jaja
29-11-03, 12:40
Koerdistan / Eerwraak op platteland heel gewoon
door Judit Neurink
Trouw, 2003-11-29
Eerwraak en zelfverbranding van vrouwen zijn in het noorden van Irak aan de orde van de dag. Waar die problemen in het Westen tot discussie en celstraf leiden, zijn ze in Iraaks Koerdistan taboe en gaan de daders vrijuit.
SOELEIMANIA - ,,We leven in een islamitische samenleving, waar seks voor het huwelijk verboden is. Wie als vrouw bij overtreding daarvan niet wordt doodgeschoten, wordt toch gezien als minder, als onrein.'' In de kamer vol jonge Koerdische vrouwen in Soeleimania neemt Sarah (22) het woord. De leerling-journaliste vat het probleem samen waarmee vrouwen in het noorden van Irak te kampen hebben. Boven de glaasjes zoete thee praten de jonge, goed opgeleide en zelfbewuste vrouwen over eerwraak en zelfverbranding als gevolg van de seksuele moraal, en over de frustratie van jongeren die stuiten op ingesleten taboes.
Er zijn geen statistieken van eerwraak, zegt Serdacht (27), die werkt bij het Koerdische ministerie voor maatschappelijke zaken. ,,Het komt vooral in de dorpen veel voor, waar het ontwikkelingsniveau lager is. Men praat er niet graag over, maar ik geloof dat tachtig procent van de stedelingen het afkeurt.'' Aryan (25) deed een onderzoekje voor de Koerdische krant Hawlati en ontdekte in één maand vijf gevallen van eerwraak op het platteland rondom Soeleimania. Vijf mannen of broers vermoordden hun dochters of zusters omdat ze de eer van de familie hadden geschonden - soms zonder dat ze echt iets hadden gedaan. ,,Mannen kletsen in de theehuizen'', zegt Aryan, ,,als ze een meisje hebben gezien dat een man aanraakte, ook al was dat per ongeluk. Vaders en broers zijn bang dat er zo ook over hun vrouwen wordt gesproken.'' ,,Ik heb een collega'', vertelt Serdacht, ,,over wie wordt gefluisterd dat ze met een man slaapt. Mensen waarschuwen je dan niet met haar om te gaan.'' Dit soort gefluister kan voor vrouwen aanleiding zijn zichzelf met benzine te overgieten en in brand te steken. Serdacht kwam erachter dat dit wekelijks meermalen gebeurt in Iraaks Koerdistan. ,,Ik weet van zeventien gevallen in de omgeving.''
De familie ontkent dat het om zelfmoord gaat, maar Serdacht hoorde van artsen dat het toch meestal geen ongeluk was. Enkele vrouwen vertelden haar kort voordat ze stierven dat ze hadden willen voorkomen dat bekend werd dat ze geen maagd meer waren, anderen hadden andere redenen om de eer van de familie te willen redden. Soeleimania staat bekend als vooruitstrevend in het conservatieve Iraaks Koerdistan. De plaatselijke universiteit en de vele intellectuelen zorgen voor een vrijere sfeer, maar in de net voorbije ramadan-maand droegen de studentes toch ook hier een hoofddoek. ,,Dat wil mijn vader'', zegt één van de vrouwen, ,,omdat ik anders de ramadan van een man zou kunnen bederven. Die zou seksuele gedachten kunnen krijgen bij het zien van mijn haren. En dan is zijn vasten ongeldig.''
Die redenering tekent de Koerdische maatschappij. ,,Als een jongen seks heeft, is dat niet erg'', zegt Sarah. ,,Maar vrouwen worden erom vermoord en de dader gaat vrijuit.'' Officieel zijn onlangs wetten veranderd, zodat eerwraak net zo zwaar bestraft zou moeten worden als iedere andere moord. Maar volgens de vrouwen doet wat smeergeld bij de leiders van de Koerdische partijen wonderen, want die willen geen stemmen verliezen. Dat veranderen is heel moeilijk, zuchten de vrouwen. Een duidelijk verbod in de nieuwe Iraakse grondwet zou een eerste stap zijn, maar de praktijken zijn zo ingesleten dat ze ook daar niet onmiddellijk een oplossing in zien.
Vertel ons over emancipatie in Europa, bedelen ze. Een actie als 'Baas in Eigen Buik' van Dolle Mina zien ze helemaal zitten, maar dan aangepast aan hun situatie. Ja, nemen ze zich voor, we moeten de vrouwenkrachten bundelen en politici dwingen naar ons te luisteren. Gevraagd naar het belang dat deze jonge vrouwen aan maagdelijkheid hechten, ontstaat een gemengd beeld. ,,Je hebt geen keus'', zegt één van hen nuchter, ,,je verliest het voor altijd''. Maar dan verhit de vraag naar de frustratie van het met seks moeten wachten tot een huwelijk de gemoederen. ,,Lieg niet tegen jezelf!'' roept één van hen fel als ze ontkennend antwoorden.
Een van de vrouwen maakt melding van een park in Soeleimania, waar jongens en meisjes elkaar kunnen ontmoeten zonder door politie of radicale moslims lastiggevallen te worden. ,,Niet iedereen weet daarvan, hoor'', haast ze zich toe te voegen. De anderen stellen dat veel jongeren niet meer accepteren dat ze met iemand moeten trouwen die ze nauwelijks kennen. Veel studenten gaan relaties aan, soms ook seksuele, zeggen de jonge vrouwen stellig, hoe moeilijk dat ook is in een maatschappij waar de sociale controle zo groot is als in Iraaks Koerdistan. Dat kan problemen met zich meebrengen als het uitgaat. De zakjes met kippenbloed die jonge stellen in Marokko gebruiken om de lakens toch te voorzien van de eervolle bloedvlekken, zorgen voor hilariteit. De vrouwen willen er alles over weten, maar als blijkt dat voorwaarde is dat de man meewerkt, verslapt de interesse. ,,De mannen hier zijn juist het probleem. Die laten zich van hun bruid scheiden als in de huwelijksnacht blijkt dat ze geen maagd is.''
Harez (26), die bij de overheid werkt aan het bestrijden van analfabetisme, kent één uitzondering. ,,De jongen hield veel van het meisje en vergaf haar. Maar dat gebeurt zelden, en hij zal erover zwijgen dat ze geen maagd meer was. Want het is natuurlijk niet goed voor de eer.''
door Judit Neurink
Trouw, 2003-11-29
Eerwraak en zelfverbranding van vrouwen zijn in het noorden van Irak aan de orde van de dag. Waar die problemen in het Westen tot discussie en celstraf leiden, zijn ze in Iraaks Koerdistan taboe en gaan de daders vrijuit.
SOELEIMANIA - ,,We leven in een islamitische samenleving, waar seks voor het huwelijk verboden is. Wie als vrouw bij overtreding daarvan niet wordt doodgeschoten, wordt toch gezien als minder, als onrein.'' In de kamer vol jonge Koerdische vrouwen in Soeleimania neemt Sarah (22) het woord. De leerling-journaliste vat het probleem samen waarmee vrouwen in het noorden van Irak te kampen hebben. Boven de glaasjes zoete thee praten de jonge, goed opgeleide en zelfbewuste vrouwen over eerwraak en zelfverbranding als gevolg van de seksuele moraal, en over de frustratie van jongeren die stuiten op ingesleten taboes.
Er zijn geen statistieken van eerwraak, zegt Serdacht (27), die werkt bij het Koerdische ministerie voor maatschappelijke zaken. ,,Het komt vooral in de dorpen veel voor, waar het ontwikkelingsniveau lager is. Men praat er niet graag over, maar ik geloof dat tachtig procent van de stedelingen het afkeurt.'' Aryan (25) deed een onderzoekje voor de Koerdische krant Hawlati en ontdekte in één maand vijf gevallen van eerwraak op het platteland rondom Soeleimania. Vijf mannen of broers vermoordden hun dochters of zusters omdat ze de eer van de familie hadden geschonden - soms zonder dat ze echt iets hadden gedaan. ,,Mannen kletsen in de theehuizen'', zegt Aryan, ,,als ze een meisje hebben gezien dat een man aanraakte, ook al was dat per ongeluk. Vaders en broers zijn bang dat er zo ook over hun vrouwen wordt gesproken.'' ,,Ik heb een collega'', vertelt Serdacht, ,,over wie wordt gefluisterd dat ze met een man slaapt. Mensen waarschuwen je dan niet met haar om te gaan.'' Dit soort gefluister kan voor vrouwen aanleiding zijn zichzelf met benzine te overgieten en in brand te steken. Serdacht kwam erachter dat dit wekelijks meermalen gebeurt in Iraaks Koerdistan. ,,Ik weet van zeventien gevallen in de omgeving.''
De familie ontkent dat het om zelfmoord gaat, maar Serdacht hoorde van artsen dat het toch meestal geen ongeluk was. Enkele vrouwen vertelden haar kort voordat ze stierven dat ze hadden willen voorkomen dat bekend werd dat ze geen maagd meer waren, anderen hadden andere redenen om de eer van de familie te willen redden. Soeleimania staat bekend als vooruitstrevend in het conservatieve Iraaks Koerdistan. De plaatselijke universiteit en de vele intellectuelen zorgen voor een vrijere sfeer, maar in de net voorbije ramadan-maand droegen de studentes toch ook hier een hoofddoek. ,,Dat wil mijn vader'', zegt één van de vrouwen, ,,omdat ik anders de ramadan van een man zou kunnen bederven. Die zou seksuele gedachten kunnen krijgen bij het zien van mijn haren. En dan is zijn vasten ongeldig.''
Die redenering tekent de Koerdische maatschappij. ,,Als een jongen seks heeft, is dat niet erg'', zegt Sarah. ,,Maar vrouwen worden erom vermoord en de dader gaat vrijuit.'' Officieel zijn onlangs wetten veranderd, zodat eerwraak net zo zwaar bestraft zou moeten worden als iedere andere moord. Maar volgens de vrouwen doet wat smeergeld bij de leiders van de Koerdische partijen wonderen, want die willen geen stemmen verliezen. Dat veranderen is heel moeilijk, zuchten de vrouwen. Een duidelijk verbod in de nieuwe Iraakse grondwet zou een eerste stap zijn, maar de praktijken zijn zo ingesleten dat ze ook daar niet onmiddellijk een oplossing in zien.
Vertel ons over emancipatie in Europa, bedelen ze. Een actie als 'Baas in Eigen Buik' van Dolle Mina zien ze helemaal zitten, maar dan aangepast aan hun situatie. Ja, nemen ze zich voor, we moeten de vrouwenkrachten bundelen en politici dwingen naar ons te luisteren. Gevraagd naar het belang dat deze jonge vrouwen aan maagdelijkheid hechten, ontstaat een gemengd beeld. ,,Je hebt geen keus'', zegt één van hen nuchter, ,,je verliest het voor altijd''. Maar dan verhit de vraag naar de frustratie van het met seks moeten wachten tot een huwelijk de gemoederen. ,,Lieg niet tegen jezelf!'' roept één van hen fel als ze ontkennend antwoorden.
Een van de vrouwen maakt melding van een park in Soeleimania, waar jongens en meisjes elkaar kunnen ontmoeten zonder door politie of radicale moslims lastiggevallen te worden. ,,Niet iedereen weet daarvan, hoor'', haast ze zich toe te voegen. De anderen stellen dat veel jongeren niet meer accepteren dat ze met iemand moeten trouwen die ze nauwelijks kennen. Veel studenten gaan relaties aan, soms ook seksuele, zeggen de jonge vrouwen stellig, hoe moeilijk dat ook is in een maatschappij waar de sociale controle zo groot is als in Iraaks Koerdistan. Dat kan problemen met zich meebrengen als het uitgaat. De zakjes met kippenbloed die jonge stellen in Marokko gebruiken om de lakens toch te voorzien van de eervolle bloedvlekken, zorgen voor hilariteit. De vrouwen willen er alles over weten, maar als blijkt dat voorwaarde is dat de man meewerkt, verslapt de interesse. ,,De mannen hier zijn juist het probleem. Die laten zich van hun bruid scheiden als in de huwelijksnacht blijkt dat ze geen maagd is.''
Harez (26), die bij de overheid werkt aan het bestrijden van analfabetisme, kent één uitzondering. ,,De jongen hield veel van het meisje en vergaf haar. Maar dat gebeurt zelden, en hij zal erover zwijgen dat ze geen maagd meer was. Want het is natuurlijk niet goed voor de eer.''