AIVD;Rechts-Extremisme in opmars,ook in Nederland [Archief]

Salvatio

22-05-20, 09:53

AIVD: rechts-extremisme leeft op, ook in Nederland

Kopieergedrag De inlichtingen- en veiligheidsdienst noemt 2019 ‘het jaar van rechts-extremistische aanslagplegers wereldwijd’. Zij vonden elkaar vaak online.

Chris Koenis (https://www.nrc.nl/search/?author_filter=Chris%20Koenis)

29 april 2020 (https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/29/)

https://images.nrc.nl/KLmzQzv6vkZX5GLM13DkMv1hEyw=/1280x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2020/04/web-2904binaivd.jpg
Het hoofdkantoor van de AIVD aan de Europaweg in Zoetermeer. Foto Robin van Lonkhuijsen/ANP

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) waarschuwt voor de groeiende populariteit van rechts-extremisme wereldwijd. In Nederland was deze opleving het afgelopen jaar vooral online te zien bij extremistische groepen. Dat schrijft de AIVD in een woensdag gepubliceerd jaarverslag (https://www.aivd.nl/documenten/jaarverslagen/2020/04/29/jaarverslag-2019).

De AIVD noemt 2019 ‘het jaar van rechts-extremistische aanslagplegers wereldwijd’. De organisatie wijst onder meer op de bloedige aanslag (https://www.nrc.nl/dossier/aanslagen-christchurch/) van vorig jaar maart in de stad Christchurch in Nieuw-Zeeland, waar tientallen moskeegangers om het leven werden gebracht.

Het gebruik van sociale media en vooral het livestreamen van aanslagen, zoals in Christchurch, heeft volgens de AIVD anderen aangezet tot ‘copycat-gedrag’. „Zo beschouwden de aanslagplegers van Oslo in Noorwegen en Halle in Duitsland de aanslagpleger in Christchurch als een heilige”, schrijft de AVID in het jaarverslag.

]Dit kopieergedrag wordt versterkt doordat aanslagplegers en hun sympathisanten met elkaar in contact komen op rechts-extremistische websites en internetfora. Dit leidt volgens de AIVD tot „extreme content” die mensen kan aanzetten tot radicalisering of geweld.

Internetfora

Een bekend voorbeeld daarvan is internetforum 8chan (https://www.nrc.nl/nieuws/2019/11/03/berucht-internetforum-8chan-weer-online-onder-nieuwe-naam-a3978965), later omgedoopt tot 8kun (https://www.nrc.nl/nieuws/2019/11/03/berucht-internetforum-8chan-weer-online-onder-nieuwe-naam-a3978965), waarop onder meer racistische manifesten werden gedeeld door schutters.

Volgens de AIVD heeft deze ontwikkeling ook in Nederland verschillende keren tot dreigementen en geweld geleid door traditionele rechts-extremisten. Als voorbeelden geeft de inlichtingen- en veiligheidsdienst het online delen van huisadressen van antiracisme-activisten, die vervolgens ook werden bezocht. Ook noemt de AIVD incidenten waarbij anti-Zwarte Piet-demonstranten worden belaagd

Buitenlandse inmenging

In tegenstelling tot rechts-extremisme is de „acute dreiging” van Islamitische Staat voor Europa vorig jaar verder afgezwakt, al blijven ondergrondse cellen een risico voor het plegen van aanslagen in westerse landen.

Verder wijst de AIVD in het verslag op een toename van ongewenste buitenlandse inmenging door andere landen in Nederland, onder meer door middel van spionage gericht op politieke en economische informatie. De AIVD noemt China de grootste dreiging op het vlak van economische spionage, terwijl vooral Rusland aan politieke beïnvloeding doet. Landen zoals Turkije, China en Iran richten zich met „beïnvloeding en intimidatie” juist op hun diaspora in Nederland.

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/29/aivd-rechts-extremisme-leeft-op-ook-in-nederland-a3998189 (https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/29/aivd-rechts-extremisme-leeft-op-ook-in-nederland-a3998189)

[/COLOR]

Salvatio

22-05-20, 18:22

DE WERELDWIJDE NORMALISERING VAN RADICAAL-RECHTS

Er zijn van die boeken waarvan de timing niet beter kan. Een prachtig en ook zeer welkom voorbeeld daarvan is Cas Muddes The Far Right Today. In een tijd waarin populisme en radicaal- rechts overal ter wereld aan een opmars bezig (lijken te) zijn, is een boek dat in slechts 205 pagina’s een diepgaande analyse geeft van deze fenomenen een verademing.

Wat verklaart de opkomst van ‘the far right’, niet alleen in Europa, maar wereldwijd? De drie grootste democratieën ter wereld (in elk geval in bevolkingsaantal) – de Verenigde Staten, India en Brazilië – hebben een radicaal-rechtse leider en het bevalt te bezien of zij spoedig afstand zullen moeten doen van hun positie. Mudde, die eerder veelgeprezen boeken over populisme en rechts-extremisme schreef, maakt een scherp onderscheid tussen ‘far right’ (radicaal-rechts) en extreemrechts. In tegenstelling tot extreemrechtse groeperingen (zoals de neonazi’s) verwerpt radicaal-rechts de democratie niet, al moet de wens van de meerderheid wel prevaleren boven minderheden en bepaalde elementen van de rechtsstaat. Daarnaast is extreemrechts volgens Mudde ondanks het extreme – vaak ook gewelddadige – karakter een marginale factor in het wereldwijde politieke landschap.

De kern van deze ontwikkeling is de normalisering van radicaal-rechts sinds ongeveer de eeuwwisseling

Radicaal-rechts is daarentegen bepaald geen onbeduidende factor meer en heeft overal een toenemende invloed. De kern van deze ontwikkeling is de normalisering van radicaal-rechts sinds ongeveer de eeuwwisseling, zoals Mudde meermaals benadrukt. Tot die tijd was het haast ondenkbaar dat deze stroming een voet aan de grond zou krijgen in (Westerse) democratieën, besmet als het was door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Dat is fundamenteel veranderd.

Volgens Mudde is extreemrechts vooral een ziekteleer die grotendeels losstaat van de ‘mainstream’ politiek. Populistisch radicaal-rechts is volgens Mudde daarentegen vooral een radicalisering van die politieke mainstream. In de optiek van de auteur is radicaal-rechts in veel opzichten genormaliseerd.

https://spectator.clingendael.org/sites/spectator/files/inline-images/Lak-De%20Indiase%20minister-president%20Narendra%20Modi%20op%20bezoek%20in%20h et%20Verenigd%20Koninkrijk.%20%C2%A9%20Narendra%20 Modi%20-%20Flickr.jpgDe Indiase minister-president Narendra Modi op bezoek in het Verenigd Koninkrijk. © Narendra Modi/Flickr

Dat verklaart dan ook een groot deel van het succes. Veel andere politieke partijen eigenen zich steeds meer onderwerpen van radicaal-rechts toe of nemen deze in verwaterde vorm over. We zien dat in Nederland in het hele politieke spectrum voltrekken, van de SP tot het CDA.

Bijvoorbeeld in het pleidooi van voormalig CDA-partijleider Sybrand van Haersma Buma om kinderen op school weer het Wilhelmus te laten zingen. Mudde vat het prachtig samen: “Many (right wing) parties now advance a nativist, authoritarian, and populist discourse, including Euroscepticism, Islamophobia, and opposition to ‘do-goodism’ and ‘political correctness’ […] Mainstream politicians are no longer just paying lip service to populist radical right policies, they are actually introducing stricter policies on immigration, integration, and terrorism themselves.”

Het fundamentele verschil met eerdere stromingen, is dat naoorlogs radicaal-rechts niet alleen in Europa, maar ook in de rest van de wereld ‘mainstream’ is geworden

Rechts- (en zeker ook links-)populisme zijn op zichzelf niks nieuws. Denk aan de beweging van Pierre Poujade in Frankrijk, of tot op zekere hoogte de Boerenpartij in Nederland. Wat in de woorden van Mudde de zogeheten “fourth wave” van naoorlogs rechts fundamenteel doet verschillen van eerdere stromingen, is dat radicaal-rechts niet alleen in Europa, maar ook in de rest van de wereld ‘mainstream’ is geworden.

Mudde onderscheidt meerdere crises die de opkomst en politieke doorbraak van radicaal-rechts verklaren. De vluchtelingencrisis van 2015 was hiervan wellicht niet de oorzaak, maar diende wel als katalysator. Andere belangrijke issues – Mudde benadrukt terecht dat radicaal-rechtse groeperingen geen ‘single-issue’-bewegingen zijn – zijn immigratie, veiligheid, corruptie en buitenlands beleid.

Wie het jargon van populistische en radicaal rechtse groeperingen bestudeert, krijgt al snel het gevoel dat het vijf voor twaalf is

Radicaal-rechtse groeperingen afficheren zich nadrukkelijk als bewegingen, niet als partijen. Deze bewegingen zijn volgens Mudde bezeten door veiligheid, wat zij breder interpreteren dan alleen lichamelijke veiligheid. Het heeft een cultureel, economisch en fysiek component: “Almost every political issue is perceived through the lens of a ‘threat to the natural order’, creating insecurity, which has to be dealt with by an iron hand [...] security almost always has a nativist component to it, given that ‘aliens’ are seen as the key source of natives’ insecurity.”

Wie het jargon van populistische en radicaal-rechtse groeperingen bestudeert, krijgt al snel het gevoel dat het vijf voor twaalf is. Als er niet ogenblikkelijk drastische maatregelen genomen worden, dan is de ondergang nabij.

Geen wonder dat er aan de rechterzijde nogal gedweept wordt met ondergangsgedachten als die van Oswald Spengler, de Duitse cultuurhistoricus die in zijn werk Der Untergang des Abendlandes (1918) de ondergang van het Westen aankondigde.Mudde kraakt ook een harde noot over de politieke en journalistieke mainstream. Zij hebben volgens hem de laatste jaren veel te makkelijk en welhaast kritiekloos meegebogen met de ideeën en programmapunten van radicaal rechts: “There is no doubt that the far right is increasingly succesful in agenda-setting, often (unintentionally) helped by opportunistic mainstream politicians and sensationalist mainstream media.”

Hoewel misdaadcijfers al jaren dalen, krijg je als krantenlezer en televisiekijker het idee voorgeschoteld dat het steeds onveiliger wordt op straat

Misdaadstatistieken zijn daarvan een prachtig voorbeeld. Hoewel de misdaadcijfers al jaren dalen, krijg je als krantenlezer en televisiekijker het idee voorgeschoteld dat het steeds onveiliger wordt op straat. Radicaal-rechtse groeperingen – maar ook de ‘gewone’ politieke partijen – springen hier maar al te graag gretig op in.
https://spectator.clingendael.org/sites/spectator/files/inline-images/Lak-President%20Donald%20Trump%20staat%20journalisten% 20te%20woord%20bij%20het%20Witte%20Huis%2C%20novem ber%202019.%20%C2%A9%20The%20White%20House%20-%20Flickr.jpgPresident Donald Trump staat journalisten te woord bij het Witte Huis, november 2019. © The White House/Flickr

Hoewel radicaal-rechts de democratie niet verwerpt (waar extreemrechts dat wel doet), ziet Mudde de normalisering van radicaal-rechts terecht als een bedreiging voor de democratie. Radicaal-rechts keert zich immers tegen bepaalde fundamenten van de naoorlogse liberale democratische consensus, zoals de rechten van minderheden en scheiding der machten.

Mudde verdient ook complimenten voor zijn zelfkritiek, waar hij onder meer toegeeft: “I foresaw neither the extent of the political mainstreaming of the populist radical right nor the transformation of some of this ‘political mainstream’ into full-fledged populist radical right parties.” Hij heeft een prachtig, beknopt en zeer toegankelijk boek geschreven, dat uitstekend inzichtelijk maakt waarom radicaal-rechts zo invloedrijk geworden is.

De steun voor radicaal-rechtse ideeën is vrij stabiel, al is het electoraat hoogst volatiel

Wel mis je als lezer heel soms begrip van de auteur voor de standpunten van radicaal-rechts, hoe vergezocht en absurd ook. Denk aan de problemen met integratie, mensen die hun wijken onherkenbaar zien veranderen en onzekerheid over de toekomst. Dat radicaal-rechts daar vaak geen haalbaar alternatief voor heeft, is zeker waar. Toch slaat het gedachtengoed blijkbaar aan bij een deel van het electoraat.

Mudde is ervan overtuigd dat radicaal-rechts (en ook extreemrechts) zullen blijven bestaan: de steun voor radicaal-rechtse ideeën is vrij stabiel, al is het electoraat hoogst volatiel. Wel voorziet Mudde op de langere termijn grote problemen voor radicaal-rechts, vooral door demografische veranderingen.

Volgens de auteur tonen peilingen namelijk aan dat jongere generaties en stedelijke bevolkingen de multiculturele realiteit veel makkelijker accepteren, waardoor het minder waarschijnlijk is dat zij populistische radicaal-rechtse partijen en ideeën zullen steunen.

Daar houden we ons dan maar aan vast.

https://spectator.clingendael.org/nl/publicatie/de-wereldwijde-normalisering-van-radicaal-rechts# (https://spectator.clingendael.org/nl/publicatie/de-wereldwijde-normalisering-van-radicaal-rechts#)