freya
01-09-03, 10:43
Bron: Trouw
Ethiek / Rondwandelen in de multiculturele praktijk
door Yoram Stein
2003-09-01
Er valt veel te beleven in de Amsterdamse buurt De Baarsjes. Een agent schoot er een Marokkaanse messentrekker dood. Na de demonstratie daartegen sneuvelden ruiten. Afgelopen week mishandelden allochtone jongens een winkelier. Een mooie buurt voor een wandeling en een gesprek met de ethicus Gerrit Manenschijn over zijn boek 'Levenslang mores leren: de uitdaging van de multiculturele samenleving'.
Hier heb ik gewoond'', zegt emeritus hoogleraar ethiek Gerrit Manenschijn in de Witte de Witstraat. ,,Die moskee aan de overkant was toen een hervormde kerk. En ik woonde op één hoog in een klein kamertje. Ik kwam uit de provincie, was gewend aan prachtige boerderijen en bossen, maar hier keek ik uit op huizen en binnentuinen. Ik voelde me net een gevangene. Ik dacht: wat is het stadsleven vreselijk.''
Onlangs verscheen Manenschijns 'Levenslang mores leren. De uitdaging van de multiculturele samenleving'. Omdat er geen betere manier is om 'multiculturele mores' te leren dan door een rondwandeling in De Baarsjes, keert Manenschijn na 53 jaar terug in de buurt waar hij die deprimerende studentenkamer had.
Terwijl de ethicus langs de islamitische winkeltjes loopt, komt het gesprek vanzelf op Pim Fortuyn en zijn angst voor de 'islamisering'. Manenschijn: ,,Als moslims de scheiding tussen kerk en staat kunnen accepteren, is er niets aan de hand.''
Maar kunnen ze dat? Misschien kost het moslims wel meer moeite, legt Manenschijn in zijn boek uit.
Hij vertelt: ,,Binnen honderd jaar na de dood van Mohammed was zo'n beetje het hele Midden Oosten islamitisch, en dat is altijd zo gebleven.''
,,In het Westen vormen moslims een minderheid, maar dat zijn ze van huis uit dus niet gewend. Ze zullen daarom moeten leren wat het is om in de minderheid te zijn. Voor hen is de scheiding tussen kerk en staat bepaald niet vanzelfsprekend.''
In het jodendom ligt die scheiding tussen kerk en staat anders, zegt Manenschijn.
,,De Joden kennnen twee belangrijke figuren: een profeet én een koning. Maar in de islam is Mohammed zówel politiek leider áls profeet. Ayaan Hirsi Ali had gelijk dat als het Mohammed politiek van pas kwam, hij altijd een openbaring kreeg die hem gelijk gaf. De joodse koning David beschikte niet over dergelijke hem welgezinde profetieën. Die kreeg juist op zijn donder van de profeet Nathan dat hij zich niet netjes gedragen had.''
Misschien dat moslims er nog aan moeten wennen om in de minderheid te zijn. Maar over twintig jaar vormen ze in Amsterdam al de meerderheid. De integratie lijkt ondertussen niet al te soepel te verlopen.
Een recent onderzoek op Amsterdamse scholen wees uit dat de segregatie in het onderwijs tussen autochtonen en allochtonen bijna compleet is, ook in De Baarsjes.
Manenschijn blijft niettemin optimistisch. ,,Wat mij toch hoop geeft, is dat de AEL Nederland weinig aanhang lijkt te hebben, terwijl er in de politieke partijen steeds meer allochtonen zitten. En als ik naar de Vrije Universiteit kijk, zie ik veel meisjes met hoofddoekjes lopen die toch bezig zijn met integreren.''
Hier moet ergens 'Sjoel west' zijn, een piepklein joods gebedshuis dat in het nieuws kwam toen Marokkaanse jongetjes uit de buurt, al 'djihad, djihad' roepend, stenen gingen gooien naar de sjoelbezoekers. De politie reageerde in eerste instatie dat daar be grip voor moest zijn. Deze jongeren zouden het toch al zo moeilijk hebben.
De sjoel blijkt lastig te vinden. Niet te missen daarentegen is een grote kerk voor de pinkstergemeente. Op steenworp afstand ligt Zuidpool, opvanghuis voor Marokkaanse jongeren. Daarnaast staat een gebouw voor Portugezen. Maar waar is de sjoel nou? Een vrouwelijke voorbijganger: ,,Die sjoel hebben we verstopt.''
Manenschijn: ,,Ik vind voor mijzelf dat jodendom en christendom in alle opzichten superieur zijn aan de islam. Maar dat geeft mij niet het recht om moslims rechten of plichten te ontzeggen. De vrijheid die ik geniet, moet ik een ander ook gunnen. Dat is een cruciale spelregel voor de multiculturele samenleving.''
De realiteit van de multiculturele samenleving valt niet meer te loochenen, schrijft Manenschijn in zijn boek. De vraag wordt dan hoe je toch nog in vrede met elkaar kunt leven als mensen er zulke verschillende waarden en normen op nahouden. Dat kan volgens hem als je het 'ethisch pluralisme' hooghoudt. De politiek moet niet vervallen in fundamentalistische dogma's, maar ook niet in gedoogbeleid. Het uitdragen van een andere opvatting moet getolereerd worden, het overtreden van de wet niet.
Tolerantie en verdraagzaamheid zijn twee sleutelbegrippen in het boek. Maar hoe ver moet je daar in gaan? Moet je dan ook tolerant zijn ten opzichte van intoleranten die bezig zijn om te werven voor een heilige oorlog? Manenschijn: ,,Nee, dat vind ik niet. Het is namelijk inconsequent als intoleranten van anderen eisen om tolerant te zijn, maar dat niet van zichzelf eisen.''
We naderen het Mercatorplein. Hier is Warung Swietie, het Surinaamse eethuisje waar de Marokkaan Driss Arbib door de politie werd doodgeschoten. Er hangt een bordje: 'Gesloten'. Niets wijst op de dramatische gebeurtenissen die zich hier hebben afgespeeld.
Je moet niet alleen de nieuwkomers verantwoordelijk stellen voor de problemen, zegt Manenschijn. ,,In Het Parool heeft een hele serie gestaan over draaideurcriminelen waarvan sommigen meer dan honderd overtredingen op de naam hebben staan. Meer dan honderd, maar er wordt niets aan gedaan. Als ze worden opgepakt, wordt er een beroep gedaan op de softies uit de jaren zeventig. 'Nee, aanpakken dat helpt niet. Je moet begrip hebben.' Ja, kom nou toch!''
Manenschijn vertelt over de abri's die bij hem in Amstelveen gesloopt worden door -zo zag hij een keer- een groep allochtone jongens. ,,Niemand durfde wat te zeggen. En de politie deed er ook niets tegen. Die doet dan wel weer wat als je even verkeerd geparkeerd staat. Het is niet vreemd dat mensen zich daar over opwinden. De oorlog van allen tegen allen ligt altijd om de hoek. Om de burgeroorlog te voorkomen, heb je een macht nodig die onwilligen tot de orde kan roepen. Zonder macht ook geen recht.''
Hij moet nu toch flink wat kilometers gelopen hebben, maar de 71-jarige ethicus maakt nog in het geheel geen vermoeide indruk. Met een kopje koffie in de hand praat hij volop. ,,De mens is van nature een cultuurwezen'', zegt hij, ,,een prachtige paradox. Wij zijn de enigen die kunnen reflecteren op onze natuur. De zeearend die een vis levend verscheurt, denkt niet: 'wat voor wreeds doe ik nou?' Maar wij zijn dat stadium voorbij. Wij weten dat wij ook anders kunnen. Ik hoorde op tv de weduwe van zo'n zelfmoordterrorist zeggen dat Allah het zo heeft gewild. Dat heb ik wel vaker gehoord als excuus. Maar de gedachte dat er een hogere instantie is die jou heeft aangezet tot misdaden is een laffe vluchtroute. Jij bent verantwoordelijk. Niet God, maar jij hebt het gedaan.''
Ethisch pluralisme is niet hetzelfde als relativisme, maakt Manenschijn duidelijk. ,,Er zijn filosofen die zeggen dat we niet in staat zijn om een objectief moreel oordeel te geven. Ik heb eens aan een overtuigde Spinozist gevraagd wat hij dan kon zeggen van de Sjoah. Zijn antwoord was: 'het heeft plaatsgevonden'. En dan denk ik altijd: man, denk jij dat echt? Als jouw kind wordt verkracht en vermoord, denk je dan ook: 'het is gewoon gebeurd'? Daar geloof ik niets van. Het is studeerkamerfilosofie. En daar hebben we al te veel van. Geef mij maar de praktijk.''
http://www.trouw.nl/religieenfilosofie/artikelen/1062393663737.html (http://)
Ethiek / Rondwandelen in de multiculturele praktijk
door Yoram Stein
2003-09-01
Er valt veel te beleven in de Amsterdamse buurt De Baarsjes. Een agent schoot er een Marokkaanse messentrekker dood. Na de demonstratie daartegen sneuvelden ruiten. Afgelopen week mishandelden allochtone jongens een winkelier. Een mooie buurt voor een wandeling en een gesprek met de ethicus Gerrit Manenschijn over zijn boek 'Levenslang mores leren: de uitdaging van de multiculturele samenleving'.
Hier heb ik gewoond'', zegt emeritus hoogleraar ethiek Gerrit Manenschijn in de Witte de Witstraat. ,,Die moskee aan de overkant was toen een hervormde kerk. En ik woonde op één hoog in een klein kamertje. Ik kwam uit de provincie, was gewend aan prachtige boerderijen en bossen, maar hier keek ik uit op huizen en binnentuinen. Ik voelde me net een gevangene. Ik dacht: wat is het stadsleven vreselijk.''
Onlangs verscheen Manenschijns 'Levenslang mores leren. De uitdaging van de multiculturele samenleving'. Omdat er geen betere manier is om 'multiculturele mores' te leren dan door een rondwandeling in De Baarsjes, keert Manenschijn na 53 jaar terug in de buurt waar hij die deprimerende studentenkamer had.
Terwijl de ethicus langs de islamitische winkeltjes loopt, komt het gesprek vanzelf op Pim Fortuyn en zijn angst voor de 'islamisering'. Manenschijn: ,,Als moslims de scheiding tussen kerk en staat kunnen accepteren, is er niets aan de hand.''
Maar kunnen ze dat? Misschien kost het moslims wel meer moeite, legt Manenschijn in zijn boek uit.
Hij vertelt: ,,Binnen honderd jaar na de dood van Mohammed was zo'n beetje het hele Midden Oosten islamitisch, en dat is altijd zo gebleven.''
,,In het Westen vormen moslims een minderheid, maar dat zijn ze van huis uit dus niet gewend. Ze zullen daarom moeten leren wat het is om in de minderheid te zijn. Voor hen is de scheiding tussen kerk en staat bepaald niet vanzelfsprekend.''
In het jodendom ligt die scheiding tussen kerk en staat anders, zegt Manenschijn.
,,De Joden kennnen twee belangrijke figuren: een profeet én een koning. Maar in de islam is Mohammed zówel politiek leider áls profeet. Ayaan Hirsi Ali had gelijk dat als het Mohammed politiek van pas kwam, hij altijd een openbaring kreeg die hem gelijk gaf. De joodse koning David beschikte niet over dergelijke hem welgezinde profetieën. Die kreeg juist op zijn donder van de profeet Nathan dat hij zich niet netjes gedragen had.''
Misschien dat moslims er nog aan moeten wennen om in de minderheid te zijn. Maar over twintig jaar vormen ze in Amsterdam al de meerderheid. De integratie lijkt ondertussen niet al te soepel te verlopen.
Een recent onderzoek op Amsterdamse scholen wees uit dat de segregatie in het onderwijs tussen autochtonen en allochtonen bijna compleet is, ook in De Baarsjes.
Manenschijn blijft niettemin optimistisch. ,,Wat mij toch hoop geeft, is dat de AEL Nederland weinig aanhang lijkt te hebben, terwijl er in de politieke partijen steeds meer allochtonen zitten. En als ik naar de Vrije Universiteit kijk, zie ik veel meisjes met hoofddoekjes lopen die toch bezig zijn met integreren.''
Hier moet ergens 'Sjoel west' zijn, een piepklein joods gebedshuis dat in het nieuws kwam toen Marokkaanse jongetjes uit de buurt, al 'djihad, djihad' roepend, stenen gingen gooien naar de sjoelbezoekers. De politie reageerde in eerste instatie dat daar be grip voor moest zijn. Deze jongeren zouden het toch al zo moeilijk hebben.
De sjoel blijkt lastig te vinden. Niet te missen daarentegen is een grote kerk voor de pinkstergemeente. Op steenworp afstand ligt Zuidpool, opvanghuis voor Marokkaanse jongeren. Daarnaast staat een gebouw voor Portugezen. Maar waar is de sjoel nou? Een vrouwelijke voorbijganger: ,,Die sjoel hebben we verstopt.''
Manenschijn: ,,Ik vind voor mijzelf dat jodendom en christendom in alle opzichten superieur zijn aan de islam. Maar dat geeft mij niet het recht om moslims rechten of plichten te ontzeggen. De vrijheid die ik geniet, moet ik een ander ook gunnen. Dat is een cruciale spelregel voor de multiculturele samenleving.''
De realiteit van de multiculturele samenleving valt niet meer te loochenen, schrijft Manenschijn in zijn boek. De vraag wordt dan hoe je toch nog in vrede met elkaar kunt leven als mensen er zulke verschillende waarden en normen op nahouden. Dat kan volgens hem als je het 'ethisch pluralisme' hooghoudt. De politiek moet niet vervallen in fundamentalistische dogma's, maar ook niet in gedoogbeleid. Het uitdragen van een andere opvatting moet getolereerd worden, het overtreden van de wet niet.
Tolerantie en verdraagzaamheid zijn twee sleutelbegrippen in het boek. Maar hoe ver moet je daar in gaan? Moet je dan ook tolerant zijn ten opzichte van intoleranten die bezig zijn om te werven voor een heilige oorlog? Manenschijn: ,,Nee, dat vind ik niet. Het is namelijk inconsequent als intoleranten van anderen eisen om tolerant te zijn, maar dat niet van zichzelf eisen.''
We naderen het Mercatorplein. Hier is Warung Swietie, het Surinaamse eethuisje waar de Marokkaan Driss Arbib door de politie werd doodgeschoten. Er hangt een bordje: 'Gesloten'. Niets wijst op de dramatische gebeurtenissen die zich hier hebben afgespeeld.
Je moet niet alleen de nieuwkomers verantwoordelijk stellen voor de problemen, zegt Manenschijn. ,,In Het Parool heeft een hele serie gestaan over draaideurcriminelen waarvan sommigen meer dan honderd overtredingen op de naam hebben staan. Meer dan honderd, maar er wordt niets aan gedaan. Als ze worden opgepakt, wordt er een beroep gedaan op de softies uit de jaren zeventig. 'Nee, aanpakken dat helpt niet. Je moet begrip hebben.' Ja, kom nou toch!''
Manenschijn vertelt over de abri's die bij hem in Amstelveen gesloopt worden door -zo zag hij een keer- een groep allochtone jongens. ,,Niemand durfde wat te zeggen. En de politie deed er ook niets tegen. Die doet dan wel weer wat als je even verkeerd geparkeerd staat. Het is niet vreemd dat mensen zich daar over opwinden. De oorlog van allen tegen allen ligt altijd om de hoek. Om de burgeroorlog te voorkomen, heb je een macht nodig die onwilligen tot de orde kan roepen. Zonder macht ook geen recht.''
Hij moet nu toch flink wat kilometers gelopen hebben, maar de 71-jarige ethicus maakt nog in het geheel geen vermoeide indruk. Met een kopje koffie in de hand praat hij volop. ,,De mens is van nature een cultuurwezen'', zegt hij, ,,een prachtige paradox. Wij zijn de enigen die kunnen reflecteren op onze natuur. De zeearend die een vis levend verscheurt, denkt niet: 'wat voor wreeds doe ik nou?' Maar wij zijn dat stadium voorbij. Wij weten dat wij ook anders kunnen. Ik hoorde op tv de weduwe van zo'n zelfmoordterrorist zeggen dat Allah het zo heeft gewild. Dat heb ik wel vaker gehoord als excuus. Maar de gedachte dat er een hogere instantie is die jou heeft aangezet tot misdaden is een laffe vluchtroute. Jij bent verantwoordelijk. Niet God, maar jij hebt het gedaan.''
Ethisch pluralisme is niet hetzelfde als relativisme, maakt Manenschijn duidelijk. ,,Er zijn filosofen die zeggen dat we niet in staat zijn om een objectief moreel oordeel te geven. Ik heb eens aan een overtuigde Spinozist gevraagd wat hij dan kon zeggen van de Sjoah. Zijn antwoord was: 'het heeft plaatsgevonden'. En dan denk ik altijd: man, denk jij dat echt? Als jouw kind wordt verkracht en vermoord, denk je dan ook: 'het is gewoon gebeurd'? Daar geloof ik niets van. Het is studeerkamerfilosofie. En daar hebben we al te veel van. Geef mij maar de praktijk.''
http://www.trouw.nl/religieenfilosofie/artikelen/1062393663737.html (http://)