Orakel
05-11-03, 21:34
Vraagt deze tijd om nieuwe deugden?
Bij dit artikel
• OPINIE - Wees precies, vindingrijk en speels
Er wordt veel gesproken over waarden en normen, maar de vraag blijft: wat moeten we nu precies doen? Het belangrijkste kenmerk van deugden is het gevoel voor het juiste evenwicht, niet zwichten voor de verleiding van de overdrijving, het extremisme en de extravagantie, meent hoogleraar sociologie Kees Schuyt. Zijn dertien praktische deugden zijn onmiddellijk in de praktijk toepasbaar.
(.....)
Het belangrijkste kenmerk van deugden is het gevoel voor het juiste evenwicht, niet zwichten voor de verleiding van de overdrijving, het extremisme, de extravagantie. De deugd in het midden is geen uitdrukking die de middelmatigheid of het smaakloze compromis bepleit, maar het altijd moeilijk te verwerven maatgevoel benadrukt. De grote deugden werden door Aristoteles omschreven als het zorgvuldig gekozen midden tussen onverstandige uitersten: zo ligt de moed als deugd tussen overmoed en lafheid, vrijgevigheid tussen verspilling en gierigheid, matigheid tussen onmatige hebzucht en je zelf helemaal niets gunnen. Niet te veel en niet te weinig, daar draait het steeds om. Zelfvertrouwen is het midden tussen opschepperige ijdelheid en een gebrek aan eergevoel of zelfverwaarlozing (zie onder meer P. van Tongeren Deugdelijk Leven, 2003).
De vraag of assertiviteit een moderne deugd is, kan worden beantwoord met een verwijzing naar een Aristotelische deugdenleer. Als antwoord op een tekort aan zelfrespect is het een deugdelijk middel; als ongeremde zelfexpressie in alle situaties wordt ze een ergerlijke eigenschap. Dit laatste geeft tevens aan dat de beoordeling van gedrag in een deugdenethiek altijd afhankelijk is van de context. Het gaat om het juiste woord, het juiste gebaar, de juiste maat in een bepaalde context of bij de oplossing van een bepaald probleem. Deze contextafhankelijkheid biedt voordelen boven een rigide, van boven af opgelegde moraal. Deugden worden beoefend van binnenuit en kunnen niet bij wet worden voorgeschreven.
Deugden werden in de klassieke oudheid vooral aangeleerd als onderdeel van de vorming van sterke karakters. Een goed gevormd karakter wist zich in alle omstandigheden op de juiste wijze te gedragen en zich aan te passen. Met een goed gevormd karakter kan je alle kanten uit, zo luidde de belofte van een klassieke opvoeding. De morele oriëntatie werd dus niet aangeleerd door veel morele regels van buiten te leren, maar door de deugden zo goed mogelijk te beoefenen. Doen en nadoen. In de praktijk werden voorbeelden uit de geschiedenis naar voren gehaald, waarmee men zich kon identificeren. De wil om in de deugden uit te blinken, en net zo te worden als vroegere helden en heiligen, was de maatschappelijke conditie waaronder een deugdenethiek kon floreren. Dat staat ver af van hedendaagse ambities, waar de wedloop naar winst en persoonlijk succes juist tot extreem gedrag aanzet.
Hebben deugden afgedaan? De drie oude deugden, geloof, hoop en liefde, zijn misschien te veel gevraagd voor hedendaagse mensen. Ook de kardinale deugden (standvastigheid, rechtvaardigheid, matigheid en voorzichtigheid) staan onder druk in een maatschappelijk klimaat, waarin weelde en welvaart, onmatigheid en overvloed, onbehagen en eigen belang en snel wisselende consumptieve voorkeuren zo sterk worden aangewakkerd, dat zelfs het geven van het goede voorbeeld niet meer wordt opgemerkt of geprezen. Is in dit culturele klimaat nog plaats voor nieuwe deugden? Hebben jongeren nog wel een boodschap aan morele deugden?
(.....)
De precieze omschrijving van Schuyts dertien deugden luidt:
1. Observeer nauwkeurig.
2. Spreek en schrijf precies.
3. Leg ervaringen vast in het geheugen.
4. Wees vindingrijk.
5. Houd maat.
6. Durf fouten te maken.
7. Zie dingen in perspectief.
8. Wees creatief.
9. Gebruik je gezond verstand.
10. Wees een vriend.
11. Vertel verhalen.
12. Gebruik je gevoel voor humor.
13. Wees speels.
Onderschrijft u deze dertien praktische nieuwe deugden om direct te beoefenen? Wilt u er andere aan toevoegen? Vindt u ook dat deze tijd vraagt om nieuwe deugden?
Bij dit artikel
• OPINIE - Wees precies, vindingrijk en speels
Er wordt veel gesproken over waarden en normen, maar de vraag blijft: wat moeten we nu precies doen? Het belangrijkste kenmerk van deugden is het gevoel voor het juiste evenwicht, niet zwichten voor de verleiding van de overdrijving, het extremisme en de extravagantie, meent hoogleraar sociologie Kees Schuyt. Zijn dertien praktische deugden zijn onmiddellijk in de praktijk toepasbaar.
(.....)
Het belangrijkste kenmerk van deugden is het gevoel voor het juiste evenwicht, niet zwichten voor de verleiding van de overdrijving, het extremisme, de extravagantie. De deugd in het midden is geen uitdrukking die de middelmatigheid of het smaakloze compromis bepleit, maar het altijd moeilijk te verwerven maatgevoel benadrukt. De grote deugden werden door Aristoteles omschreven als het zorgvuldig gekozen midden tussen onverstandige uitersten: zo ligt de moed als deugd tussen overmoed en lafheid, vrijgevigheid tussen verspilling en gierigheid, matigheid tussen onmatige hebzucht en je zelf helemaal niets gunnen. Niet te veel en niet te weinig, daar draait het steeds om. Zelfvertrouwen is het midden tussen opschepperige ijdelheid en een gebrek aan eergevoel of zelfverwaarlozing (zie onder meer P. van Tongeren Deugdelijk Leven, 2003).
De vraag of assertiviteit een moderne deugd is, kan worden beantwoord met een verwijzing naar een Aristotelische deugdenleer. Als antwoord op een tekort aan zelfrespect is het een deugdelijk middel; als ongeremde zelfexpressie in alle situaties wordt ze een ergerlijke eigenschap. Dit laatste geeft tevens aan dat de beoordeling van gedrag in een deugdenethiek altijd afhankelijk is van de context. Het gaat om het juiste woord, het juiste gebaar, de juiste maat in een bepaalde context of bij de oplossing van een bepaald probleem. Deze contextafhankelijkheid biedt voordelen boven een rigide, van boven af opgelegde moraal. Deugden worden beoefend van binnenuit en kunnen niet bij wet worden voorgeschreven.
Deugden werden in de klassieke oudheid vooral aangeleerd als onderdeel van de vorming van sterke karakters. Een goed gevormd karakter wist zich in alle omstandigheden op de juiste wijze te gedragen en zich aan te passen. Met een goed gevormd karakter kan je alle kanten uit, zo luidde de belofte van een klassieke opvoeding. De morele oriëntatie werd dus niet aangeleerd door veel morele regels van buiten te leren, maar door de deugden zo goed mogelijk te beoefenen. Doen en nadoen. In de praktijk werden voorbeelden uit de geschiedenis naar voren gehaald, waarmee men zich kon identificeren. De wil om in de deugden uit te blinken, en net zo te worden als vroegere helden en heiligen, was de maatschappelijke conditie waaronder een deugdenethiek kon floreren. Dat staat ver af van hedendaagse ambities, waar de wedloop naar winst en persoonlijk succes juist tot extreem gedrag aanzet.
Hebben deugden afgedaan? De drie oude deugden, geloof, hoop en liefde, zijn misschien te veel gevraagd voor hedendaagse mensen. Ook de kardinale deugden (standvastigheid, rechtvaardigheid, matigheid en voorzichtigheid) staan onder druk in een maatschappelijk klimaat, waarin weelde en welvaart, onmatigheid en overvloed, onbehagen en eigen belang en snel wisselende consumptieve voorkeuren zo sterk worden aangewakkerd, dat zelfs het geven van het goede voorbeeld niet meer wordt opgemerkt of geprezen. Is in dit culturele klimaat nog plaats voor nieuwe deugden? Hebben jongeren nog wel een boodschap aan morele deugden?
(.....)
De precieze omschrijving van Schuyts dertien deugden luidt:
1. Observeer nauwkeurig.
2. Spreek en schrijf precies.
3. Leg ervaringen vast in het geheugen.
4. Wees vindingrijk.
5. Houd maat.
6. Durf fouten te maken.
7. Zie dingen in perspectief.
8. Wees creatief.
9. Gebruik je gezond verstand.
10. Wees een vriend.
11. Vertel verhalen.
12. Gebruik je gevoel voor humor.
13. Wees speels.
Onderschrijft u deze dertien praktische nieuwe deugden om direct te beoefenen? Wilt u er andere aan toevoegen? Vindt u ook dat deze tijd vraagt om nieuwe deugden?