PDA

Bekijk Volledige Versie : Zijn kruisvaarders even extremistisch als IS-strijders?



Marsipulami
18-03-18, 12:06
Zijn kruisvaarders even extremistisch als IS-strijders?

Er was commotie deze week over het plan van theaterhuis NTGent om via het Lam Gods een vergelijking te maken tussen kruisvaarders en IS-strijders. Volgens Filip Van Tricht, lid van de raad van beheer van NTGent en kenner van de Middeleeuwen, is dit een foute vergelijking.

Filip Van Tricht is lid van de raad van bestuur van NTGent en mediëvist met specialisatie kruistochten/Byzantium, verbonden als vrijwillig medewerker aan de Vakgroep Geschiedenis van de Universiteit Gent.

za 17 mrt 14:49

De voorbije dagen is commotie ontstaan over de oproep van NTGent om IS-strijders een plaats te geven in een voorstelling over het ‘Lam Gods’. Ondertussen heeft het theaterhuis, na een spoedvergadering van de raad van bestuur, hier afstand van genomen, de gemaakte fout erkend, en zijn verontschuldigingen aan het publiek aangeboden. Terecht.

Ook betrokken acteur Frank Focketyn was duidelijk: “Ik wil niks te maken hebben met mensen die moorden.” Een gezonde reflex.
In deze bijdrage wil ik ingaan op artistiek directeur Milo Rau’s visie op de middeleeuwse kruisvaarders, waarvan er een aantal op het ‘Lam Gods’ afgebeeld staan. Als antwoord op de vraag ‘Wie zijn de kruisvaarders vandaag?’ komt Rau onder meer uit bij de IS-strijders die de voorbije jaren vanuit Vlaanderen, België en andere West-Europese landen richting Syrië vertrokken zijn.

Op het eerste gezicht zijn er opvallende parallellen. Geografisch gezien gaat het tweemaal over een link tussen West-Europa en het Midden-Oosten.
Tweemaal religieus geďnspireerd geweld tegenover andersgelovigen/andersdenkenden.
Tweemaal de wandaden, verwoesting en ontwrichting die oorlog met zich meebrengt. Vraag is echter of die erg algemene parallellen echt betekenisvol zijn.
Belangrijk: Rau ziet schijnbaar ook tweemaal religieuze extremisten.

Maar niets is wat het lijkt. Want hoewel het vandaag vaak bon ton is om kruisvaarders als religieuze fanatici af te doen, zagen de middeleeuwse tijdgenoten dat helemaal anders. Voor hen waren kruisvaarders geen extremisten. Wel integendeel. Op kruistocht gaan was een na te streven ideaal, dat je met pauselijke garantie een rechtstreeks ticket richting hemel bezorgde. Kruisvaarders waren geen – in de bewoordingen van Bilal Benyaich (2015) – ‘losers’, ‘romantici’ of ‘rebellen/activisten’ zoals IS-strijders vandaag.
Kruisvaarders waren keizers, koningen, prinsen, graven, baronnen, kardinalen, bisschoppen en abten. Geen figuren aan de rand van de samenleving.

Ook gewone mensen gingen op kruistocht om zich van hun zielenheil te verzekeren. Wie niet de middelen had om de tocht te ondernemen, kon ook anders bijdragen, bijvoorbeeld met giften of via gebed. Omzeggens de hele Europese samenleving was op die manier massaal en actief betrokken bij het kruistochtgebeuren.

Geen marginaal fenomeen dus van een beperkte groep dolgedraaide fanaten.
Dit soort religieus geweld tegenover andersgelovigen – met als oorspronkelijke doel het heroveren van verloren gegaan christelijk gebied – was volkomen aanvaard. Andere tijden, andere normen.

Er zijn nog wel meer belangrijke verschillen. Ik stip er in vogelvlucht enkele aan.
Veel kruisvaarders die zich vestigden in de veroverde/heroverde gebieden in Syrië-Palestina geraakten al snel ‘georiëntaliseerd’: ze stonden open voor lokale gebruiken en namen die deels over. Westerse intellectuelen – veelal clerici – geraakten geďnteresseerd in de wetenschappelijke werken van hun islamitische tegenhangers. Motieven uit de Oosterse literatuur drongen door in Westerse ridderromans, die gewaardeerde tegenstanders, zoals de befaamde sultan Saladin, wel vaker verrassend positief portretteren.

Geen marginaal fenomeen dus van een beperkte groep dolgedraaide fanaten.
Aan islamitische zijde illustreren bijvoorbeeld ook de memoires van de 12de-eeuwse Syrische edelman Usâma ibn Munqidh hoe er naast onbegrip en conflict ook ruimte was voor respect en samenwerking tussen moslims en kruisvaarders. Allemaal betekenisvolle elementen die mee te nemen zijn in elke gedegen appreciatie en interpretatie van het complexe en veelzijdige middeleeuwse kruistochtfenomeen.

Dit maakt dat Rau’s benadering van kruisvaarders veeleer simplistisch, weinig geďnformeerd of zelfs bijna gemakzuchtig lijkt. In elk geval allerminst uitdagend of origineel. Deze bijdrage is alvast bedoeld als een constructieve aanmoediging om de blik te verruimen.

----
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.