Zwarte Schaap
31-08-03, 13:22
Handelwijze ten aanzien van moskee deugt van geen kant
Door Jan Rath
Een nieuwe blikvanger in Rotterdam is de Russisch orthodoxe kerk op de hoek van de Schiedamsesingel en het Vasteland. Het is een markant licht gebouw, ontworpen in typisch Russische stijl, met veel ronde vormen, een plompe toren en een glanzende gouden koepel. Dit on-Nederlandse gebouw vormt het spirituele centrum van de gemeenschap van Russisch Orthodoxe Christenen. Op hun eigen website benadrukt deze kerk dat het Orthodox ethische denken fundamenteel afwijkt van dat van Westerse Christelijke en filosofische stromingen. De bouw van deze kerk, althans de afgifte van bouwvergunningen, verliep zonder enig probleem.
Hoe anders is het gesteld met de bouw van islamitische gebedshuizen. Of het nu gaat om de inrichting van een oud winkelpand, fabriek of school, of de bouw van een compleet nieuwe moskee, altijd is er gedoe. Dat was dertig jaar geleden al het geval toen moslims nog vooral in brandgevaarlijke achterkamertjes van woonhuizen bijeen kwamen. Ooit huurden zij Ahoy' af omdat ze niet elders hun religieuze feesten konden vieren.
Pogingen om echte gebedshuizen in te richten ontmoetten steevast verzet van omwonenden of bewonersorganisaties. Met enige welwillendheid zouden we achteraf kunnen zeggen dat dit verzet vooral stoelde op onbekendheid. Velen moesten immers nog wennen aan de gedachte dan niet alleen Christenen en joden, maar ook moslims het recht hebben en de mogelijkheid moeten krijgen om hun godsdienst op eigen wijze uit te oefenen. Die gelijke behandeling is een wezenlijk onderdeel van de Nederlandse rechtstaat, waarin het niet past om met twee maten te meten.
Nog steeds gedoe Inmiddels zijn we zoveel jaren verder en nog steeds is er gedoe. Een recent voorbeeld is de Essalam-moskee in Feijenoord. Deze moskee is een van de oudere in de stad en voldoet al lang niet meer aan de wensen van de betrokken moslims. De bouw van een nieuwe moskee kende allerhande problemen, onder andere financiële, maar die lijken te zijn opgelost als een Arabische geldschieter naar voren treedt. Vervolgens is een grondruilovereenkomst nodig vanwege het Rotterdamse erfpachtbeleid. Een Nederlands architectenbureau ontwerpt de nieuwe moskee en komt met een plan voor een oriëntaals ogend gebouw met koepel en minaretten. De benodigde procedures worden doorlopen en pas na lang soebatten voltooid. Toch dreigt opnieuw uitstel. Wethouder Pastors van ruimtelijke ordening vindt de architectuur te 'traditioneel' en wil dat het moskeebestuur met een meer 'op integratie' gericht gebouw voor de draad komt.
Het verzet van Pastors komt niet uit de lucht vallen. Al eerder hadden enkele politici, die van Leefbaar Rotterdam voorop, zich tegen het ontwerp uitgesproken. Een veelheid van de meest gezochte argumenten passeerden de revue: het ontwerp zou smakeloos zijn, zou rechtstreeks afkomstig zijn uit de suikerzoete sprookjes uit '1001 Nacht', zou vluchtelingen uit islamitische landen tegen het hoofd stoten, zou Nederlandse omwonende provoceren, en noem maar op. Vooral de hoogte van de minaretten was de heren een doorn in het oog, die zouden niet passen in het Hollandse landschap.
Zo ook trad wethouder van der Tak (CDA) in de puibliciteit met eer algemene ideeën over de rol van moskeeën. Moskeeën zouden op integratie gerichte activiteiten moeten ondernemen. De gemeente zou niet moeten schuwen om gepaste maatregelen te nemen indien moskeeën in gebreke zouden blijven. Een van de instrumenten zou het onthouden van bouwvergunningen zijn.
Scheiding kerk en staat
De handelwijze van Pastors ten aanzien van de Essalam-moskee deugt van geen kant. Ten eerste is het zo dat de bouwprocedures in feite al doorlopen zijn. Een goed openbaar bestuur dient rechtszekerheid te garanderen en niet pardoes van gedachten te veranderen. De deelgemeente Feijenoord heeft zich inmiddels in die zin uitgelaten.
Ten tweede tast de wethouder de scheiding van kerk en staat aan. Die scheiding is niet alleen bedoeld om de staat te beschermen tegen ongewenste inmenging van kerken, maar ook om kerken te beschermen tegen de staat. De staat, in dit geval het stadsbestuur, heeft niet het recht om van aanhangers van welke godsdienst dan ook onder druk te zetten om zich op een bepaalde manier te gedragen. Ten derde, en samenhangend met het voorgaande, ondermijnt de wethouder de grondwettelijke vrijheid van godsdienst. Het Convent der Kerken in Rotterdam liet de wethouder al in december 2002 weten dat hij over de schreef ging met zijn standpunt dat moskeeën geen prominente plaats in het stadsbeeld mochten hebben. Ten vierde wordt het gelijkheidsbeginsel met voeten getreden. Als 'gerichtheid op integratie' een criterium is bij de toewijzing van bouwvergunningen, dan dient de wethouder dit consequent te doen en niet alleen bij moskeeën. Dat zal hem trouwens niet meevallen, want heldere criteria voor die gerichtheid zijn nimmer geformuleerd en willekeur is troef. Tenslotte is de handelwijze conservatief, omdat ze geen rekening houdt met maatschappelijke veranderingen. Leefbaar Rotterdam-voorman Sørensen stelde de An Nast moskee in West als voorbeeld - dat is nota bene de moskee waar de beruchte imam Moumni preekte. De moskee heeft de architectuur van een protestantse kerk; legden alle moslims maar zo'n vooroorlogse ingetogenheid aan de dag.
Wie naar andere wereldsteden kijkt, zoals New York, Vancouver of Sydney, weet dat het ook anders kan. Daar beseft men dat het onvermijdelijk is dat de diversiteit van de samenleving in het stedelijke landschap tot uitdrukking komt. In het 'kosmopolitische' Rotterdam echter etaleren politici liever hoe klein van geest ze zijn.
(Jan Rath is universitair hoofddocent op het Instituut voor Migratie- en Etnische Studies van de Universiteit van Amsterdam, en co-auteur van het boek 'Nederland en zijn Islam' over de reactie van de samenleving op de komst van de islam.)
Bron: Rotterdams Dagblad 26/08/03
Door Jan Rath
Een nieuwe blikvanger in Rotterdam is de Russisch orthodoxe kerk op de hoek van de Schiedamsesingel en het Vasteland. Het is een markant licht gebouw, ontworpen in typisch Russische stijl, met veel ronde vormen, een plompe toren en een glanzende gouden koepel. Dit on-Nederlandse gebouw vormt het spirituele centrum van de gemeenschap van Russisch Orthodoxe Christenen. Op hun eigen website benadrukt deze kerk dat het Orthodox ethische denken fundamenteel afwijkt van dat van Westerse Christelijke en filosofische stromingen. De bouw van deze kerk, althans de afgifte van bouwvergunningen, verliep zonder enig probleem.
Hoe anders is het gesteld met de bouw van islamitische gebedshuizen. Of het nu gaat om de inrichting van een oud winkelpand, fabriek of school, of de bouw van een compleet nieuwe moskee, altijd is er gedoe. Dat was dertig jaar geleden al het geval toen moslims nog vooral in brandgevaarlijke achterkamertjes van woonhuizen bijeen kwamen. Ooit huurden zij Ahoy' af omdat ze niet elders hun religieuze feesten konden vieren.
Pogingen om echte gebedshuizen in te richten ontmoetten steevast verzet van omwonenden of bewonersorganisaties. Met enige welwillendheid zouden we achteraf kunnen zeggen dat dit verzet vooral stoelde op onbekendheid. Velen moesten immers nog wennen aan de gedachte dan niet alleen Christenen en joden, maar ook moslims het recht hebben en de mogelijkheid moeten krijgen om hun godsdienst op eigen wijze uit te oefenen. Die gelijke behandeling is een wezenlijk onderdeel van de Nederlandse rechtstaat, waarin het niet past om met twee maten te meten.
Nog steeds gedoe Inmiddels zijn we zoveel jaren verder en nog steeds is er gedoe. Een recent voorbeeld is de Essalam-moskee in Feijenoord. Deze moskee is een van de oudere in de stad en voldoet al lang niet meer aan de wensen van de betrokken moslims. De bouw van een nieuwe moskee kende allerhande problemen, onder andere financiële, maar die lijken te zijn opgelost als een Arabische geldschieter naar voren treedt. Vervolgens is een grondruilovereenkomst nodig vanwege het Rotterdamse erfpachtbeleid. Een Nederlands architectenbureau ontwerpt de nieuwe moskee en komt met een plan voor een oriëntaals ogend gebouw met koepel en minaretten. De benodigde procedures worden doorlopen en pas na lang soebatten voltooid. Toch dreigt opnieuw uitstel. Wethouder Pastors van ruimtelijke ordening vindt de architectuur te 'traditioneel' en wil dat het moskeebestuur met een meer 'op integratie' gericht gebouw voor de draad komt.
Het verzet van Pastors komt niet uit de lucht vallen. Al eerder hadden enkele politici, die van Leefbaar Rotterdam voorop, zich tegen het ontwerp uitgesproken. Een veelheid van de meest gezochte argumenten passeerden de revue: het ontwerp zou smakeloos zijn, zou rechtstreeks afkomstig zijn uit de suikerzoete sprookjes uit '1001 Nacht', zou vluchtelingen uit islamitische landen tegen het hoofd stoten, zou Nederlandse omwonende provoceren, en noem maar op. Vooral de hoogte van de minaretten was de heren een doorn in het oog, die zouden niet passen in het Hollandse landschap.
Zo ook trad wethouder van der Tak (CDA) in de puibliciteit met eer algemene ideeën over de rol van moskeeën. Moskeeën zouden op integratie gerichte activiteiten moeten ondernemen. De gemeente zou niet moeten schuwen om gepaste maatregelen te nemen indien moskeeën in gebreke zouden blijven. Een van de instrumenten zou het onthouden van bouwvergunningen zijn.
Scheiding kerk en staat
De handelwijze van Pastors ten aanzien van de Essalam-moskee deugt van geen kant. Ten eerste is het zo dat de bouwprocedures in feite al doorlopen zijn. Een goed openbaar bestuur dient rechtszekerheid te garanderen en niet pardoes van gedachten te veranderen. De deelgemeente Feijenoord heeft zich inmiddels in die zin uitgelaten.
Ten tweede tast de wethouder de scheiding van kerk en staat aan. Die scheiding is niet alleen bedoeld om de staat te beschermen tegen ongewenste inmenging van kerken, maar ook om kerken te beschermen tegen de staat. De staat, in dit geval het stadsbestuur, heeft niet het recht om van aanhangers van welke godsdienst dan ook onder druk te zetten om zich op een bepaalde manier te gedragen. Ten derde, en samenhangend met het voorgaande, ondermijnt de wethouder de grondwettelijke vrijheid van godsdienst. Het Convent der Kerken in Rotterdam liet de wethouder al in december 2002 weten dat hij over de schreef ging met zijn standpunt dat moskeeën geen prominente plaats in het stadsbeeld mochten hebben. Ten vierde wordt het gelijkheidsbeginsel met voeten getreden. Als 'gerichtheid op integratie' een criterium is bij de toewijzing van bouwvergunningen, dan dient de wethouder dit consequent te doen en niet alleen bij moskeeën. Dat zal hem trouwens niet meevallen, want heldere criteria voor die gerichtheid zijn nimmer geformuleerd en willekeur is troef. Tenslotte is de handelwijze conservatief, omdat ze geen rekening houdt met maatschappelijke veranderingen. Leefbaar Rotterdam-voorman Sørensen stelde de An Nast moskee in West als voorbeeld - dat is nota bene de moskee waar de beruchte imam Moumni preekte. De moskee heeft de architectuur van een protestantse kerk; legden alle moslims maar zo'n vooroorlogse ingetogenheid aan de dag.
Wie naar andere wereldsteden kijkt, zoals New York, Vancouver of Sydney, weet dat het ook anders kan. Daar beseft men dat het onvermijdelijk is dat de diversiteit van de samenleving in het stedelijke landschap tot uitdrukking komt. In het 'kosmopolitische' Rotterdam echter etaleren politici liever hoe klein van geest ze zijn.
(Jan Rath is universitair hoofddocent op het Instituut voor Migratie- en Etnische Studies van de Universiteit van Amsterdam, en co-auteur van het boek 'Nederland en zijn Islam' over de reactie van de samenleving op de komst van de islam.)
Bron: Rotterdams Dagblad 26/08/03