoördineerde samenwerking om te reageren op potentieel, grensoverschrijdend Koerdisch terrorisme (Iran wordt momenteel aangevallen door de PKK-gelieerde “Koerdische Democratische Partij van Iran”);
•en Iran voorziet een toekomst waar de Iraanse gaspijpleiding kan aansluiten op het TAP project in Noord-Turkije en zo Europa’s vraag naar niet-Russische energieleveringen kan vervullen.
Ruslands antwoord en belangen
Ruslands anti-coup antwoord was in vergelijking terughoudender, maar was desondanks behoorlijk krachtig. Terwijl Rusland zich onthield van het beschuldigen van betrokkenen of profiteurs van de ontwikkelingen en het benadrukken van hoe snel ze diplomatiek reageerde op de coup achterwege liet, zoals Iran in beide gevallen wel deed, uitte ze simpelweg haar steun aan de internationaal erkende regering van Turkije en sprak over de ontoelaatbaarheid van een militaire machtswisseling. Veelzeggend echter was dat president Poetin later Erdogan opbelde en instemde om hun al geplande afspraak in september een maand te vervroegen, en ook sprak over potentiële samenwerking via de Euraziatische Economische Unie.
Ruslands belangen in Turkije zijn talrijk, maar een aantal vallen meer op dan de rest en zijn bedoeld om te garanderen dat Ankara haar geopolitieke heroriëntatie voltooit door de volgende stappen te zetten:
•Turkije moet haar eerdere beleid afzweren door de steun aan de terroristen in Syrië te stoppen en de grens af te sluiten voor de voortdurende infiltratie door terroristen;
•Turkije moet de onderhandelingen over de Balkan Stream-pijpleiding hervatten en dit multipolaire megaproject nieuw leven inblazen;
•en Turkije moet de complexe economische onderlinge afhankelijkheid met Rusland verdiepen door samen te werken via het Euraziatische Economische Unie platform.
Daarenboven is Moskou’s diplomatieke steun aan Erdogan’s presidentschap ook ingegeven door de pragmatische noodzaak te voorkomen dat de Gülenisten de macht grijpen. Indien de in de VS wonende en Clinton-gelieerde religieuze leider van dit duistere, transnationale netwerk de volgende leider van Turkije zou worden of een overheersende invloed zou hebben op wie dan ook van zijn ondergeschikten in plaats van hem de leider zou worden, dan heeft Rusland alle reden om aan te nemen dat ze alle instrumenten van de staat zouden omleiden om de agenda van de terroristische netwerken te promoten in het hele post-sovjet territorium. Dit zou dozijnen “mini- Tsjetsjeniës” kunnen creëren waar Rusland op zou moeten reageren namens haar CVVO-bondgenoten, waarmee ze gedwongen zou worden permanent strategisch defensief te opereren en alle vorderingen die ze sinds 2008 heeft bereikt wereldwijd zouden worden teruggedraaid.
De blik afwenden van Erdogan’s zondes
Het meest controversiële aspect van deze hele situatie waar veel multipolaire supporters moeite mee hebben om te accepteren is, waarom Rusland en Iran Turkije zouden steunen terwijl ze zich zeer wel bewust zijn van Erdogan’s medeplichtigheid in de Oorlog van Terreur tegen Syrië. En na het zien van beelden van wraakzuchtig groepsgeweld in Istanboel en tenminste één geverifieerde openbare onthoofding, om nog maar niets te zeggen van de sectoroverschrijdende natiewijde zuivering die momenteel plaatsvindt, krabben mensen die normaliter sympathiek staan tegenover Ruslands en Irans buitenlandbeleid zich achter de oren en vragen zich af waarom Moskou en Teheran zich niet krachtig uitspreken tegen zulke schokkende gebeurtenissen.
Hoezeer dit ook veel lezers kan teleurstellen, de harde realiteit is dat Rusland noch Iran er enig belang bij heeft om zich te mengen in de binnenlandse aangelegenheden van hun partners, of die nu goed of fout zijn. Beide staten volgen in het algemeen een politiek van nationale soevereiniteit waarbij ze controversiële ontwikkelingen bij hun partners meestal negeren, zolang de pragmatische staat-met-staat samenwerking er niet door belemmerd wordt.
De uitzondering op deze regel is vooral te zien wanneer een staat die van groot belang is voor Rusland of Iran plotseling vijandig wordt (of al is) tegen een van hen en een serie schandelijke stappen zet, ontworpen om indirect schade te berokkenen aan de strategische positie in het land van deze multipolaire leiders. Het Kiev van na de Maidan bijvoorbeeld steunt impliciet de etnische zuiveringen tegen Russen en de aan Rusland verbonden bevolking in Oekraïne, wat verklaart waarom Rusland reageerde op het verzoek [tot re-unificatie]van de Krim en bepaalde vormen van steun verleende aan de milities in Donbasbekken.
Iran, aan de andere kant, heeft afwijzend gereageerd op de gewelddadige onderdrukking van de Sjiitische minderheid in Bahrein en Saudi-Arabië. Hieraan moet echter worden toegevoegd, dat Teheran zich in het verleden ook heeft beziggehouden met minder makkelijk te verdedigen uitzonderingen op deze regel, door de Bosnische Moedjahedien te bewapenen en diplomatieke steun te verlenen aan de anti-Khadaffi rebellen, van wie Iran officieel verkondigde dat ze betrokken waren bij een “Islamitisch Ontwaken” (de term die Iran gebruikte voor de “Arabische Lente” Kleurenrevoluties, voordat ze beseften dat dit allemaal door Amerika aangestuurde unipolaire operaties waren).
Ondanks deze uitzonderingen die Rusland en Iran per geval toepassen op de voornaamste richtlijn van hun buitenlands beleid van nationale soevereiniteit, verwerpen deze beide landen de door het Westen gefabriceerde ideologieën van “humanitaire interventie” en het “bevorderen van democratie”. Geen van beide landen laat doorgaans “humanitaire” of “democratische” overwegingen de relaties met hun tegenhangers beïnvloeden, hoewel zoals reeds gezegd dit niet noodzakelijkerwijs het geval is wanneer ze te maken hebben met een vijandige regering die een (bestaand of potentieel) pragmatisch partnership mijdt. Moskou en Teheran zien “humanitaire interventie” en het “bevorderen van democratie ” als een marketing truc om politieke, economische, sociale en militaire, destabiliserende interventies in de binnenlandse aangelegenheden van andere landen te rechtvaardigen in het streven naar “zero-sum” geostrategische winst en als zodanig zouden deze strategieën slechts zelden gebruikt mogen worden en uitsluitend in de meest extreme situaties.
Conclusie
Vanwege het leidende principe van nationale soevereiniteit in het buitenlands beleid, het feit dat Erdogan is gedraaid en nu aanstuurt op een Turkije dat een vriendelijke multipolaire bondgenoot is, en vanwege de zwaarwegende geopolitieke overwegingen van dit moment steunen Rusland en Iran Turkije diplomatiek op dit scharniermoment in haar geschiedenis (en die van de rest van de wereld), ondanks Erdogan’s anti-“humanitaire” en anti-“democratische” uitbuiting van de mislukte Amerikaanse coup tegen hem.
Dit artikel is oorspronkelijk in het Engels verschenen op Geopolitica.
Page not found | Geopolitica (http://www.geopolitica.ru/en/article/why-failed-turkish-coup-attempt-wasnt-false-flag-power-grab-erdogan#.V5vBkI9OI6Z)
Waarom de mislukte Turkse couppoging geen "valse vlag" machtsgreep door Erdogan was - Novini.nl (http://www.novini.nl/waarom-mislukte-turkse-couppoging-geen-valse-vlag-machtsgreep-erdogan-was/)
Van Ecevit tot Erdoğan: Een korte geschiedenis van pro-Amerikaanse staatsgrepen in Turkije
Kun je, als service aan de lezer, een link naar het artikel plaatsen? Dan kan ik, bijvoorbeeld, gemakkelijk naar voetnoten klikken. Die zijn mede van betekenis voor de kwaliteit van het artikel.
(even later)
Op de website drimble (http://drimble.nl/dossiers/multicultureel/marokko/37338146/van-ecevit-tot-erdogan-een-korte-geschiedenis-van-pro-amerikaanse-staatsgrepen-in-turkije.html) staat maroc.nl als bron vermeld ... :hihi:
Alle chaos in welke moslimlanden dan ook komen van de VS. En de zionisten niet te vergeten.
Interventie van het leger als hoeder van de seculiere staat is geen optie? Dat het is mislukt doordat de legerleiding voorafgaand aan de coup al deels was gezuiverd van anti-Erdogan elementen. Bleef weinig draagkracht over?
Oh nee, de grote duivel Amerika, Gülen en de zionisten.
Overigen volstrekt onlogisch daar er in Turkije inmiddels 60.000 lieden met een onwelgevallige mening zijn opgepakt. De onvrede komt uit de eigen parochie.
Als moslims, Turken, Arabieren er in eigen land een totale puinhoop van maken, schamen ze zich zo dat ze liever de schuld op het westen afschuiven. Het is een patroon wat je overal terug ziet. Bij alle conflicten zeggen moslims dat de joden, het westen en de VS er achter zitten. Zelf verwantwoording nemen voor eigen keuzes durven ze niet.
Als VS en Westerse landen dezelfde handelswijze zouden toepassen op eigen land(/en) dan zou het hier ook in de korste keren een chaos zijn... Net als in de andere landen... Corruptie wordt hier hard bestreden maar in andere landen doen Westerse landen in het geniep soms net zo hard mee of erger...
En je hebt gelijk... Het is niet alleen de schuld van Westerse landen... Wat dat betreft moet iedereen hand in eigen boezem steken...
...
En je hebt gelijk... Het is niet alleen de schuld van Westerse landen... Wat dat betreft moet iedereen hand in eigen boezem steken...
Doe dat dan eens!
Doe dat dan eens!
Wat wil je daarmee zeggen? Dat jij niet je hand in eigen boezem hoeft te steken? Geef eens toe miskukel!
Je loopt hier alles te ontkennen en te baggetaliseren... Een grote hypocriete toneelstuk aan het spelen... Denkt ook nog eens gelijk te hebben...