Zwarte Schaap
08-11-02, 06:44
'Sleutelrol media bij verzonnen verhaal'
Van onze verslaggeefster Greta Riemersma
GRONINGEN - Sommige fenomenen zijn besmettelijk. Zelfmoord bijvoorbeeld. Het verzinnen van seksuele gruwelijkheden ook. Want het slachtoffer krijgt veel aandacht. De media vervullen een sleutelrol bij het verspreiden van dit virus.
Interview Berichtgeving over zedenzaken moet terughoudender, vindt psycholoog Hans van de Sande
Drie verzonnen groepsverkrachtingen in korte tijd, het is geen verrassing voor sociaal-psycholoog Hans van de Sande van de Rijksuniversiteit Groningen. De media spelen in die ontwikkeling een cruciale rol, vindt Van de Sande, die massapsychologie tot een van zijn specialismen rekent.
Sommige fenomenen zijn volgens hem besmettelijk. Als voorbeeld noemt hij zelfmoord. 'Voor sommige mensen die dicht tegen de grens zitten, wordt de stap gemakkelijker als ze zien dat anderen het ook doen.' Hij brengt in herinnering hoe in 1997 een paar keer achter elkaar ouders uit wanhoop hun kinderen doodden.
'Iedereen vergelijkt zichzelf continu met anderen. Nu staat er in de krant: meisje verkracht door groep woedende Turken. Voor sommige andere meisjes is het dan een kleine stap om ook zoiets te verzinnen. Wie mooie verhalen vertelt, staat in het middelpunt van de belangstelling. Kinderen die weinig aandacht krijgen, voelen dit haarfijn aan.'
Media vervullen in dit proces een sleutelrol. Ze verspreiden nieuws op een manier die appelleert aan een oeroud mechanisme in mensen, aldus Van de Sande. 'Onze voorouders moesten alert zijn op gevaar om te kunnen overleven en nageslacht voort te brengen. Dat mechanisme hebben we nog steeds en daar spelen de media op in. Gevaar verkoopt. Er zijn uitzonderingen, zoals het huwelijk van onze kroonprins, maar over het algemeen geldt: over ellende schrijven verkoopt goed. Wat de media je leren, is hoe de toestand is in je omgeving. Dat is een zinnige functie. Maar de aandacht voor ellende en rampen is soms doorgeschoten.'
Studenten van Van de Sande vergeleken de hoeveelheid vierkante centimeters die kranten volschreven over de nieuwjaarsbrand in Volendam in 2001 met de hoeveelheid krantenkopij over een vergelijkbare ramp in 1970 in de Wagenborgen, een psychiatrische inrichting in Groningen. In dertig jaar bleek de aandacht te zijn verviervoudigd.
Hij vindt dat kranten in gevoelige zaken terughoudend moeten zijn, al beseft hij dat velen deze 'privé-mening' ouderwets zullen vinden. 'Media begeven zich in de publieke sfeer. Dat schept verantwoordelijkheid. Media hoeven mensen niet nodeloos ongerust te maken en kinderen niet op ideeën te brengen. Het is niet hun functie grote maatschappelijke verontwaardiging te bewerkstelligen.
'In principe moeten media alles kunnen zeggen, maar ze zouden rekening moeten houden met meer dimensies dan geld en het tevreden houden van de aandeelhouders. Dat is wat momenteel gebeurt.
Daar komt bij dat het niet goed gaat met kranten. De oplage mag niet dalen, de winst moet op peil blijven. Ze kijken continu naar elkaar. Dus brengen ze permanent gevaar, dat verkoopt. Er zijn wel verschillen, maar kranten die mikken op terughoudendheid hebben een kleine doelgroep.'
Hoe dan ook, besluit Van de Sande: 'Ik zou als krant terughoudend zijn in zedenzaken. Er zijn weinig dingen waar mensen zoveel bij verzinnen en waarvoor ze zoveel eindeloze belangstelling hebben, het is een beladen onderwerp en het kent vage grenzen. Tien jaar geleden werden toch al die mannen achter het behang gespijkerd omdat ze incest hadden gepleegd? Daar hoor je ook nooit meer iets van.'
Bron: Volkskrant 08/11/2002
Van onze verslaggeefster Greta Riemersma
GRONINGEN - Sommige fenomenen zijn besmettelijk. Zelfmoord bijvoorbeeld. Het verzinnen van seksuele gruwelijkheden ook. Want het slachtoffer krijgt veel aandacht. De media vervullen een sleutelrol bij het verspreiden van dit virus.
Interview Berichtgeving over zedenzaken moet terughoudender, vindt psycholoog Hans van de Sande
Drie verzonnen groepsverkrachtingen in korte tijd, het is geen verrassing voor sociaal-psycholoog Hans van de Sande van de Rijksuniversiteit Groningen. De media spelen in die ontwikkeling een cruciale rol, vindt Van de Sande, die massapsychologie tot een van zijn specialismen rekent.
Sommige fenomenen zijn volgens hem besmettelijk. Als voorbeeld noemt hij zelfmoord. 'Voor sommige mensen die dicht tegen de grens zitten, wordt de stap gemakkelijker als ze zien dat anderen het ook doen.' Hij brengt in herinnering hoe in 1997 een paar keer achter elkaar ouders uit wanhoop hun kinderen doodden.
'Iedereen vergelijkt zichzelf continu met anderen. Nu staat er in de krant: meisje verkracht door groep woedende Turken. Voor sommige andere meisjes is het dan een kleine stap om ook zoiets te verzinnen. Wie mooie verhalen vertelt, staat in het middelpunt van de belangstelling. Kinderen die weinig aandacht krijgen, voelen dit haarfijn aan.'
Media vervullen in dit proces een sleutelrol. Ze verspreiden nieuws op een manier die appelleert aan een oeroud mechanisme in mensen, aldus Van de Sande. 'Onze voorouders moesten alert zijn op gevaar om te kunnen overleven en nageslacht voort te brengen. Dat mechanisme hebben we nog steeds en daar spelen de media op in. Gevaar verkoopt. Er zijn uitzonderingen, zoals het huwelijk van onze kroonprins, maar over het algemeen geldt: over ellende schrijven verkoopt goed. Wat de media je leren, is hoe de toestand is in je omgeving. Dat is een zinnige functie. Maar de aandacht voor ellende en rampen is soms doorgeschoten.'
Studenten van Van de Sande vergeleken de hoeveelheid vierkante centimeters die kranten volschreven over de nieuwjaarsbrand in Volendam in 2001 met de hoeveelheid krantenkopij over een vergelijkbare ramp in 1970 in de Wagenborgen, een psychiatrische inrichting in Groningen. In dertig jaar bleek de aandacht te zijn verviervoudigd.
Hij vindt dat kranten in gevoelige zaken terughoudend moeten zijn, al beseft hij dat velen deze 'privé-mening' ouderwets zullen vinden. 'Media begeven zich in de publieke sfeer. Dat schept verantwoordelijkheid. Media hoeven mensen niet nodeloos ongerust te maken en kinderen niet op ideeën te brengen. Het is niet hun functie grote maatschappelijke verontwaardiging te bewerkstelligen.
'In principe moeten media alles kunnen zeggen, maar ze zouden rekening moeten houden met meer dimensies dan geld en het tevreden houden van de aandeelhouders. Dat is wat momenteel gebeurt.
Daar komt bij dat het niet goed gaat met kranten. De oplage mag niet dalen, de winst moet op peil blijven. Ze kijken continu naar elkaar. Dus brengen ze permanent gevaar, dat verkoopt. Er zijn wel verschillen, maar kranten die mikken op terughoudendheid hebben een kleine doelgroep.'
Hoe dan ook, besluit Van de Sande: 'Ik zou als krant terughoudend zijn in zedenzaken. Er zijn weinig dingen waar mensen zoveel bij verzinnen en waarvoor ze zoveel eindeloze belangstelling hebben, het is een beladen onderwerp en het kent vage grenzen. Tien jaar geleden werden toch al die mannen achter het behang gespijkerd omdat ze incest hadden gepleegd? Daar hoor je ook nooit meer iets van.'
Bron: Volkskrant 08/11/2002