Marsipulami
09-03-03, 14:46
Verzuipt het poldermodel?
Een publiekelijke ruzie in de konklijke familie, dat moest er nog bij komen. Alsof Nederland het voorbije jaar niet al genoeg ellende heeft gehad. ,,Ja, wat een toestanden in dat gidsland'', zegt de Nederlandse oud-journalist Derk-Jan Eppink. ,,Alleen is Nederland allang geen gidsland meer.'' Voor de zelfverklaarde orangist Louis Tobback is het Nederlandse crisisjaar niets minder dan een ,,ontploffing''.
Verhalen over afluisterpraktijken, politieke strubbelingen over vertrouwelijke dossiers die gezwind op de koninklijke desk belanden, koningin Beatrix die door haar nichtje in opspraak wordt gebracht: de soap rond prinses Margarita en haar gemaal, Edwin de Roy van Zuydewijn, is een nieuw hoofdstuk in wat nu al een Nederlands annus horribilis wordt genoemd.
Het is nauwelijks te geloven wat het land de jongste twaalf maanden heeft meegemaakt. Een toen nog uitgespuugde outsider, Pim Fortuyn, haalde op 6 maart 2002 met zijn partij Leefbaar Rotterdam een klinkende verkiezingsoverwinning in zijn thuisstad. De regering-Kok viel in april over de Nederlandse rol in de massaslachting in Srebrenica, zeven jaar tevoren. Fortuyn werd doodgeschoten en daarna kregen ook 'traditionele' politici doodsbedreigingen. De onthoofde Lijst Pim Fortuyn (LPF) won daarop de nationale verkiezingen. Nederland, als vanouds de gedoodverfde winnaar in zowat elke sport, miste het WK voetbal. De LPF stapte in de regering, politici begonnen elkaar uit te schelden voor ,,flapdrol'' en ,,leugenaar''. En de regering viel na 87 dagen.
Bouwpromotoren en hogescholen bleken miljarden aan belastinggeld te hebben verdonkeremaand. De prins-gemaal, prins Claus, stierf. Bij de nieuwe verkiezingen zakte de LPF als een pudding in elkaar. De economie deed het na de gouden polderjaren ineens barslecht. De beurskoers van de nationale kruidenierstrots Ahold, van de supermarktketen Albert Heijn, donderde naar beneden na internationaal geknoei. En nu de zaak-Margarita en Tante Trix . En de vogelpest.
,,Haast on-Nederlands woelige tijden'', noemt Derk-Jan Eppink het. De oud-redacteur van NRC Handelsblad en De Standaard schreef vijf jaar geleden het boek Vreemde buren (Contact, 1998), een vergelijking tussen de Nederlandse en Belgische politiek. Intussen kan dat boek een herwerking gebruiken, zegt Eppink. ,,Het buitenland had, voor zover het Nederland kende, het beeld van een voorbeeldig, rustig, geordend en ietwat saai land aan de Noordzee'', zegt hij. ,,Het poldermodel stond voor economische groei, politieke consensus, inspraak en bijna volledige werkgelegenheid. Nederland werd geprezen als voorbeeld.''
In de praktijk was dat Poldermodel nochtans niet veel bijzonders, zegt Eppink: ,,Nederland profiteerde door lang volgehouden loonmatiging ten volle van de groei in de jaren negentig. De rest was grotendeels romantiek en zelfbedrog. Er werd veel gepolderd , veel gepraat dus. Maar er werd weinig besloten. Vooral de tweede paarse regering (1998-2002) heeft veel problemen voor zich uitgeschoven. Het belangrijkste was de kwestie van immigratie en integratie. De zelfgenoegzaamheid van paars over echte problemen werd de voedingsbodem van Fortuyn.''
,,Wat nu bovenkomt, is al jaren bezig'', zegt Louis Tobback, burgemeester van Leuven en trouw lezer van NRC Handelsblad . ,,Alleen is Nederland er altijd discreter mee omgegaan. Je had vroeger ook al de financiële verhalen rond oud-premier Ruud Lubbers, maar de pers vond dat te veel heisa maken inging tegen het nationale belang. In de Nederlandse kranten vond je een politieke fraudezaak dus in een hoekje binnenin, terwijl ze bij ons een speciale editie van De Standaard in het Engels zouden uitgeven om New York te laten weten hoe corrupt we zijn.''
,,Ook voor mij waren de Nederlanders nuchtere, zakelijke, serene mensen met een andere politieke cultuur. Maar als dan iemand aan dat laagje begint te krabben, zoals Fortuyn, dan komt er blijkbaar nogal wat boven. Nederland is fundamenteel veranderd, ik heb dat nog voor de moord op Fortuyn al gezegd. Nu is het hek van de dam, ik vind het niet meer om aan te zien. En ik verheug me daar niet op, want ik ben orangist: de revolutie van 1830 is de mijne niet.''
Derk-Jan Eppink maakt een onderscheid tussen de binnenlandse en buitenlandse effecten van het Fortuyn-jaar. ,,Het externe gevolg is natuurlijk dat het Nederlandse imago is veranderd'', zegt hij. ,,Het oude beeld van gedegenheid en stabiliteit is omgeslagen in chaos en verwarring. In Vlaanderen wordt daar wel eens meesmuilend over gedaan. Maar dat gevoel heeft volgens mij vooral te maken met het masochisme waarin België na de zaak-Dutroux is vervallen. Gedeelde smart is halve smart.''
Het interne gevolg is dat alles in Nederland bespreekbaar is geworden, zegt Eppink: ,,Er zijn geen taboes meer, er is een échte open debatcultuur. Voor het bespreken van de cluster immigratie-veiligheid-integratie werd je vroeger in een uiterst-rechts hoekje gestoken. Nu heeft zelfs links die thema's overgenomen. Het eenheidsdenken is voorbij en de maatschappij is in beweging. In België zit die cluster toch nog altijd in een verdacht hoekje.''
Een positief gevolg van Fortuyn is dus het ontstaan van een echte open debatcultuur in Nederland? Louis Tobback briest. ,,Is dat een open debatcultuur? Dat veronderstelt in de eerste plaats dat er een debatcultuur is, niet het uitkrijten van opeenvolgende emoties dat we nu gadeslaan. Al die verkiezingsdebatten in januari, hebben die me meer inzicht gegeven in wat bijvoorbeeld Balkenende nu eigenlijk wil? Nee dus.''
Eppink gelooft niet in blijvende gevolgen van het annus horribilis. ,,Ik zie wel een trendbreuk, maar geen breuklijn. Vooral academici grijpen te vlug naar dat grote woord. In de volksaard zie ik geen fundamentele veranderingen. Ik geloof niet dat er door de imagoverandering van Nederland een nationaal trauma is ontstaan. Het Nederlands natiebesef is altijd sterk geweest. Alles kan, zolang de dijken het houden.''
,,Het is maar te hopen dat de dijken zo solide zijn als ze zeggen. Ik ga namelijk zelf met vakantie naar Zeeland'', lacht Tobback. ,,Vorige zomer bleken de dijken aan de kanten van de Maas toch al niet meer zo stevig. En neem nu Ahold. Die zaak treft, net zoals bij ons, een grote massa kleine beleggers. In de bouwfraudezaak is gebleken dat de Nederlandse aannemers meer prijsafspraken hebben gemaakt dan ooit bij ons het geval is geweest. En dat zoiets nu bovenkomt, wijzigt de Nederlandse mentaliteit natuurlijk fundamenteel. Er is een ontploffing geweest.''
Voor de burgemeester van Leuven is het onderscheid tussen een breuklijn en een trendbreuk niet duidelijk. ,,Ach, wat betekenen die woorden? Het heeft ook te maken heeft met de verzwakking van de overheid. Kijk naar de manier waarop Jan Peter Balkenende de zaak-Margarita aanpakt: woensdag zegt hij dat hij haar aanklaagt, donderdag moet hij haar een briefje sturen met excuses. Dat is niet de kalme vastberadenheid die hij wil uitstralen, hé. Hij manoeuvreert als een oude schoen.''
Heeft Oranje boven nu littekens opgelopen? Wordt de rol van de monarchie aangetast, nu een familieruzie met scherpe kantjes een nationaal gespreksthema is geworden? ,,Ach, dat moet je ook weer niet overdrijven'', meent Tobback. ,,Rond de vader van Maxima was er ook openlijk heisa, in de tijd met koningin Juliana en haar 'gebedsgenezeres' Greet Hofmans ook.'' ,,De monarchie lijkt me niet in gevaar'', zegt ook Derk-Jan Eppink. ,,Het zorgvuldig opgebouwde imago is wel aangetast en het morele gezag van de Oranjes is ondergraven. Anderzijds zullen veel Nederlanders zeggen: 'Zelfs de koninklijke familie is een gewone familie.' Er zit nog wel een politieke angel in dat 'antecedentenonderzoek' naar de man van prinses Margarita. Hoe ging dat, wie wist ervan, wie is verantwoordelijk? Maar de rest is gewoon een pijnlijke familieruzie.''
In een recent verleden werden de woorden 'Nederland' en 'gidsland' nog in een adem gesproken. Die tijd is voorbij. ,,Mooie boel bij dat gidsland, denk je nu'', zegt Eppink. ,,Vooral internationaal is Nederland die rol beginnen te spelen sinds de jaren zeventig. Er was de snelle onafhankelijkheid van Suriname, daarna het engagement rond ontwikkelingshulp en het verzet tegen de Amerikaanse kruisraketten. Maar die voortrekkersrol is lang vóór 2002 stukgelopen. Suriname is een drama geworden en sinds de rol van het Nederlandse leger bij de val van Srebrenica, in 1995, hoor je er al helemaal niet veel meer over.''
Srebrenica toonde meer aan dan alleen de inertie van Nederlandse blauwhelmen tegenover de slachting van 7.500 Bosnische moslims door Bosnische Serviërs, zegt Eppink. ,,Een Nederlandse legereenheid met goede bedoelingen werd afgeblokt door brute machtspolitiek, zoals de Balkan die al eeuwen kende. Een klein land dat alleen betweterij en moralisme uitdraagt, is in de grote wereld een muis tussen stampende olifanten.
Ietwat verrassend zegt de Nederlander dat ,,België nu die voortrekkersrol heeft overgenomen'', tenminste in de internationale politiek. ,,Het 'opgeheven vingertje' zit nu beneden de Moerdijk'', zegt Eppink, die verwijst naar de rol van Louis Michel tegenover de FPÖ in Oostenrijk en naar het Belgische verzet binnen de Navo tegen een vroegtijdige 'oorlogslogica'. ,,Ik volg de afloop met aandacht. Maar die moraliserende rol komt niet uit het niets. Het geheven vingertje wordt altijd beschouwd als een element van het protestantisme. Wel, de Reformatie is in 1566 hier in Vlaanderen begonnen, in Steenvoorde. De fanatiekste protestanten waren toen Vlamingen, die het protestantisme naar Nederland brachten.''
De Franstalige component in België heeft die nieuwe voortrekkersrol nog een extra cachet gegeven, zegt Eppink. ,,De Franstalige leiders herbronnen zich bij de leuzen van de Franse revolutie. Het resultaat is verrassend: de Belgische gids gidst vandaag met moralisme én grandeur.''
België? Eh, een gidsland? Louis Tobback grijnst. ,,Arm Europa. Op internationaal vlak heeft België misschien de rol van Nederland overgenomen, maar dat is ook niet verwonderlijk: Nederland is al een jaar ononderbroken met zichzelf bezig. Ze hebben dus een groot gat in de markt gelaten.''
Conclusie: een gidsland dat, zoals Nederland, zijn nek uitsteekt, kan imagogewijs ook snel een kopje kleiner worden. ,,Het enige praktische advies dat je een klein gidsland kunt geven, is: overdrijf niet, want dan word je pretentieus'', zegt Eppink. ,,België kan niet met de genocidewet allerlei wereldleiders voor de rechter slepen, als het nog niet in staat is Dutroux te berechten. Wie gids wil zijn, moet zelf een schoon stoepje hebben.''
Komt het ook weer goed boven de Moerdijk? Politiek moet het zaakje worden gestabiliseerd door de sociaal-democratische PvdA en het christen-democratische CDA, die onder hun leiders Wouter Bos en Jan Peter Balkenende praten over een grote tweepartijenregering. Kunnen zij het politieke chaosjaar 2002 doen vergeten?
,,Een periode van ophef is meestal beperkt, omdat de burgers vrij snel naar een rustig leventje terug willen keren'', zegt Derk-Jan Eppink. ,,Revolutionair gedrag lijkt voor de kiezer soms aantrekkelijk, maar het is niet comfortabel. Zo krijgt de democratie een zelfreinigend vermogen. De nieuwe regering zal dus proberen te zoeken naar stabiliteit en consensus. Maar met twee grote partijen als het CDA en de PvdA in één regering ben je niet zeker van een krachtig kabinet. Daarvoor zijn hun standpunten over financiën en economisch beleid te verschillend.''
Ook Louis Tobback is kritisch. ,,Een stabiele regering? Als je ziet hoe de politici nu bezig zijn in die koninklijke ruzie, dan lijkt stabiliteit nog ver weg: Balkenende brengt de politiek in verlegenheid. Maar andere zaken moet je dan weer relativeren, zoals de zaak-Ahold: in de Amerikaanse affaire-Enron kwam het onderzoek dicht bij de president en de vice-president van het land. Zonder zo'n politieke link is zo'n affaire-Ahold een redelijk normaal internationaal verschijnsel. Kijk naar Lernout & Hauspie.''
,,Wel veelzeggend is dat de LPF in januari ondanks al het geklungel in de regering toch acht zetels heeft behaald. Hun fractieleider, Mat Herben, had dus gelijk toen hij op de verkiezingsavond zei dat de LPF als gegeven is bevestigd. Dat wijst op een blijvende fond van ongenoegen.'' Nederland, zoekland.
08/03/2003 Jorn De Cock
©Copyright De Standaard
Een publiekelijke ruzie in de konklijke familie, dat moest er nog bij komen. Alsof Nederland het voorbije jaar niet al genoeg ellende heeft gehad. ,,Ja, wat een toestanden in dat gidsland'', zegt de Nederlandse oud-journalist Derk-Jan Eppink. ,,Alleen is Nederland allang geen gidsland meer.'' Voor de zelfverklaarde orangist Louis Tobback is het Nederlandse crisisjaar niets minder dan een ,,ontploffing''.
Verhalen over afluisterpraktijken, politieke strubbelingen over vertrouwelijke dossiers die gezwind op de koninklijke desk belanden, koningin Beatrix die door haar nichtje in opspraak wordt gebracht: de soap rond prinses Margarita en haar gemaal, Edwin de Roy van Zuydewijn, is een nieuw hoofdstuk in wat nu al een Nederlands annus horribilis wordt genoemd.
Het is nauwelijks te geloven wat het land de jongste twaalf maanden heeft meegemaakt. Een toen nog uitgespuugde outsider, Pim Fortuyn, haalde op 6 maart 2002 met zijn partij Leefbaar Rotterdam een klinkende verkiezingsoverwinning in zijn thuisstad. De regering-Kok viel in april over de Nederlandse rol in de massaslachting in Srebrenica, zeven jaar tevoren. Fortuyn werd doodgeschoten en daarna kregen ook 'traditionele' politici doodsbedreigingen. De onthoofde Lijst Pim Fortuyn (LPF) won daarop de nationale verkiezingen. Nederland, als vanouds de gedoodverfde winnaar in zowat elke sport, miste het WK voetbal. De LPF stapte in de regering, politici begonnen elkaar uit te schelden voor ,,flapdrol'' en ,,leugenaar''. En de regering viel na 87 dagen.
Bouwpromotoren en hogescholen bleken miljarden aan belastinggeld te hebben verdonkeremaand. De prins-gemaal, prins Claus, stierf. Bij de nieuwe verkiezingen zakte de LPF als een pudding in elkaar. De economie deed het na de gouden polderjaren ineens barslecht. De beurskoers van de nationale kruidenierstrots Ahold, van de supermarktketen Albert Heijn, donderde naar beneden na internationaal geknoei. En nu de zaak-Margarita en Tante Trix . En de vogelpest.
,,Haast on-Nederlands woelige tijden'', noemt Derk-Jan Eppink het. De oud-redacteur van NRC Handelsblad en De Standaard schreef vijf jaar geleden het boek Vreemde buren (Contact, 1998), een vergelijking tussen de Nederlandse en Belgische politiek. Intussen kan dat boek een herwerking gebruiken, zegt Eppink. ,,Het buitenland had, voor zover het Nederland kende, het beeld van een voorbeeldig, rustig, geordend en ietwat saai land aan de Noordzee'', zegt hij. ,,Het poldermodel stond voor economische groei, politieke consensus, inspraak en bijna volledige werkgelegenheid. Nederland werd geprezen als voorbeeld.''
In de praktijk was dat Poldermodel nochtans niet veel bijzonders, zegt Eppink: ,,Nederland profiteerde door lang volgehouden loonmatiging ten volle van de groei in de jaren negentig. De rest was grotendeels romantiek en zelfbedrog. Er werd veel gepolderd , veel gepraat dus. Maar er werd weinig besloten. Vooral de tweede paarse regering (1998-2002) heeft veel problemen voor zich uitgeschoven. Het belangrijkste was de kwestie van immigratie en integratie. De zelfgenoegzaamheid van paars over echte problemen werd de voedingsbodem van Fortuyn.''
,,Wat nu bovenkomt, is al jaren bezig'', zegt Louis Tobback, burgemeester van Leuven en trouw lezer van NRC Handelsblad . ,,Alleen is Nederland er altijd discreter mee omgegaan. Je had vroeger ook al de financiële verhalen rond oud-premier Ruud Lubbers, maar de pers vond dat te veel heisa maken inging tegen het nationale belang. In de Nederlandse kranten vond je een politieke fraudezaak dus in een hoekje binnenin, terwijl ze bij ons een speciale editie van De Standaard in het Engels zouden uitgeven om New York te laten weten hoe corrupt we zijn.''
,,Ook voor mij waren de Nederlanders nuchtere, zakelijke, serene mensen met een andere politieke cultuur. Maar als dan iemand aan dat laagje begint te krabben, zoals Fortuyn, dan komt er blijkbaar nogal wat boven. Nederland is fundamenteel veranderd, ik heb dat nog voor de moord op Fortuyn al gezegd. Nu is het hek van de dam, ik vind het niet meer om aan te zien. En ik verheug me daar niet op, want ik ben orangist: de revolutie van 1830 is de mijne niet.''
Derk-Jan Eppink maakt een onderscheid tussen de binnenlandse en buitenlandse effecten van het Fortuyn-jaar. ,,Het externe gevolg is natuurlijk dat het Nederlandse imago is veranderd'', zegt hij. ,,Het oude beeld van gedegenheid en stabiliteit is omgeslagen in chaos en verwarring. In Vlaanderen wordt daar wel eens meesmuilend over gedaan. Maar dat gevoel heeft volgens mij vooral te maken met het masochisme waarin België na de zaak-Dutroux is vervallen. Gedeelde smart is halve smart.''
Het interne gevolg is dat alles in Nederland bespreekbaar is geworden, zegt Eppink: ,,Er zijn geen taboes meer, er is een échte open debatcultuur. Voor het bespreken van de cluster immigratie-veiligheid-integratie werd je vroeger in een uiterst-rechts hoekje gestoken. Nu heeft zelfs links die thema's overgenomen. Het eenheidsdenken is voorbij en de maatschappij is in beweging. In België zit die cluster toch nog altijd in een verdacht hoekje.''
Een positief gevolg van Fortuyn is dus het ontstaan van een echte open debatcultuur in Nederland? Louis Tobback briest. ,,Is dat een open debatcultuur? Dat veronderstelt in de eerste plaats dat er een debatcultuur is, niet het uitkrijten van opeenvolgende emoties dat we nu gadeslaan. Al die verkiezingsdebatten in januari, hebben die me meer inzicht gegeven in wat bijvoorbeeld Balkenende nu eigenlijk wil? Nee dus.''
Eppink gelooft niet in blijvende gevolgen van het annus horribilis. ,,Ik zie wel een trendbreuk, maar geen breuklijn. Vooral academici grijpen te vlug naar dat grote woord. In de volksaard zie ik geen fundamentele veranderingen. Ik geloof niet dat er door de imagoverandering van Nederland een nationaal trauma is ontstaan. Het Nederlands natiebesef is altijd sterk geweest. Alles kan, zolang de dijken het houden.''
,,Het is maar te hopen dat de dijken zo solide zijn als ze zeggen. Ik ga namelijk zelf met vakantie naar Zeeland'', lacht Tobback. ,,Vorige zomer bleken de dijken aan de kanten van de Maas toch al niet meer zo stevig. En neem nu Ahold. Die zaak treft, net zoals bij ons, een grote massa kleine beleggers. In de bouwfraudezaak is gebleken dat de Nederlandse aannemers meer prijsafspraken hebben gemaakt dan ooit bij ons het geval is geweest. En dat zoiets nu bovenkomt, wijzigt de Nederlandse mentaliteit natuurlijk fundamenteel. Er is een ontploffing geweest.''
Voor de burgemeester van Leuven is het onderscheid tussen een breuklijn en een trendbreuk niet duidelijk. ,,Ach, wat betekenen die woorden? Het heeft ook te maken heeft met de verzwakking van de overheid. Kijk naar de manier waarop Jan Peter Balkenende de zaak-Margarita aanpakt: woensdag zegt hij dat hij haar aanklaagt, donderdag moet hij haar een briefje sturen met excuses. Dat is niet de kalme vastberadenheid die hij wil uitstralen, hé. Hij manoeuvreert als een oude schoen.''
Heeft Oranje boven nu littekens opgelopen? Wordt de rol van de monarchie aangetast, nu een familieruzie met scherpe kantjes een nationaal gespreksthema is geworden? ,,Ach, dat moet je ook weer niet overdrijven'', meent Tobback. ,,Rond de vader van Maxima was er ook openlijk heisa, in de tijd met koningin Juliana en haar 'gebedsgenezeres' Greet Hofmans ook.'' ,,De monarchie lijkt me niet in gevaar'', zegt ook Derk-Jan Eppink. ,,Het zorgvuldig opgebouwde imago is wel aangetast en het morele gezag van de Oranjes is ondergraven. Anderzijds zullen veel Nederlanders zeggen: 'Zelfs de koninklijke familie is een gewone familie.' Er zit nog wel een politieke angel in dat 'antecedentenonderzoek' naar de man van prinses Margarita. Hoe ging dat, wie wist ervan, wie is verantwoordelijk? Maar de rest is gewoon een pijnlijke familieruzie.''
In een recent verleden werden de woorden 'Nederland' en 'gidsland' nog in een adem gesproken. Die tijd is voorbij. ,,Mooie boel bij dat gidsland, denk je nu'', zegt Eppink. ,,Vooral internationaal is Nederland die rol beginnen te spelen sinds de jaren zeventig. Er was de snelle onafhankelijkheid van Suriname, daarna het engagement rond ontwikkelingshulp en het verzet tegen de Amerikaanse kruisraketten. Maar die voortrekkersrol is lang vóór 2002 stukgelopen. Suriname is een drama geworden en sinds de rol van het Nederlandse leger bij de val van Srebrenica, in 1995, hoor je er al helemaal niet veel meer over.''
Srebrenica toonde meer aan dan alleen de inertie van Nederlandse blauwhelmen tegenover de slachting van 7.500 Bosnische moslims door Bosnische Serviërs, zegt Eppink. ,,Een Nederlandse legereenheid met goede bedoelingen werd afgeblokt door brute machtspolitiek, zoals de Balkan die al eeuwen kende. Een klein land dat alleen betweterij en moralisme uitdraagt, is in de grote wereld een muis tussen stampende olifanten.
Ietwat verrassend zegt de Nederlander dat ,,België nu die voortrekkersrol heeft overgenomen'', tenminste in de internationale politiek. ,,Het 'opgeheven vingertje' zit nu beneden de Moerdijk'', zegt Eppink, die verwijst naar de rol van Louis Michel tegenover de FPÖ in Oostenrijk en naar het Belgische verzet binnen de Navo tegen een vroegtijdige 'oorlogslogica'. ,,Ik volg de afloop met aandacht. Maar die moraliserende rol komt niet uit het niets. Het geheven vingertje wordt altijd beschouwd als een element van het protestantisme. Wel, de Reformatie is in 1566 hier in Vlaanderen begonnen, in Steenvoorde. De fanatiekste protestanten waren toen Vlamingen, die het protestantisme naar Nederland brachten.''
De Franstalige component in België heeft die nieuwe voortrekkersrol nog een extra cachet gegeven, zegt Eppink. ,,De Franstalige leiders herbronnen zich bij de leuzen van de Franse revolutie. Het resultaat is verrassend: de Belgische gids gidst vandaag met moralisme én grandeur.''
België? Eh, een gidsland? Louis Tobback grijnst. ,,Arm Europa. Op internationaal vlak heeft België misschien de rol van Nederland overgenomen, maar dat is ook niet verwonderlijk: Nederland is al een jaar ononderbroken met zichzelf bezig. Ze hebben dus een groot gat in de markt gelaten.''
Conclusie: een gidsland dat, zoals Nederland, zijn nek uitsteekt, kan imagogewijs ook snel een kopje kleiner worden. ,,Het enige praktische advies dat je een klein gidsland kunt geven, is: overdrijf niet, want dan word je pretentieus'', zegt Eppink. ,,België kan niet met de genocidewet allerlei wereldleiders voor de rechter slepen, als het nog niet in staat is Dutroux te berechten. Wie gids wil zijn, moet zelf een schoon stoepje hebben.''
Komt het ook weer goed boven de Moerdijk? Politiek moet het zaakje worden gestabiliseerd door de sociaal-democratische PvdA en het christen-democratische CDA, die onder hun leiders Wouter Bos en Jan Peter Balkenende praten over een grote tweepartijenregering. Kunnen zij het politieke chaosjaar 2002 doen vergeten?
,,Een periode van ophef is meestal beperkt, omdat de burgers vrij snel naar een rustig leventje terug willen keren'', zegt Derk-Jan Eppink. ,,Revolutionair gedrag lijkt voor de kiezer soms aantrekkelijk, maar het is niet comfortabel. Zo krijgt de democratie een zelfreinigend vermogen. De nieuwe regering zal dus proberen te zoeken naar stabiliteit en consensus. Maar met twee grote partijen als het CDA en de PvdA in één regering ben je niet zeker van een krachtig kabinet. Daarvoor zijn hun standpunten over financiën en economisch beleid te verschillend.''
Ook Louis Tobback is kritisch. ,,Een stabiele regering? Als je ziet hoe de politici nu bezig zijn in die koninklijke ruzie, dan lijkt stabiliteit nog ver weg: Balkenende brengt de politiek in verlegenheid. Maar andere zaken moet je dan weer relativeren, zoals de zaak-Ahold: in de Amerikaanse affaire-Enron kwam het onderzoek dicht bij de president en de vice-president van het land. Zonder zo'n politieke link is zo'n affaire-Ahold een redelijk normaal internationaal verschijnsel. Kijk naar Lernout & Hauspie.''
,,Wel veelzeggend is dat de LPF in januari ondanks al het geklungel in de regering toch acht zetels heeft behaald. Hun fractieleider, Mat Herben, had dus gelijk toen hij op de verkiezingsavond zei dat de LPF als gegeven is bevestigd. Dat wijst op een blijvende fond van ongenoegen.'' Nederland, zoekland.
08/03/2003 Jorn De Cock
©Copyright De Standaard