Jimi
28-08-03, 10:46
Eerwraak / De namus gebroken
door Masoeme Abbrin
De dood van een Afghaanse vrouw en haar tienjarig dochtertje heeft heel wat beroering gebracht in Afghaanse en Iraanse kringen in Maastricht. Maar het leidde niet tot een veroordeling, eerder tot begrip. 'Ze zullen het wel aanzichzelf te wijten hebben, hun eigen cultuur en eer hebben geschonden'. Masoeme Abbrin stak haar licht op in Maastricht.
Via de regionale tv-zender vernamen we maandagavond 11 augustus, dat een Afghaanse vrouw en haar dochtertje dood waren aangetroffen in hun flat in de Maastrichtse wijk Wittenvrouwenveld. De omwonenden waren geälarmeerd door de penetrante stank en waarschuwden de politie. De politieagenten troffen twee lichamen aan. Ze waren in verregaande staat van ontbinding door de verstreken tijd sinds hun dood én door de hitte van die dagen. Twee dagen later vernam ik van iemand die de vrouw en haar dochtertje kent, dat het om de 36-jarige Navisseh en de tienjarige Arezoe ging. Zij had nog twee iets oudere kinderen in Afghanistan, was gescheiden en was op zoek naar een nieuwe partner.
Ik probeer te beschrijven wat ik sinds de vondst van de lichamen heb meegemaakt in Afghaanse en Iraanse kringen. In de krant en op televisie was het opvallend stil over deze zaak, maar onder Afghanen en Iraniërs was dit hét onderwerp van gesprek: iemand moet die Afghaanse vrouw en haar dochtertje vermoord hebben. Er lijkt enig medelijden (,,wat zielig voor die vrouw en dat kind... je wilt niet dat dit iemand overkomt...''), maar meteen beginnen ze over hun eigen cultuur: ,,Zij wíst hoe Afghaanse mannen zijn, hoe zij wraak nemen na schending van hun eer en cultuur. Zij wíst dat, hè. Eerst jaren in Afghanistan de boerka dragen en nu hier in zulke vrije westerse kleding rondlopen!''
Zó wordt er gepraat: alsof zij té westers was geworden en de dood 'dus' als het ware aan zichzelf te wijten had. Sommigen weten meer te vertellen: ze was een mooie vrouw, modern westers gekleed, opgemaakt. Anderen voegen er aan toe: ,,Als ze problemen had, waarom heeft ze ons daar nooit iets over gezegd?''
Een Afghaanse weduwe met twee zonen van begin twintig en een dochter van dertien, vertelde dat ze het nieuws van haar oudste zoon had gehoord en dat hij daarbij tegelijk zijn zusje de waarschuwing gaf: ,,Als jij met vreemde mannen omgaat, gebeurt er dit; pas maar op.'' Hij is niet de enige die daarmee dreigt. Dezelfde vrouw zegt ook bang te zijn. Zij is het niet eens met dit doden, maar ook zij waarschuwt, waar ik bij ben, zelf haar dochter en zegt: ,,Wij zijn Afghanen, voor ons is namus (je netjes en eervol gedragen) heel belangrijk. Wij trouwen voor het hele leven. Zoals ik: mijn man is vele jaren geleden overleden, maar toch ga ik niet met een andere man om. Namus is heel belangrijk voor me. Mijn broers en kinderen kan ik het niet aandoen met mannen om te gaan. Trouwens, ze zouden mij afmaken!''
Haar dochter vertelt wat zij vindt van wat haar moeder zegt. ,,Sinds deze moorden in het nieuws kwamen, hoor ik dit wel tien keer per dag van mijn moeder'', zegt zij. ,,Ik weet er alles van...'' Zij kennen deze gedode Afghaanse vrouw niet persoonlijk, maar hebben haar wel een paar maal gezien. Ze gaan niet met elkaar om, juist vanwege deze in hun ogen schending van namus. Namus is een complex begrip vol opvattingen over netheid, 'je-gedragen', kuisheid, familie-eer, grenzen en verantwoordelijkheidsgevoel kennen. Zonder namus heeft men niets.
Deze dingen hoor je van verschillende kanten. Dubbele boodschappen zijn het steeds. Men heeft een klein beetje, niet veel, medelijden, maar heeft snel een beoordeling en zelfs veroordeling klaar. Over het slachtoffer dus, wel te verstaan. Jarenlang opgegroeid in het streng-traditionele Afghanistan, heeft die cultuur een groot deel van hun identiteit gevormd.
Als diezelfde Afghaanse weduwe een kort moment haar deelneming heeft betuigd, voelt ze staande naast haar dochter meteen de verantwoordelijkheid en druk die er van haar eigen cultuur uitgaat, een cultuur waarin zij is opgegroeid en waarvan ze de identiteit beslist niet wil kwijtraken. Vandaar dus die waarschuwingen aan het adres van haar dochter om niet teveel te verwestersen en te moderniseren. Zij móet weten, ervan doordrongen zijn, dat Afghaanse mannen heel streng zijn in het bewaken van hun gezinnen en hun eercultuur. Dat kan die weduwe niet loslaten. Het westerse cultuurgoed is voor haar een bedreiging. Volgens haar overtuiging was dit niet gebeurd, als die gedode vrouw zich netjes en braaf had gedragen. ,,Want, waarom gebeurt mij zoiets niet?'', luidt haar retorische vraag.
Een andere groep vrouwen heeft goed de schrik te pakken. Sommigen van hen ondervinden in eigen huis al vormen van geweld en vragen zich af: wat kan er met mij gebeuren? Iemand zegt: ,,Ik heb zo'n namus-handhaver thuis, mijn man slaat mij soms. Wat gaat mij nog meer overkomen?'' Uit angst praten de meeste vrouwen hier niet over, houden zich op de vlakte en gaan niet op vragen in. Ze waren al bang en zijn dat door deze recente gebeurtenis nóg meer.
In de Afghaanse cultuur (en in iets mindere mate in de Iraanse) zijn respect en eer vermengd met heel veel angst. Die angst belemmert de eigen ontwikkeling. Velen zouden graag willen opkomen voor vrouwenrechten, maar het onderwerp staat nog net iets te ver van hen af, bang als ze zijn voor de hel waarin ze kunnen terechtkomen. Als er een paar dapperen zijn die zich wél durven ontwikkelen en voor zichzelf en hun eigen leven opkomen, worden die door de anderen genegeerd.
Een vrouw die, al dan niet gesteund door de Nederlandse vrouwenhulpverlening, wél tot een scheiding overgaat, moet een hele grote stap nemen, omdat de sociale omgeving waar ze uit voortkomt, niet meer met haar wil omgaan. Die naar zelfstandigheid strevende vrouw moet erg sterk in haar schoenen staan. Hoe vaak hoor ik niet: ,,Ik kende haar, maar ik ging niet met haar om!'' Dat zégt iets. Die traditionele samenleving accepteert een zelfstandige vrouw niet gauw.
Niet állen reageren zo, de cultuur heeft niet iedereen zo sterk in haar greep: er zijn ook onafhankelijke geesten die kritiek hebben op hun eigen cultuur. Dat is afhankelijk van of men uit de stad of van het platteland, of uit welke klasse men afkomstig is. In een lagere klasse zijn dochters in die traditionele milieus kwetsbaarder dan zoons.
Die opvatting leeft hier in Nederland nog steeds. Als een meisje een broer heeft, begint dat zó: ,,Jouw zus kan dat niet, jij kunt dat beter. Jij bent een man!'' Broerlief neemt steeds meer verantwoordelijkheden op zich. ,,Wacht na school maar op je broer'', krijgt zij te horen. En tegen hem zeggen zijn ouders: ,,Jij moet haar beschermen, pas maar goed op haar.''
Een meisje vraagt haar vader bijvoorbeeld toestemming om naar de markt te gaan. Vader zegt: ,,Vraag het maar aan je broer. Als hij het goed vindt, dan mag het.'' Zo draagt hij de verantwoordelijkheid en handhaving van discipline van heel jongs af aan geleidelijk over op zijn zoon. De boodschap is duidelijk: als ik er niet meer ben, zal je je broer moeten gehoorzamen. En dit wordt niet alleen met woorden duidelijk gemaakt, maar het leren van discipline gaat ook gepaard met fysiek geweld: veel slaan in aanwezigheid van iedereen. Ook dat gedrag neemt de zoon al vroeg over. Beide kinderen leren daarnaast dat zij zich niet tegen het gezag van hun ouders mogen verzetten en niet voor hun eventueel afwijkende mening mogen opkomen.
Zo ontwikkelen al vanaf heel jonge leeftijd jongens macht en meisjes afhankelijkheid. Voor alles moeten de vrouwen toestemming vragen. En ze moeten bang zijn. Ver voor haar eerste seksuele ontwikkeling, wordt het meisje al ingepeperd: ,,Als je dit of dat doet, maakt je broer je af!''
Soms vlucht een meisje weg van haar familie. En soms gebeurt het dat een meisje of vrouw wordt vermoord. Of de straf is nog wat 'moderner': negeren en buitensluiten, oftewel 'dit is niet mijn dochter, niet mijn bloed, deze heb ik geen melk gegeven'. Dan bazuinen ze rond nadat ze haar hebben verstoten: ,,Zij mag niet op mijn begrafenis komen.'' Nooit nemen ze meer contact met haar op. En de directe omgeving moet vooral goed zien dat dit gezin de namus, de familie-eer, duidelijk in ere houdt en zeker niet aan de laars lapt. Een wat vrijer gedrag door de vingers zien en vergeving zijn nooit, nooit, nooit aan de orde.
Een Afghaanse vader en stoere zoon die reageerden op de vraag of zij van die vermoorde Afghaanse vrouw hebben gehoord, zeggen dat ze het hebben gehoord. Maar ze kenden haar niet. De vader zegt: ,,Wij zijn Afghanen, gastvrij. Wij zijn zorgzame en bezorgde vaders en moeders, mevrouw, zus, luister goed naar me. U weet niet hoeveel ik in uw land, Iran, rot werk moest doen, voordat ik naar Nederland vluchtte. Daar moest ik ontzettend veel moeilijkheden overwinnen, om mijn vrouw hierheen te krijgen. Na een paar jaar lukte dat eindelijk. Als zij nu zou zeggen: 'Jij slaat mij...' (ja, hij slaat haar wel eens als zij niet luistert, dat hoort bij onze cultuur...), goed als zij zou zeggen, 'Jij slaat mij, jij bent een slechte man, dus ik wil jou niet meer, ik ga weg', dacht u dat dat makkelijk zou zijn voor mij? Dacht u dat ik zou accepteren dat zij na een scheiding met andere mannen zou omgaan? Ik laat haar hier komen voor een beter leven; ik ga daarvoor werken. Zij moet voor de kinderen en het huishouden zorgen. Dacht u dat ik haar met een andere man kon zien? Wat moet ik met mijn omgeving doen? Moet ik mezelf afzonderen en thuis gevangen zetten? En wat moet ik tegen mijn kinderen zeggen? Dat ik geen namus heb? Hoe zou ik anderen recht in de ogen kunnen kijken. U moet begrijpen: voor ons is dat moeilijk.''
En hij lost die moeilijkheid als volgt op: ,,Ik laat mijn vrouw niet hier komen om van me te laten scheiden. Dat is helemaal niet de bedoeling. Dus dan vermoord ik mijn vrouw!'' Dan zegt hij in aanwezigheid van zijn zoon, die hiermee weer een lesje Afghaanse cultuur krijgt. ,,Wij zijn Afghanen, mevrouw. Vrouwen moeten hun trouwbelofte houden.'' Die boodschappen geeft hij door aan zijn zoon.
En wat vindt die ogenschijnlijk zo moderne jongeman? ,,Ik vind het goed'', zegt hij. Onder zijn moderne uiterlijk, leeft een traditionele geest. Zoals bij zoveel allochtone jongeren.
Zo praat men over dat afschuwelijke nieuws, waarvan de werkelijke toedracht nog steeds niet is bekendgemaakt. Maar de angst-verspreiders en de angst-ontvangers spreken allebei al wel hun schande uit over de levenshouding van de vermoorde vrouw, alsof ze allemaal wél weten wat er is gebeurd.
Moord en geweld, ook eermoorden, moet de Nederlandse samenleving niet accepteren. Maar soms hebben de daders zich voorbereid, de zwaarste straf al ingecalculeerd. Want door de vingers zien van de schending van namus wordt ervaren als erger dan welke straf dan ook. Eerwrekers voelen zich zelden een moordenaar, maar zien zichzelf en worden in hun eigen cultuur gezien als een redder van hun eer. Als Nederland die gewoonte van eerwraak wil uitroeien, zou er méér gedaan moeten worden aan begeleiding en beïnvloeding dan aan het veroordelen en gevangenisstraf opleggen alleen.
Trouw
door Masoeme Abbrin
De dood van een Afghaanse vrouw en haar tienjarig dochtertje heeft heel wat beroering gebracht in Afghaanse en Iraanse kringen in Maastricht. Maar het leidde niet tot een veroordeling, eerder tot begrip. 'Ze zullen het wel aanzichzelf te wijten hebben, hun eigen cultuur en eer hebben geschonden'. Masoeme Abbrin stak haar licht op in Maastricht.
Via de regionale tv-zender vernamen we maandagavond 11 augustus, dat een Afghaanse vrouw en haar dochtertje dood waren aangetroffen in hun flat in de Maastrichtse wijk Wittenvrouwenveld. De omwonenden waren geälarmeerd door de penetrante stank en waarschuwden de politie. De politieagenten troffen twee lichamen aan. Ze waren in verregaande staat van ontbinding door de verstreken tijd sinds hun dood én door de hitte van die dagen. Twee dagen later vernam ik van iemand die de vrouw en haar dochtertje kent, dat het om de 36-jarige Navisseh en de tienjarige Arezoe ging. Zij had nog twee iets oudere kinderen in Afghanistan, was gescheiden en was op zoek naar een nieuwe partner.
Ik probeer te beschrijven wat ik sinds de vondst van de lichamen heb meegemaakt in Afghaanse en Iraanse kringen. In de krant en op televisie was het opvallend stil over deze zaak, maar onder Afghanen en Iraniërs was dit hét onderwerp van gesprek: iemand moet die Afghaanse vrouw en haar dochtertje vermoord hebben. Er lijkt enig medelijden (,,wat zielig voor die vrouw en dat kind... je wilt niet dat dit iemand overkomt...''), maar meteen beginnen ze over hun eigen cultuur: ,,Zij wíst hoe Afghaanse mannen zijn, hoe zij wraak nemen na schending van hun eer en cultuur. Zij wíst dat, hè. Eerst jaren in Afghanistan de boerka dragen en nu hier in zulke vrije westerse kleding rondlopen!''
Zó wordt er gepraat: alsof zij té westers was geworden en de dood 'dus' als het ware aan zichzelf te wijten had. Sommigen weten meer te vertellen: ze was een mooie vrouw, modern westers gekleed, opgemaakt. Anderen voegen er aan toe: ,,Als ze problemen had, waarom heeft ze ons daar nooit iets over gezegd?''
Een Afghaanse weduwe met twee zonen van begin twintig en een dochter van dertien, vertelde dat ze het nieuws van haar oudste zoon had gehoord en dat hij daarbij tegelijk zijn zusje de waarschuwing gaf: ,,Als jij met vreemde mannen omgaat, gebeurt er dit; pas maar op.'' Hij is niet de enige die daarmee dreigt. Dezelfde vrouw zegt ook bang te zijn. Zij is het niet eens met dit doden, maar ook zij waarschuwt, waar ik bij ben, zelf haar dochter en zegt: ,,Wij zijn Afghanen, voor ons is namus (je netjes en eervol gedragen) heel belangrijk. Wij trouwen voor het hele leven. Zoals ik: mijn man is vele jaren geleden overleden, maar toch ga ik niet met een andere man om. Namus is heel belangrijk voor me. Mijn broers en kinderen kan ik het niet aandoen met mannen om te gaan. Trouwens, ze zouden mij afmaken!''
Haar dochter vertelt wat zij vindt van wat haar moeder zegt. ,,Sinds deze moorden in het nieuws kwamen, hoor ik dit wel tien keer per dag van mijn moeder'', zegt zij. ,,Ik weet er alles van...'' Zij kennen deze gedode Afghaanse vrouw niet persoonlijk, maar hebben haar wel een paar maal gezien. Ze gaan niet met elkaar om, juist vanwege deze in hun ogen schending van namus. Namus is een complex begrip vol opvattingen over netheid, 'je-gedragen', kuisheid, familie-eer, grenzen en verantwoordelijkheidsgevoel kennen. Zonder namus heeft men niets.
Deze dingen hoor je van verschillende kanten. Dubbele boodschappen zijn het steeds. Men heeft een klein beetje, niet veel, medelijden, maar heeft snel een beoordeling en zelfs veroordeling klaar. Over het slachtoffer dus, wel te verstaan. Jarenlang opgegroeid in het streng-traditionele Afghanistan, heeft die cultuur een groot deel van hun identiteit gevormd.
Als diezelfde Afghaanse weduwe een kort moment haar deelneming heeft betuigd, voelt ze staande naast haar dochter meteen de verantwoordelijkheid en druk die er van haar eigen cultuur uitgaat, een cultuur waarin zij is opgegroeid en waarvan ze de identiteit beslist niet wil kwijtraken. Vandaar dus die waarschuwingen aan het adres van haar dochter om niet teveel te verwestersen en te moderniseren. Zij móet weten, ervan doordrongen zijn, dat Afghaanse mannen heel streng zijn in het bewaken van hun gezinnen en hun eercultuur. Dat kan die weduwe niet loslaten. Het westerse cultuurgoed is voor haar een bedreiging. Volgens haar overtuiging was dit niet gebeurd, als die gedode vrouw zich netjes en braaf had gedragen. ,,Want, waarom gebeurt mij zoiets niet?'', luidt haar retorische vraag.
Een andere groep vrouwen heeft goed de schrik te pakken. Sommigen van hen ondervinden in eigen huis al vormen van geweld en vragen zich af: wat kan er met mij gebeuren? Iemand zegt: ,,Ik heb zo'n namus-handhaver thuis, mijn man slaat mij soms. Wat gaat mij nog meer overkomen?'' Uit angst praten de meeste vrouwen hier niet over, houden zich op de vlakte en gaan niet op vragen in. Ze waren al bang en zijn dat door deze recente gebeurtenis nóg meer.
In de Afghaanse cultuur (en in iets mindere mate in de Iraanse) zijn respect en eer vermengd met heel veel angst. Die angst belemmert de eigen ontwikkeling. Velen zouden graag willen opkomen voor vrouwenrechten, maar het onderwerp staat nog net iets te ver van hen af, bang als ze zijn voor de hel waarin ze kunnen terechtkomen. Als er een paar dapperen zijn die zich wél durven ontwikkelen en voor zichzelf en hun eigen leven opkomen, worden die door de anderen genegeerd.
Een vrouw die, al dan niet gesteund door de Nederlandse vrouwenhulpverlening, wél tot een scheiding overgaat, moet een hele grote stap nemen, omdat de sociale omgeving waar ze uit voortkomt, niet meer met haar wil omgaan. Die naar zelfstandigheid strevende vrouw moet erg sterk in haar schoenen staan. Hoe vaak hoor ik niet: ,,Ik kende haar, maar ik ging niet met haar om!'' Dat zégt iets. Die traditionele samenleving accepteert een zelfstandige vrouw niet gauw.
Niet állen reageren zo, de cultuur heeft niet iedereen zo sterk in haar greep: er zijn ook onafhankelijke geesten die kritiek hebben op hun eigen cultuur. Dat is afhankelijk van of men uit de stad of van het platteland, of uit welke klasse men afkomstig is. In een lagere klasse zijn dochters in die traditionele milieus kwetsbaarder dan zoons.
Die opvatting leeft hier in Nederland nog steeds. Als een meisje een broer heeft, begint dat zó: ,,Jouw zus kan dat niet, jij kunt dat beter. Jij bent een man!'' Broerlief neemt steeds meer verantwoordelijkheden op zich. ,,Wacht na school maar op je broer'', krijgt zij te horen. En tegen hem zeggen zijn ouders: ,,Jij moet haar beschermen, pas maar goed op haar.''
Een meisje vraagt haar vader bijvoorbeeld toestemming om naar de markt te gaan. Vader zegt: ,,Vraag het maar aan je broer. Als hij het goed vindt, dan mag het.'' Zo draagt hij de verantwoordelijkheid en handhaving van discipline van heel jongs af aan geleidelijk over op zijn zoon. De boodschap is duidelijk: als ik er niet meer ben, zal je je broer moeten gehoorzamen. En dit wordt niet alleen met woorden duidelijk gemaakt, maar het leren van discipline gaat ook gepaard met fysiek geweld: veel slaan in aanwezigheid van iedereen. Ook dat gedrag neemt de zoon al vroeg over. Beide kinderen leren daarnaast dat zij zich niet tegen het gezag van hun ouders mogen verzetten en niet voor hun eventueel afwijkende mening mogen opkomen.
Zo ontwikkelen al vanaf heel jonge leeftijd jongens macht en meisjes afhankelijkheid. Voor alles moeten de vrouwen toestemming vragen. En ze moeten bang zijn. Ver voor haar eerste seksuele ontwikkeling, wordt het meisje al ingepeperd: ,,Als je dit of dat doet, maakt je broer je af!''
Soms vlucht een meisje weg van haar familie. En soms gebeurt het dat een meisje of vrouw wordt vermoord. Of de straf is nog wat 'moderner': negeren en buitensluiten, oftewel 'dit is niet mijn dochter, niet mijn bloed, deze heb ik geen melk gegeven'. Dan bazuinen ze rond nadat ze haar hebben verstoten: ,,Zij mag niet op mijn begrafenis komen.'' Nooit nemen ze meer contact met haar op. En de directe omgeving moet vooral goed zien dat dit gezin de namus, de familie-eer, duidelijk in ere houdt en zeker niet aan de laars lapt. Een wat vrijer gedrag door de vingers zien en vergeving zijn nooit, nooit, nooit aan de orde.
Een Afghaanse vader en stoere zoon die reageerden op de vraag of zij van die vermoorde Afghaanse vrouw hebben gehoord, zeggen dat ze het hebben gehoord. Maar ze kenden haar niet. De vader zegt: ,,Wij zijn Afghanen, gastvrij. Wij zijn zorgzame en bezorgde vaders en moeders, mevrouw, zus, luister goed naar me. U weet niet hoeveel ik in uw land, Iran, rot werk moest doen, voordat ik naar Nederland vluchtte. Daar moest ik ontzettend veel moeilijkheden overwinnen, om mijn vrouw hierheen te krijgen. Na een paar jaar lukte dat eindelijk. Als zij nu zou zeggen: 'Jij slaat mij...' (ja, hij slaat haar wel eens als zij niet luistert, dat hoort bij onze cultuur...), goed als zij zou zeggen, 'Jij slaat mij, jij bent een slechte man, dus ik wil jou niet meer, ik ga weg', dacht u dat dat makkelijk zou zijn voor mij? Dacht u dat ik zou accepteren dat zij na een scheiding met andere mannen zou omgaan? Ik laat haar hier komen voor een beter leven; ik ga daarvoor werken. Zij moet voor de kinderen en het huishouden zorgen. Dacht u dat ik haar met een andere man kon zien? Wat moet ik met mijn omgeving doen? Moet ik mezelf afzonderen en thuis gevangen zetten? En wat moet ik tegen mijn kinderen zeggen? Dat ik geen namus heb? Hoe zou ik anderen recht in de ogen kunnen kijken. U moet begrijpen: voor ons is dat moeilijk.''
En hij lost die moeilijkheid als volgt op: ,,Ik laat mijn vrouw niet hier komen om van me te laten scheiden. Dat is helemaal niet de bedoeling. Dus dan vermoord ik mijn vrouw!'' Dan zegt hij in aanwezigheid van zijn zoon, die hiermee weer een lesje Afghaanse cultuur krijgt. ,,Wij zijn Afghanen, mevrouw. Vrouwen moeten hun trouwbelofte houden.'' Die boodschappen geeft hij door aan zijn zoon.
En wat vindt die ogenschijnlijk zo moderne jongeman? ,,Ik vind het goed'', zegt hij. Onder zijn moderne uiterlijk, leeft een traditionele geest. Zoals bij zoveel allochtone jongeren.
Zo praat men over dat afschuwelijke nieuws, waarvan de werkelijke toedracht nog steeds niet is bekendgemaakt. Maar de angst-verspreiders en de angst-ontvangers spreken allebei al wel hun schande uit over de levenshouding van de vermoorde vrouw, alsof ze allemaal wél weten wat er is gebeurd.
Moord en geweld, ook eermoorden, moet de Nederlandse samenleving niet accepteren. Maar soms hebben de daders zich voorbereid, de zwaarste straf al ingecalculeerd. Want door de vingers zien van de schending van namus wordt ervaren als erger dan welke straf dan ook. Eerwrekers voelen zich zelden een moordenaar, maar zien zichzelf en worden in hun eigen cultuur gezien als een redder van hun eer. Als Nederland die gewoonte van eerwraak wil uitroeien, zou er méér gedaan moeten worden aan begeleiding en beïnvloeding dan aan het veroordelen en gevangenisstraf opleggen alleen.
Trouw