PDA

Bekijk Volledige Versie : Pronk: Annan moet opstappen



NIS1
03-04-03, 19:19
Oud-minister Jan Pronk vindt dat secretaris-generaal Kofi Annan van de Verenigde Naties had moeten aftreden toen de VS en Groot-Brittannië Irak de oorlog verklaarden. Zo had hij mogelijk een andere oplossing voor de problemen in de Golf kunnen forceren.
De oud-minister van Ontwikkelingssamenwerking en Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu ventileert zijn mening donderdag in Univers, het weekblad van de Universiteit van Tilburg.

Pronk is behalve oud-minister en prominent PvdA-politicus ook speciale gezant voor de duurzaamheid bij de VN. Hij werd in 2001 door Annan benoemd. "Ik had het niet vreemd gevonden als Kofi Annan was afgetreden. Hij reageert als een topambtenaar, niet als politiek leider. Hij had kunnen zeggen: 'Het systeem wordt nu zo ondermijnd, ik maak dit niet meer mee Washington. U wilt kennelijk twee VN's, daar pas ik voor'," zegt Pronk in het blad.

Invloed

Volgens hem heeft Annan in de VS grote invloed. "Annan is niet zomaar een secretaris-generaal, zijn vertrek had waarschijnlijk ook in de VS een schokgolf veroorzaakt", denkt de oud-minister.

Pronk heeft in het blad van de universiteit ook scherpe kritiek op de baas van de VN als het gaat om de onderhandelingen over de toekomst van Irak. Hij vraagt zich af of er nog wel een rol is weggelegd voor de VN bij de opbouw van het land.

"De VN moet zich tweemaal bedenken of ze wel een bijdrage willen leveren. Je maakt iets kapot, de VN maakt het weer heel. Daar is de VN niet voor in het leven geroepen. Ik vind het bijna onbegrijpelijk dat Kofi Annan nu al praat met Condoleezza Rice over de naoorlogse rol van de VN, terwijl de oorlog nog niet afgelopen is, steeds escaleert, met steeds meer slachtoffers. Misschien moet je gewoon zeggen: 'we willen niet'," aldus Pronk.

Wel vindt Pronk dat de VN nog bestaansrecht heeft. "Er is eerst een nieuwe start nodig, een nieuw programma en afspraken, waarin de wereldleider niet kan kiezen voor multilateralisme à la carte. Onderhandel; 'op welke basis wil je terug komen naar het systeem en de regels accepteren?' Pick up the pieces en stug doorgaan heeft geen zin. Misschien heb je een shocktherapie nodig. Ik had het niet vreemd gevonden als Kofi Annan was afgetreden. Hij reageert als een topambtenaar, niet als politiek leider. Hij had kunnen zeggen; 'het systeem wordt nu zo ondermijnd, ik maak dat niet meer mee Washington. U wilt kennelijk twee VN's, daar pas ik voor.' Want dat is wat de Amerikanen willen. Sommige Amerikaanse topadviseurs zeggen het hardop; thank God, the UN is dead. Annan is niet zomaar een secretaris-generaal, zijn vertrek had waarschijnlijk ook in de VS een schokgolf veroorzaakt."

Felle kritiek op VS

Ook leverde Pronk felle kritiek op de VS, die de internationale rechtsorde negeert. "[Je hebt] twee systemen, die beide naar een wereldorde streven. Irak was niet de enige discussie waarin de Amerikanen zeiden 'de VN moet onze doeleinden onderschrijven anders stappen we eruit'. Ook bij het klimaatverdrag in Kyoto, de ontwapeningsonderhandelingen, het Zeeverdrag en het Internationaal Strafhof zijn ze er eenzijdig uitgestapt. Vroeger was het een keertje niet meedoen, nu is het onderdeel van een filosofie."

Pronk vindt de Amerikaanse houding met betrekking tot Irak gevaarlijk. "Zelfs als je het met de Amerikanen eens bent, zoals over de perfiditeit van het Irakese regime, kun je het met ze oneens zijn als ze zich het recht toe-eigenen om zelf te beslissen wat er moet gebeuren, hoe en wanneer. Het is in strijd met de afspraken, onverantwoord en riskant: het schept precedenten. Irak was geen acute dreiging en ze hebben alternatieven nooit een echte kans gegeven. Ze vonden het zelfs jammer dat de inspecties enig succes leken te hebben. Ze veranderden voortdurend van motief. Ze praten nu niet meer over massavernietigingswapens, maar over regime changes."

Pax Americana

"Het gaat in de eerste plaats om hegemonie, de Pax Americana. Je maakt datgene wat je beschouwt als een potentiële bedreiging van je eigen machtspositie preventief onschadelijk. Olie, een beetje. Ze hadden toegang tot olie, hadden ze ook gehouden door vriendjes met Saddam te zijn. Maar ze willen het beheersen, ook de toegang van anderen tot die olie. China bijvoorbeeld is een potentiële uitdagende macht."

"De Amerikanen praten over 'reconfiguratie van het Midden-Oosten'. Zelfs als ze dat oprecht menen, is het naïef. Het kan niet van buitenaf. Bovendien is een Westers model niet overal toepasbaar. Een democratie kan zonder politieke partijen, zonder verkiezingen, het is niet de enige methode voor democratisering. Dat is een groot gevaar van de globalisering; men wil overal dezelfde systemen, dezelfde regels opleggen. Dat is goed voor het bedrijfsleven, maar je kunt de verschillen tussen landen wat betreft geschiedenis, tradities, cultuur en religie niet zomaar doorbreken."

Vrees voor gevolgen

Pronk vreest voor de gevolgen van de oorlog in Irak. "Er komt een bloedbad. Verder de uitnodiging aan Saddam om - mocht hij ze hebben - massavernietigingswapens te gebruiken, een oproer onder grote bevolkingsgroepen die solidariseren met de gehate vijand, bijvoorbeeld in Nigeria en Indonesië, meer terrorisme en een uitermate instabiele naoorlogse situatie in Irak. Een ander gevaar is dat je een internationaal systeem zo kapot maakt dat je geen grote vraagstukken meer op kunt lossen, bijvoorbeeld Israël en de Palestijnen."

"Zo'n oorlog creëert veel antagonistische gevoelens in de wereld. Het lijdt tot meer geweld en dus tot een verdere erosie van het systeem. Amerikanen denken dat ze dat allemaal het hoofd kunnen bieden met hun militaire en economische overmacht, maar die superioriteit zal hen weinig baten omdat het verzet aan de onderkant van de samenleving ongrijpbare guerrilla- en terrorisme-achtige vormen gaat krijgen. Ze werken dus niet eens in hun eigen belang."

Alternatieven

Volgens Pronk waren er alternatieven voor een oorlog een heeft de VS die onbenut gelaten. "De wapeninspecties - die goed liepen - voortzetten, waarnemers sturen, een vredesmacht, geconditioneerde opheffing van sancties, een volledige no-fly zone, safe havens en het internationale strafhof zou de elite kunnen opjagen. Maar beter was het geweest om een 'uithollingspolitiek' toe te passen: de lange weg, van onderaf, waarbij je internationaal veel politieke steun geeft aan de civiele samenleving. Zoals dat in Servië, Zuid-Afrika en Latijns-Amerikaanse dictaturen is gebeurd. Je moet een land niet in een hoek drijven zoals Irak, maar het opnemen in een proces van globalisering. Economisch gezien, maar zeker ook sociaal en cultureel. De samenleving van binnenuit bestoken met waarden in plaats van bommen zodat er een geleidelijke democratisering komt."

'Politieke steun is ook militaire steun'

Pronk vindt het Nederlandse regeringsstandpunt 'onbegrijpelijk'. Volgens Pronk hoort bij politieke steun ook militaire steun aan een oorlog. "Als je iets politiek steunt, hoor je het ook militair te steunen. Tenzij je niet kan, maar Nederland wil niet. Dubieus. Je hoort geen steun te geven aan een coalitie die het wereldsysteem onderuit haalt. Hoe is het gelopen: er kwam een telefoontje van Powell naar De Hoop Scheffer en die was waarschijnlijk onder de indruk en heeft 'ja' gezegd. Zo is het gegaan. Het Kamerdebat vond plaats op datzelfde moment. De regering heeft de Kamer niet gevraagd 'zullen we'? Nee, we beslissen dat. Het is meer een kwestie van onervarenheid en domheid, dan van berekening. 'Ik wil niet voor Saddam kiezen dus moet ik bij de coalitie horen.' Een redenering die niemand volgt. België, Portugal, Griekenland, Ierland, Zweden, Oostenrijk, landen waartussen we niet hadden misstaan."