Marsipulami
10-09-03, 10:34
‘God heeft een plan met deze wereld’
Agnes Grond
‘God is sinds de Verlichting in de wetenschap taboe verklaard,’ zegt nanotechnoloog Cees Dekker. Ten onrechte. Zelf gelooft hij in God en in de schepping, en hij vindt dat het theïstisch wereldbeeld vanuit een rationeel oogpunt veel betere papieren heeft.
Hij bedrijft wetenschap op de schaal van de miljoenste millimeter, de nanometer, de schaal van enkele moleculen en atomen. En dat fascineert hem enorm. Cees Dekker, hoogleraar moleculaire biofysica, is 44 en geldt langzamerhand als een van de bekendste onderzoekers van de Delftse universiteit. Hij houdt zich tegenwoordig vooral bezig met enkele DNA-moleculen en eiwitten, de bouwstenen van het leven. Hij publiceert het ene na het andere artikel, praat snel, is ongeduldig en heeft per definitie te weinig tijd. En hij behoort tot het ‘uitstervende’ soort van wetenschappers dat in God gelooft.
Hoever de wetenschappelijke ontwikkelingen ook gaan, toch zullen we volgens hem nooit alles begrijpen. ,,Wetenschap is een heel zinnige en fascinerende bezigheid. Maar zelfs als alle wetten gevonden zijn, begrijpen we dan alles? Natuurlijk niet.’’
Dat de materiële werkelijkheid de totale werkelijkheid zou zijn, noemt Dekker onzin. ,,Er zijn wel atheïsten die zeggen: kijk wij zitten hier nu wel leuk als twee individuen te praten, maar jij en ik zijn niets anders dan de verpakking van ons pakketje genen en de rest van de menselijke ervaring is slechts illusie.’’
,,Nu begrijpen we de taal van God,’’ zei de toenmalige Amerikaanse president Bill Clinton toen de menselijke genen in kaart waren gebracht. Dat vindt Dekker wel aardig gezegd, ,,als je het leest in de goede context. Niet dat de wetenschap nu God vervangt, maar de wetenschap heeft ontdekt welke informatie God gebruikt om allerlei processen te sturen in levende wezens, in dit geval de mens. Als christen geloof ik dat er een God is, een schepper die de mens heeft gemaakt uit het ‘stof der aarde’.
,,Ik loop mij in dit vak niet de hele dag te verwonderen natuurlijk, maar er zijn wel momenten dat ik denk: wat bijzonder dat dit allemaal zo op elkaar ingrijpt. Ik zie daar een ontwerp achter, al is dat controversieel. Zo’n idee van een intelligent ontwerp in de natuur wordt meestal ontkend. Het is allemaal vanzelf ontstaan, zeggen veel wetenschappers.’’
,,Het valt me zwaar een natuurkundige die in God gelooft, helemaal serieus te nemen,’’ schreef journalist Max Pam. Hij is niet de enige. Nobelprijswinnaar Simon van de Meer noemt gelovige natuurkundigen schizofreen.
Dekker kan met zulke uitlatingen helemaal niks. ,,Ik ervaar het diametraal anders: juist als je consequent atheïst bent, moet je wel een gespleten persoonlijkheid hebben. Je kunt de wereld beschouwen vanuit twee tegengestelde wereldbeelden: het theïstische en atheïstische. Veel wetenschappers hebben een atheïstisch wereldbeeld. Daarin zijn er alleen maar atomen en wetten, al het andere is illusie: het gevoel dat het leven zin heeft, vragen over schoonheid, de creativiteit en de intelligentie van de mens, allemaal illusie. Het zijn alleen maar genen die zich willen voortplanten.
,,Ik vind dat zo’n arm beeld. In mijn theïstisch wereldbeeld geloof ik dat er een God is die een plan heeft met deze wereld, die zin geeft aan het bestaan. Die overtuiging zit heel diep in mij. Dat conflicteert overigens niet met mijn onderzoek naar de bouwstenen van de materie. Ik wil wetenschap bedrijven vanuit een theïstisch perspectief en me niet laten dwingen in het keurslijf van het materialistisch-atheïstische wereldbeeld. God is sinds de Verlichting in de wetenschap taboe verklaard, je moet je daarin beperken tot fysische parameters. En vervolgens hebben we verklaard dat de werkelijkheid daartoe beperkt is.’’
De evolutieleer kan worden gezien als wetenschappelijk model voor soortvorming. Een aantal zaken kunnen ermee worden verklaard. ,,Maar daar blijft het niet bij,’’ zegt Dekker, ,,evolutionaire auteurs maken soms heel verstrekkende levensbeschouwelijke gevolgtrekkingen. Zoals: de mens is een schitterend ongeluk. Dat is een ongegronde conclusie en daartegen protesteer ik.
,,Bioloog Ronald Plasterk zegt dat je gek bent als je na Darwin nog in God gelooft.
Ik verbaas me wel over zulke bijtende reacties. Waarom die emoties? Misschien omdat zoiets als een ontwerp in de natuur verwijst naar een ontwerper? Naar God? Misschien is het het feit dat geloof vraagt om overgave, om de erkenning dat je als mens niet het hoogste gezag hebt. Dat is het oeroude verhaal van Adam en Eva, mensen die ‘als God’ wilden zijn.’’
Wetenschap is niet alleen maar een rationele bezigheid. Dekker noemt dat beeld naïef. ,,Ook in de natuurkunde gebruik ik mijn gevoel, word ik gedreven door intuïtie en creativiteit.’’ Men denkt dat er altijd louter op grond van feiten wordt geredeneerd. Maar, stelt Dekker, wanneer is iets onbetwistbaar een feit? ,,Ieder mens denkt vanuit een bepaald paradigma, dus het is heel moeilijk om iets objectief te zien.’’
Dat religie met haar waarheidsclaims elke wetenschappelijke vernieuwing tegenhoudt, vindt Dekker moeilijk te begrijpen. ,,Ja, Jezus Christus claimt de waarheid als hij zegt: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven.’ Dat is een wezenlijk punt. Maar wat heeft dat te maken met mijn bezig zijn in de nanotechnologie en biofysica?
,,Er wordt mij vaak een beeld in de schoenen geschoven dat het mijne niet is. In ons universiteitsblad werd ik vorig jaar weggezet als creationist, naast een kaboutergelovige en een wichelroedeloper. Wel, ik ben een creationist in de letterlijke zin: ik zie deze wereld als een schepping.
Maar ik ben geen creationist in de zin van de beweging uit de jaren ’70 die zich afkeerde van de reguliere wetenschap en in de bijbel de details zocht om er wetenschappelijk een model op te bouwen.
,,Ik probeer de discussie met mijn collega’s te voeren op grond van wat wij gezamenlijk zien in de wereld om ons heen, en niet vanuit de bijbelteksten. Overigens geloof ik zelf wel dat de bijbel een bron van openbaring en van kennis is. Er worden essentiële dingen gesteld in de bijbel. ‘In den beginne schiep God hemel en aarde’ bijvoorbeeld, dat is nogal een statement. Daar zijn mijn meeste collega’s het niet mee eens. Nee, natuurlijk niet in zes dagen. Het zijn tijdperken, dat schreef zelfs Augustinus al, zestien eeuwen geleden. Dat is niet iets waaraan we pas de laatste 30 jaar zijn gaan twijfelen.’’
Dekker is van huis uit synodaal gereformeerd. Nu is hij lid van de evangelische gemeente in Delft, waar hij diaken is. Hij leidt er eens in de zes weken de dienst, en speelt er gitaar en contrabas. Hoe orthodox is hij?
,,Ik ben ervan overtuigd dat er een God is, dat Jezus Christus de weg is tot God. In die zin ben ik orthodox in de leer. Ik geloof ook dat de bijbel de openbaring is van God en dat mensen dat, geïnspireerd door God, hebben neergeschreven.
,,Voor mij is God de almachtige, maar ook een vriend, een vader, een persoon met wie ik een relatie heb. God bekommert zich om mij, dat geloof ik zeker. Ik geloof in de God die zich openbaart in Jezus Christus, een God die de mens kent en liefheeft.
,,Ik houd wel vragen over het lijden,’’ zegt Dekker nadenkend. ,,God heeft de mens geschapen met de mogelijkheid om keuzes te maken. Als gevolg daarvan zijn echte relaties mogelijk tussen mensen onderling en tussen de mens en God. Maar de mens kan dus ook verkeerde keuzes maken. Dat is een belangrijke oorzaak van veel lijden. Maar het verklaart niet alles, aardbevingen bijvoorbeeld.
,,Overigens is het niet zo dat de atheïst zoveel beter af is in het begrip van lijden in de wereld. Is het kwaad zoveel beter te begrijpen als er geen God zou zijn? Als christen zeg ik dat we leven in een gevallen wereld die niet helemaal is zoals God het zou willen. De atheïst zegt dat het toeval is, gewoon pech. Maar helpt dat je zoveel en wat is toeval?
,,Ronald Meester, hoogleraar in de waarschijnlijkheidsrekening, zei ooit dat toeval wellicht een woord is dat we gebruiken om datgene te maskeren wat we niet begrijpen. Ook de mens is ontstaan door toeval volgens de atheïst. Maar hoe weet hij dat? De gelovige zegt dat de mens er is met een bedoeling. Ik vind die laatste stelling veel meer voor de hand liggen."
Dekker is overtuigd van de zin van het bestaan. ,,Ik leef in relatie met mijn Schepper en probeer te leven zoals Hij het heeft bedoeld, met geluk en schoonheid, met relaties die heel zijn, met de wereld om je heen. Die bedoeling haal ik uit de bijbel, uit de manier waarop Jezus Christus omging met mensen, uit de wetten die God stelt.’’
Hij gelooft in een leven na de dood, met een nieuw lichaam zoals de bijbel zegt, en in een hemel en een hel. Hij stelt zich de hemel voor als een spannende wereld waar je dingen leert. ,,Ik geloof heel sterk dat mijn geest zal voortleven na dit leven. En ik vind het een geweldig perspectief dat je bij God mag voortleven. Voor mij is God de heilige, de almachtige en van een andere natuur dan wij, maar diezelfde God is ook liefde. Het zijn die twee aspecten van God die in de bijbel geopenbaard worden.’’
Soms twijfelt ook hij. Een jaar of vijf geleden drong de vraag zich op of Richard Dawkins misschien toch gelijk had met zijn radicaal materialistische levensvisie en de bewering dat de mens slechts een toevallig evolutionair product is. ,,Ik ben dat toen gaan bestuderen en heb geconcludeerd dat het onzin is. Dat het op zijn minst een redenering is die gebouwd is op de sterke wens dat het zo zou zijn, en dat het bepaald niet wetenschappelijk evident is of zo. Dat heeft me gesterkt in mijn geloof. Ook in mijn overtuiging dat wetenschap en geloof op een natuurlijke manier bij elkaar passen. Het theïstisch wereldbeeld heeft wat mij betreft, gewoon veel sterkere papieren.’’
© Volzin
Agnes Grond
‘God is sinds de Verlichting in de wetenschap taboe verklaard,’ zegt nanotechnoloog Cees Dekker. Ten onrechte. Zelf gelooft hij in God en in de schepping, en hij vindt dat het theïstisch wereldbeeld vanuit een rationeel oogpunt veel betere papieren heeft.
Hij bedrijft wetenschap op de schaal van de miljoenste millimeter, de nanometer, de schaal van enkele moleculen en atomen. En dat fascineert hem enorm. Cees Dekker, hoogleraar moleculaire biofysica, is 44 en geldt langzamerhand als een van de bekendste onderzoekers van de Delftse universiteit. Hij houdt zich tegenwoordig vooral bezig met enkele DNA-moleculen en eiwitten, de bouwstenen van het leven. Hij publiceert het ene na het andere artikel, praat snel, is ongeduldig en heeft per definitie te weinig tijd. En hij behoort tot het ‘uitstervende’ soort van wetenschappers dat in God gelooft.
Hoever de wetenschappelijke ontwikkelingen ook gaan, toch zullen we volgens hem nooit alles begrijpen. ,,Wetenschap is een heel zinnige en fascinerende bezigheid. Maar zelfs als alle wetten gevonden zijn, begrijpen we dan alles? Natuurlijk niet.’’
Dat de materiële werkelijkheid de totale werkelijkheid zou zijn, noemt Dekker onzin. ,,Er zijn wel atheïsten die zeggen: kijk wij zitten hier nu wel leuk als twee individuen te praten, maar jij en ik zijn niets anders dan de verpakking van ons pakketje genen en de rest van de menselijke ervaring is slechts illusie.’’
,,Nu begrijpen we de taal van God,’’ zei de toenmalige Amerikaanse president Bill Clinton toen de menselijke genen in kaart waren gebracht. Dat vindt Dekker wel aardig gezegd, ,,als je het leest in de goede context. Niet dat de wetenschap nu God vervangt, maar de wetenschap heeft ontdekt welke informatie God gebruikt om allerlei processen te sturen in levende wezens, in dit geval de mens. Als christen geloof ik dat er een God is, een schepper die de mens heeft gemaakt uit het ‘stof der aarde’.
,,Ik loop mij in dit vak niet de hele dag te verwonderen natuurlijk, maar er zijn wel momenten dat ik denk: wat bijzonder dat dit allemaal zo op elkaar ingrijpt. Ik zie daar een ontwerp achter, al is dat controversieel. Zo’n idee van een intelligent ontwerp in de natuur wordt meestal ontkend. Het is allemaal vanzelf ontstaan, zeggen veel wetenschappers.’’
,,Het valt me zwaar een natuurkundige die in God gelooft, helemaal serieus te nemen,’’ schreef journalist Max Pam. Hij is niet de enige. Nobelprijswinnaar Simon van de Meer noemt gelovige natuurkundigen schizofreen.
Dekker kan met zulke uitlatingen helemaal niks. ,,Ik ervaar het diametraal anders: juist als je consequent atheïst bent, moet je wel een gespleten persoonlijkheid hebben. Je kunt de wereld beschouwen vanuit twee tegengestelde wereldbeelden: het theïstische en atheïstische. Veel wetenschappers hebben een atheïstisch wereldbeeld. Daarin zijn er alleen maar atomen en wetten, al het andere is illusie: het gevoel dat het leven zin heeft, vragen over schoonheid, de creativiteit en de intelligentie van de mens, allemaal illusie. Het zijn alleen maar genen die zich willen voortplanten.
,,Ik vind dat zo’n arm beeld. In mijn theïstisch wereldbeeld geloof ik dat er een God is die een plan heeft met deze wereld, die zin geeft aan het bestaan. Die overtuiging zit heel diep in mij. Dat conflicteert overigens niet met mijn onderzoek naar de bouwstenen van de materie. Ik wil wetenschap bedrijven vanuit een theïstisch perspectief en me niet laten dwingen in het keurslijf van het materialistisch-atheïstische wereldbeeld. God is sinds de Verlichting in de wetenschap taboe verklaard, je moet je daarin beperken tot fysische parameters. En vervolgens hebben we verklaard dat de werkelijkheid daartoe beperkt is.’’
De evolutieleer kan worden gezien als wetenschappelijk model voor soortvorming. Een aantal zaken kunnen ermee worden verklaard. ,,Maar daar blijft het niet bij,’’ zegt Dekker, ,,evolutionaire auteurs maken soms heel verstrekkende levensbeschouwelijke gevolgtrekkingen. Zoals: de mens is een schitterend ongeluk. Dat is een ongegronde conclusie en daartegen protesteer ik.
,,Bioloog Ronald Plasterk zegt dat je gek bent als je na Darwin nog in God gelooft.
Ik verbaas me wel over zulke bijtende reacties. Waarom die emoties? Misschien omdat zoiets als een ontwerp in de natuur verwijst naar een ontwerper? Naar God? Misschien is het het feit dat geloof vraagt om overgave, om de erkenning dat je als mens niet het hoogste gezag hebt. Dat is het oeroude verhaal van Adam en Eva, mensen die ‘als God’ wilden zijn.’’
Wetenschap is niet alleen maar een rationele bezigheid. Dekker noemt dat beeld naïef. ,,Ook in de natuurkunde gebruik ik mijn gevoel, word ik gedreven door intuïtie en creativiteit.’’ Men denkt dat er altijd louter op grond van feiten wordt geredeneerd. Maar, stelt Dekker, wanneer is iets onbetwistbaar een feit? ,,Ieder mens denkt vanuit een bepaald paradigma, dus het is heel moeilijk om iets objectief te zien.’’
Dat religie met haar waarheidsclaims elke wetenschappelijke vernieuwing tegenhoudt, vindt Dekker moeilijk te begrijpen. ,,Ja, Jezus Christus claimt de waarheid als hij zegt: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven.’ Dat is een wezenlijk punt. Maar wat heeft dat te maken met mijn bezig zijn in de nanotechnologie en biofysica?
,,Er wordt mij vaak een beeld in de schoenen geschoven dat het mijne niet is. In ons universiteitsblad werd ik vorig jaar weggezet als creationist, naast een kaboutergelovige en een wichelroedeloper. Wel, ik ben een creationist in de letterlijke zin: ik zie deze wereld als een schepping.
Maar ik ben geen creationist in de zin van de beweging uit de jaren ’70 die zich afkeerde van de reguliere wetenschap en in de bijbel de details zocht om er wetenschappelijk een model op te bouwen.
,,Ik probeer de discussie met mijn collega’s te voeren op grond van wat wij gezamenlijk zien in de wereld om ons heen, en niet vanuit de bijbelteksten. Overigens geloof ik zelf wel dat de bijbel een bron van openbaring en van kennis is. Er worden essentiële dingen gesteld in de bijbel. ‘In den beginne schiep God hemel en aarde’ bijvoorbeeld, dat is nogal een statement. Daar zijn mijn meeste collega’s het niet mee eens. Nee, natuurlijk niet in zes dagen. Het zijn tijdperken, dat schreef zelfs Augustinus al, zestien eeuwen geleden. Dat is niet iets waaraan we pas de laatste 30 jaar zijn gaan twijfelen.’’
Dekker is van huis uit synodaal gereformeerd. Nu is hij lid van de evangelische gemeente in Delft, waar hij diaken is. Hij leidt er eens in de zes weken de dienst, en speelt er gitaar en contrabas. Hoe orthodox is hij?
,,Ik ben ervan overtuigd dat er een God is, dat Jezus Christus de weg is tot God. In die zin ben ik orthodox in de leer. Ik geloof ook dat de bijbel de openbaring is van God en dat mensen dat, geïnspireerd door God, hebben neergeschreven.
,,Voor mij is God de almachtige, maar ook een vriend, een vader, een persoon met wie ik een relatie heb. God bekommert zich om mij, dat geloof ik zeker. Ik geloof in de God die zich openbaart in Jezus Christus, een God die de mens kent en liefheeft.
,,Ik houd wel vragen over het lijden,’’ zegt Dekker nadenkend. ,,God heeft de mens geschapen met de mogelijkheid om keuzes te maken. Als gevolg daarvan zijn echte relaties mogelijk tussen mensen onderling en tussen de mens en God. Maar de mens kan dus ook verkeerde keuzes maken. Dat is een belangrijke oorzaak van veel lijden. Maar het verklaart niet alles, aardbevingen bijvoorbeeld.
,,Overigens is het niet zo dat de atheïst zoveel beter af is in het begrip van lijden in de wereld. Is het kwaad zoveel beter te begrijpen als er geen God zou zijn? Als christen zeg ik dat we leven in een gevallen wereld die niet helemaal is zoals God het zou willen. De atheïst zegt dat het toeval is, gewoon pech. Maar helpt dat je zoveel en wat is toeval?
,,Ronald Meester, hoogleraar in de waarschijnlijkheidsrekening, zei ooit dat toeval wellicht een woord is dat we gebruiken om datgene te maskeren wat we niet begrijpen. Ook de mens is ontstaan door toeval volgens de atheïst. Maar hoe weet hij dat? De gelovige zegt dat de mens er is met een bedoeling. Ik vind die laatste stelling veel meer voor de hand liggen."
Dekker is overtuigd van de zin van het bestaan. ,,Ik leef in relatie met mijn Schepper en probeer te leven zoals Hij het heeft bedoeld, met geluk en schoonheid, met relaties die heel zijn, met de wereld om je heen. Die bedoeling haal ik uit de bijbel, uit de manier waarop Jezus Christus omging met mensen, uit de wetten die God stelt.’’
Hij gelooft in een leven na de dood, met een nieuw lichaam zoals de bijbel zegt, en in een hemel en een hel. Hij stelt zich de hemel voor als een spannende wereld waar je dingen leert. ,,Ik geloof heel sterk dat mijn geest zal voortleven na dit leven. En ik vind het een geweldig perspectief dat je bij God mag voortleven. Voor mij is God de heilige, de almachtige en van een andere natuur dan wij, maar diezelfde God is ook liefde. Het zijn die twee aspecten van God die in de bijbel geopenbaard worden.’’
Soms twijfelt ook hij. Een jaar of vijf geleden drong de vraag zich op of Richard Dawkins misschien toch gelijk had met zijn radicaal materialistische levensvisie en de bewering dat de mens slechts een toevallig evolutionair product is. ,,Ik ben dat toen gaan bestuderen en heb geconcludeerd dat het onzin is. Dat het op zijn minst een redenering is die gebouwd is op de sterke wens dat het zo zou zijn, en dat het bepaald niet wetenschappelijk evident is of zo. Dat heeft me gesterkt in mijn geloof. Ook in mijn overtuiging dat wetenschap en geloof op een natuurlijke manier bij elkaar passen. Het theïstisch wereldbeeld heeft wat mij betreft, gewoon veel sterkere papieren.’’
© Volzin