Joesoef
05-03-03, 09:31
Nigeria / 'Eén steniging en het houdt nooit meer op'
door Sybilla Claus
2003-03-05 - lezersreacties op dit artikel (4)
Amina Lawal wordt over een halfjaar gestenigd. Dat de ongehuwde Lawal een kind had gebaard, was genoeg bewijs voor een islamitisch hof in het noorden van Nigeria om haar voor overspel te veroordelen. Advocate Hauwa Ibrahim vecht het vonnis aan.
AMSTERDAM - Hauwa Ibrahim praat met zachte stem in de lobby van haar Amsterdamse hotel. Ze is hier om steun te zoeken. Amina Lawal (30), die vorig jaar tot ereburger van Amersfoort is uitgeroepen, is vol hoop. Lawal vertrouwt erop dat de internationale aandacht en de inzet van haar advocate tot een goede afloop van het hoger beroep leidt.
Nadat Lawal tot steniging werd veroordeeld vanwege overspel werd advocate Ibrahim (35) erbij gehaald. Ze werkte toen met Safiya Hoesseini, de eerste Nigeriaanse die om dezelfde reden tot steniging was veroordeeld. Het lukte haar vorig jaar om Hoesseini op technische gronden vrij te krijgen. ,,Vanuit de deelstaat Sokoto waar Hoesseini woont, kon ik zo doorreizen naar Lawal in Katsina om haar zelf te spreken.''
Zo hoopvol als Lawal, is de advocate niet. Ze geeft aan dat ze ronduit bang is, dat zodra de eerste Nigeriaanse gestenigd zal worden volgens de wetten van de sjaria (het islamitisch recht) het hek van de dam is. ,,Het noorden, waar twaalf staten sinds 1999 de sjaria hebben ingevoerd, is bepaald niet een verlicht gebied. De meeste inwoners zijn amper opgeleid en weten niet eens dat er sjaria geldt. Wat mensenrechten zijn weten ze ook niet.''
Ten tijde van de rellen om de Miss World-verkiezing in Nigeria riep president Obasanjo nog ferm uit dat er in zijn land niemand gestenigd zou worden. Maar er zijn voldoende politici die het conflict moslim-christen hard willen uitspelen. Christen Obasanjo heeft dus met de eerste sjaria-doodstraf een tijdbom in handen. ,,Daarom zou je verwachten dat de regering een stille lobby inzet om de zaak op te lossen. Maar in de vier jaar dat ik nu sjariazaken doe, heb ik nog niet één telefoontje van de overheid gehad'', zegt Ibrahim, zelf een moslim uit het noorden.
Haar advocatenpraktijk wordt regelmatig bedreigd. ,,Ze verwijten me dat ik door de CIA betaald word, door de FBI, de KGB of door zuiderlingen die het Noorden willen ondermijnen. Daarom blijf ik financieel onafhankelijk.'' De pro-Deo-sjariazaken bekostigt ze uit haar andere werk. Ze heeft besloten nooit politiek of religieus commentaar te geven. Zelfs een emotionele uitspraak is haar amper te ontlokken.
Ibrahim is een van de weinige vrouwelijke juristen uit het islamitische noorden van Nigeria. Als kind hield ze het geld dat ze verdiende met straatverkoop achter om haar schoolgeld te betalen. ,,Mijn moeder wist mijn oudere zus in het geheim naar de middelbare school in de stad te krijgen. Doorleren voor meisjes was in ons dorp eigenlijk niet de bedoeling. Op haar 16de werd ze uitgehuwelijkt.''
Dat was ook Ibrahims voorland. ,,Maar ik brak mijn moeders hart door, toen ik eenmaal onderwijzeres was, te ontsnappen naar Jos.'' Ze had op tv een ambtenaar gezien die pleitte voor onderwijs voor meisjes. Toen ze die vrouw gevonden had, lukte het haar op de universiteit van Jos te komen. ,,Snap je dat ik flauwviel van vreugde, toen mijn droom uitkwam?''
,,Ik krijg geen cent voor dit werk'', zegt de advocate, verwijzend naar de sjariazaken. ,,Ik doe het omdat het míjn geschiedenis is. De meeste verdachten weten niet eens dat ze recht hebben op een advocaat. Ik kom er altijd pas na het vonnis bij, als ik het in de krant heb gelezen bijvoorbeeld. ''
Alle 36 staten van de federatie Nigeria hebben trouw aan de gemeenschappelijke grondwet gezworen. ,,En die verklaart elke wet die ermee in tegenspraak is ongeldig. Ook internationale verdragen over mensenrechten die Nigeria heeft ondertekend stellen het recht op leven centraal. Een staat die een mens ter dood veroordeelt moet ten minste een eerlijk proces garanderen. De doodstraf bestaat overigens wel in Nigeria, maar alleen voor heel zware misdaden zoals moord.''
Over het begrip 'eerlijk proces' kan Ibrahim een boekje opendoen. ,,De rechters in een sjariahof zijn geen juristen. Slechts een klein deel heeft een opleiding gedaan in islamitisch recht. Sommigen zijn analfabeet. Maar zelfs de rechters die de heilige Koran kunnen lezen, kunnen niet bevatten hoe je die juridisch moet uitleggen.''
Ibrahim loopt in al haar 26 sjariazaken dan ook steeds tegen één probleem. ,,Wij beargumenteren onze verdediging aan de hand van de wetboeken. In het geval van Amina betreft dat negentien punten. Maar het vonnis gaat zelden op die punten in.''
De helft van haar zaken betreft 'overspel'. Een ongeoorloofde seksuele relatie verdient volgens de sjaria de doodstraf. ,,Officieel moet je bekennen, vier getuigen hebben én zwanger zijn. Maar de rechters vinden één van deze drie al voldoende voor een veroordeling.'' In de praktijk leidt dat ertoe dat er nog nooit een man voor overspel is veroordeeld: ontkennen is voor hen afdoende. Zwangere vrouwen worden dubbel gestraft omdat verkrachting niet lijkt te bestaan.
,,Mijn eerste slachtoffer was Bariya, een gehandicapt meisje van 13, 14 in de deelstaat Zamfara. Zij was bedwelmd en verkracht door drie mannen, en raakte zwanger. Ze kreeg in het openbaar 100 zweepslagen voor 'het overspel'. De mannen ontkenden, zodat ze er nog eens 80 kreeg voor 'liegen'. Het doet me nog steeds pijn in mijn hart.''
,,Ik strijd niet tegen religie'' benadrukt Ibrahim. Voor haar gaat sjaria juist over gelijkheid, recht en eerlijkheid. ,,De heilige Koran en sjaria geven vrouwen veel rechten: op onderwijs, op eigen bezit, op leven. Maar dat wordt niet verteld, de cultuur maakt er iets anders van.''
door Sybilla Claus
2003-03-05 - lezersreacties op dit artikel (4)
Amina Lawal wordt over een halfjaar gestenigd. Dat de ongehuwde Lawal een kind had gebaard, was genoeg bewijs voor een islamitisch hof in het noorden van Nigeria om haar voor overspel te veroordelen. Advocate Hauwa Ibrahim vecht het vonnis aan.
AMSTERDAM - Hauwa Ibrahim praat met zachte stem in de lobby van haar Amsterdamse hotel. Ze is hier om steun te zoeken. Amina Lawal (30), die vorig jaar tot ereburger van Amersfoort is uitgeroepen, is vol hoop. Lawal vertrouwt erop dat de internationale aandacht en de inzet van haar advocate tot een goede afloop van het hoger beroep leidt.
Nadat Lawal tot steniging werd veroordeeld vanwege overspel werd advocate Ibrahim (35) erbij gehaald. Ze werkte toen met Safiya Hoesseini, de eerste Nigeriaanse die om dezelfde reden tot steniging was veroordeeld. Het lukte haar vorig jaar om Hoesseini op technische gronden vrij te krijgen. ,,Vanuit de deelstaat Sokoto waar Hoesseini woont, kon ik zo doorreizen naar Lawal in Katsina om haar zelf te spreken.''
Zo hoopvol als Lawal, is de advocate niet. Ze geeft aan dat ze ronduit bang is, dat zodra de eerste Nigeriaanse gestenigd zal worden volgens de wetten van de sjaria (het islamitisch recht) het hek van de dam is. ,,Het noorden, waar twaalf staten sinds 1999 de sjaria hebben ingevoerd, is bepaald niet een verlicht gebied. De meeste inwoners zijn amper opgeleid en weten niet eens dat er sjaria geldt. Wat mensenrechten zijn weten ze ook niet.''
Ten tijde van de rellen om de Miss World-verkiezing in Nigeria riep president Obasanjo nog ferm uit dat er in zijn land niemand gestenigd zou worden. Maar er zijn voldoende politici die het conflict moslim-christen hard willen uitspelen. Christen Obasanjo heeft dus met de eerste sjaria-doodstraf een tijdbom in handen. ,,Daarom zou je verwachten dat de regering een stille lobby inzet om de zaak op te lossen. Maar in de vier jaar dat ik nu sjariazaken doe, heb ik nog niet één telefoontje van de overheid gehad'', zegt Ibrahim, zelf een moslim uit het noorden.
Haar advocatenpraktijk wordt regelmatig bedreigd. ,,Ze verwijten me dat ik door de CIA betaald word, door de FBI, de KGB of door zuiderlingen die het Noorden willen ondermijnen. Daarom blijf ik financieel onafhankelijk.'' De pro-Deo-sjariazaken bekostigt ze uit haar andere werk. Ze heeft besloten nooit politiek of religieus commentaar te geven. Zelfs een emotionele uitspraak is haar amper te ontlokken.
Ibrahim is een van de weinige vrouwelijke juristen uit het islamitische noorden van Nigeria. Als kind hield ze het geld dat ze verdiende met straatverkoop achter om haar schoolgeld te betalen. ,,Mijn moeder wist mijn oudere zus in het geheim naar de middelbare school in de stad te krijgen. Doorleren voor meisjes was in ons dorp eigenlijk niet de bedoeling. Op haar 16de werd ze uitgehuwelijkt.''
Dat was ook Ibrahims voorland. ,,Maar ik brak mijn moeders hart door, toen ik eenmaal onderwijzeres was, te ontsnappen naar Jos.'' Ze had op tv een ambtenaar gezien die pleitte voor onderwijs voor meisjes. Toen ze die vrouw gevonden had, lukte het haar op de universiteit van Jos te komen. ,,Snap je dat ik flauwviel van vreugde, toen mijn droom uitkwam?''
,,Ik krijg geen cent voor dit werk'', zegt de advocate, verwijzend naar de sjariazaken. ,,Ik doe het omdat het míjn geschiedenis is. De meeste verdachten weten niet eens dat ze recht hebben op een advocaat. Ik kom er altijd pas na het vonnis bij, als ik het in de krant heb gelezen bijvoorbeeld. ''
Alle 36 staten van de federatie Nigeria hebben trouw aan de gemeenschappelijke grondwet gezworen. ,,En die verklaart elke wet die ermee in tegenspraak is ongeldig. Ook internationale verdragen over mensenrechten die Nigeria heeft ondertekend stellen het recht op leven centraal. Een staat die een mens ter dood veroordeelt moet ten minste een eerlijk proces garanderen. De doodstraf bestaat overigens wel in Nigeria, maar alleen voor heel zware misdaden zoals moord.''
Over het begrip 'eerlijk proces' kan Ibrahim een boekje opendoen. ,,De rechters in een sjariahof zijn geen juristen. Slechts een klein deel heeft een opleiding gedaan in islamitisch recht. Sommigen zijn analfabeet. Maar zelfs de rechters die de heilige Koran kunnen lezen, kunnen niet bevatten hoe je die juridisch moet uitleggen.''
Ibrahim loopt in al haar 26 sjariazaken dan ook steeds tegen één probleem. ,,Wij beargumenteren onze verdediging aan de hand van de wetboeken. In het geval van Amina betreft dat negentien punten. Maar het vonnis gaat zelden op die punten in.''
De helft van haar zaken betreft 'overspel'. Een ongeoorloofde seksuele relatie verdient volgens de sjaria de doodstraf. ,,Officieel moet je bekennen, vier getuigen hebben én zwanger zijn. Maar de rechters vinden één van deze drie al voldoende voor een veroordeling.'' In de praktijk leidt dat ertoe dat er nog nooit een man voor overspel is veroordeeld: ontkennen is voor hen afdoende. Zwangere vrouwen worden dubbel gestraft omdat verkrachting niet lijkt te bestaan.
,,Mijn eerste slachtoffer was Bariya, een gehandicapt meisje van 13, 14 in de deelstaat Zamfara. Zij was bedwelmd en verkracht door drie mannen, en raakte zwanger. Ze kreeg in het openbaar 100 zweepslagen voor 'het overspel'. De mannen ontkenden, zodat ze er nog eens 80 kreeg voor 'liegen'. Het doet me nog steeds pijn in mijn hart.''
,,Ik strijd niet tegen religie'' benadrukt Ibrahim. Voor haar gaat sjaria juist over gelijkheid, recht en eerlijkheid. ,,De heilige Koran en sjaria geven vrouwen veel rechten: op onderwijs, op eigen bezit, op leven. Maar dat wordt niet verteld, de cultuur maakt er iets anders van.''