indygirl_roosje
13-08-03, 19:50
DE ONTVANGST VAN JOODSE HOLOCAUSTOVERLEVENDEN IN ISRAEL.
PETER EDEL © 2000.
Onlangs heeft de Nederlandse regering bij monde van Premier Wim Kok toegegeven dat Nederland in de jaren na de Tweede Wereldoorlog ruim tekort is geschoten bij de opvang van Joodse holocaustoverlevenden. Tevens werden bij deze gelegenheid excuses aangeboden. De verklaring van Kok volgde op de onderzoeksresultaten van de ‘Contactgroep Tegoeden WOII’, onder voorzitterschap van J.A. van Kemenade. Daaruit bleek dat de opvang van Joden na de oorlog ondergeschikt raakte aan de wederopbouw van Nederland.
De reacties op de woorden van Kok waren verdeeld. Over het algemeen was men er binnen de instanties die deel uit maken van het ‘Centraal Joods Overleg’, ingenomen mee dat de Nederlandse regering er nu voor uit kwam dat de Joodse overlevenden van de nazi-terreur op een kille en afstandelijke manier waren behandeld. Sommigen meenden echter dat de excuses van de Nederlandse regering veel te laat waren gekomen, of dat deze niet ver genoeg gingen.
Onder de Joodse instanties die op de verklaring van Kok reageerden, bevonden zich tevens zionistische organisaties, zoals de ‘Federatie van Nederlandse Zionisten.’ Dat laatste leidt tot de vraag hoe het in de jaren na de oorlog met de opvang van holocaustoverlevenden in Israël gesteld was.
Het lijkt in eerste instantie een loze vraag, want het Joodse karakter van de staat Israël in aanmerking genomen zou men direct veronderstellen dat de opvang van holocaustoverlevenden hier perfect geregeld was. Uit The Seventh Million, the Israelis and the Holocaust, van de Israëlische historicus en journalist Tom Segev, blijkt echter dat het hier juist in Israël droef mee gesteld was. Zo droef zelfs, dat Joden die in Europa besloten te blijven, vaak beter af waren. En dat ondanks de kille opvang waarvoor Wim Kok nu namens de Nederlandse regering zijn excuses heeft aangeboden.
Nadat de concentratiekampen door de geallieerde legers waren bevrijd, bestond er geen absolute zekerheid of er definitief een einde aan de vervolgingen van Joden in Europa was gekomen. Dat het antisemitisme in Europa niet met de nazi’s verdwenen was, blijkt wel uit de recente boodschap van Wim Kok aan de Joodse gemeenschap. Het is daarom begrijpelijk dat veel Joden destijds zo snel mogelijk naar Palestina wilden vertrekken. De Joodse staat die daar in oprichting was, had aan het einde van de oorlog vrijwel mythische proporties voor hen gekregen; alleen daar meende men in volledige veiligheid te kunnen leven.
In de tweede helft van 1945 arriveerden al ongeveer 90.000 Joden in Palestina, die in Europa onder de nazi-terreur hadden geleden. In de daarop volgende drie jaar maakten 60.000 van dergelijke immigranten dezelfde tocht. In 1948, het jaar dat de Joodse staat werd uitgeroepen, vestigden zich nog eens 200.000 Europese Joden in het beloofde land. Daarmee waren er rond 1949 zo’n 350.000 Europese Joden in Israël die de nazivervolgingen hadden weten te overleven.
Bij de beslissing om naar Palestina te vertrekken werden de holocaustoverlevenden doorgaans niet zo zeer gedreven door de ideologie van het zionisme, als wel door de behoefte naar veiligheid en rust. Het gebrek aan affiniteit met de zionistische ideologie werd hen na aankomst in Palestina/Israël echter hevig kwalijk genomen door de Joodse kolonisten die al voor de Tweede Wereldoorlog naar Palestina waren gekomen. Zij hadden uit sympathie met de zionistische idealen, van mensen als David Ben Goerion en Chaim Weizman, het besluit genomen om naar Palestina te komen. Na de oorlog haalden zij hun neus op voor Joden die uit angst voor verdere vervolgingen kwamen. Dit had tot gevolg dat zij uit de concentratiekampen afkomstige Joden vaak volkomen negeerden.
Na de oorlog bestond er onder Joodse kolonisten in Palestina de opvatting dat de Europese Joden de nazi-terreur over zichzelf afgeroepen hadden, door niet bijtijds naar het beloofde land te vertrekken. Hoe laagdunkend de reactie was die holocaustoverlevenden ten deel viel, nadat zij in Palestina/Israël waren gearriveerd, blijkt wel uit het scheldwoord dat radicale zionisten voor hen gebruikten: ‘sabon’, dat betekent ‘zeep’!
De uiterst onsympathieke behandeling van de holocaustoverlevenden kende voor een belangrijk deel zijn oorsprong in de gevoelens van onmacht en schuld, die tijdens de oorlogsjaren door Joden in Palestina waren ervaren, nadat zij het nieuws over de verschrikkingen in Europa hadden vernomen. Maar de zionistische leiders kenden ook nog andere motieven om hun bedenkingen ten aanzien van de holocaustoverlevenden te hebben. Het beste ‘menselijk materiaal’ onder de Europese Joden, dat van belang had kunnen zijn voor de opbouw van de Joodse gemeenschap in Palestina, was naar hun mening al lang door de nazi’s vermoord. De overlevenden beschouwden zij als Joden van lager allooi, die alleen vanwege hun slechte karaktertrekken hadden weten te overleven.
De socialistische zionist David Ben Goerion, die de eerste premier van de Joodse staat zou worden, stak zijn mening over de Joden in de concentratiekampen niet onder stoelen en banken: “were those who, had they not been what they were-harsh, evil and egotistical people-would not have survived, and all they endured rooted out every good part of their souls.” Ook de Joodse pers in Palestina liet zich op dit punt niet onbetuigd. Althans, dat blijkt uit een artikel dat destijds in de Israëlische krant Ha’aretz verscheen: “We have to see things with open eyes. The few that remain to us in Europe are not necessarily Judaism’s best. The nation‘s jewels were destroyed first.”
Toch wisten ook de meest fanatieke zionisten dat de komst van de holocaustoverlevenden een onafwendbaar gegeven was. Het was toen immers al een gegeven dat de holocaust een belangrijke rol zou gaan spelen in de argumenten die het bestaansrecht van de Joodse staat moesten ondersteunen.
Daarnaast herkenden de verschillende politieke stromingen binnen de zionistische beweging potentiële stemmers in de holocaustoverlevenden, voor het moment als de staat Israël eenmaal daar zou zijn. Vertegenwoordigers van verschillende politieke partijen trokken daarom direct na het einde van de oorlog naar Duitsland, om de Joodse overlevenden in de concentratiekampen in politiek opzicht ‘voor te bereiden’ op hun komst naar Palestina.
Dergelijke overwegingen zorgden er voor dat zionistische organisaties zich al snel tot het uiterste in begonnen te zetten om de komst van zoveel mogelijk holocaustoverlevenden mogelijk te maken. Het grote probleem was echter dat Palestina aanvankelijk nog Brits gebied was en dat de Britten weigerden om grote aantallen Joden uit de concentratiekampen toegang te verlenen. Dit leidde tot het ontstaan van ondergrondse netwerken, met behulp waarvan Joden die de hel in Europa hadden overleefd, illegaal naar Palestina konden emigreren.
De noodzaak tot illegale immigratie kende niet meer dan een relatief karakter. Het lukte de zionisten niet om via dergelijke kanalen veel meer Joden het land in te smokkelen, dan zij via legale wegen van het Britse establishment gedaan hadden kunnen krijgen. Want de meeste illegale immigranten werden na aankomst in Palestina door de Britten opgesloten en vrijgelaten aan de hand van quota die zij eerder hadden bepaald.
In propagandistisch opzicht bood het echter nogal wat voordelen voor de zionistische leiders om de nadruk te leggen op het illegale sfeertje, rond de komst van de holocaustoverlevenden naar Palestina. De wereld werd geschokt door beelden van duizenden Joodse kolonisten op aftandse zeeschepen, die de toegang tot Palestina geweigerd werden door de Britse autoriteiten. Met deze dramatische omstandigheden meenden de zionisten voor eens en voor altijd de indruk te kunnen vestigen dat de overlevenden van de nazi-terreur nergens in de wereld welkom waren en dat een Joodse staat om die reden de enige oplossing was. Ben Goerion en de zijnen waren dan ook wel zo slim om vooral veel zwangere vrouwen en kinderen aan boord van het beroemde vluchtelingenschip ‘Hagannah 1947’ te plaatsen.
Nadat de staat Israël eenmaal was gesticht, veranderde de criteria ten aanzien van de komst van holocaustoverlevenden naar de Joodse staat. Waar hun immigratie eerder vooral een ideologische of propagandistische basis kende, daar draaide het voortaan alleen nog om militaire belangen. Deze nieuwe situatie ontstond toen de Arabische landen de aanval op de prille Joodse staat openden, kort nadat de zionisten daar de onafhankelijkheid hadden uitgeroepen.
Ben Goerion stuurde rond die tijd een bericht naar de Israëlische vertegenwoordiging in Europa, waarin hij verzocht om vooral jonge mannen naar de Joodse staat te sturen, die in staat waren om tegen de Arabieren te vechten: “The war depends on immigration, because the manpower in Israël will not suffice. The Arabs have huge reserves and we need people from overseas for the war now. Immigration that is not directed entirely, from start to finish, to the war’s needs is no blessing. You must understand that your operation, like the life of the yishuv (de Joodse gemeenschap in Israël-P.E.), must accomodate itself to those needs, and this means sending only people from the ages of 18 to 35 or, in exceptional cases, to 40, trained to carry arms.”
Jonge Joodse mannen die de nazivervolgingen hadden weten te overleven, bleken na aankomst in Israël vaak geen Hebreeuws te spreken. Daardoor waren zij ongeschikt voor administratieve taken, met als gevolg dat de meeste onder hen direct naar het front werden gestuurd. Eén op de drie soldaten die in de oorlog van 1948 sneuvelden, was dientengevolge afkomstig uit de groep van Europese Joden die de holocaust had weten te overleven. Niet vreemd dus dat zij zichzelf als ‘cannon fodder’ zagen: “Ben-Gurion threw human debris into the enemies’ eyes. On the bones of boys from the Holocaust a new road to Jerusalem was built.”
De Israëlische regering stimuleerde de overlevenden van de holocaust, die naar de Joodse staat waren gekomen, om op het platteland te gaan wonen. Daarom kwam een deel van hen in een kibbutz terecht. Velen onder hen hadden echter grote problemen om zich aan te passen aan het kibbutzbestaan. Dat kwam niet in de laatste plaats omdat persoonlijke tragedies hier zonder meer ondergeschikt raakten aan het collectieve belang, dat doordrenkt was met de zionistische ideologie. Aangezien verhalen over de gruwelen van het nationaal socialisme en de concentratiekampen als zeer demoraliserend werden ervaren, moesten de overlevenden van de holocaust deze maar zoveel mogelijk voor zich houden, vonden de ‘kibbutzim’, die al voor de oorlog hun heenkomen in Palestina hadden gezocht.
De emigranten die pas na de oorlog in een kibbutz terecht kwamen, werden waar mogelijk gedwongen om afstand van hun verleden te nemen en zich op een toekomst te richten die volledig in het kader stond van de zionistische ideologie. Toch vond Ben Goerion deze vorm van hersenspoeling niet ver genoeg gaan. In 1949 liep hij rond met een idee om ‘demoraliserend materiaal’, aan de hand van een (para)militair regime, zowel de Hebreeuwse taal, als gevoel voor ‘nationale discipline’, bij te brengen.
In tegenstelling tot wat Ben Goerion hoopte kon menigeen, die vanuit de concentratiekampen een heenkomen in Israël had gezocht, zich ook op de lange duur absoluut niet vinden in het collectieve karakter van het kibbutzleven. Door het Spartaanse bestaan en de indoctrinatie met het zionistische denken, kregen velen het idee van het ene in het andere kamp terecht te zijn beland. Na de concentratiekampen, de Britse detentiekampen en de Israëlische vluchtelingenkampen, hadden zij juist behoefte aan een leven voor zichzelf.
Het was echter niet altijd eenvoudig om aan een kibbutz te ontsnappen; er werd van alles gedaan om dit te voorkomen. De links/zionistische vakbond ‘Histraduth’ kwam destijds zelfs met verschillende voorstellen om de nieuwe immigranten er via administratieve trucjes van te weerhouden om de kibbutz de rug toe te keren. Toch waren er veel holocaustoverlevenden die wisten te ontvluchten. In 1949 leefden er nog zo’n 10.000 in een kibbutz, maar op een later tijdstip vertrok de helft daarvan om elders een meer zelfstandig leven op te bouwen.
De opvang van holocaustoverlevenden in Israël was in eerste instantie zo afstandelijk en kil, dat een vergelijking met de situatie zoals die destijds in Nederland bestond, volledig te rechtvaardigen valt. Want op het moment dat de hulpverlening aan Joden voor de naoorlogse Nederlandse regering ondergeschikt raakte aan de wederopbouw, kwam hun opvang in Israël op de tweede plaats vanwege de prioriteit die men daar toekende aan de opbouw van de Joodse staat. De belangen van de holocaustoverlevenden kwamen daardoor ook in Israël pas veel te laat ter sprake. Misschien moeten Joodse instanties daarom ook maar eens bij de Israëlische regering om excuses gaan vragen.
PETER EDEL © 2000.
Onlangs heeft de Nederlandse regering bij monde van Premier Wim Kok toegegeven dat Nederland in de jaren na de Tweede Wereldoorlog ruim tekort is geschoten bij de opvang van Joodse holocaustoverlevenden. Tevens werden bij deze gelegenheid excuses aangeboden. De verklaring van Kok volgde op de onderzoeksresultaten van de ‘Contactgroep Tegoeden WOII’, onder voorzitterschap van J.A. van Kemenade. Daaruit bleek dat de opvang van Joden na de oorlog ondergeschikt raakte aan de wederopbouw van Nederland.
De reacties op de woorden van Kok waren verdeeld. Over het algemeen was men er binnen de instanties die deel uit maken van het ‘Centraal Joods Overleg’, ingenomen mee dat de Nederlandse regering er nu voor uit kwam dat de Joodse overlevenden van de nazi-terreur op een kille en afstandelijke manier waren behandeld. Sommigen meenden echter dat de excuses van de Nederlandse regering veel te laat waren gekomen, of dat deze niet ver genoeg gingen.
Onder de Joodse instanties die op de verklaring van Kok reageerden, bevonden zich tevens zionistische organisaties, zoals de ‘Federatie van Nederlandse Zionisten.’ Dat laatste leidt tot de vraag hoe het in de jaren na de oorlog met de opvang van holocaustoverlevenden in Israël gesteld was.
Het lijkt in eerste instantie een loze vraag, want het Joodse karakter van de staat Israël in aanmerking genomen zou men direct veronderstellen dat de opvang van holocaustoverlevenden hier perfect geregeld was. Uit The Seventh Million, the Israelis and the Holocaust, van de Israëlische historicus en journalist Tom Segev, blijkt echter dat het hier juist in Israël droef mee gesteld was. Zo droef zelfs, dat Joden die in Europa besloten te blijven, vaak beter af waren. En dat ondanks de kille opvang waarvoor Wim Kok nu namens de Nederlandse regering zijn excuses heeft aangeboden.
Nadat de concentratiekampen door de geallieerde legers waren bevrijd, bestond er geen absolute zekerheid of er definitief een einde aan de vervolgingen van Joden in Europa was gekomen. Dat het antisemitisme in Europa niet met de nazi’s verdwenen was, blijkt wel uit de recente boodschap van Wim Kok aan de Joodse gemeenschap. Het is daarom begrijpelijk dat veel Joden destijds zo snel mogelijk naar Palestina wilden vertrekken. De Joodse staat die daar in oprichting was, had aan het einde van de oorlog vrijwel mythische proporties voor hen gekregen; alleen daar meende men in volledige veiligheid te kunnen leven.
In de tweede helft van 1945 arriveerden al ongeveer 90.000 Joden in Palestina, die in Europa onder de nazi-terreur hadden geleden. In de daarop volgende drie jaar maakten 60.000 van dergelijke immigranten dezelfde tocht. In 1948, het jaar dat de Joodse staat werd uitgeroepen, vestigden zich nog eens 200.000 Europese Joden in het beloofde land. Daarmee waren er rond 1949 zo’n 350.000 Europese Joden in Israël die de nazivervolgingen hadden weten te overleven.
Bij de beslissing om naar Palestina te vertrekken werden de holocaustoverlevenden doorgaans niet zo zeer gedreven door de ideologie van het zionisme, als wel door de behoefte naar veiligheid en rust. Het gebrek aan affiniteit met de zionistische ideologie werd hen na aankomst in Palestina/Israël echter hevig kwalijk genomen door de Joodse kolonisten die al voor de Tweede Wereldoorlog naar Palestina waren gekomen. Zij hadden uit sympathie met de zionistische idealen, van mensen als David Ben Goerion en Chaim Weizman, het besluit genomen om naar Palestina te komen. Na de oorlog haalden zij hun neus op voor Joden die uit angst voor verdere vervolgingen kwamen. Dit had tot gevolg dat zij uit de concentratiekampen afkomstige Joden vaak volkomen negeerden.
Na de oorlog bestond er onder Joodse kolonisten in Palestina de opvatting dat de Europese Joden de nazi-terreur over zichzelf afgeroepen hadden, door niet bijtijds naar het beloofde land te vertrekken. Hoe laagdunkend de reactie was die holocaustoverlevenden ten deel viel, nadat zij in Palestina/Israël waren gearriveerd, blijkt wel uit het scheldwoord dat radicale zionisten voor hen gebruikten: ‘sabon’, dat betekent ‘zeep’!
De uiterst onsympathieke behandeling van de holocaustoverlevenden kende voor een belangrijk deel zijn oorsprong in de gevoelens van onmacht en schuld, die tijdens de oorlogsjaren door Joden in Palestina waren ervaren, nadat zij het nieuws over de verschrikkingen in Europa hadden vernomen. Maar de zionistische leiders kenden ook nog andere motieven om hun bedenkingen ten aanzien van de holocaustoverlevenden te hebben. Het beste ‘menselijk materiaal’ onder de Europese Joden, dat van belang had kunnen zijn voor de opbouw van de Joodse gemeenschap in Palestina, was naar hun mening al lang door de nazi’s vermoord. De overlevenden beschouwden zij als Joden van lager allooi, die alleen vanwege hun slechte karaktertrekken hadden weten te overleven.
De socialistische zionist David Ben Goerion, die de eerste premier van de Joodse staat zou worden, stak zijn mening over de Joden in de concentratiekampen niet onder stoelen en banken: “were those who, had they not been what they were-harsh, evil and egotistical people-would not have survived, and all they endured rooted out every good part of their souls.” Ook de Joodse pers in Palestina liet zich op dit punt niet onbetuigd. Althans, dat blijkt uit een artikel dat destijds in de Israëlische krant Ha’aretz verscheen: “We have to see things with open eyes. The few that remain to us in Europe are not necessarily Judaism’s best. The nation‘s jewels were destroyed first.”
Toch wisten ook de meest fanatieke zionisten dat de komst van de holocaustoverlevenden een onafwendbaar gegeven was. Het was toen immers al een gegeven dat de holocaust een belangrijke rol zou gaan spelen in de argumenten die het bestaansrecht van de Joodse staat moesten ondersteunen.
Daarnaast herkenden de verschillende politieke stromingen binnen de zionistische beweging potentiële stemmers in de holocaustoverlevenden, voor het moment als de staat Israël eenmaal daar zou zijn. Vertegenwoordigers van verschillende politieke partijen trokken daarom direct na het einde van de oorlog naar Duitsland, om de Joodse overlevenden in de concentratiekampen in politiek opzicht ‘voor te bereiden’ op hun komst naar Palestina.
Dergelijke overwegingen zorgden er voor dat zionistische organisaties zich al snel tot het uiterste in begonnen te zetten om de komst van zoveel mogelijk holocaustoverlevenden mogelijk te maken. Het grote probleem was echter dat Palestina aanvankelijk nog Brits gebied was en dat de Britten weigerden om grote aantallen Joden uit de concentratiekampen toegang te verlenen. Dit leidde tot het ontstaan van ondergrondse netwerken, met behulp waarvan Joden die de hel in Europa hadden overleefd, illegaal naar Palestina konden emigreren.
De noodzaak tot illegale immigratie kende niet meer dan een relatief karakter. Het lukte de zionisten niet om via dergelijke kanalen veel meer Joden het land in te smokkelen, dan zij via legale wegen van het Britse establishment gedaan hadden kunnen krijgen. Want de meeste illegale immigranten werden na aankomst in Palestina door de Britten opgesloten en vrijgelaten aan de hand van quota die zij eerder hadden bepaald.
In propagandistisch opzicht bood het echter nogal wat voordelen voor de zionistische leiders om de nadruk te leggen op het illegale sfeertje, rond de komst van de holocaustoverlevenden naar Palestina. De wereld werd geschokt door beelden van duizenden Joodse kolonisten op aftandse zeeschepen, die de toegang tot Palestina geweigerd werden door de Britse autoriteiten. Met deze dramatische omstandigheden meenden de zionisten voor eens en voor altijd de indruk te kunnen vestigen dat de overlevenden van de nazi-terreur nergens in de wereld welkom waren en dat een Joodse staat om die reden de enige oplossing was. Ben Goerion en de zijnen waren dan ook wel zo slim om vooral veel zwangere vrouwen en kinderen aan boord van het beroemde vluchtelingenschip ‘Hagannah 1947’ te plaatsen.
Nadat de staat Israël eenmaal was gesticht, veranderde de criteria ten aanzien van de komst van holocaustoverlevenden naar de Joodse staat. Waar hun immigratie eerder vooral een ideologische of propagandistische basis kende, daar draaide het voortaan alleen nog om militaire belangen. Deze nieuwe situatie ontstond toen de Arabische landen de aanval op de prille Joodse staat openden, kort nadat de zionisten daar de onafhankelijkheid hadden uitgeroepen.
Ben Goerion stuurde rond die tijd een bericht naar de Israëlische vertegenwoordiging in Europa, waarin hij verzocht om vooral jonge mannen naar de Joodse staat te sturen, die in staat waren om tegen de Arabieren te vechten: “The war depends on immigration, because the manpower in Israël will not suffice. The Arabs have huge reserves and we need people from overseas for the war now. Immigration that is not directed entirely, from start to finish, to the war’s needs is no blessing. You must understand that your operation, like the life of the yishuv (de Joodse gemeenschap in Israël-P.E.), must accomodate itself to those needs, and this means sending only people from the ages of 18 to 35 or, in exceptional cases, to 40, trained to carry arms.”
Jonge Joodse mannen die de nazivervolgingen hadden weten te overleven, bleken na aankomst in Israël vaak geen Hebreeuws te spreken. Daardoor waren zij ongeschikt voor administratieve taken, met als gevolg dat de meeste onder hen direct naar het front werden gestuurd. Eén op de drie soldaten die in de oorlog van 1948 sneuvelden, was dientengevolge afkomstig uit de groep van Europese Joden die de holocaust had weten te overleven. Niet vreemd dus dat zij zichzelf als ‘cannon fodder’ zagen: “Ben-Gurion threw human debris into the enemies’ eyes. On the bones of boys from the Holocaust a new road to Jerusalem was built.”
De Israëlische regering stimuleerde de overlevenden van de holocaust, die naar de Joodse staat waren gekomen, om op het platteland te gaan wonen. Daarom kwam een deel van hen in een kibbutz terecht. Velen onder hen hadden echter grote problemen om zich aan te passen aan het kibbutzbestaan. Dat kwam niet in de laatste plaats omdat persoonlijke tragedies hier zonder meer ondergeschikt raakten aan het collectieve belang, dat doordrenkt was met de zionistische ideologie. Aangezien verhalen over de gruwelen van het nationaal socialisme en de concentratiekampen als zeer demoraliserend werden ervaren, moesten de overlevenden van de holocaust deze maar zoveel mogelijk voor zich houden, vonden de ‘kibbutzim’, die al voor de oorlog hun heenkomen in Palestina hadden gezocht.
De emigranten die pas na de oorlog in een kibbutz terecht kwamen, werden waar mogelijk gedwongen om afstand van hun verleden te nemen en zich op een toekomst te richten die volledig in het kader stond van de zionistische ideologie. Toch vond Ben Goerion deze vorm van hersenspoeling niet ver genoeg gaan. In 1949 liep hij rond met een idee om ‘demoraliserend materiaal’, aan de hand van een (para)militair regime, zowel de Hebreeuwse taal, als gevoel voor ‘nationale discipline’, bij te brengen.
In tegenstelling tot wat Ben Goerion hoopte kon menigeen, die vanuit de concentratiekampen een heenkomen in Israël had gezocht, zich ook op de lange duur absoluut niet vinden in het collectieve karakter van het kibbutzleven. Door het Spartaanse bestaan en de indoctrinatie met het zionistische denken, kregen velen het idee van het ene in het andere kamp terecht te zijn beland. Na de concentratiekampen, de Britse detentiekampen en de Israëlische vluchtelingenkampen, hadden zij juist behoefte aan een leven voor zichzelf.
Het was echter niet altijd eenvoudig om aan een kibbutz te ontsnappen; er werd van alles gedaan om dit te voorkomen. De links/zionistische vakbond ‘Histraduth’ kwam destijds zelfs met verschillende voorstellen om de nieuwe immigranten er via administratieve trucjes van te weerhouden om de kibbutz de rug toe te keren. Toch waren er veel holocaustoverlevenden die wisten te ontvluchten. In 1949 leefden er nog zo’n 10.000 in een kibbutz, maar op een later tijdstip vertrok de helft daarvan om elders een meer zelfstandig leven op te bouwen.
De opvang van holocaustoverlevenden in Israël was in eerste instantie zo afstandelijk en kil, dat een vergelijking met de situatie zoals die destijds in Nederland bestond, volledig te rechtvaardigen valt. Want op het moment dat de hulpverlening aan Joden voor de naoorlogse Nederlandse regering ondergeschikt raakte aan de wederopbouw, kwam hun opvang in Israël op de tweede plaats vanwege de prioriteit die men daar toekende aan de opbouw van de Joodse staat. De belangen van de holocaustoverlevenden kwamen daardoor ook in Israël pas veel te laat ter sprake. Misschien moeten Joodse instanties daarom ook maar eens bij de Israëlische regering om excuses gaan vragen.