Zwarte Schaap
05-11-03, 09:56
Politieke angst voor moskeeën
Door Herman Moscoviter
Wordt de Essalam-moskee aan de Colosseumweg in Rotterdam-Zuid te kleurrijk, is haar minaret niet te hoog, is ze niet te opvallend? Zij wordt nota bene de grootste van Europa.
En dan de moskee aan de Kreekhuizenlaan in IJsselmonde voor de Surinaamse moslims van Shaan E Islam. Is die niet te onbegrijpelijk in deze omgeving, te zeer een mix van stijlen en vormen? Is ze niet te uitbundig? Staat de minaret wel op de juiste plaats? Vragen van de commissie Welstand.
Wie heeft er geen moeite met deze schijnbare sprookjeswereld van moskeeën? Bij de eerste steenlegging voor de Essalam-moskee konden noch wethouder Pastors, noch burgemeester Opstelten zich beheersen. Pastors had al eens gezegd dat deze moskee 'te traditioneel' was. Zelden doet hij uitspraken over de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw. Nu was hij de architectuurcriticus van b en w. Iedereen weet wat hij met die opmerking bedoelde. Onvrede over een moskee van die grootte en uitdrukkingskracht. Opstelten had het over hoe sommige mensen zo'n gebouw zien als een ,,exotische attractie''. Uiterst onhandige opmerkingen in het kader van integratie.
Het gaat niet over moskeearchitectuur. Andere zaken spelen de boventoon. De Essalam-moskee wordt betaald door 'een absoluut heerser'. ,,Zijn intentie lijkt me duidelijk: Nederland rijp maken voor zijn manier van denken,'' zegt Sørensen, fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam in deze krant. Dankzij de vrijheid van meningsuiting in Nederland kan de fractievoorzitter nog veel meer suggereren, en zijn bezwaar is ook dat deze moskee ,,nogal fanatieke moslims'' bedient. Nogal.
Of dezen hier samenkomen is een ander chapiter. Dat gaat over mensen die geloof gebruiken als alibi voor hun kwade of ondemocratische bedoelingen. Die kun je niet buiten de deur houden door de architectuur van moskeeën te veranderen. Komen er soms andere islamieten naar een moskee met een minaret waar wethouder Pastors twintig meter vanaf wilde praten? Wat een naïviteit!
Politici kunnen kennelijk moeilijk onderscheid maken tussen vorm en inhoud. Of je staat de bouw van een moskee toe, of niet. Worden zulke opmerkingen ooit gemaakt bij de bouw van ander godshuizen?
Omwaaien
Laten we deze weinig liberale opmerkingen eens plaatsen in het licht van de geschiedenis. Veel kerken in Rotterdam zijn in de jaren tachtig afgebroken. Er kwamen foeilelijke of niksige bejaardentehuizen voor in de plaats. Het was de vernietiging van ons eigen erfgoed. De paar kerken die bleven, gaven destijds onderdak aan een grootgrutter, aan studenten, aan god mag weten wat. Maar niet aan gelovigen. Inmiddels zijn een paar van de overgebleven kerkgebouwen moskee geworden. Het katholieke kruis is vervangen door het sikkeltje. Een opvallend tweede gebruik: godshuizen blijven godshuizen. Met een ander geloof.
Aan het Aelbrechtsplein werd de Mavlana-moskee gebouwd. Kleurig, opvallend. Tijdens de bouw is het verkeer dagenlang omgeleid omdat Bouw- en Woningtoezicht dacht dat de minaretten konden omwaaien. Maar bouwtechnisch klopte het allemaal. Ze zijn wel migrant, maar niet gek. Ook daar was een Nederlandse architect ingeschakeld.
Plek van niks
Tijdens de open dag riepen buurtbewoners die binnen mochten kijken 'oooh!' en' aaah!' vanwege de ornamenten en decoraties. Ze waren even toerist in eigen stad. Deze Mavlana-moskee staat op een plek van niks en heeft daarom alle ruimte gekregen. Zelfs zonder toverbalkleurtjes zou hij in het oog springen. Voor een entree van een migrantenstad een voorbeeldig gebouw.
Zonder twijfel, zo schreef ik eerder, is dit markante en tegelijk conventionele gebouw een symbool van de zichtbare verandering van de samenstelling van de Rotterdamse bevolking. En van haar geloofsopvattingen. Wij Rotterdammers bieden onze medelanders graag ruimte, ook voor hun godshuis, maar wel naast een drukke verkeersweg, een spoorbaan, een sportterrein en een park. Een restgebied als bouwlocatie.
Aan de Colosseumweg van hetzelfde laken een pak. Aan de Kreekhuizenlaan niet anders. Restgebieden waar de gemeente nu aan verdient. Moskeeën worden op ons eigen verzoek verwezen naar plaatsen waar ze in de ruimte staan zonder veel directe gebouwde omgeving. Als een gebouw op zo'n plek niet robuust is, schrompelt het ineen tot een verkeerd geproportioneerd dingetje. Ook een moskee. Als haar minaretten niet markant zijn, wat is dan haar positie in de maatschappij, wat is dan haar architectonische overtuigingskracht?
De islam wil zich manifesteren, zoals eens gelovigen zich met de Laurenskerk en de (helaas afgebroken) Koninginnekerk lieten gelden. Ook hun gebouwen waren groot, oneigenlijk in de omgeving en overdreven zichtbaar in de stad. Waarom mag een moskee dat niet zijn? De grootste van Europa? Rotterdammers zijn altijd trots op de grootste en hoogste van dit of dat: Het Witte Huis, Euromast, Nationale Nederlanden, haven, Erasmusbrug. Nu zijn tegenstanders opeens roomser dan de Paus.
En niet alleen wat omvang betreft hebben de architecten van de Essalam-moskee het Rotterdams eigene goed herkend. Net als bij het Witte Huis (en andere gebouwen) ligt de inspiratiebron erg dichtbij een ontwerp uit het buitenland. Imitatie als opdracht.
Tegenstanders spreken veelvuldig van 'wezensvreemde elementen'. Angst voor veranderingen lijkt hun leidsman. Ze worden geconfronteerd met het feit dat Rotterdam zestig procent migranten huisvest. Dat een groot deel islamiet is. Dat een moskee het gebouwde bewijs is van demografische veranderingen, of je het prettig vindt of niet. Moskeeën verbeelden een stuk stadsgeschiedenis van dit moment.
Accepteer de vervreemdende en kleurrijke opwinding van deze godshuizen als contrast met de strakke westerse architectuur. Belangrijker dan bemoeizucht met de identiteit, de kleur, de massa of de hoogte van die moskee-architectuur is de zorg dat de 'moskeegangers' democratisch denken, ook Nederlands spreken, ambities koesteren en kansen benutten om zich in deze maatschappij te redden. Die zorg heeft niets met architectuur te maken.
Bron: Rotterdams Dagblad 04/11/03
Door Herman Moscoviter
Wordt de Essalam-moskee aan de Colosseumweg in Rotterdam-Zuid te kleurrijk, is haar minaret niet te hoog, is ze niet te opvallend? Zij wordt nota bene de grootste van Europa.
En dan de moskee aan de Kreekhuizenlaan in IJsselmonde voor de Surinaamse moslims van Shaan E Islam. Is die niet te onbegrijpelijk in deze omgeving, te zeer een mix van stijlen en vormen? Is ze niet te uitbundig? Staat de minaret wel op de juiste plaats? Vragen van de commissie Welstand.
Wie heeft er geen moeite met deze schijnbare sprookjeswereld van moskeeën? Bij de eerste steenlegging voor de Essalam-moskee konden noch wethouder Pastors, noch burgemeester Opstelten zich beheersen. Pastors had al eens gezegd dat deze moskee 'te traditioneel' was. Zelden doet hij uitspraken over de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw. Nu was hij de architectuurcriticus van b en w. Iedereen weet wat hij met die opmerking bedoelde. Onvrede over een moskee van die grootte en uitdrukkingskracht. Opstelten had het over hoe sommige mensen zo'n gebouw zien als een ,,exotische attractie''. Uiterst onhandige opmerkingen in het kader van integratie.
Het gaat niet over moskeearchitectuur. Andere zaken spelen de boventoon. De Essalam-moskee wordt betaald door 'een absoluut heerser'. ,,Zijn intentie lijkt me duidelijk: Nederland rijp maken voor zijn manier van denken,'' zegt Sørensen, fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam in deze krant. Dankzij de vrijheid van meningsuiting in Nederland kan de fractievoorzitter nog veel meer suggereren, en zijn bezwaar is ook dat deze moskee ,,nogal fanatieke moslims'' bedient. Nogal.
Of dezen hier samenkomen is een ander chapiter. Dat gaat over mensen die geloof gebruiken als alibi voor hun kwade of ondemocratische bedoelingen. Die kun je niet buiten de deur houden door de architectuur van moskeeën te veranderen. Komen er soms andere islamieten naar een moskee met een minaret waar wethouder Pastors twintig meter vanaf wilde praten? Wat een naïviteit!
Politici kunnen kennelijk moeilijk onderscheid maken tussen vorm en inhoud. Of je staat de bouw van een moskee toe, of niet. Worden zulke opmerkingen ooit gemaakt bij de bouw van ander godshuizen?
Omwaaien
Laten we deze weinig liberale opmerkingen eens plaatsen in het licht van de geschiedenis. Veel kerken in Rotterdam zijn in de jaren tachtig afgebroken. Er kwamen foeilelijke of niksige bejaardentehuizen voor in de plaats. Het was de vernietiging van ons eigen erfgoed. De paar kerken die bleven, gaven destijds onderdak aan een grootgrutter, aan studenten, aan god mag weten wat. Maar niet aan gelovigen. Inmiddels zijn een paar van de overgebleven kerkgebouwen moskee geworden. Het katholieke kruis is vervangen door het sikkeltje. Een opvallend tweede gebruik: godshuizen blijven godshuizen. Met een ander geloof.
Aan het Aelbrechtsplein werd de Mavlana-moskee gebouwd. Kleurig, opvallend. Tijdens de bouw is het verkeer dagenlang omgeleid omdat Bouw- en Woningtoezicht dacht dat de minaretten konden omwaaien. Maar bouwtechnisch klopte het allemaal. Ze zijn wel migrant, maar niet gek. Ook daar was een Nederlandse architect ingeschakeld.
Plek van niks
Tijdens de open dag riepen buurtbewoners die binnen mochten kijken 'oooh!' en' aaah!' vanwege de ornamenten en decoraties. Ze waren even toerist in eigen stad. Deze Mavlana-moskee staat op een plek van niks en heeft daarom alle ruimte gekregen. Zelfs zonder toverbalkleurtjes zou hij in het oog springen. Voor een entree van een migrantenstad een voorbeeldig gebouw.
Zonder twijfel, zo schreef ik eerder, is dit markante en tegelijk conventionele gebouw een symbool van de zichtbare verandering van de samenstelling van de Rotterdamse bevolking. En van haar geloofsopvattingen. Wij Rotterdammers bieden onze medelanders graag ruimte, ook voor hun godshuis, maar wel naast een drukke verkeersweg, een spoorbaan, een sportterrein en een park. Een restgebied als bouwlocatie.
Aan de Colosseumweg van hetzelfde laken een pak. Aan de Kreekhuizenlaan niet anders. Restgebieden waar de gemeente nu aan verdient. Moskeeën worden op ons eigen verzoek verwezen naar plaatsen waar ze in de ruimte staan zonder veel directe gebouwde omgeving. Als een gebouw op zo'n plek niet robuust is, schrompelt het ineen tot een verkeerd geproportioneerd dingetje. Ook een moskee. Als haar minaretten niet markant zijn, wat is dan haar positie in de maatschappij, wat is dan haar architectonische overtuigingskracht?
De islam wil zich manifesteren, zoals eens gelovigen zich met de Laurenskerk en de (helaas afgebroken) Koninginnekerk lieten gelden. Ook hun gebouwen waren groot, oneigenlijk in de omgeving en overdreven zichtbaar in de stad. Waarom mag een moskee dat niet zijn? De grootste van Europa? Rotterdammers zijn altijd trots op de grootste en hoogste van dit of dat: Het Witte Huis, Euromast, Nationale Nederlanden, haven, Erasmusbrug. Nu zijn tegenstanders opeens roomser dan de Paus.
En niet alleen wat omvang betreft hebben de architecten van de Essalam-moskee het Rotterdams eigene goed herkend. Net als bij het Witte Huis (en andere gebouwen) ligt de inspiratiebron erg dichtbij een ontwerp uit het buitenland. Imitatie als opdracht.
Tegenstanders spreken veelvuldig van 'wezensvreemde elementen'. Angst voor veranderingen lijkt hun leidsman. Ze worden geconfronteerd met het feit dat Rotterdam zestig procent migranten huisvest. Dat een groot deel islamiet is. Dat een moskee het gebouwde bewijs is van demografische veranderingen, of je het prettig vindt of niet. Moskeeën verbeelden een stuk stadsgeschiedenis van dit moment.
Accepteer de vervreemdende en kleurrijke opwinding van deze godshuizen als contrast met de strakke westerse architectuur. Belangrijker dan bemoeizucht met de identiteit, de kleur, de massa of de hoogte van die moskee-architectuur is de zorg dat de 'moskeegangers' democratisch denken, ook Nederlands spreken, ambities koesteren en kansen benutten om zich in deze maatschappij te redden. Die zorg heeft niets met architectuur te maken.
Bron: Rotterdams Dagblad 04/11/03