Marsipulami
01-11-02, 23:59
INTERVIEW. Israëlische schrijver van Iraakse afkomst Sami Michael
Democratie in Irak gaan vestigen is illusie
Van onze correspondent in Israël
In zijn jonge jaren, op de middelbare school in Bagdad, vocht de Israëlische schrijver Sami Michael met andere scholieren voor een democratisch Irak. Dat gebeurde tijdens de tweede wereldoorlog. Deze idealisten liepen echter hopeloos vast op de door de Britten gesteunde Irakese veiligheidsdiensten die de jonge vrijdenkers hardvochtig vervolgden. Met deze ervaring achter zich kan Sami Michael zich niet voorstellen dat een Amerikaanse aanval op Irak en het omverwerpen van het ook door hem verachte regiem van Saddam Hoessein de deur opent voor een bloeiende democratie in Irak.
In zijn appartement in Haifa, net voor zijn vertrek naar Europa, noemt hij de Amerikaanse motieven Irak aan te vallen om er een democratie op te zetten ,,schijnheilig'' ,,Waarom moeten de dictaturen in andere Arabische landen, waar de democratische krachten ook meedogenloos onderdrukt worden, niet omvergeworpen worden?'', vraagt hij zich af.
Sami Michael die zichzelf definieert als ,,geen zionist en halve Arabier'' legt uitvoerig uit dat naar zijn oordeel eerst het langdurige Ottomaanse bewind over Irak (en de rest van de Arabische wereld) en daarna het Britse bewind een natuurlijke democratische ontwikkeling onmogelijk maakten.
,,Irak vertoont veel gelijkenis met de situatie in de landen in de Derde Wereld die gekoloniseerd werden. Zoals in Irak zijn daar de elites, waaraan de democratie had moeten ontspringen, onderdrukt en achtervolgd'', zegt hij.
,,Het Turkse rijk heeft bijna de hele Arabische cultuur verwoest. De Turken hebben de Arabische volken in plaats van de eens zo bloeiende Arabische cultuur de Islam als bindende en goed te controleren factor opgelegd. De Turken legden de Arabische volken hun taal en literatuur op. De intellectuele elites werden aan de universiteiten in Istanbul gevormd. De vorming van Arabische opleidingsinstituten werd door de Turken niet getolereerd''.
Sami Michael heeft als seculiere Irakese democraat ondervonden dat er in de Iraakse maatschappij geen basis is om een democratische samenleving op te zetten. ,,Wij moesten van nul beginnen'', zegt hij. ,,We moesten het abc van de democratische gedachten importeren uit Engelse boeken. In de Arabische taal waren er voor democratische basisbegrippen zelfs geen woorden''.
Deze door Sami en zijn vrienden ondernomen poging democratische ideeën in de Iraakse samenleving te planten, stuitte op heftig verzet en tegenwerking van de autoriteiten in Bagdad, met volgens hem de Britten als dominerende factor op de achtergrond.
De situatie werd onhoudbaar en levensgevaarlijk toen Irak onder het voorwendsel van de oorlog tegen Israël in 1948 onder militair bestuur kwam te staan. ,,Alle bewegingen die ijverden voor democratisering, van liberalen tot communisten, werden verboden en vernietigd. De gevangenissen zaten vol met leden van die bewegingen, waartoe intellectuelen en arbeiders behoorden''.
Sedertdien is de democratische vlam in Irak geblust, alhoewel Sami Michael van oordeel is dat democratische ideeën kunnen opleven onder middelbare scholieren zoals in zijn tijd. ,,Maar er moet een elite zijn, zoals in het Frankrijk ten tijde van de Franse revolutie in 1789, die het voortouw neemt. En die zie ik niet.''
Voor minstens de komende vijftig jaar gelooft deze Israëlische schrijver uit Irak niet in een democratisch proces daar. Tijdens het gesprek sluit hij niet helemaal uit dat het gewelddadig omverwerpen van Saddam Hoesseins dictatuur de deur op een kier kan zetten voor een democratische ontwikkeling. Maar, zegt hij, ,,in Afghanistan zie ik toch ook geen democratie opstaan''.
Op tweeëntwintigjarige leeftijd, in 1948, emigreerde Sami Michael naar Israël. In zijn nieuwe vaderland ontwikkelde hij zich tot een invloedrijke schrijver -- zijn boeken halen grote oplagen in binnen en buitenland. Als Israëlische patriot met een uitgesproken anti-gezagshouding zegt hij zich meer zorgen te maken over de verwording van de Israëlische democratie dan over de situatie in zijn vroegere vaderland.
Sedert kort is hij voorzitter van de Israëlische organisatie voor mensenrechten. In die erefunctie hoopt hij invloed te kunnen uitoefenen om de ,,vervuiling van de Israëlische democratie'' door de langdurige bezetting van de Palestijnse gebieden, en onderdrukking van het Palestijnse volk tegen te gaan. ,,De voortzetting van het conflict met de Palestijnen is een groot gevaar voor de Israëlische democratie'', zegt hij.
Met grote bezorgdheid kijkt hij naar het effect op de Israëlische maatschappij van de Palestijnse en Arabische haat tegen de joodse staat. Extreem-rechts religieuze en nationalistisch fundamentalistische krachten in Israël komen daardoor volgens zijn analyse bovendrijven. Hij ziet dat in het sterker wordende religieuze nationalisme, de aantasting van de bevoegdheden van gerechtshoven, de eenvormigheid van denken in de regering-Sharon en de toon in de media. ,,Alleen dictaturen spreken met één stem'', zegt hij. Met grote bezorgdheid stelt hij vast dat Israël die kant op gaat.
Sami Michael kent het jodendom uit Irak als een godsdienst waarin ,,de rabbijn klein was en God groot''. In Israël staat die gulden regel uit de joodse diaspora op zijn kop : ,,De rabbijn is groot en God is klein''. Dat is volgens hem een van de diepere oorzaken van de toenemende invloed van fundamentalistische rabbijnen. Zij israëliseren het jodendom zoals het tweeduizend jaar in ballingschap standhield en voegen er een territoriale anti-humanistische dimensie aan toe, vindt hij.
Terwijl de democratie in Israël volgens hem op een slibberig pad is beland, constateert hij dat democratische ideeën bij de Palestijnen beginnen door te dringen. Israël moet zich ervoor hoeden, waarschuwt hij, dat ondermijning van de democratie door de onderdrukking van de Palestijnen uiteindelijk niet ,,tot de ondergang zal leiden''.
20/09/2002 Salamon Bouman
©Copyright De Standaard
Democratie in Irak gaan vestigen is illusie
Van onze correspondent in Israël
In zijn jonge jaren, op de middelbare school in Bagdad, vocht de Israëlische schrijver Sami Michael met andere scholieren voor een democratisch Irak. Dat gebeurde tijdens de tweede wereldoorlog. Deze idealisten liepen echter hopeloos vast op de door de Britten gesteunde Irakese veiligheidsdiensten die de jonge vrijdenkers hardvochtig vervolgden. Met deze ervaring achter zich kan Sami Michael zich niet voorstellen dat een Amerikaanse aanval op Irak en het omverwerpen van het ook door hem verachte regiem van Saddam Hoessein de deur opent voor een bloeiende democratie in Irak.
In zijn appartement in Haifa, net voor zijn vertrek naar Europa, noemt hij de Amerikaanse motieven Irak aan te vallen om er een democratie op te zetten ,,schijnheilig'' ,,Waarom moeten de dictaturen in andere Arabische landen, waar de democratische krachten ook meedogenloos onderdrukt worden, niet omvergeworpen worden?'', vraagt hij zich af.
Sami Michael die zichzelf definieert als ,,geen zionist en halve Arabier'' legt uitvoerig uit dat naar zijn oordeel eerst het langdurige Ottomaanse bewind over Irak (en de rest van de Arabische wereld) en daarna het Britse bewind een natuurlijke democratische ontwikkeling onmogelijk maakten.
,,Irak vertoont veel gelijkenis met de situatie in de landen in de Derde Wereld die gekoloniseerd werden. Zoals in Irak zijn daar de elites, waaraan de democratie had moeten ontspringen, onderdrukt en achtervolgd'', zegt hij.
,,Het Turkse rijk heeft bijna de hele Arabische cultuur verwoest. De Turken hebben de Arabische volken in plaats van de eens zo bloeiende Arabische cultuur de Islam als bindende en goed te controleren factor opgelegd. De Turken legden de Arabische volken hun taal en literatuur op. De intellectuele elites werden aan de universiteiten in Istanbul gevormd. De vorming van Arabische opleidingsinstituten werd door de Turken niet getolereerd''.
Sami Michael heeft als seculiere Irakese democraat ondervonden dat er in de Iraakse maatschappij geen basis is om een democratische samenleving op te zetten. ,,Wij moesten van nul beginnen'', zegt hij. ,,We moesten het abc van de democratische gedachten importeren uit Engelse boeken. In de Arabische taal waren er voor democratische basisbegrippen zelfs geen woorden''.
Deze door Sami en zijn vrienden ondernomen poging democratische ideeën in de Iraakse samenleving te planten, stuitte op heftig verzet en tegenwerking van de autoriteiten in Bagdad, met volgens hem de Britten als dominerende factor op de achtergrond.
De situatie werd onhoudbaar en levensgevaarlijk toen Irak onder het voorwendsel van de oorlog tegen Israël in 1948 onder militair bestuur kwam te staan. ,,Alle bewegingen die ijverden voor democratisering, van liberalen tot communisten, werden verboden en vernietigd. De gevangenissen zaten vol met leden van die bewegingen, waartoe intellectuelen en arbeiders behoorden''.
Sedertdien is de democratische vlam in Irak geblust, alhoewel Sami Michael van oordeel is dat democratische ideeën kunnen opleven onder middelbare scholieren zoals in zijn tijd. ,,Maar er moet een elite zijn, zoals in het Frankrijk ten tijde van de Franse revolutie in 1789, die het voortouw neemt. En die zie ik niet.''
Voor minstens de komende vijftig jaar gelooft deze Israëlische schrijver uit Irak niet in een democratisch proces daar. Tijdens het gesprek sluit hij niet helemaal uit dat het gewelddadig omverwerpen van Saddam Hoesseins dictatuur de deur op een kier kan zetten voor een democratische ontwikkeling. Maar, zegt hij, ,,in Afghanistan zie ik toch ook geen democratie opstaan''.
Op tweeëntwintigjarige leeftijd, in 1948, emigreerde Sami Michael naar Israël. In zijn nieuwe vaderland ontwikkelde hij zich tot een invloedrijke schrijver -- zijn boeken halen grote oplagen in binnen en buitenland. Als Israëlische patriot met een uitgesproken anti-gezagshouding zegt hij zich meer zorgen te maken over de verwording van de Israëlische democratie dan over de situatie in zijn vroegere vaderland.
Sedert kort is hij voorzitter van de Israëlische organisatie voor mensenrechten. In die erefunctie hoopt hij invloed te kunnen uitoefenen om de ,,vervuiling van de Israëlische democratie'' door de langdurige bezetting van de Palestijnse gebieden, en onderdrukking van het Palestijnse volk tegen te gaan. ,,De voortzetting van het conflict met de Palestijnen is een groot gevaar voor de Israëlische democratie'', zegt hij.
Met grote bezorgdheid kijkt hij naar het effect op de Israëlische maatschappij van de Palestijnse en Arabische haat tegen de joodse staat. Extreem-rechts religieuze en nationalistisch fundamentalistische krachten in Israël komen daardoor volgens zijn analyse bovendrijven. Hij ziet dat in het sterker wordende religieuze nationalisme, de aantasting van de bevoegdheden van gerechtshoven, de eenvormigheid van denken in de regering-Sharon en de toon in de media. ,,Alleen dictaturen spreken met één stem'', zegt hij. Met grote bezorgdheid stelt hij vast dat Israël die kant op gaat.
Sami Michael kent het jodendom uit Irak als een godsdienst waarin ,,de rabbijn klein was en God groot''. In Israël staat die gulden regel uit de joodse diaspora op zijn kop : ,,De rabbijn is groot en God is klein''. Dat is volgens hem een van de diepere oorzaken van de toenemende invloed van fundamentalistische rabbijnen. Zij israëliseren het jodendom zoals het tweeduizend jaar in ballingschap standhield en voegen er een territoriale anti-humanistische dimensie aan toe, vindt hij.
Terwijl de democratie in Israël volgens hem op een slibberig pad is beland, constateert hij dat democratische ideeën bij de Palestijnen beginnen door te dringen. Israël moet zich ervoor hoeden, waarschuwt hij, dat ondermijning van de democratie door de onderdrukking van de Palestijnen uiteindelijk niet ,,tot de ondergang zal leiden''.
20/09/2002 Salamon Bouman
©Copyright De Standaard