Orakel
03-12-03, 22:09
Terrorisme / 'Donner zwicht voor VS'
door Ruud van Heese
Trouw 2003-12-03
De Nederlandse regering wil terrorisme hard aanpakken. De Tweede Kamer praat deze week over aanscherpingen van het strafrecht. Ter linkerzijde leeft het gevoel dat minister Donner (CDA, justitie) doorschiet in zijn streven om de samenleving te beschermen. Ter rechterzijde wordt de minister voluit gesteund. De VVD bepleit een 'verdergaande, bikkelharde en onorthodoxe' aanpak van terreur.
DEN HAAG - Stel: twee mensen spreken samen af om een muntenverzamelaar te vermoorden vanwege diens kostbare collectie. Het blijft echter bij het maken van een afspraak. De twee komen tot inkeer en zien al snel van het voornemen af. Strafbare voorbereidingshandelingen hebben ze niet gepleegd. Wat als Justitie erachter komt dat ze die afspraak hebben gemaakt? Moeten ze strafvervolging vrezen? Nee, een afspraak zoals zij hebben gemaakt, is in Nederland niet strafbaar.
Stel: iemand maakt met een ander een afspraak om op diverse plaatsen IJsselmeerdijken op te blazen, met grote overstromingen als gevolg; of om een vliegtuig te laten neerstorten op de petrochemische installaties in Europoort, eveneens met een ongekende ramp als resultaat. Doel van de actie: slachtoffers maken, angst zaaien onder de bevolking en de samenleving sociaal en economisch ontwrichten.
Ook deze twee komen tot inkeer en zien van hun voornemen af. Van enige voorbereiding is geen sprake. Toch, als Justitie erachter komt dat ze zo'n afspraak hebben gemaakt en besluit om de zaak aan de rechter voor te leggen, riskeren de twee maximaal tien jaar cel wegens samenspanning tot een terroristisch misdrijf.
Tenminste, als het parlement eenmaal heeft ingestemd met de wet terroristische misdrijven. Het voorstel is een rechtstreeks gevolg van de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten. Kort na die gebeurtenis spraken de EU-landen af de strafwetgeving aan te passen om, samen met de VS, terrorisme beter te kunnen aanpakken.
Qua opzet is het wetsvoorstel dat Donners voorganger Korthals (VVD) vorig jaar in zijn politieke nadagen naar de Tweede Kamer stuurde kinderlijk eenvoudig. Bij allerlei vergrijpen die nu al in het wetboek van strafrecht staan, gaat de maximumstraf omhoog (veelal met vijftig procent) als vaststaat dat de pleger terroristische intenties had. Verder wordt deelname aan een terroristische organisatie strafbaar gesteld. De maximumstraf daarop wordt acht jaar. Voor oprichters, leiders en bestuurders van zo'n organisatie stelt Donner een maximumstraf voor van vijftien jaar. Maar VVD, CDA en LPF neigen ernaar om daarvan levenslang te maken.
Wat verstaat het kabinet onder de kwalificatie terroristisch? Angst zaaien onder de bevolking is één uitleg. Maar ook het ontwrichten van een samenleving in politiek of economisch opzicht valt eronder. En als het misdrijf wordt gepleegd om een overheid of een internationale organisatie te dwingen om iets (niet) te doen, wordt dat ook beschouwd als terreur.
De maatregelen die Korthals voorstelde gingen Donner niet ver genoeg. In zijn analyse wordt de veiligheid van Nederland ernstig bedreigd. Daarom heeft hij aan het voorstel van Korthals nog wat aangescherpt. Zo wil hij het werven van mensen voor de gewapende strijd strafbaar stellen. Daarop komt een maximumstraf van vier jaar te staan. Dat maximum gaat ook gelden voor het in vreemde krijgsdienst treden. Daarop staat nu nog een jaar celstraf. De nieuwe strafmaat houdt niet alleen daders bij een veroordeling langer van de straat, maar maakt het ook mogelijk om verdachten in voorlopige hechtenis te nemen.
In de voorgestelde strafbepaling zelf staat er niets over. Maar in de toelichting maakt Donner er geen geheim van dat zijn voorstel om een straf te zetten op het werven van mensen voor de gewapende strijd vooral is gericht tegen de djihad, een term die de minister hier vooral bezigt in de betekenis van gewapende islamistische strijd.
Veel ingrijpender, en politiek behoorlijk omstreden, is de boven al beschreven ruimere strafbaarstelling van het delict samenspanning. Nu is iemand slechts strafbaar als hij een afspraak maakt om de allerzwaarste misdrijven tegen de staat te plegen. Dan valt te denken aan het met geweld omverwerpen van de regering of het uitschakelen van de volksvertegenwoordiging. Wie afspreekt zo'n misdrijf te plegen, riskeert een celstraf van maximaal tien jaar.
Eenzelfde straf stelt Donner nu voor op het samenspannen om ernstige terroristische misdrijven te plegen. De minister brengt wel de beperking aan dat het moet gaan om terroristische misdrijven waarop levenslang staat. Een afspraak om paspoorten te vervalsen, ook al gebeurt dat met terroristische bedoelingen, is dus niet strafbaar.
Donner redeneert, met een verwijzing naar de geschiedenis, dat hij eigenlijk met niets nieuws komt. In bijna 120 jaar wetboek van strafrecht is samenspanning diverse malen erin opgenomen en er ook weer uit gehaald. Volgens de minister is er met de dreiging van terrorisme alle reden om het nu weer prominenter in het wetboek van strafrecht op te nemen.
Juist bij terroristische misdrijven is het belangrijk dat ze worden voorkomen, vindt hij. Het strafrecht moet daarom in een vroeg stadium kunnen worden ingezet tegen mensen met snode plannen. Burgers zullen het niet begrijpen als de overheid niet strafrechtelijk kan ingrijpen als mensen duidelijke en concrete afspraken hebben gemaakt om terroristische misdrijven te plegen, aldus de de minister. In september liet hij al weten dat een ijzeren regel uit het strafrecht -'liever tien schuldigen op straat dan één onschuldige in de cel'- wat hem betreft niet opgaat bij de bestrijding van terrorisme.
De bewindsman mag dan vinden dat hij met een veel ruimere strafbaarstelling van het delict samenspanning een lijn doortrekt die eind negentiende eeuw is ingezet, anderen beschouwen zijn voorstel als niet minder dan een 'juridische aardverschuiving'. Bij de fracties van PvdA, GroenLinks, SP, D66, ChristenUnie en SGP leven óf grote bezwaren tegen het samenspanningsartikel, óf op zijn minst uiterst kritische vragen.
Grote vrees van de tegenstanders is dat zo'n artikel de rechtszekerheid aantast. Samenspanning vinden ze maar een vaag begrip. Enerzijds kan het er toe leiden dat mensen al snel van iets worden beschuldigd. Aan de andere kant kan het het openbaar ministerie en de rechters opzadelen met een hoop extra werk, zonder dat dat echt een bijdrage levert aan de bestrijding van terrorisme. Maar Donner denkt dat een concrete afspraak om een terroristisch misdrijf te plegen aan de hand van getuigenverklaringen of afgeluisterde (telefoon)gesprekken juist makkelijker is te bewijzen dan bijvoorbeeld het lidmaatschap van een terroristische organisatie.
Het overtuigt de tegenstanders allemaal niet. Ze hebben de stellige indruk dat Donner met het strafbaar stellen van samenspanning wat al te makkelijk is gezwicht voor druk van de Verenigde Staten. Dat land kent het begrip conspiracy in de strafwet. De minister ontkent dat, al verheelt hij niet dat het de samenwerking met de VS wel een stuk makkelijker maakt. Maar dat argument maakt de ongerustheid bij de tegenstanders alleen maar groter. Daarvoor is te veel kritiek mogelijk op de manier waarop dat land de afgelopen twee jaar is omgesprongen met mensen die van terrorisme worden verdacht.
door Ruud van Heese
Trouw 2003-12-03
De Nederlandse regering wil terrorisme hard aanpakken. De Tweede Kamer praat deze week over aanscherpingen van het strafrecht. Ter linkerzijde leeft het gevoel dat minister Donner (CDA, justitie) doorschiet in zijn streven om de samenleving te beschermen. Ter rechterzijde wordt de minister voluit gesteund. De VVD bepleit een 'verdergaande, bikkelharde en onorthodoxe' aanpak van terreur.
DEN HAAG - Stel: twee mensen spreken samen af om een muntenverzamelaar te vermoorden vanwege diens kostbare collectie. Het blijft echter bij het maken van een afspraak. De twee komen tot inkeer en zien al snel van het voornemen af. Strafbare voorbereidingshandelingen hebben ze niet gepleegd. Wat als Justitie erachter komt dat ze die afspraak hebben gemaakt? Moeten ze strafvervolging vrezen? Nee, een afspraak zoals zij hebben gemaakt, is in Nederland niet strafbaar.
Stel: iemand maakt met een ander een afspraak om op diverse plaatsen IJsselmeerdijken op te blazen, met grote overstromingen als gevolg; of om een vliegtuig te laten neerstorten op de petrochemische installaties in Europoort, eveneens met een ongekende ramp als resultaat. Doel van de actie: slachtoffers maken, angst zaaien onder de bevolking en de samenleving sociaal en economisch ontwrichten.
Ook deze twee komen tot inkeer en zien van hun voornemen af. Van enige voorbereiding is geen sprake. Toch, als Justitie erachter komt dat ze zo'n afspraak hebben gemaakt en besluit om de zaak aan de rechter voor te leggen, riskeren de twee maximaal tien jaar cel wegens samenspanning tot een terroristisch misdrijf.
Tenminste, als het parlement eenmaal heeft ingestemd met de wet terroristische misdrijven. Het voorstel is een rechtstreeks gevolg van de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten. Kort na die gebeurtenis spraken de EU-landen af de strafwetgeving aan te passen om, samen met de VS, terrorisme beter te kunnen aanpakken.
Qua opzet is het wetsvoorstel dat Donners voorganger Korthals (VVD) vorig jaar in zijn politieke nadagen naar de Tweede Kamer stuurde kinderlijk eenvoudig. Bij allerlei vergrijpen die nu al in het wetboek van strafrecht staan, gaat de maximumstraf omhoog (veelal met vijftig procent) als vaststaat dat de pleger terroristische intenties had. Verder wordt deelname aan een terroristische organisatie strafbaar gesteld. De maximumstraf daarop wordt acht jaar. Voor oprichters, leiders en bestuurders van zo'n organisatie stelt Donner een maximumstraf voor van vijftien jaar. Maar VVD, CDA en LPF neigen ernaar om daarvan levenslang te maken.
Wat verstaat het kabinet onder de kwalificatie terroristisch? Angst zaaien onder de bevolking is één uitleg. Maar ook het ontwrichten van een samenleving in politiek of economisch opzicht valt eronder. En als het misdrijf wordt gepleegd om een overheid of een internationale organisatie te dwingen om iets (niet) te doen, wordt dat ook beschouwd als terreur.
De maatregelen die Korthals voorstelde gingen Donner niet ver genoeg. In zijn analyse wordt de veiligheid van Nederland ernstig bedreigd. Daarom heeft hij aan het voorstel van Korthals nog wat aangescherpt. Zo wil hij het werven van mensen voor de gewapende strijd strafbaar stellen. Daarop komt een maximumstraf van vier jaar te staan. Dat maximum gaat ook gelden voor het in vreemde krijgsdienst treden. Daarop staat nu nog een jaar celstraf. De nieuwe strafmaat houdt niet alleen daders bij een veroordeling langer van de straat, maar maakt het ook mogelijk om verdachten in voorlopige hechtenis te nemen.
In de voorgestelde strafbepaling zelf staat er niets over. Maar in de toelichting maakt Donner er geen geheim van dat zijn voorstel om een straf te zetten op het werven van mensen voor de gewapende strijd vooral is gericht tegen de djihad, een term die de minister hier vooral bezigt in de betekenis van gewapende islamistische strijd.
Veel ingrijpender, en politiek behoorlijk omstreden, is de boven al beschreven ruimere strafbaarstelling van het delict samenspanning. Nu is iemand slechts strafbaar als hij een afspraak maakt om de allerzwaarste misdrijven tegen de staat te plegen. Dan valt te denken aan het met geweld omverwerpen van de regering of het uitschakelen van de volksvertegenwoordiging. Wie afspreekt zo'n misdrijf te plegen, riskeert een celstraf van maximaal tien jaar.
Eenzelfde straf stelt Donner nu voor op het samenspannen om ernstige terroristische misdrijven te plegen. De minister brengt wel de beperking aan dat het moet gaan om terroristische misdrijven waarop levenslang staat. Een afspraak om paspoorten te vervalsen, ook al gebeurt dat met terroristische bedoelingen, is dus niet strafbaar.
Donner redeneert, met een verwijzing naar de geschiedenis, dat hij eigenlijk met niets nieuws komt. In bijna 120 jaar wetboek van strafrecht is samenspanning diverse malen erin opgenomen en er ook weer uit gehaald. Volgens de minister is er met de dreiging van terrorisme alle reden om het nu weer prominenter in het wetboek van strafrecht op te nemen.
Juist bij terroristische misdrijven is het belangrijk dat ze worden voorkomen, vindt hij. Het strafrecht moet daarom in een vroeg stadium kunnen worden ingezet tegen mensen met snode plannen. Burgers zullen het niet begrijpen als de overheid niet strafrechtelijk kan ingrijpen als mensen duidelijke en concrete afspraken hebben gemaakt om terroristische misdrijven te plegen, aldus de de minister. In september liet hij al weten dat een ijzeren regel uit het strafrecht -'liever tien schuldigen op straat dan één onschuldige in de cel'- wat hem betreft niet opgaat bij de bestrijding van terrorisme.
De bewindsman mag dan vinden dat hij met een veel ruimere strafbaarstelling van het delict samenspanning een lijn doortrekt die eind negentiende eeuw is ingezet, anderen beschouwen zijn voorstel als niet minder dan een 'juridische aardverschuiving'. Bij de fracties van PvdA, GroenLinks, SP, D66, ChristenUnie en SGP leven óf grote bezwaren tegen het samenspanningsartikel, óf op zijn minst uiterst kritische vragen.
Grote vrees van de tegenstanders is dat zo'n artikel de rechtszekerheid aantast. Samenspanning vinden ze maar een vaag begrip. Enerzijds kan het er toe leiden dat mensen al snel van iets worden beschuldigd. Aan de andere kant kan het het openbaar ministerie en de rechters opzadelen met een hoop extra werk, zonder dat dat echt een bijdrage levert aan de bestrijding van terrorisme. Maar Donner denkt dat een concrete afspraak om een terroristisch misdrijf te plegen aan de hand van getuigenverklaringen of afgeluisterde (telefoon)gesprekken juist makkelijker is te bewijzen dan bijvoorbeeld het lidmaatschap van een terroristische organisatie.
Het overtuigt de tegenstanders allemaal niet. Ze hebben de stellige indruk dat Donner met het strafbaar stellen van samenspanning wat al te makkelijk is gezwicht voor druk van de Verenigde Staten. Dat land kent het begrip conspiracy in de strafwet. De minister ontkent dat, al verheelt hij niet dat het de samenwerking met de VS wel een stuk makkelijker maakt. Maar dat argument maakt de ongerustheid bij de tegenstanders alleen maar groter. Daarvoor is te veel kritiek mogelijk op de manier waarop dat land de afgelopen twee jaar is omgesprongen met mensen die van terrorisme worden verdacht.