Bekijk Volledige Versie : Ongelovigen zijn ongelukkiger, voelen zich onveilig en hebben negatief toekomstbeeld.
Marsipulami
30-10-02, 10:45
INTERVIEW. VUB-socioloog Mark Elchardus over godsdienst en vertrouwen
Religie geeft zin aan beperkingen
Gretel Van den Broek
Staan gelovigen met meer vertrouwen -- en dus gelukkiger -- in het leven? Een vraag die in dezer dagen gelijkstaat met seculier vloeken. VUB-socioloog Mark Elchardus (55) leidde een sociologisch onderzoek over participatie in verenigingen en vertrouwen, en kwam tot opmerkelijke besluiten.
Elchardus: ,,Uit ons onderzoek blijkt dat de ledenaantallen in het Vlaamse verenigingsleven niet gedaald zijn. En wat bij alle verenigingen opvalt, levensbeschouwelijk of niet, is dat hun participanten een meer vertrouwend mensbeeld hebben. Ze beschouwen anderen minder als individuen die uit zijn op eigenbelang en ze gaan er meer van uit dat mensen zich voor andere mensen echt kunnen engageren.''
,,Wie deelneemt aan het verenigingsleven is ook verdraagzamer, kan gemakkelijker om met een etnisch verscheiden samenleving en heeft minder anti-politieke gevoelens. Vaak zijn deze leden ook op andere terreinen actief. Ze stappen sneller in wijkraden, nemen sneller initiatief in allerhande comités en zijn ook geneigd meer over maatschappelijke onderwerpen te praten.''
,,Als laatste effect zien we dat lidmaatschap samenhangt met meer activiteiten buitenhuis, gaande van de meest elitaire tot de meest populaire cultuurprojecten. We kunnen besluiten dat verenigingen meer vertrouwende, democratische en betrokken burgers produceren.''
-- Het is niet de aard van een vereniging, maar het verenigingsleven op zich dat mensen vormt?
Los van het type vereniging is het verenigingsleven een soort oefengrond voor democratie. Mensen komen samen om iets te doen, ze moeten afspraken maken, het werk verdelen, verantwoordelijken aanduiden en taken vervullen. Het effect van de verschillende verenigingen op de leden verschilt minder sterk dan we verwacht hadden.
-- Heeft het al dan niet hebben van een levensbeschouwing nog enig effect?
Uit het onderzoek bleek zeer duidelijk dat mensen die zeggen dat ze ongelovig of levensbeschouwelijk onverschillig zijn, veel minder participeren. Vrijzinnigen participeren nog meer dan de ongelovigen, of degenen die zeggen dat het hen allemaal onverschillig laat.
Het idee dat ontkerkelijking en vrijzinnigheid als communicerende vaten zouden functioneren, moeten we loslaten. Afhakers van het geloof worden in Vlaanderen levensbeschouwelijk veeleer onverschillig, en ze haken ook af in het verenigingsleven.
Ze zijn meer ontevreden met het leven, voelen zich meer machteloos en uitgesloten, ze hebben een negatiever toekomstbeeld en voelen zich gemakkelijker onveilig. De categorie waarop het Vlaams Blok gretig inspeelt, dus.
-- Hoe zijn deze zogenaamde onverschilligen nog te bereiken?
Ze hebben een lage culturele participatie. Ze zitten veel meer thuis en ze nemen de televisie als venster op de wereld. Vaak zien we een verband tussen levensbeschouwelijke onverschilligheid en lage scholing. Laaggeschoolden lijden vaak aan de grootste graad van uitzichtloosheid en zijn het meest bitter. Hun kinderen gaan vaak naar het beroepsonderwijs, waar ze in groepen terechtkomen waarin de cultuur die ze thuis zien, enkel bevestigd wordt.
-- Dat lijkt zeer pessimistisch, deterministisch zelfs.
Dit is het resultaat van een sociologisch onderzoek, het is statistiek. Laaggeschoolden hebben meer kans om in verzuring terecht te komen. Het is een groep die in onze samenleving aan het afdrijven is. Er gebeurt al veel in scholen en buurtwerkingen voor deze mensen, maar nog niet genoeg.
-- Hoe komt het dat afhakers van levensbeschouwelijke systemen onverschillig worden?
Het zou iets te maken kunnen hebben met een veranderde sociale controle. We komen uit een tijd waarin geleerd werd tradities en gezag te respecteren. In onze hedendaagse samenleving zijn we overgestapt op een langdurige beïnvloeding van mensen. Het individu mag kiezen, maar we gaan zijn keuze wel richten. Dat doen we door hem lang school te laten lopen, maar ook via massamedia en reclame. Zo krijgt het individu de illusie dat hij zelf kiest, maar eigenlijk wordt hij voortdurend geprogrammeerd.
In zulke samenleving is religie als richtingaanwijzer van ondergeschikt belang. Het christendom en het socialisme bijvoorbeeld hadden een positief mensbeeld. Het conflict tussen beide is afgezwakt, maar misschien daarmee ook de duidelijkheid van hun boodschap. Minder confrontatie geeft een mens ook minder kansen om de eigen gevoelens van negativiteit te herzien.
-- Staat een godsdienstig mens anders in het leven?
Wie onbevooroordeeld naar het onderzoek kijkt, moet tot het besluit komen dat dit nog altijd zo is. Gelovigen zijn in het verenigingsleven sterker geëngageerd en zijn doorgaans meer tevreden met het leven. Uit recent onderzoek blijkt dat religieus geëngageerde jongeren beter in hun vel zitten.
Nog meer opmerkelijk is dat dit vooral geldt voor allochtone jongeren. Zij blijken zich meer tevreden te voelen dan de autochtone jongeren, en dat terwijl ze meer kansen hebben om laaggeschoold en kansarm te zijn.
Onze sociologische vaststelling is: jongeren die zich gelovig noemen, voelen zich ook vaak gelukkiger. De Franse socioloog Durkheim zegt dat religie een mens aanzet om beperkingen te aanvaarden en daarom ook zin geeft aan het leven.
Met anderen samenleven geeft meer mogelijkheden, maar ook altijd beperkingen. De moeilijkheid van zingeving is net het plaatsen van deze beperkingen. Gelukkige mensen zijn zij die dit kunnen. Degenen die grenzeloze autonomie willen, worden eerder ongelukkig.
Religie is geeft zin aan beperkingen, zegt Durkheim. Uit ons onderzoek bleek effectief dat religieus overtuigde jongeren een lager autonomiestreven hebben en beter met beperkingen kunnen leven. Dat geldt ook enigszins voor alle levensbeschouwelijk geëngageerde jongeren.
-- Ziet u een oplossing?
Een religieus reveil is volgens mij niet meer mogelijk in deze wereld. Dat ieder voor zich zin moet zoeken, vind ik intellectuele kitsch, en new agers blijken ook vaker ontevreden te zijn. We moeten veeleer zoeken naar een ethiek die het streven naar persoonlijke waarachtigheid probeert te harmoniseren met een gemeenschapsgevoel. Zoeken naar de zin van beperkingen zonder dat het individu zich daar minder autonoom bij voelt, is de grootste uitdaging voor deze tijd. En het is niet alleen een opdracht voor scholen en wijkcentra, maar voor alle filosofische, culturele en politieke systemen.
Bron: De Standaard
Niet zo negatief doen Mars.
Toevallig zag ik gisteren Knevel met Freek de Jonge en een of andere reliefreak die zichzelf slimmer vond, dan de gehele wetenschappelijke staf van alle Nederlandse universiteiten bij elkaar. Ja, die gozer was echt interessant. In z'n dromen.
Knevel kon maar niet begrijpen wat Freek bedoelde met het feit dat hij wel de behoefte aan een God voelt in zijn leven, maar niet gelooft dat deze bestaat.
Zo'n gedachtengang bezorgde Knevel schele koppijn en de reliefreak werd zowaar stotterend depressief.
Dus waarschijnlijk is het allemaal projectie. Snap je?
Je zou de vragen moeten zien om te bepalen of deze conclusies allemaal gerechtvaardigd zijn. Het is immers best mogelijk dat gelovigen zich meer schikken in hun lot ("tevredener"zijn) en dat niet-gelovigen veel kritischer en mondiger zijn ("ontevredener" zijn). Met andere woorden ... ik weet niet of 'tevreden zijn' nu altijd zo positief is.
Simon
religie maakt het makkelijk om iets ontastbaars de schuld te geven "het is de wil van god etc" is nu eenmaal makkelijker dan "wat heb ik fout gedaan"
Marsipulami
30-10-02, 14:30
Geplaatst door Tomas
Niet zo negatief doen Mars.
Toevallig zag ik gisteren Knevel met Freek de Jonge en een of andere reliefreak die zichzelf slimmer vond, dan de gehele wetenschappelijke staf van alle Nederlandse universiteiten bij elkaar. Ja, die gozer was echt interessant. In z'n dromen.
Knevel kon maar niet begrijpen wat Freek bedoelde met het feit dat hij wel de behoefte aan een God voelt in zijn leven, maar niet gelooft dat deze bestaat.
Zo'n gedachtengang bezorgde Knevel schele koppijn en de reliefreak werd zowaar stotterend depressief.
Dus waarschijnlijk is het allemaal projectie. Snap je?
Helaas voor jou ben ik het dit keer niet, die zo negatief doet. Die negatieve dingen, zijn het resultaat van gedegen wetenschappelijk onderzoek onder leiding van respectabele professoren van de VUB. De resultaten van dit onderzoek komen dus voor ongelovigen uit onverdachte hoek. De VUB is een niet weinig militant vrijzinnige universiteit. Kwaadsprekers beweren zelfs dat men deze onderzoeksopdracht liet uitvoeren in de hoop dat de studie precies het tegenovergestelde zou aantonen dan dat ze gedaan heeft.
Blijkt ook uit de onderzoeken van Mark elchardus dat er een sterke correlatie bestaat tussen mensen die zich ongelovig noemen en de mensen die voor het vlaams Blok stemmen. Sterker daar dus dan bij gelijk ander welke politieke partij. Daarmee is ook meteen het fabeltje uit de wereld dat religie racisme in de hand zou werken. Het tegenovergestelde blijkt waar te zijn. Een fabeltje dat de atheïsten op dit forum ook regelmatig komen vertellen. Helaas voor hen.
http://www.belspo.be/belspo/ostc/act_scien/fedra/acrobat/seD801_n.pdf
Geplaatst door Marsipulami
...Daarmee is ook meteen het fabeltje uit de wereld dat religie racisme in de hand zou werken. Het tegenovergestelde blijkt waar te zijn. Een fabeltje dat de atheïsten op dit forum ook regelmatig komen vertellen. Helaas voor hen.
Allemaal erg boeiend, maar kan jij dit bovenstaande eens hardmaken. Kan me niet herinneren dat ik ooit zoiets gelezen heb.
Ik geloof het anders onmiddelijk.
Alleen ligt de causaliteit volgens mij niet altijd op die manier.
Ben je nu ongelukkig en wantrouwig, omdat je ongelovig bent?
Of heb je moeite met het geloven in een God, omdat je ongelukkig en wantrouwig bent?
En ben je nou zo goed van vertrouwen, omdat je gelovig bent?
Of ben je gelovig, omdat je zo goed van vertrouwen bent?
Al met al: dit soort onderzoeken duiden zeker ergens op, maar die causale verbanden, daar schort het vaak aan.
Het heft elkaar toch allemaal op mensen :student: :
bron: Independent
Vroege ontmaagding vermindert stress
Een vroege ontmaagding lijdt bij vrouwen tot minder stress in het verdere leven, zo maakten wetenschappers bekend. Het onderzoek werd uitgevoerd door de universiteit in Tübingen, Duitsland.
De onderzoekers vroegen de vrouwen naar hun sexuele leven en zochten zo een verband met het niveau van stresshormonen. Hieruit bleek dat hoe vroeger de ontmaagding plaats had gevonden, hoe lager het niveau van stresshormonen was. Bij mannen kwam een gelijke, maar minder significante relatie naar voren.
Stress niveaus bleken bij vrouwen die voor hun achtiende ontmaagd waren maar liefst tot 60% lager te liggen dan bij later ontmaagde vrouwen. Of deze relatie genetisch is, of bepaald wordt door een verband tussen vroege sex en de latere frequentie van gemeenschap, is niet duidelijk. Eerder werd al bekend dat veel sex lijdt tot minder stress.
Maar even serieus: dat gelovigen gelukkiger zijn is nog geen enkele reden om te geloven natuurlijk. Misschien zijn mensen die in Sinterklaas geloven ook wel gelukkiger. Dan ben je er toch niet meteen van overtuigd dat er over een maand een bejaarde bisschop over je dak galoppeert?
Geplaatst door Mill
Het heft elkaar toch allemaal op mensen :student: :
bron: Independent
Vroege ontmaagding vermindert stress
Een vroege ontmaagding lijdt bij vrouwen tot minder stress in het verdere leven, zo maakten wetenschappers bekend. Het onderzoek werd uitgevoerd door de universiteit in Tübingen, Duitsland.
De onderzoekers vroegen de vrouwen naar hun sexuele leven en zochten zo een verband met het niveau van stresshormonen. Hieruit bleek dat hoe vroeger de ontmaagding plaats had gevonden, hoe lager het niveau van stresshormonen was. Bij mannen kwam een gelijke, maar minder significante relatie naar voren.
Stress niveaus bleken bij vrouwen die voor hun achtiende ontmaagd waren maar liefst tot 60% lager te liggen dan bij later ontmaagde vrouwen. Of deze relatie genetisch is, of bepaald wordt door een verband tussen vroege sex en de latere frequentie van gemeenschap, is niet duidelijk. Eerder werd al bekend dat veel sex lijdt tot minder stress.
Maar even serieus: dat gelovigen gelukkiger zijn is nog geen enkele reden om te geloven natuurlijk. Misschien zijn mensen die in Sinterklaas geloven ook wel gelukkiger. Dan ben je er toch niet meteen van overtuigd dat er over een maand een bejaarde bisschop over je dak galoppeert?
Even hy[othetisch: wat als je op je achttiende ontmaagd bent?
Geplaatst door Marsipulami
INTERVIEW. VUB-socioloog Mark Elchardus over godsdienst en vertrouwen
Religie geeft zin aan beperkingen
Gretel Van den Broek
Staan gelovigen met meer vertrouwen -- en dus gelukkiger -- in het leven? Een vraag die in dezer dagen gelijkstaat met seculier vloeken. VUB-socioloog Mark Elchardus (55) leidde een sociologisch onderzoek over participatie in verenigingen en vertrouwen, en kwam tot opmerkelijke besluiten.
Elchardus: ,,Uit ons onderzoek blijkt dat de ledenaantallen in het Vlaamse verenigingsleven niet gedaald zijn. En wat bij alle verenigingen opvalt, levensbeschouwelijk of niet, is dat hun participanten een meer vertrouwend mensbeeld hebben. Ze beschouwen anderen minder als individuen die uit zijn op eigenbelang en ze gaan er meer van uit dat mensen zich voor andere mensen echt kunnen engageren.''
,,Wie deelneemt aan het verenigingsleven is ook verdraagzamer, kan gemakkelijker om met een etnisch verscheiden samenleving en heeft minder anti-politieke gevoelens. Vaak zijn deze leden ook op andere terreinen actief. Ze stappen sneller in wijkraden, nemen sneller initiatief in allerhande comités en zijn ook geneigd meer over maatschappelijke onderwerpen te praten.''
,,Als laatste effect zien we dat lidmaatschap samenhangt met meer activiteiten buitenhuis, gaande van de meest elitaire tot de meest populaire cultuurprojecten. We kunnen besluiten dat verenigingen meer vertrouwende, democratische en betrokken burgers produceren.''
-- Het is niet de aard van een vereniging, maar het verenigingsleven op zich dat mensen vormt?
Los van het type vereniging is het verenigingsleven een soort oefengrond voor democratie. Mensen komen samen om iets te doen, ze moeten afspraken maken, het werk verdelen, verantwoordelijken aanduiden en taken vervullen. Het effect van de verschillende verenigingen op de leden verschilt minder sterk dan we verwacht hadden.
-- Heeft het al dan niet hebben van een levensbeschouwing nog enig effect?
Uit het onderzoek bleek zeer duidelijk dat mensen die zeggen dat ze ongelovig of levensbeschouwelijk onverschillig zijn, veel minder participeren. Vrijzinnigen participeren nog meer dan de ongelovigen, of degenen die zeggen dat het hen allemaal onverschillig laat.
Het idee dat ontkerkelijking en vrijzinnigheid als communicerende vaten zouden functioneren, moeten we loslaten. Afhakers van het geloof worden in Vlaanderen levensbeschouwelijk veeleer onverschillig, en ze haken ook af in het verenigingsleven.
Ze zijn meer ontevreden met het leven, voelen zich meer machteloos en uitgesloten, ze hebben een negatiever toekomstbeeld en voelen zich gemakkelijker onveilig. De categorie waarop het Vlaams Blok gretig inspeelt, dus.
-- Hoe zijn deze zogenaamde onverschilligen nog te bereiken?
Ze hebben een lage culturele participatie. Ze zitten veel meer thuis en ze nemen de televisie als venster op de wereld. Vaak zien we een verband tussen levensbeschouwelijke onverschilligheid en lage scholing. Laaggeschoolden lijden vaak aan de grootste graad van uitzichtloosheid en zijn het meest bitter. Hun kinderen gaan vaak naar het beroepsonderwijs, waar ze in groepen terechtkomen waarin de cultuur die ze thuis zien, enkel bevestigd wordt.
-- Dat lijkt zeer pessimistisch, deterministisch zelfs.
Dit is het resultaat van een sociologisch onderzoek, het is statistiek. Laaggeschoolden hebben meer kans om in verzuring terecht te komen. Het is een groep die in onze samenleving aan het afdrijven is. Er gebeurt al veel in scholen en buurtwerkingen voor deze mensen, maar nog niet genoeg.
-- Hoe komt het dat afhakers van levensbeschouwelijke systemen onverschillig worden?
Het zou iets te maken kunnen hebben met een veranderde sociale controle. We komen uit een tijd waarin geleerd werd tradities en gezag te respecteren. In onze hedendaagse samenleving zijn we overgestapt op een langdurige beïnvloeding van mensen. Het individu mag kiezen, maar we gaan zijn keuze wel richten. Dat doen we door hem lang school te laten lopen, maar ook via massamedia en reclame. Zo krijgt het individu de illusie dat hij zelf kiest, maar eigenlijk wordt hij voortdurend geprogrammeerd.
In zulke samenleving is religie als richtingaanwijzer van ondergeschikt belang. Het christendom en het socialisme bijvoorbeeld hadden een positief mensbeeld. Het conflict tussen beide is afgezwakt, maar misschien daarmee ook de duidelijkheid van hun boodschap. Minder confrontatie geeft een mens ook minder kansen om de eigen gevoelens van negativiteit te herzien.
-- Staat een godsdienstig mens anders in het leven?
Wie onbevooroordeeld naar het onderzoek kijkt, moet tot het besluit komen dat dit nog altijd zo is. Gelovigen zijn in het verenigingsleven sterker geëngageerd en zijn doorgaans meer tevreden met het leven. Uit recent onderzoek blijkt dat religieus geëngageerde jongeren beter in hun vel zitten.
Nog meer opmerkelijk is dat dit vooral geldt voor allochtone jongeren. Zij blijken zich meer tevreden te voelen dan de autochtone jongeren, en dat terwijl ze meer kansen hebben om laaggeschoold en kansarm te zijn.
Onze sociologische vaststelling is: jongeren die zich gelovig noemen, voelen zich ook vaak gelukkiger. De Franse socioloog Durkheim zegt dat religie een mens aanzet om beperkingen te aanvaarden en daarom ook zin geeft aan het leven.
Met anderen samenleven geeft meer mogelijkheden, maar ook altijd beperkingen. De moeilijkheid van zingeving is net het plaatsen van deze beperkingen. Gelukkige mensen zijn zij die dit kunnen. Degenen die grenzeloze autonomie willen, worden eerder ongelukkig.
Religie is geeft zin aan beperkingen, zegt Durkheim. Uit ons onderzoek bleek effectief dat religieus overtuigde jongeren een lager autonomiestreven hebben en beter met beperkingen kunnen leven. Dat geldt ook enigszins voor alle levensbeschouwelijk geëngageerde jongeren.
-- Ziet u een oplossing?
Een religieus reveil is volgens mij niet meer mogelijk in deze wereld. Dat ieder voor zich zin moet zoeken, vind ik intellectuele kitsch, en new agers blijken ook vaker ontevreden te zijn. We moeten veeleer zoeken naar een ethiek die het streven naar persoonlijke waarachtigheid probeert te harmoniseren met een gemeenschapsgevoel. Zoeken naar de zin van beperkingen zonder dat het individu zich daar minder autonoom bij voelt, is de grootste uitdaging voor deze tijd. En het is niet alleen een opdracht voor scholen en wijkcentra, maar voor alle filosofische, culturele en politieke systemen.
Bron: De Standaard
Hmmmm ik kan me er wel een beetje in vinden alleen vind ik de vergelijking dat ongelovigen Vlaams Blok stemmers zijn een beetje vreemd. Ik snap wel welke groep hij bedoelt, het is een beetje de kansarme mensen tegen de gelovigen volgens mij wordt er veel buiten beschouwing gelaten bv hoger opgeleiden die niet perse gelovig zijn maar ook niet perse ongelovig. Het is denk ik heel moeilijk om erachter te komen wie wat gelooft zeker in deze cultuur. Er zijn veel 'weetiknietmaarhebweleengevoeldaterietsismensen.' Mensen die echt zeggen dat ze ongelovig zijn, dat zijn inderdaad die min of meer achterbuurtmensen (errug he dat ik dat zeg) die in het artikel genoemd worden.
Interessante artikelen hebben jullie in Belgie.....
Valt me la langer op
Ik wil hier graag 2 dingen over zeggen:
Betreffende artikel 1: Het is helemaal waar! Ik ken genoeg blije EO'ers met zo'n gelukzalig domme blik op oneindig! HALELUJA!
:gniffel: :gniffel: :gniffel: :gniffel:
Betreffende artikel 2: Het is fijn om een slet te zijn! HALELUJA!
Geplaatst door Mill
Het heft elkaar toch allemaal op mensen :student: :
bron: Independent
Vroege ontmaagding vermindert stress
Een vroege ontmaagding lijdt bij vrouwen tot minder stress in het verdere leven, zo maakten wetenschappers bekend. Het onderzoek werd uitgevoerd door de universiteit in Tübingen, Duitsland.
De onderzoekers vroegen de vrouwen naar hun sexuele leven en zochten zo een verband met het niveau van stresshormonen. Hieruit bleek dat hoe vroeger de ontmaagding plaats had gevonden, hoe lager het niveau van stresshormonen was. Bij mannen kwam een gelijke, maar minder significante relatie naar voren.
Stress niveaus bleken bij vrouwen die voor hun achtiende ontmaagd waren maar liefst tot 60% lager te liggen dan bij later ontmaagde vrouwen. Of deze relatie genetisch is, of bepaald wordt door een verband tussen vroege sex en de latere frequentie van gemeenschap, is niet duidelijk. Eerder werd al bekend dat veel sex lijdt tot minder stress.
Dit kun je opvatten als een pleidooi voor sex voor het huwelijk, maar ook als pleidooi voor een zeer zeer vroeg huwelijk ;)
FF serieus, ik zit een beetje met die laatste zin: 'Stress niveaus bleken bij vrouwen die voor hun achtiende ontmaagd waren maar liefst tot 60% lager te liggen dan bij later ontmaagde vrouwen. Of deze relatie genetisch is, of bepaald wordt door een verband tussen vroege sex en de latere frequentie van gemeenschap, is niet duidelijk. Eerder werd al bekend dat veel sex lijdt tot minder stress.'
Of deze relatie genetisch is? Wat wordt daarmee bedoeld? Dat vroeg sex (willen) hebben genetisch bepaald is of kan zijn? En als niet duidelijk is dat de lage stressniveaus bepaald worden door vroege sex en de latere frequentie, waar slaat de kop dan op? Die stelt dat toch heel duidelijk?
:confused:
Marsipulami
30-10-02, 18:33
Geplaatst door Mara
Hmmmm ik kan me er wel een beetje in vinden alleen vind ik de vergelijking dat ongelovigen Vlaams Blok stemmers zijn een beetje vreemd.
Hier is een artikeltje dat misschien enigzins kan verhelderen waarom atheïsme leiden kan tot gevoelens van onveiligheid en angst voor de toekomst. Het Vlaams Blok speelt in op existentiële angstgevoelens die eigen zijn aan een samenleving waarin religie geen plaats meer heeft en waar de mensen verweesde bange, individualisten geworden zijn. (NB: Voor de Hollanders Vlaams Blok te vervangen door LPF of een andere partij die de mond vol heeft over veiligheid en vreemdelingen).
De verbinding is verbroken
Door René Diekstra
Als ik op vakantie in het buitenland door een stad slenter en bij een kerk kom, dan moet ik er altijd even naar binnen. Moet. Doe ik dat niet en loop ik gewoon door, dan voelt dat een tijdlang niet goed. Net alsof de kans dat ik onheil over mezelf afroep, daardoor groter is geworden. Maar ga ik de kerk binnen, dan ben ik er ook nog niet. Meestal staat er in het half duister voor een zijaltaar of een heiligenbeeld wel een tafeltje met brandende kaarsjes of waxinelichtjes in rode plastic bakjes. En onder of naast het tafeltje een blikken doos met muntgleuf en een voorraad maagdelijke kaarsjes.
Ik kom de kerk niet uit voordat ik er een of twee heb aangestoken. Die moeten dan op de voorste rij van het tafeltje, zo dicht mogelijk bij de heilige of het altaar. En in de gleuf moeten altijd meer munten dan de lichtjes van zijn levensdagen ooit zullen kosten. Dan pas mag ik de kerk uit. Als ik dan weer het volle daglicht instap, is mijn gemoed lichter. Alsof ik een stuk van mijn levensangst daarbinnen heb achtergelaten.
Omdat ik dit ritueel ook uitvoer in tijden dat ik niets concreets kan aanwijzen waarvoor ik angst zou moeten hebben, moet het gaan om iets dat dieper zit dan de oppervlakte van alledaagse beslommeringen. Een feit is inderdaad dat mensen ook angst hebben als ze niets concreets hebben om bang voor te zijn. Blijkbaar is angst een `bestaansgevoel'. Een gevoel dat onlosmakelijk verbonden is met het feit dat we bestaan. Een existentiële emotie.
Het psychologen-echtpaar Richard en Bernice Lazarus spreekt in hun prachtige boek Passie en Rede over het gevoel van `uncertain threat', onzekere bedreiging, dat ergens in een uithoek van onze geest voortdurend loert. We kennen niet de exacte aard van het kwaad dat ons kan treffen. We weten ook niet waar en wanneer het zal gebeuren, en wat we er tegen kunnen doen. Maar we weten dat het altijd en onverwacht kan gebeuren. En we weten dat het ooit zal gebeuren. Het ongeluk of de dood zal ons zelf en de mensen die ons dierbaar zijn, vroeg of laat bereiken. We zullen van elkaar gescheiden worden. We zullen lijden.
Die wetenschap is de bron van dat permanente onderliggende gevoel van onzekere dreiging dat veel mensen ervaren. Ook als alles (nog) goed gaat, broeit dat gevoel. Dikwijls werkt het als prikkel voor levensvragen als: wie zijn we, wat moeten we doen, wat zal onze toekomst zijn? Dat gevoel drijft ons er ook toe steeds te zoeken naar verbinding met anderen en naar manieren waarop we ons kunnen beschermen tegen de breekbaarheid en de tijdelijkheid van het leven.
Het is daarom de drijvende kracht achter cultuur en religie, zoals de psychiater Robert Lifton in zijn boek `De verbroken verbinding: over dood en de continuïteit van het leven' stelt. We weten dat vroeg of laat de verbinding met de mensen om ons heen wordt verbroken, dat we van elkaar worden gescheiden. Dus is er altijd deze vraag: zijn we dan toch nog ergens mee verbonden? Met een God, een groter geheel, een samenleving? Of staan we er uiteindelijk altijd alleen voor? Als antwoord op die vraag, aldus Lifton, hebben mensen kerken en moskeeën gebouwd.
Ik moest daaraan denken toen ik onlangs in de vroege, zonovergoten avond met de auto over het Friese platteland reed. Hier en daar passeerde ik dorpen, meestal een kerk met daaromheen wat huizen. Kijkend naar de torenspitsen die ver boven de huizen en de verder afgelegen boerderijen uitreiken, realiseerde ik me hoezeer ze inderdaad de concretisering zijn van angst. De angst van de mens dat hij geen verbinding heeft met iets hogers en daarom met de dood een meter of zo in de aarde terug zal zakken en even zinloos wegrotten als het eerste het beste insekt. Kerktorens als stenen pijlen in het landschap die naar de hemel wijzen, uitroeptekens achter de wanhopige smeekbede van de mens: `laat het niet zo zijn dat ik helemaal alleen ben in dit ontzagwekkende heelal'.
Lifton wijst erop, dat veel moderne technieken zoals ruimteschepen, telescopen en radioschotels, in wezen dezelfde drijfveer hebben. Het zijn even zovele uitdrukkingen van de hoop van de mens op verbinding met leven buiten de sterfelijke, tijdelijke aarde. Stel eens een moment voor dat het lukt om die verbinding te maken. Opeens zijn we dan, zelfs als er verder geen God blijkt te zijn, niet meer alleen in het heelal. En misschien nog belangrijker, dan zijn we geen toevalligheid meer. Niet langer de bewoners van een onbetekenende planeet, waar door een onwaarschijnlijke en zich nooit meer herhalende samenloop van omstandigheden leven is ontstaan en weer zal vergaan. Maar de werkelijkheid is dat godsdienst en techniek er tot nu toe niet in geslaagd zijn ons van onze bestaansangst af te helpen. In zekere zin integendeel zelfs.
We twijfelen er in steeds grotere getale aan of er wel een God of hogere macht bestaat. We hebben, ondanks enorme inspanningen, nog altijd geen verbinding met buitenaards leven. En we zijn ons steeds meer bewust van de talloze onzekere dreigingen die er in onze wereld loeren. Iedere dag voeden de media ons met beelden van ongelukken en rampen. Waar onze voorouders nauwelijks weet hadden van wat er zich elders in de wereld zich afspeelde en wat voor verschrikkingen er allemaal mogelijk zijn, zijn wij dag in dag de symbolische overlevenden van steeds andere catastrofes.
Zoals overlevenden van een concrete ramp vanaf dat moment een verhoogd gevoel van kwetsbaarheid hebben, zo ontwikkelen ook wij, als voortdurende kijkers-overlevenden, een verhoogd gevoel van kwetsbaarheid. In de afgelopen dagen en weken zijn de beelden van de vliegtuigen die zich in de Twin Towers boren weer dikwijls getoond, maar nu vergezeld van de mededeling dat terroristische aanslagen binnenkort ook in Europa te verwachten zijn. Wat doet dat ons psychologisch? Ook al staan de meeste mensen daar niet bewust bij stil, dan nog heeft die onzekere dreiging zijn emotionele invloed. Het verhoogt onze bestaansangst en gevoel van onveiligheid.
Daarom vergissen politici en beleidsmakers zich ernstig als ze aannemen dat veiligheid de afgelopen tijd zo'n belangrijk thema voor de doorsnee burger is geworden door de criminaliteit die het gevolg is van immigratie en illegaliteit. Op de eerste plaats is er helemaal niet zo'n sterk verband tussen criminaliteitscijfer en gevoelens van onveiligheid. Er is natuurlijk wel een verband, maar het grootste deel van de gevoelens van onveiligheid moet op rekening van andere factoren worden geschreven. Wat die andere factoren zijn blijkt onder andere uit grootschalig onderzoek in de 15 lidstaten van de Europese Unie en de 9 kandidaatlidstaten.
Het merendeel van de burgers in de landen zijn pessimistisch gestemd over de situatie in hun land en ongerust over de toekomst. De voornaamste oorzaken van die ongerustheid zijn de volgende. Op de eerste plaats de snelheid van de veranderingen en de onzekerheid van de gevolgen daarvan. De meeste burgers overzien volstrekt niet meer wat de over elkaar heenbuitelende economische en technologische veranderingen en uitvindingen, denk aan bijvoorbeeld aan de mogelijkheid mensen te klonen of de erfelijke eigenschappen van kinderen te veranderen, betekenen voor de toekomst. Op de tweede plaats het gevoel dat waarden verloren gaan en dat het sociale weefsel uiteenvalt. Veelbetekenend op dit punt is het onderzoek in stadswijken in Nederland dat laat zien dat onveiligheidsgevoelens vooral te maken hebben met het sociale klimaat van de wijk. Met het gevoel dat mensen die in dezelfde straat wonen eigenlijk weinig of niets meer met elkaar hebben, geen verbinding meer.
De derde factor, tenslotte, is misschien nog wel de meest verontrustende. Er is sprake, aldus de meerderheid van de burgers, van een toenemende invloed van geld op de mentaliteit van mensen. Niet God of gemeenschap maar geld is nu het grote houvast. Het is door je geld dat je meetelt, of niet. Als ik ze dan weer hoor, de politici, over meer blauw op straat, over lik-op-stuk beleid, meer cellen en strengere straffen, als de hoofdremedie voor onveiligheid, dan weet ik een ding heel zeker. Dat de verbinding inderdaad verbroken is.
ach ach nog meer moralistisch geblaat dat alle ellende in de wereld naar het verminderde geloof afschuift.
:droef:
Geplaatst door Tomas
Niet zo negatief doen Mars.
Toevallig zag ik gisteren Knevel met Freek de Jonge en een of andere reliefreak die zichzelf slimmer vond, dan de gehele wetenschappelijke staf van alle Nederlandse universiteiten bij elkaar. Ja, die gozer was echt interessant. In z'n dromen.
Knevel kon maar niet begrijpen wat Freek bedoelde met het feit dat hij wel de behoefte aan een God voelt in zijn leven, maar niet gelooft dat deze bestaat.
Zo'n gedachtengang bezorgde Knevel schele koppijn en de reliefreak werd zowaar stotterend depressief.
Dus waarschijnlijk is het allemaal projectie. Snap je?
Thomas.
ik heb het ook gezien en inderdaad knevel voelde zich niet echt op z'n gemak.
Freek de J. had het ook nog over het hiernamaals,Ik begreep daaruit dat hij het maar een zoethoudertje vond,om de mensen hier op aarde een beetje in het gareel te houden.
Geplaatst door sil
Thomas.
ik heb het ook gezien en inderdaad knevel voelde zich niet echt op z'n gemak.
Freek de J. had het ook nog over het hiernamaals,Ik begreep daaruit dat hij het maar een zoethoudertje vond,om de mensen hier op aarde een beetje in het gareel te houden.
dat is het ook....
Marsipulami
30-10-02, 21:36
Geplaatst door Mark
ach ach nog meer moralistisch geblaat dat alle ellende in de wereld naar het verminderde geloof afschuift.
:droef:
Inhoudelijk reageren is blijkbaar ook niet je sterkste kant :aftel:
Geplaatst door Marsipulami
Inhoudelijk reageren is blijkbaar ook niet je sterkste kant :aftel:
Tja Mars, ik heb niet altijd de zin om iets voor de 100ste keer te zeggen :)
Maar je hebt gelijk, voor jou zal ik vaker zin maken!
:duim:
is volgens mark de wereld er dan wel eens slechter aan toe geweest??????
Geplaatst door Marsipulami
Helaas voor jou ben ik het dit keer niet, die zo negatief doet. Die negatieve dingen, zijn het resultaat van gedegen wetenschappelijk onderzoek onder leiding van respectabele professoren van de VUB. De resultaten van dit onderzoek komen dus voor ongelovigen uit onverdachte hoek. De VUB is een niet weinig militant vrijzinnige universiteit. Kwaadsprekers beweren zelfs dat men deze onderzoeksopdracht liet uitvoeren in de hoop dat de studie precies het tegenovergestelde zou aantonen dan dat ze gedaan heeft.
Blijkt ook uit de onderzoeken van Mark elchardus dat er een sterke correlatie bestaat tussen mensen die zich ongelovig noemen en de mensen die voor het vlaams Blok stemmen. Sterker daar dus dan bij gelijk ander welke politieke partij. Daarmee is ook meteen het fabeltje uit de wereld dat religie racisme in de hand zou werken. Het tegenovergestelde blijkt waar te zijn. Een fabeltje dat de atheïsten op dit forum ook regelmatig komen vertellen. Helaas voor hen.
http://www.belspo.be/belspo/ostc/act_scien/fedra/acrobat/seD801_n.pdf ... die link met het Vlaams Blok heb ik niet in het artikel gelezen, maar het lijkt te passen met de opmerking dat atheisten vooral laag opgeleid zijn. Allereerst verbaast mij dat. In Nederland is het aantal atheisten bij hoger opgeleiden vrij hoog. Misschien heeft het te maken met de definitie van "atheisten". Je hebt het steeds over vrijzinnigen en het werk komt van de vrijzinnige uinversiteit. Zijn dat voor jullie, Belgen, mensen die zeggen wel in God te geloven, maar niet meer naar de kerk gaan? Die groep is vrij sterk vertegenwoordigd bij hoger opgeleiden.
Verder valt mij op dat lager opgeleiden dus minder tevreden zijn. Dan is de vraag, heeft dat met hun positie in de samenleving te maken - ze hebben meestal niet de beste posities of met hun geloof. Interessant zou ik vinden een directe vergelijking tussen gelovige laagopgeleiden en niet-gelovige laagopgeleiden. (Hoogopgeleiden zouden het beeld kunnen vertroebelen - waarschijnlijk financieel beter af en wellicht daardoor gelukkiger.)
Overigens vind ik de omgekeerde conclusie dat uit religie en geloof geen racisme voortkomt gevaarlijk. Let wel, dit onderzoek is maar gedaan in één type samenleving, de Belgische. Ik zag hier al een mail over gelovigen in een andere samenleving en hun "geluksgevoel". Voordat je dus algemene conclusies trekt zou ik graag vergelijkbaar onderzoek in andere samenlevingen zien. Zowel naar het geluksgevoel, als naar het mensbeeld. Het risico dat niet-direct religieuze waarden en normen het beeld hebben vertroebeld is te groot.
Ergo, further research is needed ... en daarmee is het een echt academisch onderzoek!!
Geplaatst door Simon
Je zou de vragen moeten zien om te bepalen of deze conclusies allemaal gerechtvaardigd zijn. Het is immers best mogelijk dat gelovigen zich meer schikken in hun lot ("tevredener"zijn) en dat niet-gelovigen veel kritischer en mondiger zijn ("ontevredener" zijn). Met andere woorden ... ik weet niet of 'tevreden zijn' nu altijd zo positief is.
Simon
Je kunt je inderdaad afvragen wanneer vrijheid en tolerantie onverschilligheid is. Je kunt je ook afvragen of onverschilligheid wel zo erg is maar dat is gewoon de zoveelste onverschillige opmerking.
Stop de relativistische anticultuur.
Marsipulami
31-10-02, 11:22
Geplaatst door meer
Laatst nog een docu gezien over christenen in Karachi.
Hun gelovigheid maakt dat ze zich als christenen zeer ongelukkig voelen.
Hoe komt dat?
Nou, ze worden belaagd door moslimextremisten,.
Er zijn in deze christengemeenschap reeds meerdere mensen gedood, en tijdens hun kerkdiensten staat er steeds 1 (één) agent op wacht bij de kerk.
Hoe gelukkig is een gelovige wel!
Steeds datzelfde oude liedje dat als een mallemolen rond gaat, het is juist religie die mensen dom en ongelukkig maakt.
In naam van God werden en worden nog steeds mensen vermoord. En dan de eeuwige vraag..ga ik naar het vagevuur, de hel of de hemel? Wat een boel frustraties om gelukkkig te zijn.
Ok ben ongelovig, heb geen angsten om het onbekende en voel me zeer gelukkig, ik wil zeker niet ruilen voor een gelovige.
Ik ben vrij....vriiiiiijjjjjj. :duim:
Stammentwisten tussen verschillende groepen zijn er altijd geweest en zullen er altijd zijn. In 1994 werden er een half miljoen mensen vermoord in Rwanda (Hutu's tgo Tutsi's). Religie speelde daar geen rol. En supporters van Feyenoord hebben het ook wel eens aan de stok met de aanhangers van een andere club. Religie kan wel een symboolfunctie krijgen voor een bepaalde groep. Zoals de vlag van een land wel eens verbrand kan worden bij een betoging zo kan een religie wel eens funguren als symbool. Dat heeft echter niets met de waarde of de zin van religie te maken.
Geplaatst door Marsipulami
Stammentwisten tussen verschillende groepen zijn er altijd geweest en zullen er altijd zijn. In 1994 werden er een half miljoen mensen vermoord in Rwanda (Hutu's tgo Tutsi's). Religie speelde daar geen rol. En supporters van Feyenoord hebben het ook wel eens aan de stok met de aanhangers van een andere club. Religie kan wel een symboolfunctie krijgen voor een bepaalde groep. Zoals de vlag van een land wel eens verbrand kan worden bij een betoging zo kan een religie wel eens funguren als symbool. Dat heeft echter niets met de waarde of de zin van religie te maken.
Precies.
Elke ideologie die een groepsbewustzijn en superioriteitsgevoel aan elkaar koppelt kan gevaarlijk zijn.
Of dat nou een onderscheid is tussen blanken en niet blanken, of gelovigen en niet gelovigen. Het verschil is alleen wel dat we de laatste variant onder het motto godsdienstvrijheid kennelijk moeten gedogen.
Ik ben het met Simon eens. Volgens mij is het niet zo dat men tevreden is omdat men gelovig is, maar dat men ongelovig is omdat men ontevreden is.
De aanname dat die redenering maar 1 kant op werkt is onzinnig en in zichzelf ideologisch van aard.
Ik kan ook een verband leggen tussen stemmen op de LPF en opleidingsniveau namelijk. En dan concluderen dat je kennelijk dom wordt van LPF stemmen. Of rijk van VVD stemmen.
Marsipulami
31-10-02, 11:45
Geplaatst door jaja
... die link met het Vlaams Blok heb ik niet in het artikel gelezen, maar het lijkt te passen met de opmerking dat atheisten vooral laag opgeleid zijn. Allereerst verbaast mij dat. In Nederland is het aantal atheisten bij hoger opgeleiden vrij hoog. Misschien heeft het te maken met de definitie van "atheisten". Je hebt het steeds over vrijzinnigen en het werk komt van de vrijzinnige uinversiteit. Zijn dat voor jullie, Belgen, mensen die zeggen wel in God te geloven, maar niet meer naar de kerk gaan? Die groep is vrij sterk vertegenwoordigd bij hoger opgeleiden.
Verder valt mij op dat lager opgeleiden dus minder tevreden zijn. Dan is de vraag, heeft dat met hun positie in de samenleving te maken - ze hebben meestal niet de beste posities of met hun geloof. Interessant zou ik vinden een directe vergelijking tussen gelovige laagopgeleiden en niet-gelovige laagopgeleiden. (Hoogopgeleiden zouden het beeld kunnen vertroebelen - waarschijnlijk financieel beter af en wellicht daardoor gelukkiger.)
Overigens vind ik de omgekeerde conclusie dat uit religie en geloof geen racisme voortkomt gevaarlijk. Let wel, dit onderzoek is maar gedaan in één type samenleving, de Belgische. Ik zag hier al een mail over gelovigen in een andere samenleving en hun "geluksgevoel". Voordat je dus algemene conclusies trekt zou ik graag vergelijkbaar onderzoek in andere samenlevingen zien. Zowel naar het geluksgevoel, als naar het mensbeeld. Het risico dat niet-direct religieuze waarden en normen het beeld hebben vertroebeld is te groot.
Ergo, further research is needed ... en daarmee is het een echt academisch onderzoek!!
Deze studie kadert in de pogingen om de zogenaamde 'kloof tussen burger en politiek' te dempen en het zoeken naar strategiën om het Vlaams Blok terug te dringen. De relatie afhaken t.a.v. vroegere levensbeschouwing (mensen die zichzelf ongelovig noemen of zeggen onverschillig te staan t.a.v. religie) en Vlaams Blok is wel degelijk terug te vinden in onderzoeken die het verband onderzoeken tussen levensbeschouwing en stemgedrag.
Het klopt wel dat er ook een verband is tussen laaggeschoolden die wat participatiegedrag binnen verenigingen te vergelijken zijn met ongelovigen. Daar maakt het interview ook melding van. De participatiegraad aan het verenigingsleven is bij hooggeschoolden vergelijkbaar met de participatiegraad van gelovigen.
Opmerkelijk is dat verzuilde verenigingen met een expliciete binding met een levensbeschouwing er in slagen om de laaggeschoolden te laten participeren. (en dus ethnocentrisme ook bij laaggeschoolden tegengaan.) Terwijl de nieuwe ontzuilde verenigingen en a-religieuze bewegingen vooral een zaak zijn voor hoger geschoolden. Het proces van ontzuiling en levensbeschouwelijk relativisme duwt dus de laaggeschoolden uit de maatschappelijke boot, zonder dat men het beseft.
Hier nog een verwijzing naar ander onderzoek dat tot dezelfde bevinding komt qua kiesgedrag of de stelling dat afhaken van traditionele levensbeschouwingen hoog correleert met stemmen voor het Vlaams Blok. (laatste alinea)
Ontkerkelijking ondermijnt CD&V
30/10/2002
Isabel Albers
BRUSSEL -- Kerksheid is de smeltende ijsschots onder de Vlaamse christen-democraten van de CD&V. Dat zegt politicoloog Kris Deschouwer in het grootschalige verkiezingsonderzoek De kiezer heeft zijn redenen, dat gisteren werd voorgesteld.
De CVP was totnogtoe diep en blijvend verankerd in het kerks katholicisme. Dat heeft bijzonder nadelige gevolgen voor de rekruteringsbasis van de partij, zegt Deschouwer.
Uit gegevens dat het Instituut voor Sociologisch en Politiek Opinie-onderzoek na de verkiezingen van 1999 heeft verzameld, blijkt dat in 1999 95 procent van de kiezers van de CVP katholiek was. In het kiezerskorps van de christen-democratische partij maken de kerks-katholieken 41 procent uit. In 1991 was dat 53 procent.
De krimpende omvang van die groep kerkse katholieken -- in 1999 was die groep al geërodeerd tot 17 procent van de bevolking -- brengt de CVP in een moeilijk parket. Bij de kiezers jonger dan 35 jaar zegt nog maar 3 procent kerks katholiek te zijn.
,,Dat plaatst CD&V voor een moeilijke opdracht. Ze moet een verruimingsoperatie doorvoeren waarbij ze tegelijkertijd haar traditionele, trouwe achterban niet afstoot en toch met nieuwe waarden de niet-katholieken aanspreekt. Gaat dat lukken? Ik weet het niet. CD&V heeft het in elk geval moeilijk om zich scherp af te zetten en nieuwe thema's te brengen. Het discours met nieuwe waarden blijft redelijk vaag'', becommentarieerde professor Jaak Billiet.
De groeiende groep van ongelovigen en vrijzinnigen -- bij de kiezers onder de 35 jaar nu goed voor 40 procent -- is de belangrijkste rekruteringsbasis van het Vlaams Blok en van Agalev. Die twee partijen samen halen in dat segment meer dan 40 procent. Het Blok is bij de ongelovigen met 24 procent zelfs de grootste partij.
De VLD heeft het minst duidelijke profiel inzake religie: de partij rekruteert in alle groepen.
Hmmm....in dat artikel van Diekstra kan ik mij wel een beetje vinden, die hang naar een bepaalde traditie.....verder denk ik dat jaja gelijk heeft en dat het onderzoek bepaald wordt door hoe groepen mensen zichzelf noemen.
Geplaatst door Amellady
is volgens mark de wereld er dan wel eens slechter aan toe geweest??????
De hele wereld als geheel is erg lastig in te schatten, en wat weten we nu eenmaal van de geschiedenis... dat is lastig te achterhalen.
Als je kijkt naar gezondheidszorg, slavernij, ongelijkheid, ziektes en dat soort zaken dan is de wereld er inderdaad slechter aan toe geweest. Hoe kunnen jullie nou zo doemdenken, zitten achter je comfortabele pc'tje?
Het is altijd al zwaar en gevaarlijk geweest in de wereld, er waren toen echter geen camera's om het vast te leggen....
Geplaatst door Mark
De hele wereld als geheel is erg lastig in te schatten, en wat weten we nu eenmaal van de geschiedenis... dat is lastig te achterhalen.
Als je kijkt naar gezondheidszorg, slavernij, ongelijkheid, ziektes en dat soort zaken dan is de wereld er inderdaad slechter aan toe geweest. Hoe kunnen jullie nou zo doemdenken, zitten achter je comfortabele pc'tje?
Het is altijd al zwaar en gevaarlijk geweest in de wereld, er waren toen echter geen camera's om het vast te leggen....
Mja, aan de hand van de gemiddelde leeftijd, zou je denken dat het beter gaat, maar aan de hand van zo'n opmerking van Amellady, zou je denken dat het er niet toe doet. Geluk zit gewoon tussen de oren. Als je negatief ingesteld bent, dan duurt het alleen maar langer tot je dood tegenwoordig.
Geplaatst door Tomas
Mja, aan de hand van de gemiddelde leeftijd, zou je denken dat het beter gaat, maar aan de hand van zo'n opmerking van Amellady, zou je denken dat het er niet toe doet. Geluk zit gewoon tussen de oren. Als je negatief ingesteld bent, dan duurt het alleen maar langer tot je dood tegenwoordig.
het zou interessant zijn om naar de middeleeuwen terug te reizen en aan een 25 jarige horige vragen hoe gelukkig hij is... nog maar 5 jaar ploeteren en dan dood gaan aan een infectie.
Bijna iedereen die arm is zal kiezen voor een plaats in de westerse maatschappij.....
Dat er mensen zijn die vanwege individualisering ongelukkiger worden dat is zo, dat geef ik zo toe. Maar ik denk niet dat iedereen hier vanwege dat soort problemen terug wil naar de gezellige jaren 50. Oh nee, wacht .... we willen natuurlijk wel de voordelen van die knusse "we weten alles van elkaar" samenleving.... de nadelen zijn we echter allang weer vergeten...
Onze maatschappij heeft zich niet voor niets zo ontwikkeld.