Viva Che!
19-04-03, 01:19
Beeldenstorm
Zou je, als je Saddam Hussein was, in één van je paleizen gaan zitten, of een beetje ronddobberen op je jacht? De vraag stellen is hem beantwoorden, toch werden ze driftig beschoten door de Amerikanen.
Wat moesten de Amerikanen anders? Op ziekenhuizen en woningen mochten ze geen bommen laten vallen, regeringsgebouwen, oké, toe maar, ook al zaten daar enkel wat suffige ambtenaartjes te wachten op het moment waarop ze konden maken dat ze wegkwamen.
Echte militaire doelen konden nauwelijks worden gevonden, munitiedepots en wapenarsenalen, professionele martelkamers, legerkampen, militaire colonnes, groot luchtafweergeschut - het is lastig een bom te gooien zonder een doel te hebben.
Dus bleven de symbolen over. Als je niets meer kunt vernielen, verniel dan de symbolen, de iconen, de tekens van de macht. Het is als graffiti die jongeren op onze schone muren aanbrengen: het lelijk maken van wat door de ander mooi werd gevonden is een vorm van toe-eigening. Jíj hebt er immers de laatste hand aan gelegd, zoals iemand denkt een discussie gewonnen te hebben door het laatste woord te hebben gehad.
Het is een beetje kinderachtig. De ergste vorm van de zinloze beeldenstorm was in 2001, toen de Talibaan uit pure verveling twee gigantische 1400 jaar oude boeddhabeelden kapot schoten. Graffiti in een tamelijk ruwe vorm. De wereld vond het verschrikkelijk en barbaars, en dat was het ook, al denk ik niet dat Boeddha zich ervoor zal hebben omgekeerd in zijn graf. Iconoclasme is juist een erg christelijke hobby, hoewel moslims de smaak snel te pakken kregen.
Toch blijft het interessant, de gedachte dat iets van jou wordt als je het vernield hebt. Pas in de punkbeweging ontdekte men deze diepmenselijke neiging, om je lichaam echt tot je eigen bezit te maken door her en der naalden en spelden te steken. Daarom ook willen vandalen graag kijken naar datgene wat ze vernield hebben. Het is een soort handtekening, van 'ik was hier', tot 'dit is nu van mij'.
Goed, Saddam kon niet worden gevonden en zijn militaire centra evenmin, dus bombardeerde men de symbolen van zijn macht, om de mensheid te tonen hoe machtig de aanvallers waren. Bommetje werpen op een stilstaand, tamelijk groot object, is dat macht? Het is eerder zonde. Die paleizen waren misschien niet de mooiste van de wereld, maar wat waren er weelderige kleden en schitterende meubeltjes en wastafels in. En dat bootje van Saddam mocht er ook wel wezen. Zonde.
Maar daarmee waren we er nog niet: het moest gedetailleerder, nog preciezer. Een beeldenstorm is pas een storm als het om echte beelden gaat, liefst standbeelden, maatje bigger than life. Vorige week woensdag werden we daarop getrakteerd. Heel de wereld kon zien hoe een klein groepje mannen met een voorhamer op de zuil begon te slaan waarop het grote beeld van Saddam bevestigd was. Tegen de tijd dat ik de tv aandeed, hing er al een touw om zijn nek, maar dat is ongeveer als een olifant sleuren aan een streng breiwol. De mannen die hakten en sloegen deden het voor de show, vooral die ene dikke met bloot bovenlijf, alsof hij een tijgerpak uit de jungle aanhad. In plaats van systematisch op een hoogte te hameren brak hij het gladde oppervlak op enkele willekeurige plekken: louter effectbejag.
Toen kwam het pijnlijke gedoe met de Amerikaanse tank en de vlaggen. De marinier die de Amerikaanse vlag om Saddams gezicht drapeerde, is geďdentificeerd als Edward Chin, een etnische Chinees uit de tweede generatie. Geen idee of Chin nu een medaille krijgt of een uitbrander.
Ten slotte moesten de Amerikanen de hele zaak overnemen met een goed vastgemaakte ketting en hun tank. Na wat aanvoelde als een paar uur ging Saddam om, en dan nóg bleef hij hangen. Wie naar de foto van dit moment kijkt en de foto een kwartslag omdraait, ziet dat Saddams broek eigenlijk is uitgetrokken. De man bungelt aan zijn ondergoed. Ze hadden dat ding zo moeten laten, vernedering moet effectief zijn.
Vraag is: gaat dit tafereel behoren tot de moderne iconografie? Zoals Kim Phuc, het brandende napalmmeisje uit 1972, het hakken in de Berlijnse Muur in 1989, het beeld van de onbekende rebel die met boodschappentas in de hand ging staan voor de colonne van tanks die op weg was naar het Plein van de Hemelse Vrede? Jeltsin die in 1991 de tank voor het Witte Huis in Moskou beklom?
Dat waren pas echt bevrijdingsbeelden, breuken in de geschiedenis. Het waren spontane acties, die bij toeval werden geregistreerd. Het moment werd gedeeld door een ware menigte van zwakke mensen die hun eigen lot in handen namen.
Dit beeld van Saddam in zijn korte broek op het Al-Fardusplein had juist het gehalte van een goede jongenskostschoolgrap. De grap was vooral dat het zo mis ging, dat alleen voor een touwtje en een hamertje kon worden gezorgd: het grootse verzet van het Iraakse volk uit zich in een touwtje en een hamertje. Dus moesten weer de Amerikanen te hulp schieten, en nog zul je horen dat ze zo snel mogelijk moeten vertrekken, omdat Irak bestuurd moet worden door Irakezen.
Ik heb er geen fiducie in dat ze het kunnen, zichzelf besturen. Kennelijk heeft vader Saddam ze een kwart eeuw lang zo effectief ontmand, dat ze zijn gaan geloven dat ze androgyn zijn. Want wat gebeurde er toen het beeld eenmaal op de grond lag? Ze renden ernaar toe en sloegen het met hun slippers en spuugden in het bronzen gezicht. Ik kan me mannelijkere daden voorstellen. Ik kan me meer heldhaftigheid voorstellen. Toen Jeltsin op de tank klom, kon hij niet weten dat hij niet door een Gorbatsjov-getrouwe zou worden neergeknald. Kim Phuc kon niets meer schelen en ook de onbekende rebel in Peking wist niet dat de wereld het tafereel registreerde. Hij deed het bepaald niet om het effect. Hij had er schoon genoeg van. Hier wist het handjevol Iraakse mannen wel dat er camera's waren, waardoor de boel een slecht toneelstuk werd.
Niet alleen heb ik geen vertrouwen in het zelfbestuur van de Irakezen, ik vind het zelfs onverantwoord. Wie niet eens zijn eigen beelden kan bestormen, kan geen aanspraak maken op zeggenschap.
Anil Ramdas
Bron: NRC
;)
Zou je, als je Saddam Hussein was, in één van je paleizen gaan zitten, of een beetje ronddobberen op je jacht? De vraag stellen is hem beantwoorden, toch werden ze driftig beschoten door de Amerikanen.
Wat moesten de Amerikanen anders? Op ziekenhuizen en woningen mochten ze geen bommen laten vallen, regeringsgebouwen, oké, toe maar, ook al zaten daar enkel wat suffige ambtenaartjes te wachten op het moment waarop ze konden maken dat ze wegkwamen.
Echte militaire doelen konden nauwelijks worden gevonden, munitiedepots en wapenarsenalen, professionele martelkamers, legerkampen, militaire colonnes, groot luchtafweergeschut - het is lastig een bom te gooien zonder een doel te hebben.
Dus bleven de symbolen over. Als je niets meer kunt vernielen, verniel dan de symbolen, de iconen, de tekens van de macht. Het is als graffiti die jongeren op onze schone muren aanbrengen: het lelijk maken van wat door de ander mooi werd gevonden is een vorm van toe-eigening. Jíj hebt er immers de laatste hand aan gelegd, zoals iemand denkt een discussie gewonnen te hebben door het laatste woord te hebben gehad.
Het is een beetje kinderachtig. De ergste vorm van de zinloze beeldenstorm was in 2001, toen de Talibaan uit pure verveling twee gigantische 1400 jaar oude boeddhabeelden kapot schoten. Graffiti in een tamelijk ruwe vorm. De wereld vond het verschrikkelijk en barbaars, en dat was het ook, al denk ik niet dat Boeddha zich ervoor zal hebben omgekeerd in zijn graf. Iconoclasme is juist een erg christelijke hobby, hoewel moslims de smaak snel te pakken kregen.
Toch blijft het interessant, de gedachte dat iets van jou wordt als je het vernield hebt. Pas in de punkbeweging ontdekte men deze diepmenselijke neiging, om je lichaam echt tot je eigen bezit te maken door her en der naalden en spelden te steken. Daarom ook willen vandalen graag kijken naar datgene wat ze vernield hebben. Het is een soort handtekening, van 'ik was hier', tot 'dit is nu van mij'.
Goed, Saddam kon niet worden gevonden en zijn militaire centra evenmin, dus bombardeerde men de symbolen van zijn macht, om de mensheid te tonen hoe machtig de aanvallers waren. Bommetje werpen op een stilstaand, tamelijk groot object, is dat macht? Het is eerder zonde. Die paleizen waren misschien niet de mooiste van de wereld, maar wat waren er weelderige kleden en schitterende meubeltjes en wastafels in. En dat bootje van Saddam mocht er ook wel wezen. Zonde.
Maar daarmee waren we er nog niet: het moest gedetailleerder, nog preciezer. Een beeldenstorm is pas een storm als het om echte beelden gaat, liefst standbeelden, maatje bigger than life. Vorige week woensdag werden we daarop getrakteerd. Heel de wereld kon zien hoe een klein groepje mannen met een voorhamer op de zuil begon te slaan waarop het grote beeld van Saddam bevestigd was. Tegen de tijd dat ik de tv aandeed, hing er al een touw om zijn nek, maar dat is ongeveer als een olifant sleuren aan een streng breiwol. De mannen die hakten en sloegen deden het voor de show, vooral die ene dikke met bloot bovenlijf, alsof hij een tijgerpak uit de jungle aanhad. In plaats van systematisch op een hoogte te hameren brak hij het gladde oppervlak op enkele willekeurige plekken: louter effectbejag.
Toen kwam het pijnlijke gedoe met de Amerikaanse tank en de vlaggen. De marinier die de Amerikaanse vlag om Saddams gezicht drapeerde, is geďdentificeerd als Edward Chin, een etnische Chinees uit de tweede generatie. Geen idee of Chin nu een medaille krijgt of een uitbrander.
Ten slotte moesten de Amerikanen de hele zaak overnemen met een goed vastgemaakte ketting en hun tank. Na wat aanvoelde als een paar uur ging Saddam om, en dan nóg bleef hij hangen. Wie naar de foto van dit moment kijkt en de foto een kwartslag omdraait, ziet dat Saddams broek eigenlijk is uitgetrokken. De man bungelt aan zijn ondergoed. Ze hadden dat ding zo moeten laten, vernedering moet effectief zijn.
Vraag is: gaat dit tafereel behoren tot de moderne iconografie? Zoals Kim Phuc, het brandende napalmmeisje uit 1972, het hakken in de Berlijnse Muur in 1989, het beeld van de onbekende rebel die met boodschappentas in de hand ging staan voor de colonne van tanks die op weg was naar het Plein van de Hemelse Vrede? Jeltsin die in 1991 de tank voor het Witte Huis in Moskou beklom?
Dat waren pas echt bevrijdingsbeelden, breuken in de geschiedenis. Het waren spontane acties, die bij toeval werden geregistreerd. Het moment werd gedeeld door een ware menigte van zwakke mensen die hun eigen lot in handen namen.
Dit beeld van Saddam in zijn korte broek op het Al-Fardusplein had juist het gehalte van een goede jongenskostschoolgrap. De grap was vooral dat het zo mis ging, dat alleen voor een touwtje en een hamertje kon worden gezorgd: het grootse verzet van het Iraakse volk uit zich in een touwtje en een hamertje. Dus moesten weer de Amerikanen te hulp schieten, en nog zul je horen dat ze zo snel mogelijk moeten vertrekken, omdat Irak bestuurd moet worden door Irakezen.
Ik heb er geen fiducie in dat ze het kunnen, zichzelf besturen. Kennelijk heeft vader Saddam ze een kwart eeuw lang zo effectief ontmand, dat ze zijn gaan geloven dat ze androgyn zijn. Want wat gebeurde er toen het beeld eenmaal op de grond lag? Ze renden ernaar toe en sloegen het met hun slippers en spuugden in het bronzen gezicht. Ik kan me mannelijkere daden voorstellen. Ik kan me meer heldhaftigheid voorstellen. Toen Jeltsin op de tank klom, kon hij niet weten dat hij niet door een Gorbatsjov-getrouwe zou worden neergeknald. Kim Phuc kon niets meer schelen en ook de onbekende rebel in Peking wist niet dat de wereld het tafereel registreerde. Hij deed het bepaald niet om het effect. Hij had er schoon genoeg van. Hier wist het handjevol Iraakse mannen wel dat er camera's waren, waardoor de boel een slecht toneelstuk werd.
Niet alleen heb ik geen vertrouwen in het zelfbestuur van de Irakezen, ik vind het zelfs onverantwoord. Wie niet eens zijn eigen beelden kan bestormen, kan geen aanspraak maken op zeggenschap.
Anil Ramdas
Bron: NRC
;)