PDA

Bekijk Volledige Versie : Tjetjenie? In de verdieping nu dan maar.



Donna
28-10-02, 21:51
Tsjetsjenië / De moefti als verzoener
door Wendelmoet Boersema (Trouw)

Het gijzeldrama in Moskou kan niet anders dan een keerpunt betekenen in Poetins Tsjetsjenië-politiek. Het Westen is in een ruk weer betrokken bij de uitzichtloze, wrede oorlog in het zuiden van Rusland. Een sprankje hoop op vrede geeft de massale veroordeling van de terreurdaad door Tsjetsjeense burgers en de Islamitische organisaties in Rusland.

Hij zou het zelf graag anders zien, maar het presidentschap van Vladimir Poetin zal altijd in een adem genoemd worden met het lot van Tsjetsjenië. De oorlog in de kleine republiek die de onbekende FSB-topman aan de macht hielp, is na drie jaar nog steeds niet over. Deze dagen brachten Barajev en zijn vijftig guerilla's de oorlog zelfs tot aan de drempel van het Kremlin.

De bloedige ontknoping van het gijzeldrama zal de vrede in de opstandige republiek op de korte termijn niet dichterbij brengen. Een eerste voorzichtige conclusie is dat de terreurdaad het optreden van de Russen in de republiek zal verharden, nu met volledige instemming van de wereldgemeenschap. Poetin heeft de opstandelingen vanaf het begin consequent 'terroristen' genoemd. Betrokkenheid van Tsjetsjenen bij de bomaanslagen in Moskou en Wolgodonsk in 1999 stond voor de Russische autoriteiten als een paal boven water, hoewel het nooit tot een proces is gekomen. De president was er dan ook als de kippen bij om de gijzeling te verbinden met andere daden van internationaal terrorisme: de bom op Bali en de aanslag op het WTC in New York. ,,De vijand is sterk en gevaarlijk, onmenselijk en wreed'', aldus Poetin.

Na de gijzeling lijken de Tsjetsjeense strijders hun geuzennaam van 'rebel' ook in de internationale pers voorgoed verloren te hebben.,,Geen enkele politieke grief rechtvaardigt het doden van gijzelaars'', aldus het Witte Huis. In hun kielzog steunden ook de Britten, Duitsers, Israeliërs en anderen de Russen in hun strijd tegen terreur. [\Zelfs Saddam Hoessein liet weten dat deze daad 'een schaduw werpt op alle moslims', al is het de vraag of iemand op zijn commentaar zat te wachten.

De gijzeling is bovendien een verschrikkelijk signaal van de voortgaande radicalisering van het Tsjetsjeense verzet, dat nog steeds zegt te strijden voor onafhankelijkheid. In praktijk zitten de Tsjetsjeense rebellen daarnaast tot over hun oren in de ontvoeringshandel en andere schimmige zaken. De fundamentalistisch-islamitische stroming van het wahhabisme krijgt meer aanhang onder de strijders. Er zijn banden -persoonlijke en financiële, hoe gering ook- aangetoond met de Al Kaida-beweging van Osama Bin Laden, waar sommige Tsjetsjeense bendeleiders geen geheim van maken. Geen wonder dat de Westerse kritiek op de Tsjetsjeense oorlog na 11 september als een nachtkaarsje uitging.

Helaas was -en is- er reden te over voor kritiek op het Russische optreden in Tsjetsjenië. Ondanks een 'voortvarend' begin is Poetin er niet in geslaagd de kleine republiek onder zijn controle te krijgen. In twee jaar vielen in totaal 15 000 tot 20 000 slachtoffers. Voor zover er nog iemand geïnteresseerd was in Tsjetsjenie, werden ze beziggehouden met verklaringen als ,,de militaire fase is voorbij'' en ,,de wederopbouw kan beginnen''.

In werkelijkheid lijden de Russische troepen nog steeds gevoelige verliezen, zoals de 120 doden uit de helicopter die de rebellen in in augustus neerhaalden. Het leger verliest zich in steeds wredere razzia's en cynische mensenhandel onder de burgerbevolking, de Tsjetsjenen slaan op hun beurt steeds wanhopiger terug.

Als Poetin naar aanleiding van het gijzeldrama besluit de duimschroeven nog vaster aan te draaien, zal dit hoogstwaarschijnlijk niet de weg naar vrede zijn. Lang niet iedereen in Rusland maakt zorgvuldig onderscheid tussen islam en fundamentalische splintergroepen, tussen gewone Tsjetsjenen en terroristen. Ondanks oproepen de kalmte te bewaren, namen de aanvallen op gewone Tsjetsjenen en Kaukasiërs in Rusland de afgelopen dagen toe.

Een mogelijke uitweg uit de Tsjetsjeense crisis zijn vredesonderhandelingen. Het Westen zou dan niet moeten reageren met stilzwijgende instemming met nog harder ingrijpen, maar juist met het vergroten van de diplomatieke druk. Het argument was tot nog toe dat Tsjetsjenië een 'binnenlandse aangelegenheid' van de Russen was. Maar heeft Poetin niet zelf de Tsjetsjeense kwestie in een internationaal kader geplaatst? Dan is ook de inmenging van internationale instanties gerechtvaardigd.

In het verleden bleken de kleine succesjes op het onderhandelingsfront niet blijvend. Poetin heeft het zelfs nooit serieus geprobeerd, ondanks zijn beweringen van de laatste dagen 'open te staan voor gesprek'. Liberale politici die hamerden op de noodzaak van een vredesproces verdwenen onder Poetins bewind in de marge van de politiek. Een complicerende factor is dat voorlopig de enige mogelijke Tjsetsjeense partner in onderhandelingen, Aslan Maschadov, door zijn mogelijke betrokkenheid bij de gijzeling in diskrediet is geraakt. Maschadov werd in 1997 door Rusland en de OVSE als gekozen president van de Tsjetsjeense republiek erkend. De égards waarmee Maschadov in Europa en Washington werd ontvangen, hebben Poetin altijd zwaar geïrriteerd. Sinds enige tijd zien ook de VS hem niet meer als geschikte onderhandelingspartner. Zelf ontkent Maschadov betrokkenheid bij de gijzeling, maar het is onwaarschijnlijk dat hij nu nog een belangrijke rol kan spelen.

Wie dan wel? Het enige hoopgevende van de afgelopen dagen was de wijze waarop talrijke islamitische organisaties in Rusland hun afkeer van de terreurdaad uitspraken. Niet eerder waren de moefti's van Rusland, van de Noord-Kaukasus en de Islamitische Wereldraad, het zo openlijk eens met de Russen. Oppermoefti Talgat Tagzjoeddin verklaarde de gijzelnemers absoluut niet te zien als strijders voor een vrij Tsjetsjenië. Wellicht dat uit deze hoek toekomstige bemiddelaars en verzoeners voortkomen. Ook de Tsjetsjeense diaspora in Rusland veroordeelde Barajev en zijn groep scherp. Enkelen van hen boden zich zelfs aan in ruil voor de gijzelaars. In Tsjetsjenië zelf zijn onverwacht grote demonstraties tegen de gijzeling gehouden.

Tot slot kan de schok waarmee heel Rusland en het Westen weer aan de oorlog in Tsjetsjenië herinnerd is, misschien nog positieve gevolgen hebben. Publieke steun voor de oorlog was toch al tanende vanwege de grote verliezen. Van vele kanten klonk deze dagen in Rusland de oproep een einde te maken aan alle ellende in de republiek. Dat kan de druk vergroten op Poetin om toch te onderhandelen, zeker met het oog op de verkiezingen over twee jaar. Want Rusland zal verder moeten met de Tsjetsjenen, als landgenoten of als buren. Zoals een tv-commentator zaterdagochtend zei: ,,Laten we hopen dat we het onderscheid blijven maken. In Rusland zijn miljoenen moslims, vele Tsjetsjenen en slechts een aantal terroristen.''

Dienna
28-10-02, 23:59
up! (voordat ze weer in de vergetelheid raken)