jaja
25-11-03, 12:10
Trouw, Religie en Filosofie, maandag 24 november 2003
Moslimkinderen onder de crucifix
Lodewijk Dros
Uit de leskist christendom haalt Jacqueline Jongenburger een metalen kruisbeeld van kleurig mozaďek. Niet alle leerkrachten op rooms-katholieke scholen openen even gemakkelijk de leskist christendom. Want sommige leerlingen reageren er erg fel op. ,,Haram, haram!'', roepen ze. ,,Onrein, onrein, daar mag ik niet naar kijken van Allah.''
Veel rooms-katholieke scholen in de grote steden kennen een 'kleurrijke populatie', zegt identiteitsbegeleider Jacqueline Jongenburger. Ze heten nog altijd St. Jozef of St. Jan de Doper, maar ze worden bevolkt door moslimkinderen. De enige naam die alle leerlingen vertrouwd in de oren klinkt: de Fatima-school. Ook de lessen levensbeschouwing zijn van kleur verschoten. De secularisatie heeft God bij christenen op de achtergrond gedrukt, terwijl Hij bij moslims vooropstaat. ,,De religie komt nu van een andere kant binnen dan vroeger'', zegt Jongenburger. Gaat het in de klas over bijbelverhalen met Jozef, David of Jezus in de hoofdrol dan volgen meteen de Koran-pendanten over Joesoef, Davoud, Isa.
De godsdienstige zij-instroom heeft nog een effect. Vroeger deden leerkrachten en autochtone ouders weleens wat 'lacherig' over de eigen traditie. ,,Nu denken ze: wij mogen toch ook onze identiteit hebben?'' Zo beleeft God ook bij de autochtonen een opmerkelijke comeback. Het doel van het katholiek onderwijs, zegt Jongenburgers collega Ben Dieker, is verschoven: van missie naar dialoog. Jongenburger, Dieker en Martin Kemperman zijn 'identiteitsbegeleider' in het bisdom Haarlem. Ooit heette zo iemand catecheet, de geloofsoverdrager was de kapelaan die rk scholen afging. Tegenwoordig doen de klasleerkrachten het zelf, met de identiteitsbegeleider op afstand voor het aanjagen van de dialoog.
Die samenspraak verloopt niet altijd soepeltjes. ,,Het hakt er flink in'', zegt Martin Kemperman. Hij werkt bij het speciaal onderwijs, met moeilijk lerende kinderen. Een aantal van hen gaf laatst op het schoolplein de inmiddels vertrouwde inzichten ten beste toen sjoelgangers passeerden met donkere kleren en keppeltjes. Ze scholden hen niet uit - dát verbod kennen ze - maar ze hadden het onder elkaar wel over 'vijanden van de islam' en Hamas plus rijmwoord. Niet negeren, is Kempermans devies, al is erop ingaan spelen met vuur. Binnenkort gaat een klas op visite bij de synagoge. Inzicht in de 'vijand' is ook te verkrijgen door het gebruik van leskisten, waarmee het Katechetisch Centrum Amsterdam al jaren werkt. In de grijze kunststoffen bakken, formaat dekenkist, zitten attributen uit verschillende wereldreligies.
De kist jodendom, met torarol, menora en davidsster, ondervindt op een aantal scholen weinig instemming onder moslimkinderen, zegt Jongenburger. ,,Ze zeggen: wat moet ik daarmee, ik ben Marokkaan. Het mooie is als je dán als begeleider stappen zet. Ibrahim, vertel ik dan, was een Jood. En Jezus - dat is ook leerzaam voor witte kinderen - die was niet katholiek en hij kwam niet uit Delfzijl. Hij at geen varkensvlees en hij was besneden, net als jullie.''
De islamkist bevat een Koran, en dat heilige boek moet met respect behandeld. ,,Juf, hebt u uw handen wel gewassen?''
De kist boeddhisme roept bij autochtone kinderen verrassend veel herkenning op. Ze zijn van huis uit 'niks', maar een boeddhabeeldje staat er vaak wel in de kamer.
De christendomkist, met wijwaterkwast en oliesel, is er een van rooms-katholieke snit. ,,Tja, wat moet je erin doen voor hervormden'', zegt Kemperman. Het werd een collectezak, een toga en een rolletje pepermunt. Als de kist opengaat, levert het kruis, een metalen exemplaar met kleurig mozaďek-corpus, de felste reacties op. Dieker: ,,Als ik dat eruithaal, roepen kinderen néé, want het is niet halal.''
Volgens Dieker kan het jaren goed gaan - dan levert dat kruis nauwelijks discussie op - en plotseling zijn er een paar kinderen die er moeilijk over doen. ,,Het hangt ervan af op welke koranschool ze zitten.'' Dieker merkt soms dat er een nieuwe, strenge imam is ingevlogen. Dan 'verstart' het denken van de kinderen op die koranschool. ,,Roepen ze haram, haram.'' Jongenburger probeert die weerzin via een omweg weg te nemen. ,,Ik vertel dat een kruis boven de deur hangt, als signaal: hier wonen christenen. Dan vraag ik: wat hangt er bij jullie aan de muur? Daar hebben ze een schilderij met Arabische woorden voor Allah of Mohammed. Zo leer ik hun dat ze dat kruis dus niet haram mogen noemen.''
Het vergt veel achtergrondkennis en tact om levensbeschouwing zo te bespreken in de klas. En moed, om steeds weer die kist open te maken. Jongenburger: ,,Veel leerkrachten zien graag dat wíj het komen doen.'' Ze stoort zich aan het gemak waarmee islamitische kinderen de straf van Allah aangezegd krijgen, en aan elkaar voorhouden. Op tafel liggen een paar educatieve boekjes uit moslimhoek. Jongenburger leest een passage voor uit 'Ik leer doe'a', over een kind dat in de spiegel kijkt, zich verwondert over de schoonheid en dan moet zeggen: ,,Bescherm mijn gezicht tegen het vuur van de hel.'' Hel en straf lopen als rode draad door de boekjes heen, en niet alleen daar. Dieker: ,,Dan zeggen ze: God zal je branden. Dat leeft heel sterk.''
Op een rk school moslimkinderen tot het Heilig Vormsel bewegen - nee, dat gebeurt niet. De identiteitsbegeleiders zouden het niet eens willen. Maar een beetje morrelen aan de massieve zekerheden die sommige leerlingen van thuis hebben meegekregen - dat gebeurt wel. Jongenburger: ,,Zegt zo'n meisje dat Allah je straft als je geen hoofddoek draagt. Vraag ik wat Allah ervan vindt als een meisje-met-hoofddoek een meisje-zonder de trap afduwt. Gaat ze toch nadenken.'' Dieker: ,,Ik laat graag een paar van de andere namen van Allah zien. Dan zeg ik: Allah is toch ook de Barmhartige, de Troostrijke?''
De moderne identiteitsbegeleider is wars van dogmatisme. Jongenburger krijgt ook van sommige niet-gelovige kinderen 'de zenuwen'. ,,Hun atheďsme zit zo vast. Waar komen dag en nacht vandaan en alle leven op aarde? Zegt zo'n kind: allemaal vanzelf gekomen. Geluk en ongeluk? Vanzelf. Een islamitisch meisje zei laatst nog: misschien heet Allah bij jullie wel Vanzelf.''
Copyright: Trouw
Moslimkinderen onder de crucifix
Lodewijk Dros
Uit de leskist christendom haalt Jacqueline Jongenburger een metalen kruisbeeld van kleurig mozaďek. Niet alle leerkrachten op rooms-katholieke scholen openen even gemakkelijk de leskist christendom. Want sommige leerlingen reageren er erg fel op. ,,Haram, haram!'', roepen ze. ,,Onrein, onrein, daar mag ik niet naar kijken van Allah.''
Veel rooms-katholieke scholen in de grote steden kennen een 'kleurrijke populatie', zegt identiteitsbegeleider Jacqueline Jongenburger. Ze heten nog altijd St. Jozef of St. Jan de Doper, maar ze worden bevolkt door moslimkinderen. De enige naam die alle leerlingen vertrouwd in de oren klinkt: de Fatima-school. Ook de lessen levensbeschouwing zijn van kleur verschoten. De secularisatie heeft God bij christenen op de achtergrond gedrukt, terwijl Hij bij moslims vooropstaat. ,,De religie komt nu van een andere kant binnen dan vroeger'', zegt Jongenburger. Gaat het in de klas over bijbelverhalen met Jozef, David of Jezus in de hoofdrol dan volgen meteen de Koran-pendanten over Joesoef, Davoud, Isa.
De godsdienstige zij-instroom heeft nog een effect. Vroeger deden leerkrachten en autochtone ouders weleens wat 'lacherig' over de eigen traditie. ,,Nu denken ze: wij mogen toch ook onze identiteit hebben?'' Zo beleeft God ook bij de autochtonen een opmerkelijke comeback. Het doel van het katholiek onderwijs, zegt Jongenburgers collega Ben Dieker, is verschoven: van missie naar dialoog. Jongenburger, Dieker en Martin Kemperman zijn 'identiteitsbegeleider' in het bisdom Haarlem. Ooit heette zo iemand catecheet, de geloofsoverdrager was de kapelaan die rk scholen afging. Tegenwoordig doen de klasleerkrachten het zelf, met de identiteitsbegeleider op afstand voor het aanjagen van de dialoog.
Die samenspraak verloopt niet altijd soepeltjes. ,,Het hakt er flink in'', zegt Martin Kemperman. Hij werkt bij het speciaal onderwijs, met moeilijk lerende kinderen. Een aantal van hen gaf laatst op het schoolplein de inmiddels vertrouwde inzichten ten beste toen sjoelgangers passeerden met donkere kleren en keppeltjes. Ze scholden hen niet uit - dát verbod kennen ze - maar ze hadden het onder elkaar wel over 'vijanden van de islam' en Hamas plus rijmwoord. Niet negeren, is Kempermans devies, al is erop ingaan spelen met vuur. Binnenkort gaat een klas op visite bij de synagoge. Inzicht in de 'vijand' is ook te verkrijgen door het gebruik van leskisten, waarmee het Katechetisch Centrum Amsterdam al jaren werkt. In de grijze kunststoffen bakken, formaat dekenkist, zitten attributen uit verschillende wereldreligies.
De kist jodendom, met torarol, menora en davidsster, ondervindt op een aantal scholen weinig instemming onder moslimkinderen, zegt Jongenburger. ,,Ze zeggen: wat moet ik daarmee, ik ben Marokkaan. Het mooie is als je dán als begeleider stappen zet. Ibrahim, vertel ik dan, was een Jood. En Jezus - dat is ook leerzaam voor witte kinderen - die was niet katholiek en hij kwam niet uit Delfzijl. Hij at geen varkensvlees en hij was besneden, net als jullie.''
De islamkist bevat een Koran, en dat heilige boek moet met respect behandeld. ,,Juf, hebt u uw handen wel gewassen?''
De kist boeddhisme roept bij autochtone kinderen verrassend veel herkenning op. Ze zijn van huis uit 'niks', maar een boeddhabeeldje staat er vaak wel in de kamer.
De christendomkist, met wijwaterkwast en oliesel, is er een van rooms-katholieke snit. ,,Tja, wat moet je erin doen voor hervormden'', zegt Kemperman. Het werd een collectezak, een toga en een rolletje pepermunt. Als de kist opengaat, levert het kruis, een metalen exemplaar met kleurig mozaďek-corpus, de felste reacties op. Dieker: ,,Als ik dat eruithaal, roepen kinderen néé, want het is niet halal.''
Volgens Dieker kan het jaren goed gaan - dan levert dat kruis nauwelijks discussie op - en plotseling zijn er een paar kinderen die er moeilijk over doen. ,,Het hangt ervan af op welke koranschool ze zitten.'' Dieker merkt soms dat er een nieuwe, strenge imam is ingevlogen. Dan 'verstart' het denken van de kinderen op die koranschool. ,,Roepen ze haram, haram.'' Jongenburger probeert die weerzin via een omweg weg te nemen. ,,Ik vertel dat een kruis boven de deur hangt, als signaal: hier wonen christenen. Dan vraag ik: wat hangt er bij jullie aan de muur? Daar hebben ze een schilderij met Arabische woorden voor Allah of Mohammed. Zo leer ik hun dat ze dat kruis dus niet haram mogen noemen.''
Het vergt veel achtergrondkennis en tact om levensbeschouwing zo te bespreken in de klas. En moed, om steeds weer die kist open te maken. Jongenburger: ,,Veel leerkrachten zien graag dat wíj het komen doen.'' Ze stoort zich aan het gemak waarmee islamitische kinderen de straf van Allah aangezegd krijgen, en aan elkaar voorhouden. Op tafel liggen een paar educatieve boekjes uit moslimhoek. Jongenburger leest een passage voor uit 'Ik leer doe'a', over een kind dat in de spiegel kijkt, zich verwondert over de schoonheid en dan moet zeggen: ,,Bescherm mijn gezicht tegen het vuur van de hel.'' Hel en straf lopen als rode draad door de boekjes heen, en niet alleen daar. Dieker: ,,Dan zeggen ze: God zal je branden. Dat leeft heel sterk.''
Op een rk school moslimkinderen tot het Heilig Vormsel bewegen - nee, dat gebeurt niet. De identiteitsbegeleiders zouden het niet eens willen. Maar een beetje morrelen aan de massieve zekerheden die sommige leerlingen van thuis hebben meegekregen - dat gebeurt wel. Jongenburger: ,,Zegt zo'n meisje dat Allah je straft als je geen hoofddoek draagt. Vraag ik wat Allah ervan vindt als een meisje-met-hoofddoek een meisje-zonder de trap afduwt. Gaat ze toch nadenken.'' Dieker: ,,Ik laat graag een paar van de andere namen van Allah zien. Dan zeg ik: Allah is toch ook de Barmhartige, de Troostrijke?''
De moderne identiteitsbegeleider is wars van dogmatisme. Jongenburger krijgt ook van sommige niet-gelovige kinderen 'de zenuwen'. ,,Hun atheďsme zit zo vast. Waar komen dag en nacht vandaan en alle leven op aarde? Zegt zo'n kind: allemaal vanzelf gekomen. Geluk en ongeluk? Vanzelf. Een islamitisch meisje zei laatst nog: misschien heet Allah bij jullie wel Vanzelf.''
Copyright: Trouw